بررسی عنصر عاطفه در شعر احمد شاملو

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

سید حسن شریفی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب ، ایران.)
آرش مشفقی ² (گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.)
عزیز حجاجی کهجوق ³ (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب ، ایران.)

تاریخ دریافت : 1397/12/05 تاریخ پذیرش : 1398/11/08 تاریخ انتشار : 1399/03/01

کلید واژه: شاملو, عاطفه, کلید واژه‏ها: شعر, عواطف فردی, اجتماعی و انسانی,

چکیده مقاله :

چکیده عاطفه از عناصر زیباشناختی شعر و طرز برخورد است با حوادث و پدیده های هستی و نوع نگرش وی در برخورد با آن هاست. شاعر در جایگاه انسانی آگاه، نسبت به هیجان ها و احساس هایی که عواطف او را شکل می دهند، بی تفاوت نیست. به واقع، عاطفه یکی از ستون های اصلی شعر است که در کنار عناصر دیگری چون اندیشه، وزن، زبان، پایه های شعر را شکل می بخشد. هرچقدر ارتباط عاطفی شاعر با پدیده ها و دنیای اطرافش بیشتر و عمیق تر باشد، به همان اندازه شعر وی ارزش عاطفی بیشتری خواهد یافت. این مقاله سعی دارد با شیوۀ توصیفی- تحلیلی، عنصر عاطفه را در اشعار این شاعر بررسی کند. با بهره گیری از تقسیم بندی شفیعی کدکنی (من های فردی، اجتماعی و انسانی)، انواع عاطفه به سه نوع عواطف فردی، اجتماعی و انسانی (بشری) تقسیم بندی شده و تمامی مجموعه های شعری شاملو در چارچوب این تقسیم بندی مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی حاضر نشان می‌دهد که شاملو، عواطف فردی و اجتماعی را در دورۀ اوّل شاعری خود (از سال 1330 تا 1343) بیشتر مطرح ساخته و عواطف فردی را در دورۀ دوم (از 1343 تا 1344) و عواطف انسانی (بشری) را در دورۀ سوم (از انتشار ققنوس در باران تا حدیث بی قراری ماهان یعنی سال های 1345 تا 1379) مد نظر قرار داده است. دوست داشتن (عشق)، نفرت و بیزاری، یأس و افسردگی، خشم و حسرت از جمله عواطف برجسته در شعر شاملوست.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Emotion is of aesthetic elements and the way the poet deals with the events and phenomena of the existence and also his approach to them. The poet, in an awareness of human stance, is not indifferent to the excitement  and feelings that form his emotions. In reality, emotion is one of the main columns of the poetry such as speculation, rhythm, language which make up the bases of poetry. The deeper the poet's emotional relation with the phenomena and his surrounding world, the more his poetry will be of the emotional value. In Ahmad Shamloo's poetry, the element of emotion has a higher stance. We have tried, in this paper, to study it in his poetry, in a descriptive and analytic way. Using Shafiee Kadkani's classification (individual, social and humanistic selves) we have categorized the types of emotion into individual, social and humanistic way and have studied Shamloo's collection of poetry in the frame of that classification. The present study shows that personal and social emotions were used more in his earlier period of composing poetry from 1330 to 1343 and he has used individualistic and humanistic emotions between ( 1343 – 1344 ) and (1345 – 1379) respectively. That's, the third period of the ghognoos  (phoenix) in the rain of the story of relentlessness, love, hate, hopelessness, anger and chagrin to be mentioned in Shamloo's poetry.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع  و مآخذ

الف: کتب

1- اتکینسون، ریتال، ال. و همکاران، (1378)، زمینۀ روان‏شناسی هیلگارد، ترجمۀ حسن رفیعی، تهران: ارجمند، چ اوّل.

2- پاشایی، ع، (1382)، نام همة شعرهای تو (زندگی و شعر احمد شاملو)، ج2، تهران: نشر ثالث، چ دوم.  

3- پورنامداریان، تقی، (1390)، سفر در مه، تأمّلی در شعر احمد شاملو، تهران: سخن، چ چهارم.

4- حسین‏پور چافی، علی، (1387)، جریا‏ن‏های شعر معاصر فارسی؛ از کودتا(1332) تا انقلاب(1357)، تهران: امیرکبیر، چ دوم. 

5- روزبه، محمدرضا، (1395)، ادبیّات معاصر ایران؛ نظم، تهران: روزگار، چ ششم.

6- شاملو، احمد، (1346)، از هوا و آینه‏ها، تهران: اشرفی، چ اوّل.

7-________، (1380)، مجموعۀ آثار، جلد یکم؛ دفتر شعرها، تهران: نگاه، چ دوم.

8- شفیعی‏کدکنی، محمدرضا، (1390)، ادوار شعر فارسی از مشروطیّت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن، چ هفتم.  

9-گنجی، حمزه، (1382)، روان‏شناسی عمومی، تهران: ساوالان، چ بیستم.

 

ب: مقالات

10- براهنی، رضا، (1384)، «گفتمان دوسویگی در شعر احمد شاملو»، گوهران، شمارۀ نهم و دهم، صص 66-36.

11- پیامنی، ملیحه و منیری، حجت‏الله، (1391)، «جلوۀ اندیشه‏های فلسفی در شعر شاملو»، حافظ، شمارۀ نود و چهارم، خرداد ماه، صص 58-54. 

12- کریمی‏حکاک، احمد، (1396)، «احمد شاملو: شعر و شخصیت او»، در من بادمدادم، سرانجام؛ یادنامۀ احمد شاملو، به کوشش سعید پورعظیمی، تهران: هرمس، چ اوّل، صص 180-169. 

13- مرادی، ایوب؛ فتاحی، فریده؛ یاسمی، مسلم؛ چالاک، سارا، (1396)، «بررسی عاطفۀ حماسی در شعر محمّدرضا شفیعی‏کدکنی (م.سرشک)»، نشریۀ ادبیّات پایداری، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال نهم، شمارۀ شانزدهم، صص 337-315.