حقوق متهم و بطلان تحقیقات مقدماتی؛ چالش‏ها و بایسته‏ها (در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 و اصلاحات بعدی)

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه

مسعود فدائی ده چشمه ¹ , عسل عظیمیان ² , سجاد جهانبازی گوجانی ³

1 - دانش آموخته در رشته حقوق، گرایش جزا و جرم شناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران. [e-mail]
2 - دکترای حقوق جزا و جرم شناسی، عضو هیات علمی گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران. (نویسنده مسئول): [e-mail]
3 - دانش آموخته در رشته حقوق، گرایش مدیریت اصلاح و کیفرهای قضایی، دانشکده پیشگیری از جرم و اصلاح و تربیت، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران. [e-mail]

تاریخ دریافت : 1400/09/02 تاریخ پذیرش : 1400/10/12 تاریخ انتشار : 1401/02/01

کلید واژه: تحقیقات مقدماتی, حقوق دفاعی, ضابطان دادگستری, تفهیم اتهام, حق داشتن وکیل,

چکیده مقاله :

تا قبل از تصویب قانون آیین دادرسی کیفری در سال 1392 نظام دادرسی ایران، به ویژه در مرحله تحقیقات مقدماتی، همسو با نظام های دادرسی تفتیشی بود، ولی با ابداعات قانون جدید، به ویژه در زمینه ارتقای حقوق دفاعی متهمان امر تغییر یافته است. پیش بینی موازینی مانند حق مطلع ساختن خویشاوندان متهم، حق معاینه پزشکی و حق مطلع شدن از حقوق دفاعی از مهمترین ابداعات این قانون است که خود حاکی از تلاش به سوی ترافعی شدن تحقیقات مقدماتی می باشد. نصب "منشور حقوق متهم" در راهروهای پاسگاه های انتظامی، دادسراها و دادگاه های جزایی به نحوی که در معرض دید مراجعان و متهمان، قرار گیرد تا آنان رعایت این حقوق را از مجریان قانون بخواهند؛ شاید که در روند اصلاحات قضایی و نحوه رسیدگی های جزایی آثار مفیدی برجای گذارد. نقض حقوق دیگران از جمله متهمان گناهی است نابخشودنی و از ضابطان پرتلاش دادگستری و همکاران قضایی نیز توقع می رود تا در رعایت دقیق آن از هیچ کوششی دریغ نورزند. در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 عدم رعایت اصول لازم الرعایه در مرحله ی تحقیقات مقدماتی را موجب مجازات انتظامی قرار داده است و جایی به چشم نمی خورد که صراحتاً ضمانت اجرای عدم رعایت اصول لازم الرعایه در مرحله ی تحقیقات مقدماتی را موجب بطلان تحقیقات مقدماتی بداند. تبصره ی ماده 63، 106 و 196 قانون مذکور موید این نظر است. این تحقیق بصورت کتابخانه ای-اسنادی انجام شده که ابتدا با توجه به موضوع به منبع یابی در رابطه با موضوع پرداختیم و سپس با گرد آوری منابع به مطالعه در این زمینه پرداختیم.

چکیده انگلیسی:

Prior to the enactment of the Code of Criminal Procedure in 2013, the Iranian judicial system was in line with the investigative judicial system at the preliminary investigation stage, but with the innovations of the new law, especially in the field of promoting the defense rights of the accused, the situation has changed. The provision of criteria such as the right to inform the relatives of the accused, the right to a medical examination and the right to be informed of the rights of the defense are among the most important innovations of this law, which itself indicates an attempt to further the preliminary investigation. Installing the "Charter of the Rights of the Accused" in the corridors of police stations, courts and criminal courts in such a way that it is visible to the clients and the accused, so that they ask the law enforcers to observe these rights; It may have beneficial effects on the judicial reform process and the way criminal proceedings are conducted. Violation of the rights of others, including defendants, is an unforgivable sin, and hard-working judicial officers and judicial colleagues are also expected to make every effort to ensure strict observance. In the Code of Criminal Procedure adopted in 1392, failure to comply with the mandatory principles in the preliminary investigation stage has resulted in disciplinary punishment and there is no place that explicitly considers the guarantee of non-compliance with these principles in the preliminary investigation stage to invalidate the preliminary investigation. The comments of Articles 63, 106 and 196 of the said law confirm this opinion this research has been done as a documentary library .We first found a source in relation to the subject according to the subject and then studied the field by gathering resources.