بررسی واکنش دو رقم نخود (Cicer arietinum L.) به کاربرد کودهای مختلف زیستی و شیمیایی

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

چنور عادلی ¹ (گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران)
بابک پاساری ² (گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران)
اسعد رخزادی ³ (استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/02/11 تاریخ پذیرش : 1397/02/17 تاریخ انتشار : 1398/10/01

کلید واژه: کود شیمیایی, نخود, کلروفیل, پروتئین دانه, کودزیستی,

چکیده مقاله :

به منظور بررسی واکنش دو رقم نخود به کاربرد کودهای مختلف زیستی و شیمیایی آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی شرکت میدیا کالان در شهرستان کامیاران- استان کردستان در سال 1394 اجرا گردید. این آزمایش به صورت کرت‌های خرد شده (اسپیلت پلات) در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. در این طرح فاکتور اصلی در شش سطح شامل (شاهد، ازتو بارور، فسفات بارور، پتابارور، تلفیق ازتوبارور+ فسفات‌بارور+ پتابارور، کود شیمیایی توصیه شده بر اساس آزمون خاک) و فاکتور فرعی شامل دو رقم نخود (عادل و بیونیج) در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که هیچ یک از صفات مورد مطالعه به جزء شاخص اسپاد برگ تحت تاثیر کودهای زیستی و شیمیایی اختلاف معنی‌داری نشان ندادند. به طوری که بیشترین مقدار اسپاد برگ در تیمار کود زیستی پتابارور مشاهده گردید. از طرف دیگر با وجود معنی‌دار نبودن تفاوت‌ها، حداکثر عملکرد دانه در هکتار در تیمار مصرف کود شیمیایی و با اندکی کاهش در تیمار کودهای زیستی تلفیقی حاصل گردید. همچنین در این آزمایش کمترین تعداد غلاف نابارور در بوته و حداکثر تعداد روز تا 50 درصد سبز شدن، تعداد شاخه‌های ثانویه، تعداد دانه در بوته و درصد پروتئین دانه در رقم عادل و بیشترین وزن صد دانه در رقم بیونیچ مشاهده گردید. در نهایت برتری تیمار کود شیمیایی و کودهای زیستی تلفیقی در مقایسه با شاهد به ترتیب 98/8 و 5 درصد بود. رقم عادل نیز در مقایسه با رقم بیونیج به ترتیب 37/2 و 92/5 درصد عملکرد دانه و درصد پروتئین بیشتری تولید نمود.

چکیده انگلیسی:

This experiment was carried out to study the response of two chickpea cultivars to application of biological and chemical fertilizers in Media Callan Research Farm, located in Kamyaran city- Sanandaj province during 2015. The experiment was split plots in a randomized complete blocks design with three replications. In this study, the main factor with six levels of fertilization including: control: no fertilization, Azetobarvar (as nitrogen bio fertilizer), Phosphobarver (as phosphor bio fertilizer), Potabarvar (as potassium bio fertilizer), combining of Azetobarvar + Phosphobarver + Potabarvar and the recommended chemical ferlizer and subplot were two chickpea cultivars, including: Bivanij and Adel. The results showed that only spad affected significantly by fertilizers as the maximum spad was found in Potabarvar. Also despite of no significant differnce within fertilizers, the maximum seed yield was found in chemical fertilizer and following that in combining of Azetobarvar + Phosphobarver + Potabarvar. In this study the most characters was different significantlly amoung chikpea cultivars. As the lowest numbers of hullow pod in plant and the maximum numbers of day to emergence, numbers of secondary stem, numbers of seed in plant and seed protein percent was found in Adel but the most 100 seed weight achieved in Bivanij.

منابع و مأخذ:

احمدی، ک.، ح.ا. قلیزاده.، ح.ر. عبادزاده.، ف. حاتمی.، م. فضلی استبرق.، ر. حسین پور.، آ. کاظمیان و م. رفیعی. 1395. آمارنامه کشاورزی سال زراعی 94-1393. جلد اول: محصولات زراعی. 163 صفحه.

پزشکپور، پ.، م.ر. اردکانی.، ف. پاکنژاد و س. وزان. 1393. اثر کاربرد ورمی‌کمپوست، همزیستی میکوریزایی و حل کننده فسفات زیستی بر صفات فیزیولوژیکی و عملکرد نخود دیم. فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی. جلد 6، شماره 23: 65-53.

جعفری حقیقی، م. 1382. روش‌های تجزیه خاک. نمونه برداری و تجزیه‌های مهم فیزیکی و شیمیایی. انتشارات ندی ضحی.  631 صفحه.

