بررسی تطبیقی اسطوره‌های ایرانی و سامی در دیوان انوری

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

لیلا رحیمی مهروان ¹ , مهدی شریفیان ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و دبیّات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی همدان ، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و دبیّات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی همدان ، ایران.

تاریخ دریافت : 1396/09/25 تاریخ پذیرش : 1397/02/24 تاریخ انتشار : 1397/06/01

کلید واژه: انوری, ایرانی, کلید واژه‌ها: اسطوره, سامی,

چکیده مقاله :

چکیده اسطوره (Mythe)، خاطرات ازلی، باورها و اعتقادات قومی و ملّی است که شاعر به یاری آن، جهان پیرامون را توصیف می کند و بدین وسیله، جهانی نو، خیالی و آرمانی می آفریند. تصویرسازی با عناصر اساطیری، در سروده های سدۀ ششم و هفتم، که حماسه سرایی به دلایل گوناگون، جایگاه رفیع خود را از دست داده، بسیار پررنگ است. انوری، شاعر پرآوازۀ عصر سلجوقی، در مقام ترکیب و تلفیق اساطیر همگون ایرانی و سامی و با استفادۀ تلمیحی و تمثیلی، از این اسطوره ها، در مدح ممدوحان، بسیار سودجسته و مدح را به اعلی علّیین کشانده است. در مقالۀ حاضر، به شیوۀ تحلیلی– توصیفی، چگونگی بهره گیری انوری از اسطوره های ملّی، قومی و مذهبی به عنوان سِت ِ(Set) ادبی، برای تزیین کلام و اثربخشی بر ممدوح، مورد بحث و بررسی قرارگرفته است.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Myth, the eternal memories, ethnic and national beliefs that poets describe with its help and the world around them  create a new, imaginative, and ideal world. Illustration with mythological elements was very high in the sixth and seventh centuries and the epic, for a variety of reasons had lost its great place. Anvari, a wel-known poet of the Saljoog era, is very helpful in combining and harmonizing the Iranian and Sami dialects and symbols with the help of allusion and allegory. He has pulled it to its lofty stance . In the present article, in an analytical-descriptive manner, the way he used an aspiration from national, ethnic, and religious myths, as a literary set, for the decoration of the word and its effectiveness on the praised man or woman has been discussed.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

 

1- اردلان جوان، سیّدعلی، (1373)، تجلّی شاعرانۀ اساطیر و روایات تاریخی و مذهبی در اشعار خاقانی، چاپ دوم، مشهد: آستان قدس رضوی.

2- انوری، محمّدبن محمّد، (1364)، دیوان اشعار(2جلد)، تصحیح مدرّس رضوی، تهران: علمی و فرهنگی.

3- براهنی، رضا، (1380)، طلا در مس(در شعر و شاعری)، تهران: زریاب.

4- بهار، مهرداد، (1375)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: نیل.

5- خمرزابلی، عباسعلی، نیک­پناه، منصور، (1394)، «اعلام حماسی پهلوانی در دیوان انوری»، اوّلین همایش بین­المللی نوآوری و تحقیق در هنر و علوم انسانی، www.civilica.com/Paper-ARTHUMAN01-ARTHUMAN01_025.html

 

6- زنجانی، محمود، (1380)، فرهنگ جامع شاه­نامه، چاپ دوم، تهران: عطایی.

7- سرورمولایی، محمّد، (1368)، تجلّی اسطوره در شعرحافظ، چاپ دوم، تهران: توس.

8- شفیعی کدکنی، محمّدرضا،(1394)، مفلس کیمیا فروش؛ نقد وتحلیل شعر انوری، تهران: سخن.

9- صدیقیان، مهین­دخت، (1375)، فرهنگ اساطیری– حماسی ایران؛ به روایت منابع بعد از اسلام، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

10- صفا، ذبیح­اله، (1390)، حماسه­ سرایی در ایران، چاپ پنجم، تهران: فردوس.

11- طباطبایی، سیدمحمّدحسین، (۱۳۶۳)، تفسیرالمیزان، ج1۳، ترجمۀ­ ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تهران: بنیاد فکری و علمی طباطبایی.

12- فتوحی، محمود، (۱۳۸۹)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.

13- وصال، حسین، (1385)، شمعی بر آفتاب، تهران: کوشش.

14- همایی، جلال­الدّین، (1363)، فنون بلاغت و صنایع ادبی، چاپ دوم، تهران: توس.

15- یاحقّی، محمّدجعفر، (1388)، فرهنگ اساطیر و داستان واره­ها در ادبیّات فارسی، چاپ دوم، تهران: فرهنگ معاصر.