بررسی جایگاه دستوری آیات قرآنی و ابیات و عبارات عربی در نفثة‌المصدور

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

سمیه عباسی نسب ¹ ( دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران. )

تاریخ دریافت : 1399/05/25 تاریخ پذیرش : 1399/11/04 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: دستور, آیات, نثر فنّی, کلید واژه‌ها: قرآن, نفثة‌المصدور, عبارات عربی,

چکیده مقاله :

چکیده پس از اسلام، به دلیل ارتباط تنگاتنگ متون نظم و نثر فارسی و عربی، تأثیرپذیری فراوان و متفاوت آثار متعدّد فارسی از متون عربی، بخصوص از قرآن، حدیث و روایت به وفور دیده می‌شود. نفثة‌المصدور اثر شهاب‌الدّین محمّد زیدری نسوی، از جمله کتاب‌های معتبر تاریخ و ادبیّات فارسی و یکی از شاهکارهای بدیع نثر فنّی می‌باشد. از ویژگی‌های بارز این کتاب استعمال شعر، آیه، حدیث و مَثَل عربی است که مؤلّف به شیوۀ نویسندگان و مترسّلان قرن‌های ششم و هفتم و هشتم نثرِ خود را بدان آراسته و آنها را بیشتر به صورت ترکیبِ اضافی، برای تأیید و تأکید معانی قبل، تتمیم معنی نیمه تمام عبارت فارسی، به صورت جملۀ معترضه، به منظور تشبیه و تمثیل، به صورت قید وصف و کیفیّت و ... به کار برده است. یکی از مواردی که در این پژوهش مورد توجّه قرار گرفته، بررسی جایگاه دستوری آیات و ابیات و عبارات عربی در نثر این کتاب است که به عنوان رکن تکمیل کنندۀ جمله از جهت دستوری گاه در نقش مسندٌالیه، مفعول، مضاف‌ٌالیه، متمّم، مسند و مانند آن به کار رفته‌اند. در این اثر، نویسنده از آیات قرآن از سوی دیگر به منظور زیبا سازی فضای کلام و نمایان ساختن هنر نویسندگی خود استفاده کرده است.

چکیده انگلیسی:

Abstract           After Islam, because of close connection between the Arabic and Persian prose and poetry, there was much affectability in Persian works, especially from the Holy Qur'an, tradition and narratives. The Nafsatol Masdoor from Shahaboddin Mohammad Zeidari Nassavi, is one of the Persian reliable history and one of the rhetoric masterpieces of technical prose. Of the prominent characteristics of this book is the usage of poetry, verse, tradition and Arabic parables that the author, by the method of writers of the 6th, 7th, and 8th centuries has adorned his prose with them and used by supplementary combination to emphasize and complement of incomplete meaning in Persian expressions, as the appositive sentence for simile and allegory , as an adverb, description and quality. One of the cases which has been highlighted in this research is the grammatical stance of the verses and Arabic expressions in the prose of this book which have been used as a complement column in the roles of attributed, object, added as attributed complement in the sentences. The writer has skillfully used the Qur'anic verses to beautify the atmosphere of sentences and also demonstrating the art of his authorship.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مأخذ

الف: کتب

• قرآن کریم.


• انوری، حسن؛ احمدی گیوی، حسن، (1387)، دستور زبان فارسی (2)، تهران: فاطمی، چاپ دوازدهم.


• اسماعیلی، اسماعیل، (بی‌تا)، تفسیر امثال‌القرآن، تهران: اسوه.


• بهار، محمد تقی، (1370)، سبک‌شناسی، جلد دوّم و سوّم، تهران: امیرکبیر، چاپ ششم.


• حلبی، علی‌اصغر، (1386)، تأثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی، تهران: دانشگاه پیام‌نور، چاپ اوّل.


• خطیبی، حسین، (1386)، فن نثر در ادب فارسی، تهران: زوّار، چاپ سوم.


• راستگو، محمد، (1376)، تجلّی قرآن و حدیث در شعر فارسی، تهران: سمت.


• زیدری نسوی، شهاب الدّین محمّد، (1394)، نفثة‌المصدور، تصحیح و توضیح دکتر امیرحسین یزدگردی، تهران: توس، چاپ چهارم.


• شمیسا، سیروس، (1390)، سبک شناسی (2)، تهران: پیام نور، چاپ سوم.


• صفا، ذبیح الله، (1366)، تاریخ ادبیّات در ایران، تهران: فردوس، چاپ هفتم.


• نظامی عروضی سمرقندی، احمد بن عمر، (1385)، چهار مقاله، تصحیح علامه محمد قزوینی، تهران: جامی.

12- یوسفی، غلامحسین، (بی تا)، دیداری با اهل قلم، تهران: علمی، جلد اوّل.   

 

 

ب: مقالات

13- سرمدی، مجید؛ عابدی، علی، (1392)، بررسی مفهومی و ساختاری آیات قرآن در نفثة‌المصدور، فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی- قرآنی، سال اوّل، شمارۀ 40، صص: 112-83.  

14- فاضل، احمد، (1388)، درآمدی بر سخن آرایی و ظرافت‌های معنایی در نفثة‌المصدور زیدری نسوی، پژوهشنامه زبان و ادبیّات فارسی، سال اول، شماره سوم، صص: 126-111.