بررسی تأثیر اصلاح قیمت سوخت نیروگاهی تراز مالی صنعت برق ایران بر مبنای ارائه یک مدل شبیه سازی از کارکرد این بازار

محورهای موضوعی : اقتصاد مالی

جمشید پژویان ¹ , تیمور محمدی ² , علی اصغر اسماعیل نیا ³ , الهام غفوریان ⁴

1 - گروه اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، تهران . ایران
2 - گروه اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران. ایران.
3 - گروه اقتصاد، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران
4 - گروه مالی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/10/09 تاریخ پذیرش : 1401/12/15 تاریخ انتشار : 1402/01/01

کلید واژه: Q41, واژه‌های کلیدی: شبیه سازی, بازار عمده فروشی, نرخ پایه آمادگی, سقف بازار, نرخ ارز, قیمت سوخت, نرخ بازدهی داخلی. طبقه بندی JEL : Q5, L94,

چکیده مقاله :

چکیده مقاله حاضر به بررسی تأثیر اصلاح قیمت سوخت نیروگاهی بر متغیرهای کلیدی بازار برق ایران (متوسط قیمت برق و تراز مالی صنعت برق) بر مبنای ارائه یک مدل شبیه سازی از کارکرد این بازار اختصاص دارد. در این راستا ابتدا بازار برق ایران با استفاده از مدلی که در آن وجود یا عدم وجود رقابت در بازار برق مبتنی بر میزان ضریب ذخیره نیروگاهی در دسترس در هر ساعت می باشد، مورد شبیه سازی قرار گرفته و ضریب ذخیره بحرانی مربوطه بر اساس کارکرد واقعی بازار برق ایران مورد احصاء قرار گرفته است. با توجه به قرار داشتن سقف و نرخ پایه آمادگی بازار برق در سطحی نازل تر از سطحی که موجب ایجاد علایم لازم برای سرمایه گذاری بهینه در ظرفیت نیروگاهی گردد، سقف و نرخ پایه آمادگی فعلی بازار نقطه شروع مناسبی برای بررسی اثرات اصلاح قیمت سوخت نیروگاهی بر متغیرهای مورد بررسی (متوسط قیمت بازار برق و تراز مالی صنعت برق) به شمار نمی رود. بر این اساس قبل از بررسی اثرات اصلاح قیمت سوخت نیروگاهی بر متغیرهای مورد بررسی، سقف و نرخ پایه آمادگی بازار، بر اساس مدل شبیه سازی ارائه شده مورد تعدیل قرار گرفته است. محاسبات انجام شده حاکی از آن است که اصلاح سقف قیمت بازار برق به گونه ای که بتواند علایم لازم برای سرمایه گذاری در ظرفیت مکفی نیروگاهی در شبکه برق کشور را ایجاد کند، مستلزم افزایش آن از حدود 417 ریال به ازای هر کیلووات ساعت به حدود 570 ریال به ازای هر کیلووات ساعت می باشد. در این حالت متوسط قیمت بازار عمده فروشی برق از حدود 600 ریال به ازای هر کیلووات ساعت به حدود 706 ریال به ازای هر کیلووات ساعت افزایش پیدا می نماید. اجرای این سیاست بار مالی در حدود 29894 میلیارد ریال را به وزارت نیرو تحمیل می نماید. با توجه به اینکه در بازارهای دارای سقف (و پرداخت بابت آمادگی) اصلاح قیمت سوخت نیروگاهی مستلزم اصلاح متناسب در سقف قیمت بازار می باشد، اثرات ناشی از اصلاح قیمت سوخت نیروگاهی بر متغیرهای مورد بررسی ، بواسطه تأثیر آن بر سقف قیمت بازار برق (و با فرض اصلاح متناسب سقف قیمت بازار برق توسط نهاد تنظیم مقررات بخش برق (هیئت تنظیم بازار برق)) مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. تأثیر اصلاح قیمت سوخت نیروگاهی بر متغیرهای مورد بررسی با اعمال سه سناریوی مختلف در رابطه با اصلاح قیمت سوخت نیروگاهی صورت پذیرفته است. قیمت گاز مورد استفاده در صنعت پتروشیمی (به عنوان خوراک این واحدها)، قیمت صادراتی گاز به کشور ترکیه، و حد کمینه پیش بینی شده در قانون هدفمندی یارانه ها در رابطه با قیمت گاز طبیعی، سناریوهای مختلف مورد استفاده برای اصلاح قیمت گاز مصرفی نیروگاههای کشور می باشند. اجرایی شدن سناریوهای فوق موجب افزایش سقف بازار از 570 ریال به ازای هر کیلووات ساعت به 1783، 3655 و 2830 ریال به ازای هر کیلووات ساعت به ترتیب سناریوهای فوق خواهد گردید. متوسط قیمت بازار تعدیل شده، متناسب با تعدیل صورت گرفته در سقف قیمت بازار (به ترتیب سناریوهای فوق) به ترتیب معادل 1922، 3801 و 2973 ریال به ازای هر کیلووات ساعت خواهد بود. همچنین بار مالی متناظر با هذ کدام از سناریوها به ترتیب معادل 61717، 156574 و 114866 میلیارد ریال خواهد بود.

