مبانی علم حضوری نفس در آثار سهروردی(تناقض یا سیر استکمالی یا تعمد)

محورهای موضوعی :  پژوهشهای معرفت شناختی

سمیه احمدی ¹ (فلسفه و کلام اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
عزیزاله افشار کرمانی ² (گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1402/03/20 تاریخ پذیرش : 1402/06/25 تاریخ انتشار : 1402/06/01

کلید واژه: ادراک, شیخ اشراق, علم النفس, مبانی علم حضوری, اضافه‌ی اشراقی,

چکیده مقاله :

علم حضوری نفس در آثار سهروردی، در نظر اول، دچار تناقضی بین مبانی مشایی و اشراقی است که برخی با توجه به سیر استکمال فکری شیخ اشراق تناقض را به آن ارجاع داده‌اند، ولی تعمد در بیان این مبانی دوگانه هم دور از ذهن نیست. پس باید بررسی شود که؛ چرا و به چه هدفی سهروردی به عنوان حکیم اشراقی از مبانی مشائیان در آثار خود بهره برده است؟ این مقاله به روش تحلیلی مبانی شیخ اشراق در علم حضوری نفس در آثار فلسفی، منطقی و آثار داستانی ایشان را بررسی می‌کند و با بیان برخی کاستی‌های مبانی در برخی ادراکات، به این فرضیه می‌‌پردازد که در آثار سهروردی گرچه تناقض مشاهده می‌شود و سیر استکمال فکری ایشان هم در این امر دخیل بوده است ولی به دلیل هدفی خاص، تعمدی بودن این مسأله هم قابل اثبات است.

چکیده انگلیسی:

In the first view, the bases of psychology in Sohrawardi's works are subordinate to those of the followers, and this depicts a contradiction. On the other hand, according to the progress of Sheikh Ishraq's intellectual maturity, the difference can be referred to, but the intention in this matter is not far from the mind. So it should be checked that; Why did Sohrawardi, as an enlightened sage, also use the principles of Peripatetic in his works? This article analyzes the foundations of Shaykh Ishraq in the present knowledge of the soul in his philosophical, logical, and mystical works in his Persian treatises. By stating some shortcomings of the foundations in some perceptions, it deals with the hypothesis that in the results of Sohrawardi, although a contradiction can be seen. His intellectual maturity was also involved in this matter, but due to a specific purpose, it can be proven that this issue is intentional.

منابع و مأخذ:

ابن سینا. (۱۴۰۰). رسائل ابن سینا، ج ۱–1. قم، بیدار.

‏‫امین رضوی، مهدی. (۱۳۷۷). سهروردی و مکتب اشراق. ترجمه‌ی مجدالدین کیوانی. تهران، نشر مرکز.

‏‫پورحسن، قاسم؛ و آقائی، ملیحه. (۱۳۹۳). وجود نفس و سیر و غایت استکمال آن با تأکید بر آثار رمزی سهروردی. پژوهش های هستی شناختی، ( 5 بهار و تابستان) ، 23-48.

‏‫دادجو، ابراهیم. (۱۳۹۳). علم حضوری و شهود. تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

‏‫داوری اردکانی، رضا. (۱۳۸۹). ما و تاریخ فلسفه اسلامی. تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

‏‫رحمتی، ان شاءالله. (۱۳۹۲). کیمیای خرد جستارهایی در زمینه دین و اخلاق. تهران، سوفیا.

‏‫سجادی، جعفر. (۱۳۹۰). ترجمه حکمت الاشراق تألیف شهاب الدین یحیی سهروردی. تهران، موسسه انتشارات دانشگاه تهران.

‏‫سهروردی، شهاب الدین یحیی. (۱۳۹۶). مجموعه مصنفات شیخ اشراق مشتمل بر الهیات کتاب التلویحات و کتاب المقاومات و کتاب المشارع و المطارحات. تصحیح هنری کربن، ج 1. تهران، انجمن فلسفه ایران.

‏‫همو. (۱۳۹۷الف‌). مجموعه مصنفات شیخ اشراق مشتمل بر کتاب حکمت الاشراق، رساله فی اعتقاد الحکماء، قصه الغربه الغربیه. تصحیح هنری کربن، ج 2. تهران، انجمن فلسفه ایران.

همو. (۱۳۹۷ب‌). مجموعه مصنفات شیخ اشراق مشتمل بر مجموعه‌ی آثار فارسی شیخ اشراق. تصحیح سیدحسین نصر و هنری کربن، ج 3. تهران، انجمن فلسفه ایران.

‏‫شهرزوری. (۱۳۸۳). الشجره الالهیه. تهران، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.

همو، شمس الدین محمد. (۱۳۷۲). شرح حکمت الاشراق. تصحیح حسین ضیایی تربتی، ج ۱–یک جلدی. تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).

شیرازی (ملاصدرا)، صدرالدین محمد. (۱۳۸۳). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه به ضمیمه تعلیقات سبزواری. تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

همو. (۱۳۹۲). حکمت الاشراق: منطق/ سهروردی؛ با شرح قطب الدین شیرازی. تصحیح نجفقلی حبیبی. تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

‏‫طوسی، نصیرالدین. (۱۳۷۵). شرح الاشارات و التنبیهات للمحقق طوسی. قم، البلاغه.

‏‫غفاری، سید محمد خالد. (۱۳۸۹). نوجویی در فلسفه‌ی سهروردی و گوناگونی تعریف علم در آثار او. پژوهشنامه زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، (سال چهارم، شماره اول، پیاپی 13، بهار) ، 69-92.

‫کربن، هانری. (۱۳۹۲). ابن سینا و تمثیل عرفانی. ترجمه‌ی ان شاء الله رحمتی. تهران، سوفیا، بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا.

همو. (۱۳۸۴). تخیل خلاق در عرفان ابن عربی. ترجمه‌ی ان شاءالله رحمتی. تهران، نشر جامی.

‏‫ همو. (۱۳۸۲). روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان. ترجمه‌ی عبدالمحمد روح بخشان. تهران، آموزگار خرد.

‏‫ همو. (۱۳۸۸). تاریخ فلسفه اسلامی. ترجمه‌ی سیدجواد طباطبایی. تهران، کویر،انجمن ایرانشناسی فرانسه.

‏‫مصباح، محمدتقی. (۱۳۸۶). آموزش فلسفه، ج ۱–2. تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل. (نشر اثر اصلی ۱۳۷۸)

‏‫‏‫نوربخش، سیما سادات. (۱۳۸۸). مبانی معرفت شناسی حکمت اشراق سهروردی. حکمت و فلسفه، ( شماره اول بهار) ، 31-47.

‏‫واحدی، بهجت. (۱۳۹۲). هستی و چیستی تعریف: نظریه تعریف و تطورات آن به ضمیمه ترجمه مشرع ثانی مطارحات. تهران، کلک سیمین.