حاجی بلند، ر.، ن. علی اصغرزاده و ز. مهر فر. 1383 بررسی اکولوژیکی ازتوباکتر در دو منطقه مرتعی آذربایجان و اثر تلقیح آن روی رشد و تغذیه معدنی گیاه گندم. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. جلد 8: 90-75.

حمزه­ئی، ج.، س. نجاری.، ف. صادقی و م. سیدی. 1393. اثر محلول­پاشی نانو کلات آهن و تلقیح با باکتری مزوریزوبیوم بر گره­زایی ریشه، رشد و عملکرد نخود در شرایط دیم. نشریه پژوهش­های حبوبات ایران. جلد 5، شماره 2: 18-9.

حمزه‌ئی، ج. و س. نجاری. 1392. بررسی امکان کاهش مصرف کود شیمیایی نیتروژنه با استفاده از کود زیستی نیتروکسین در تولید گیاه دارویی انیسون. نشریه علمی پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز. 4 جلد 4، شماره 23: 70-57.

خالق‌نژاد، و. و ف. جباری. 1393. بررسی اثر تلقیح بذر نخود زراعی (Cicer arietinum L.) با کودهای زیستی ریزوبیومی و ریزوباکتری‌های محرک رشد گیاه (PGPR) بر شاخص‌های رشد و تخصیص مواد فتوسنتزی در شرایط دیم و فاریاب. نشریه پژوهش‌های حبوبات ایران. جلد 5، شماره 1: 56-45.

خسروی، ه. 1393. ازتو باکتر و نقش آن در مدیریت حاصلخیزی خاک. نشریه مدیریت اراضی. جلد 2، شماره 2: 79-94.

خواجه پور، م. ر. 1386. گیاهان صنعتی. انتشارات جهاددانشگاهی واحدصنعتی اصفهان. 564 صفحه.

شاکری، ا.، م. امینی دهقی.، س.ع. طباطبایی و س.ع.م. مدرس ثانوی. 1391. تأثیر کود شیمیایی و بیولوژیک بر عملکرد، اجزای عملکرد، درصد روغن و پروتئین ارقام کنجد. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار. جلد 22،  شماره 1: 83-71.

صالحی، م.، ع. کوچکی و م. نصیری محلاتی. 1383. میزان نیتروژن و کلروفیل برگ به عنوان شاخصی از تنش شوری در گندم. مجله پژوهش­های زراعی ایران. جلد 2: 33-25.

قلاوند، ا.، خ. محمدی،. م. آقاعلیخانی.، ی. سهرابی و غ. ر. حیدری.1391. تأثیر کودهای مختلف آلی و بیولوژیک بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود (Cicer arietinum L.). نشریه زراعت. جلد 94: 49-41.

کاظمی پشت مساری، ح.، ه. ا. پیر دشتی و م. ع. بهمنیار. 1386. مقایسه اثرات کودهای فسفره معدنی و زیستی بر ویژگی­های زراعی دو رقم باقلا. فصلنامه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. جلد 14، شماره 6: 32-21.

کشاورز زرجانی، ج.، ن. علی‌اصغر‌زاد. و ش. اوستان.1392. تأثیر شش سویه از باکتری‌های آزاد کننده پتاسیم بر رشد و افزایش جذب پتاسیم در گیاه گوجه فرنگی. نشریه دانش آب و خاک. جلد 2، شماره 23: 255-245.

نجات‌زاده، ف. 1394. اثرکودهای زیستی و شیمیایی نیتروژن‌دار بر رشد، عملکرد و ترکیب اسانس گیاه شوید. مجله تازه‌های بیوتکنولوژی سلولی- مولکولی. جلد 5، شماره 19: 84-77.

Aggrawal, P, K., R. Khanna-Chopra and S.K. Sinha. 1994. Change in leaf water potential in relation to growth and dry matter production. Indian J. Exp Bio. 22:98-101.

Amujoyegbe, B, J., J.T. Opbode and A. Olayinka. 2007. Effect of organic and no organic fertilizer on yield and chlorophyll content of Zea mays and sorghum bicolor. Plant Sci. 46: 1869-1873.

Argaw, A. 2012. Evaluation of co-inoculation of Bradyrhizobium japonicum and Phosphate solubilizing Pseudomonas spp. effect on soybean Glycine max L. in Assossa area. J. Agri Sci & Tech. 14: 213-224.

Babajide, P.A and O. Fagbola. 2014. Growth, yield and nutrient uptakes of sesame (Sesamum indicum L.) as influenced by biofertilizer inoculants. Int J Mic Sci. 3: 859–879.

Bambara, S and P.A. Ndakidemi. 2009. Effects of rhizobium inoculation, lime and molybdenum on photosynthesis and chlorophyll content of phaseolous vulgaris L. Afr J. Mic Res. 3(11): 791-798.