چکیده انگلیسی:

  Abstract This article is devoted to the study of the impact of a reform in power plant fuel prices on the key variables of Iran's electricity market (average electricity price and the financial balance of the electricity industry). It is based on a simulation model. In this regard, we employed a model in which the presence or absence of competition in the electricity market is based on the amount of power plant storage factor that is available in every hour. The corresponding critical storage factor, which is based on actual operation, is also calculated. Due to a suppressed price cap and availability rate (that is even lower than what is necessary for sending optimal investment signals), the current price cap and availability rate is not a valid starting point for calculating the desired effects. Hence, before examining the effects of a price reform on the mentioned variables, the price cap and availability rates need to be adjusted to a level that can guarantee a minimum IRR for investors in this sector. According to calculations, in order to sending the necessary signals for investment, by assuming a fixed availability rate, it is necessary to increase the current price cap (nearly 417 Rials per kilowatt hour) to a new level (570 Rials per kilowatt hour). According to that, the average wholesale market price will increase from nearly 600 Rials per kilowatt hour to 706 Rials per kilowatt hour. The implementation of this policy imposes a financial burden of about 29894 billion Rials to the Ministry of Energy. Given that, in markets amid with a price cap (and hence an availability payment), a price reform in fuel price, requires a proportional modification in the market price cap. Based on this obligation, the effects of the price reform on the mentioned variables, is calculated and analyzed. The analysis is based on three different scenarios about fuel price for power plants; The price of gas used in the petrochemical industry (as a raw material for this industry), the price of gas that is exported to Turkey, and, the minimum bound foreseen in the "law on the targeting of subsidies" in relation to the price of natural gas. Implementation of the mentioned scenarios will increase the market cap from 570 Rials per kilowatt hour to 1783, 3655 and 2830 Rials per kilowatt hour respectively. Adjusted average market price, proportional to the adjustment made in the market price cap, would be equivalent to 1922, 3801 and 2973 rials per kilowatt hour respectively. Furthermore, the financial burden corresponding to these scenarios will be 61717, 156574 and 114866 billion Rials respectively.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع

• ابونوری و همکاران، تأثیر تشکیل بازار برق بر کارایی نیروگاههای برق، نشریه علمی و پژوهشی کیفیت و بهره وری صنعت برق ایران، سال دوم، شماره سوم، بهار و تابستان 1393


• اتباعی، فرامرز، بررسی مقایسه ای حراج مبتنی بر تبعیض قیمت و حراج مبتنی بر قیمت یکتا در بازارهای برق، پایان نامه دکتری، 1393


• اسماعیل نیا و شاهگلدی، بررسی اثرات افزایش قیمت سوخت نیروگاهی و نرخ ارز در بازار عمده فروشی برق ایران، فصل نامه مطالعات اقتصاد انرژی، سال دوازدهم، شماره 50، پاییز 95، صفحات 193-157


• آمار تفصیلی صنعت برق ایران، توانیر، ویژه تولید درسال 1393


• پژویان، جمشید، محمدی، تیمور، قیمت گذاری بهینه برای صنعت برق، (1379)، پژوهش های اقتصادی ایران، سال6، شماره3، صفحات 39-62.


