تحلیلِ «تناقض‌نمای معرفت حسی» در فلسفه ارسطو

محورهای موضوعی :  پژوهشهای معرفت شناختی

کرامت ورزدار ¹ (گروه فلسفه و کلام اسلامی / دانشکده الهیات و معارف اسلامی/ دانشگاه تهران)
احد فرامرز قراملکی ² (استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی/ گروه فلسفه و کلام اسلامی / دانشکده الهیات/ دانشگاه تهران)
عبدالرسول کشفی ³ (هیات علمی دانشگاه تهران)

تاریخ دریافت : 1399/09/26 تاریخ پذیرش : 1399/12/11 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: معرفت, ضرورت, ادراکات حسّی, کلیّت, علیّت,

چکیده مقاله :

در فلسفه ارسطو معرفت از حواس آغاز می‌شود و ادراکاتِ حسّی از طریق فعالیت قوّه نوس، معرفت را برای آدمی به ارمغان می‌آورند. ارسطو برخلاف افلاطون منکر هرگونه معرفت فطری است؛ امّا از طرفی آشکارا بیان می‌کند که ادراکاتِ حسّی متعلّق معرفت قرار نمی‌گیرند و نمی‌توان به محسوسات معرفت داشت. این امر باعث ایجاد یک تناقض‌نما در فلسفه ارسطو می‌گردد. اگر ادراکاتِ حسّی متعلّق معرفت نیستند چگونه از آنچه متعلّق معرفت نیست، معرفت پدید می‌آید و این ادراکات به دلیل فقدانِ کدام جزء از اجزای معرفت، متعلّق معرفت به حساب نمی‌آیند؟ از نظر نگارندگان راه‌حلّ این پارادوکس به تعریف معرفت و نقشِ قابلی ادراکاتِ حسّی در پیدایش معرفت در نظر ارسطو بازمیگردد. ارسطو معرفت را صرفاً باور صادق موجّه نمی‌داند بلکه با شروط دیگری همچون ضرورت و علیّت دایره معرفت را محدودتر می‌کند. بنابراین هرچند باور به محسوسات باوری صادق است ، امّا این ادراکات به‌خاطر عدم وجود شرط کلیّت و علیّت، متعلّق معرفت واقع نمی‌شوند.

چکیده انگلیسی:

In Aristotle's philosophy, knowledge begins with the senses, and sensory perceptions bring knowledge to man through the activity of the "nous" faculty. Unlike Plato, Aristotle denies any innate knowledge; but on the other hand, he clearly states that sensory perceptions do not belong to knowledge and one cannot acquire knowledge to the senses. This creates a paradox in Aristotle's philosophy. If sensory perceptions do not belong to knowledge, how does knowledge arise from "what does not belong to knowledge" and because of the lack of which component of "knowledge", these perceptions do not belong to "knowledge"? According to the authors, the solution to this paradox goes back to the definition of "knowledge" and the possible role of sensory perceptions in the emergence of knowledge in Aristotle. Aristotle does not consider knowledge to be merely "justified true belief" but narrows the scope of "knowledge" to other conditions such as necessity and causality. Therefore, although belief in sensations is a true belief, but these perceptions do not belong to "knowledge" due to the lack of the condition of generality and causality.

منابع و مأخذ:

استیس، والتر ترنس (1385) تاریخ انتقادی فلسفه یونان، ترجمه یوسف شاقول، قم: دانشگاه مفید.

اکریل، جی. ال (1380) ارسطوی فیلسوف، ترجمه علیرضا آزادی، تهران: حکمت.

بارنز، جاناتان (1390) ارسطو، ترجمه محمّد فیروزکوهی، تهران: حکمت.

جانکار، باربارا (1388) فلسفه ارسطو، ترجمه مهداد ایرانی‌طلب، تهران: انتشارات اطلاعات.

راس، دیوید (1377) ارسطو، ترجمه مهدی قوام صفری، تهران: انتشارات فکر روز.

قوام صفری، مهدی (1382) نظریّه صورت در فلسفه ارسطو، تهران: حکمت.

قوام صفری، مهدی (1392) نوس دانشِ علمیِ بُرهان ناپذیر و ملکه ی معرفتی ارسطو (بخش اوّل)، نشریه فلسفه، سال 41، شماره 2.

قوام صفری، مهدی (1393) نوس دانشِ علمیِ بُرهان ناپذیر و ملکه ی معرفتی ارسطو (بخش دوّم)، نشریه فلسفه، سال 42، شماره 1.

مرادداودی، علی (1387) عقل در حکمت مشاء، تهران: حکمت.

مرزانی حجّت اله، اکبریان رضا، سعیدی مهر محمّد، نبوی لطف الله(1395)، بررسی و تحلیل دیدگاه ارسطو درباره معرفتِ یقینی در فلسفه اولی، آموزه های فلسفی، دانشگاه علوم رضوی، شماره 19.

نوسباوم، مارتا (1389)، ارسطو، چاپ چهارم، تهران: طرح نو.

Aristotle )1991( The Complete Works of Aristotle, by Jonathan Barnes, Princeton University press.

A.Johnstone, Mark (2015) Aristotle and Alexander on Perceptual Error, Phronesis, Leiden: Brill Publisher.

Ben-Zeev, Aaron (1984) Aristotle on Perceptual Truth and Falsity, Apeiron, Berlin: Walter de Gruyter.

Black, Irvin )1961( Truth and Error in Aristotle’s Theory of Sense Perception, The Philosophical Quarterly, vol.11.Oxford.

Bronstein David (2012) the Origin and Aim of Posterior Analytics II.19, Phronesis, Leiden: Brill Publisher.

Gaukroger, Stephen (1981) Aristotle on the Function of Sense Perception, Studies in History and Philosophy of Science, London: Macmillan.

Klein, Peter D., (1998) The History of Epistemology, London: Routledge Encyclopedia of philosophy.

Krips, H. (1980) Aristotle on the Infallibility of Normal Observation, Studies in History and Philosophy of Science, London: Macmillan.

Perelmuter Zeev (2010) Nous and Two Kinds of Episteme in Aristotle’s Posterior Analytics, Phronesis, Leiden: Brill Publisher.