Basak, B.B and D.R. Biswas. 2010. Co-inoculation of potassium solubilizing and nitrogen fixing bacteria on solubilization of waste mica and their effect on growth pro-motion and nutrient acquisition by a forage crop. Bio Fert Soi. 46: 641–648.

Cox, W.J. 1996. Whole-plant physiological and yield response to plant density. Agro J. 88: 489-496.

Dazzo, F., B. Asghari and R. Batool. 2010. Adaptation of chickpea to desiccation stress is enhanced by symbiotic rhizobia. J. Symb. 50: 129-133.

Dong, H. 2010. Mineral-microbe interactions: a review. Frontiers of Earth Science China, 4(2):127–147.

Elkramany, M.F., A.A. Bahr., F. Mohamed and M. Kabesh. 2007. Utilization of biofertilizer in field crops production groundnut yield, its components and seeds content as affected by partial replacement of chemical fertilizer by bio- organic fertilizers. J. App Sci Res. 3: 25-29.

Ferus, P. and M. ArkoSiova. 2001. Variability of chlorophyll content under fluctuating environment. Acta Fyto Zoo. 4: 123 - 125.

Gholami, A and A. Biari. 2008. The effect of bio-priming with Azotobacter and Azospirillum on yield and yield components of field grown maize. 2nd Iranian National Congress of Ecological Agriculture, Gorgan. 338-349.

Giri, N. and N.C. Joshi. 2010. Growth and yield response of chickpea (cicerarietinum) to seed. Nature and Sci. 8(9): 232-236.

Gull, F.Y., I. Hafeez., M. Saleem and K.A. Malik. 2004. Phosphorus uptake and growth promotion of chickpea by co-inoculation of mineral phosphate solubilizing bacteria and a mixed rhizobial culture. Aust J Exp Agri. 44: 623-628.

Idris, M. 2003. Effect of integrated use of mineral, organic N and Azotobacter on the yield, yield components and N-nutrition of wheat (Triticum aestivum). Pak J Bio Sci. 6(6): 539-543.

Jha, A., D. Sharma and J. Saxena. 2011. Effect of single and dual phosphate solubilizing bacterial strain inoculations on overall growth of mung bean Vigna radiata L. plants. Arch of Agron and Soil Sci. 58: 967-981.

Kapoor, R., B. Givi and K.G. Mukerji. 2002. Glomus macocarpum a potential bioinoculant to improve essential oil quality and concentration in Dill (Anethum graveolens L.) and Garum (Trachyspermum ammisprague). World J Microb and Biotech. 18(5):459-463.

Kjeldahl, J. Z. 1883. A new method for the determination of nitrogen in organic bodies. Anal Chem. 22: 366.

Li, Q., Z. Li and Y. Huang. 2007. Status of potassium studies and approaches to improving potassium content in tobacco leaves in China. Agric. Sci. Technol. 35: 452–455.

Lindquist, J, L., J.T Arkebauer., T.D Walters., G.K. Cassman and A. Dobermann. 2005. Maize radiation use efficiency under optimal growth conditions. Agron J. 97:72 - 78.

Madani. M., M. A. Malboobi., K. Bakhshkelarestaghi and A. Stoklosa. 2011. Biological and chemical phosphorus fertilizers effect on yield and p accumulation in Rapeseed (Brassica napus L.). Not Bot Horti Agrobo. 40:210-214.

Merzakhan, M., M, R. Ardekani., A. Aeene band., F. Rejali and A.H. Shirani rad. 2009. Response of spring safflower to co-inoculation with azitobacter chroococcum and glomus intraradices under different level of nitrojen and phosphorus. American J of Agri and Bio Sci. 4(3): 255-261.

 Mittal, V., O. Sigh., H. Nayyarkaur and R. Tewari. 2007. Stimulatory effect of phosphate solubilizing fungal Starins (Aspergillus awamori and Penicillium citrinum) on the yield of chickpea (Cicer arietinum L.). Soil Bio & Bioch. 40: 718-727.

Moradi, R., P. Rezvani Moghaddam., M. Nasiri Mahallati and A. Lakzian. 2009. The effect of application of organic and biological fertilizers on yield, yield components and essential oil of Foeniculum vulgare (Fennel). Iranian J Field Crops Res. 7(2): 625-635.

Munir, M, A., M.A. Malik and M.F. Saleem. 2007. Impact of integration of crop manuring and nitrogen application on growth, Malik, yield and quality of spring planted sunflower (Helianthus annuus L.). Pak J Bot. 39(2): 441-449.

Nishita, G and N.C Joshi. 2010. Growth and yield response of chickpea (Cicer arietinum) to seed inoculation with Rhizobium sp. Nat & Science. 8 (9): 232- 236.