• ترازنامه انرژی، 1392، وزارت نیرو.


• حیدری، کیومرث، ساختار قیمت گذاری و شیوه تدوین نرخ پایه آمادگی و انرژی در بازار برق ایران، وزارت نیرو، دفتر تنظیم مقررات (1376).


• سجودی و همکاران، مقایسه کارایی فنی نیروگاههای حرارتی کشور و بررسی عوامل مؤثر بر آن، کاربرد روش تصادفی ناپارامتریک پوشش داده ها، تحقیقات اقتصادی، دوره 49، شماره 1، بهار 1393


• منظور، داود، رضایی، حسین، اثرات اصلاح قیمت سوخت مصرفی نیروگاه ها بر قیمت برق در بازار تجدیدساختاریافته، (1391)، فصلنامه علمی پژوهشی برنامه ریزی و بودجه، شماره 1 صفحات 95-108


• منظور، داود، رضایی، حسین، ﺑﺮرﺳﯽ اثر اﺻﻼح ﻗﯿﻤﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻧﯿﺮوﮔﺎ هﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﯿﺰان ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺳﺎزی و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮق در ﮐﺸﻮر: روﯾﮑﺮد ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ، (1391)، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ و ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺳﺎل ﺑﯿﺴﺘﻢ، ﺷﻤﺎره 64، زﻣﺴﺘﺎن 1391، ﺻﻔﺤﺎت 25 – 46


• منظور، داود، صفاکیش، امیر کاظم، پیش بینی قیمت برق در بازار برق رقابتی ایران با رویکرد مدلهای سری زمانی، هفتمین همایش ملی انرژی، 1388

وب سایت شرکت مدیریت شبکه برق ایران، گزارش ها، گزارشات سالانه، صورتحساب های قطعی بازار برق 

• Botterud, a long-term planning in restructured power systems dynamic modeling, of investments in new power generation under uncertainty. Ph.D. Dissertation .Norwegian University of Science and Technology (NTNU). 27- 47 2002.


• BP Statistical Review of World Energy edition 64th, June 2015.


• Cramton, P.; Auction Design and Strategy Principles and Practice; Market Design Inc., University of Maryland.


• Dahlan, 2011, Valuation model for generation investment in liberalized electricity market, a thesis submitted to The University of Manchester for the degree of Doctor of Philosophy.


• De Vries, Heijnen, 2008, the impact of electricity market design upon investment under uncertainty: The effectiveness of capacity mechanisms. Utilities Policy 16, 215-227


• FEDERICO, G., and RAHMAN, D., Bidding in an Electricity Pay-as-Bid Auction, Journal of Regulatory Economics, vol. 24:2, pp. 175-211, 2003.


• Fereidoon P. Sioshansi, Competitive Electricity Markets: Design, Implementation, Performance, 2008.


• Glachant, 2006, Generation technology mix in competitive electricity markets. A contribution in “Competitive Electricity Markets and Sustainability”, edited by François Leveque.


• Khalili Araghi.M, Barkhordari.S, An evaluation of the welfare effects of reducing energy subsides in Iran, Energy Policy, 398–404, 2012.


• Olsina et al. 2006, Modeling long term dynamics of electricity markets, energy policy 34, 1411-1433


• OPEC, Annual Statistical Bulletin, 50th edition, 2015.


• OPEC, Monthly Oil Market Report, 2015.


• Stoft, »Power System Economics, Designing Markets for Electricity«, IEEE Press, 2002.


• G and kirschen.D fundamentals of power system economics, 2004.


• Vogstad, K, System dynamics analysis of the Nordic electricity market: The Transition from fossil fuelled towards a renewable supply within a liberalized electricity market. The Norwegian University of Science and Technology (NTNU). 1- 156،