تحلیل فضایی آسیب های اجتماعی در بافت جدید و غیر رسمی شهر مراغه

محورهای موضوعی : آمایش محیط

ابراهیم سامی ¹ , وحید شیری ² , رسول رضایی ³ , امید مبارکی ⁴

1 - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
2 - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
3 - عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان ، تبریز، ایران
4 - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا ، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران

تاریخ دریافت : 1402/11/27 تاریخ پذیرش : 1403/02/12 تاریخ انتشار : 1404/06/31

کلید واژه: تحلیل فضایی, آسیب های اجتماعی, شهر مراغه,

چکیده مقاله :

آسیب‌‌‌های اجتماعی یکی از محورها و مباحث اصلی مطالعات آسیب‌شناسی شهری در اغلب شهرهاست. هدف پژوهش حاضر، تحلیل فضایی آسیب‌های اجتماعی بافت­های شهری (مطالعه موردی: بافت‌های جدید(گلشهر) و غیررسمی(میکائیل آباد) شهر مراغه) بود. نوع تحقیق کاربردی و روش پژوهش توصیفی از نوع علی – مقایسه‌ای بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل افرادی که در بافت‌های شهر جدید گلشهر و بافت غیررسمی میکاییل آباد زندگی می‌کنند. نمونه آماری با توجه به روش تحقیق و نظر متخصصان، تعداد ۱۰۰ نفر برای هر گروه و در کل ۲۰۰ نفر از طریق روش نمونه‌گیری خوشه‌ای احتمالی انتخاب شدند. برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه آسیب‌های اجتماعی محقق ساخته استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون خی دو و تحلیل واریانس چند متغیره استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان می‌دهد؛ که نوع آسیب‌های اجتماعی در بافت‌های جدید و غیررسمی شهر مراغه متفاوت است. ولی در مؤلفه‌های ۵ گانه (اجتماعی، خشونت، خانواده، محیط عمومی و اموال) تفاوتی وجود نداشت. همچنین میزان آسیب‌های اجتماعی در بافت‌های جدید و غیررسمی شهر مراغه متفاوت است و میزان مؤلفه‌های ۵ گانه آسیب‌های اجتماعی (اجتماعی، خشونت، خانواده، محیط عمومی و اموال) تفاوت معنی‌داری را در بین بافت‌های غیررسمی و بافت شهری جدید نشان داد. در نهایت می‌توان گفت که در هر دو بافت شهری جدید و بافت‌های غیررسمی آسیب‌های اجتماعی وجود دارد و میزان آسیب‌های اجتماعی در بافت‌های غیررسمی بیشتر از بافت‌های شهری جدید می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Social damage is one of the central themes in urban pathology studies, reflecting the challenges of both informal settlements and newly developed urban areas. The present research aimed to conduct a spatial analysis of social damage in urban contexts, focusing on the new and informal settlements of Maragheh city. The study employed a descriptive, causal-comparative design. The statistical population consisted of residents of Golshahr (a new urban settlement) and Mikael Abad with its surrounding informal areas. Based on the research method and expert recommendations, a sample of 200 participants (100 from each context) was selected through probability cluster sampling. Data were collected using a researcher-designed questionnaire on social harms, and analyzed through chi-square tests and multivariate analysis of variance. The results of the first hypothesis revealed significant differences in the types of social damage between the new and informal contexts of Maragheh; however, no significant difference was found across the five components (social relations, violence, family, public environment, and property). The second hypothesis test indicated that the overall level of social damage differs significantly between the two contexts, with notable variation across all five components. The findings conclude that while social harms exist in both contexts, their prevalence is considerably higher in informal settlements than in new urban areas.

منابع و مأخذ:


1- ایراندوست، کیومرث (1391 ). فقر، سکونتگاه‌هاي غیررسمی و امنیت شهري، فصلنامه ره نامه - سیاستگذارى، سال سوم، شماره اول، 159.
2- بهادری، آرش ؛ بیک محمدی، حسن ؛ تقوایی، مسعود (۱۳۹۶). آسیب شناسی فرهنگی و اجتماعی بافت‌های مساله دار شهری (مورد مطالعه: بافتهای فرسوده کرج)..پژوهشهای مکانی فضایی بهار 1396 - شماره 2 صفحه - از 35 تا 53.
3- پوراحمد، ا.، حاتمی نژاد، ح.، و ملکی، ر. (1399). بررسی تأثیر بافت‌های ناکارآمد شهری بر آسیب‌های اجتماعی (مورد مطالعه: شهر مراغه). مطالعات جغرافیای مناطق کوهستانی, 1(3 (پیاپی 3) ), 37-52.
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=577593
4- علی اکبری, اسماعیل, و درخشان, شهرام. (1393). تحلیل الگو‌‌های فضایی آسیب‌‌‌های اجتماعی در محیط‌‌‌های شهری مطالعۀ موردی: منطقۀ پنج کلان‌شهر تهران. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری, 2(1), 49-72.
doi:10.22059/jurbangeo.2014.51482
5- عظیمی آزاده. (1400). تحلیل بر هم‌کنش‌های ساختار فضایی آسیب‌های اجتماعی در شهر تهران. مجله علمی " آمایش سرزمین ", 13(2), 523-543.
doi: 10.22059/jtcp.2021.328230.670242
6- زارنجی ژیلا فرزانه سادات، یزدانی محمدحسن و جامی اودولو مریم (۱۴۰۰)، مقایسه تطبیقی محلات غیررسمی شهر اردبیل براساس آسیب‌های اجتماعی در دوران پاندمی کووید 19 با تأکید بر امنیت اجتماعی. نشریه پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی. سال چهاردهم- شماره دوم(پیاپی 54 )– تابستان.
7- ستوده، هدایت الله (1395)، آسیب‌ها اجتماعی (جامعه شناسی انحرافات)، تهران، انتشارات آوای نور.
8- شکوهی، علی (1388). تحلیل مسائل بافتهای فرسوده شهری با استفاده از نقشه¬های فازی، سومین همایش منطقه¬ای بررسی مسائل شهرسازی زنجان.
9- حیدری، محمد تقی؛ محمدی، شهرام (1397). تحلیل و ارزیابی اسیب‌های اجتماعی در محلات دارای اسکان غیررسمی(مطالعه موردی محله اسلام آباد شهر زنجان)، فصلنامه برنامه‌ریزی شهری، سال 11، شماره پیاپی 40، 25-40.
10- مولایی بیرگانی، مرجان(1395). آسیب‌ها و مسائل اجتماعی سکونتگاههای غیررسمی(حاشیه نشینی شهرها)، کنفرانس بین المللی تحقیق و توسعه در علوم انسانی، مدیریت و اقتصاد. تهران.
11- ملکیان, اکرم, عبداللهی, اسماعیل یار محمد توسکی, مریم. (1395). بررسی تأثیر سکونت‌گاه‌‌های غیررسمی ‌بر احساس امنیت اجتماعی «مطالعه موردی: یحیی آباد آران و بیدگل». پژوهش‌های جامعه شناسی معاصر (علمی – پژوهشی 5(9), 75-89
doi: 10.22084/csr.2016.1808

12- Aliber, M (2003). Chrinic poverty in South Africa: incidence, causes and policies, Journal of World Development, 31 (3): 473-490.
13- Atkinson, R; Buck, N and Kintrea, K (2010). Neighbourhoods and Poverty: Linking Place and Social Exclusion, In N. Buck, I. Gordon, A. Hardiding & I. Turok, Changing Cities-Rethinking.
14- Bardi Ana Morad Nejan, R., Malekshahi, GH., Mohamadi, A (2014). Assessment of the Role of Informal Settlements in Spatial Disruption of Urban Structure (Case Study: Gonbadkavus City), Journal of Spatial Planning (Geography), 4(4), 65-86.
15- Beckley, Amber L (2015). Deterrence versus Marginalization: Evidence from Immigrant Offending, Race and Justice, July 2015; vol. 5, 3: 278-300.
16- Dhaliwal, G.S., Sangha, G.S. and Ralhan, P.K. (2000). Fundamentals of Environmental Science, Kalyani Publisher., New Delhi. Shamloo S. [Psychological pathology]. 2nd. Tehran: Roshd Publication. 1989; p: 54
17- Davino, C., Marco, G.,Silvia, S., Vistocco, D.(2021). Measuring Social Vulnerability in an Urban Space through Multivariate Methods and Models. Rheumatology and Theraphy, Soc Indic Res 157, 1179–1201 (2021). https://doi.org/10.1007/s11205-021-02680-0.
18- Dieleman, F., Wegener, M., (2005), ''Compacr City and Urban Sprawll'', Built Environment, 30: 308-323
19- Haliwal, g. S; Sangha, G. S. and Ralhan, P. K (2000). Fundamentals of Environmental science, Kalyani publisher, New Delhi.
20- Harvey, D. (1973). Social Justice and the City, University of Georgia Press, Translated in Persian by Hesamin.
21- Marwa A. Khalifa. 2015. “Evolution of informal settlements upgrading strategies in Egypt: From negligence to participatory development”. Ain Shams Engineering Journal. Vol. 6. Issue 4. pp. 1151-1159.
22- McCord, E.S. and Ratcliffe J.H (2009). Intensity Value Analysis and the Criminogenic Effects of Land use Features on Local Crime Patterns, Crime Patterns and Analysis, 2 (1): 7, available at: www.jratcliffe.net/papers/McCord_Ratcliffe.
23- Mohseni, R. A (2015). City and its Socio-Economic Pathology, Case Study: Gorgan, Journal of Social Research, 8(29), 19-44.
24- Petrella, L. (2004). Urban Space and Security Policies: between inclusion and privatization, UN-HABITAT, World Urban Forum, Barcelona, Spain.
25- Smolka, M (2008). Informality and ponerty in Latin Amerian urban policies, In: Martine. G, et al. (Eds.), the New Global Frontier: Urbanization, Poverty, and Environment in the 21st Century, Eathscan, London: 99-114.
26- Wallace, M., Wisener, M., & Collins, K. (2006). Neighbourhood characteris tics and the dis tribution of crime in Regina. S tatis tics Canada, Canadian Centre for Justice Statistics