Pramanik, k and A.K. Bera. 2012. Response of biofertilizers and phytohormone on growth and yield of chickpea (Cicer arietinium.L). J. Crop & Weed. 8(2): 45-49.

Romdhane, S.B., M. Trabelsib., M. Elarbi., P. Lajudie and R. Mhamdia. 2009. The diversity of rhizobia nodulating chickpea (Cicer arietinum) under water deficiency as a source of more efficient inoculants. Soil Bio & Bioch. 41: 2568-2572.

Sadra, V.O., L. Echarte and F.H. Andrade. 2000. Profiles of leaf senescence during reproduction growth of sunflower and maize. Annals of Bot. 85: 187-195.

Saini, V.K., S.C. Bhandari and J.C. Tarafdar. 2004. Comparison of crop yield, soil microbial C, N and P, N-fixation, nodulation and mycorrhizal infection in inoculated and non-inoculated sorghum and chickpea crops. Field Crops Res. 89: 39-47.

Sajjadi Nik, R., A. Yadavi, H. R. Baloochi and H. Faraji. 2012. Effect comparison of chemical (urea), organic (vermicompost) fertilizers and biofertilizer (nitroxin) on quantitative and qualitative yield of sesame (Sesamum indicum L.). J. Sustainable Agri Prod Scie. 21: 87–101.

 Sandra, B., V. Natarajan and K. Hari. 2002. Influence of phosphorus solubilizing bacteria on the changes in soil available phosphorus and sugarcane sugar yields. Field Crops Res. 77: 43-49.

Selvakuma, G., S. Reetha and P. Thamizhiniyan. 2012. Response of biofertilizers on growth, yield attributes and associated protein profiling changes of black gram (Vigna mungo L. Hepper). World Applied Sci J. 16: 1368–1374.

Singh, O. P. 1993. Effects of different weed control methods on growth and dry weight of associated weeds in chickpea. Legume Res. 6: 91-93.

Soghani, M., S. Vaezi and S. Sabbagpor. 2010. Study on correlation and path analysis for seed yield and its dependent traits in white bean genotypes (Phaseolus vulgaris L.). J. Agron & Plant Breeding. 3: 27-36.

Soltani, A., F.R. KHooie., K. Ghassemi-Golezani and M. Moghaddam. 2001. Assimilation study of chickpea crop response to limited irrigation in a semiarid environment. Agri Water Manage. 49: 225-237.

Turk, M.A and A.R.M. Tawaha. 2002. Impact of seeding rate, seeding date, rate and method of phosphorus application in faba been Vicia faba L. minor in the absence of moisture stress. Biotech Agron En. 6(3): 171-178.

Udin, M., T.A. Dar., S. Hussain., M.M.A. Khan., N. Hashmi., M. Idrees., M. Naeem and A. Ali. 2014. Use of N and P biofertilizers together with phosphorus fertilizers improves growth and physiological attributes of chickpea. Global J Agri & Agri sci. 2(3): 168-174.

Udin, M., S. Hussain., M.M.A. Khan., N. Hashmi., M. Idrees., M. Naeem and T.A. Dar. 2014. Use of N and P biofertilizers reduces inorganic phosphorus application and increases nutrient uptake, and seed quality of chicpea. Turkish J Agri & Forestry. 38: 47-54.

Verma, J. P., J. Yadav., K.N. Tiwari and S. Lavakush Singh. 2010. Impact of plant growth rhizobacteria on crop production. Int J Agri Res. 5(11): 954-983.

Wu, S.C., Z.H. Cao., Z.G. Li., K.C. Cheung and M.H. Wong. 2005. Effects of biofertilizer containing N-fixer, P and K solubilizers and AM fungi on maize growth: a greenhouse trail. Geoderma. 125:155–166.

Yazdani, M., M.A. Bahmanyar., H. Pirdashti and M.A. Esmaili. 2009. Effect of phosphate solubilization microorganisms and plant growth promoting rhizobacteria on yield and yield components of corn. Int J Bio Life Science.1:2.

Zahir, A.Z., M. Arshad and A. Khalid. 1998. Improving maize yield by inoculation with plant growth promoting rhizobacteria. Pak J Soil Sci. 15: 7-11.

Zaied, K.A., A.H. Abd El-Hady., H. Afify and M.A. Nassef. 2003. Yield and nitrogen assimilation of winter wheat inoculated with new recombinant inoculants of rhizobacteria.Pak J Biol Sci. 6(4): 344-358.

Zhang, A., G. Zhao., T. Gao., W. Wang., J. Li and S. Zhang. 2013. Solubilization of insoluble potassium and phosphate by Paenibacillus kribensis a soil microorganism with biological control potential. Afr J Microb Res.7 (1): 41-47.