ارتباط بین عملکرد و اجزای آن در ژنوتیپ‌های گندم نان (Triticum aestivum L.) تحت شرایط تنش و بدون تنش خشکی

محورهای موضوعی : یافته های نوین کشاورزی

احمدرضا گل پرور ¹ (استادیار گروه زراعت واصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان)
حمید مدنی ² (دانشیار گروه زراعت واصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک)
محمد رسولی ³ (دانشجوی دکتری اصلاح نباتات واحد علوم و تحقیقات تهران)

تاریخ دریافت : 1394/09/13 تاریخ پذیرش : 1394/09/13 تاریخ انتشار : 1386/11/01

کلید واژه: تجزیه علیت, رگرسیون گام به گام, تنش خشکی, گندم نان, تجزیه همبستگی,

چکیده مقاله :

به منظور ارزیابی و تعیین مؤثرترین صفات در بهبود عملکرد دانه ژنوتیپ های گندم نان، آزمایشی در سال 1385 در مزرعه پژوهشی آموزشکده کشاورزی شهرکرد روی 320 ژنوتیپ صورت گرفت. بدین ترتیب که ژنوتیپ ها همراه با شاهدهای کرج یک و سرداری در قالب طرح آزمایشی مقایسه عملکرد مقدماتی در دو سطح تنش و بدون تنش کشت شدند. در این تحقیق عملکرد دانه و 10 صفت وابسته به آن اندازه‌گیری شد. تجزیه ضرایب همبستگی بین صفات بیانگر این بود که تمامی صفات به جز طول ریشک در هر دو محیط و وزن سنبله با عملکرد دانه گیاه در محیط بدون تنش همبستگی مثبت و معنی‌داری در سطح احتمال 1 درصد داشت. با انجام تجزیه رگرسیون گام به گام در محیط تنش پنج صفت و در محیط بدون تنش سه صفت وارد مدل شده که به ترتیب 8/97 و 5/96 درصد از تغییرات عملکرد دانه گیاه را توجیه نمودند. تجزیه علیت برای عملکرد دانه گیاه نشان داد که در محیط تنش صفات عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و تعداد دانه در سنبله و در محیط بدون تنش صفات عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت بیشترین اثر مستقیم مثبت را بر عملکرد دانه گیاه داشتند. تعداد دانه در سنبله در محیط تنش به صورت مستقیم و در محیط بدون تنش به صورت غیر مستقیم در افزایش عملکرد دانه نقش مثبت و معنی‌داری داشت. نتایج تحقیق استفاده از این صفات به عنوان معیارهای انتخاب غیر مستقیم به منظور بهبود عملکرد دانه ژنوتیپ‌های گندم نان در هر دو محیط تنش و بدون تنش را تایید می نماید.

چکیده انگلیسی:

       In order to evaluation and determination of the most effective traits in improvement grain yield of bread wheat genotypes, an experiment conducted using 320 genotypes in the research field of agriculture institute of Shahrekord in 2006. Genotypes were cultivated in augmented design along with Karaj1 and Sardari as the check cultivars in both stress and non-stress conditions. Grain yield and 10 related feature of traits were measured in this research. Correlation coefficient analysis showed that in both condition all traits except awn length and in non-stress condition spike weight had positive and significant correlation with grain yield in 1% probability level. By using step-wise regression analysis in stress condition five traits and in non-stress condition three traits entered to the model that verified 97.8% and 96.5% of grain yield variation, respectively. Path analysis for grain yield indicated that in stress condition biological yield, harvest index and grain number per spike and in non-stress condition biological yield and harvest index had the most positive and direct effect on plant kernel yield. Grain number per spike in stress as direct and in non-stress condition as indirect affect positively and significantly on increase grain yield. Therefore, results of research indicate that use of these traits suggest as indirect selection criteria in order to improve grain yield of bread wheat genotypes in both stress and non-stress conditions.

منابع و مأخذ:

1- اهدائی، ب. 1377. تغییرات ژنتیکی برای ذخیره ساقه و انتقال آن به دانه در گندم معمولی بهاره تحت شرائط خشکی انتهائی. چکیده مقالات پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. 656 صفحه.

2-حق پرست، ر. 1374. انتخاب برای مقاومت به خشکی در گندم. پایان نامه کارشناسی ارشد اصلاح نباتات. دانشگاه تبریز.

3- رحیمی، م. 1372. بررسی تغییرات ژنتیکی برخی از صفات مرتبط با مقاومت به خشکی و رابطه آنها با عملکرد در جو. پایان نامه کارشناسی ارشد اصلاح نباتات. دانشگاه تبریز.

4- نورمند مؤید، ف.،رستمی، م. و قنادها،م. (1377). تعیین بهترین شاخص مقاومت به خشکی در گندم نان. چکیده مقالات پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. صفحه 243.

5- نیکخواه، ح. 1378. ارزیابی و مطالعه توارث پذیری مقاومت به خشکی در گندم نان. پایان نامه کارشناسی ارشد اصلاح نباتات. دانشگاه تهران .

6-Clarke, J. M., Romagosa, I. and Depauw, R. M. 1991. Screening durum wheat germplasm for dry growing conditions: morphological and physiological criteria. Crop Sci. 31:770-775.

7-Dawari, N. H. and Luthra, O. P.  1991. Character association studies under high and low environments in wheat (Triticum aestivum L.). Indian. J. Agric. Res. 25:68-72.

8- Dewey, D. R. and Lu, K. H. 1959. A correlation and path-coefficient analysis of components of crested wheat-grass and production. Agron. J. 51:515-518.

9- Farshadfar, E., Galiba, G., Kozsegi, B. and Sutka, J. 1993. Some aspects of the genetic analysis of drought tolerance in wheat. Cereal Research Communications. 21:323-330.

10- Hill, J. Ortis, W. Wagoir, W. and Stolen, O. 2002. Effectiveness of indirect selection for wheat yield in a stress environment. Plant Breeding Abstracts. 98(2): 305-309.

11- Keim, D. L. and Kronstad, W.E. 1981. Drought responses of winter wheat cultivars grown under field stress conditions. Crop Sci. 21:11-14.

12- Khan A. S., Khan., M. K. R. and Khan, T. M. 2005. Genetic analysis of plant height, grain yield and other traits in wheat  (Triticum aestivum L.). Intern. J. Agric. Bio. 2: 129-132.

13- Nachit, M. M., Ketata, H. and Acevedo, E. 1991. Selection of morpho-physiological traits for multiple abiotic stresses resistance in durum wheat . Physiology breeding of winter cereal for stressed mediterranean environments .PP: 391-400.

14- Pathak, E., Williams, J. H. and Carter, T. E. 1986. Correlation and path analysis in wheat under high temperature and moisture stress conditions. Wheat Information Service. 62:68-73.

15-Rosielle, A. T. and Hambelen,  J. 1981. Theoretical aspects of selection for yield in stress and non-stress environments. Crop Sci. 21:943-945.

16- Sharma, S. N., Sain, R. S. and Sharma, R. K. 2002. Gene system governing grain yield per spike in macaroni wheat. Wheat. Infor. Service. 94: 14-18.