تحلیل انتقادی نظریّة هنر و ادبیّات در منظومة فکری ـ فلسفی افلاطون

محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی

مرتضی حیدری ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور)

تاریخ دریافت : 1396/02/07 تاریخ پذیرش : 1396/06/10 تاریخ انتشار : 1395/06/10

کلید واژه: شعر, ادبیات, زیبایی شناسی, افلاطون, هنر,

چکیده مقاله :

افلاطون همة پدیدار های هستی را سایه ای از عالم مثل می داند و هویت وجودی آن ها را مستقل به شمار نمی آورد. در پژوهش حاضر، نگارنده کوشیده تا بر پایة مفاهیم کلیدی فلسفة افلاطون به تبیین و تحلیل نظام زیبایی شناسی وی بپردازد. به گمان افلاطون، آثار هنری تقلیدی از زیبایی مطلقی هستند که ازلی و ابدی است. از سوی دیگر، زیبایی را سودمندی و کارآیی می داند و می گوید که هنر باید در خدمت اخلاق و جامعه باشد و هنر هیجان انگیز را خوش نمی دارد. همچنین، با هنری که هیجان انگیز نباشد ـ گر چه فاقد نقشی اجتماعی و اخلاقی باشد ـ مخالفتی نمی ورزد. نگارنده، پس از تحلیل آرای افلاطون، تناقض هایی را در نظام فلسفی و زیبایی شناسی افلاطون نتیجه گیری کرده که مطلق بودن منشأ زیبایی در اندیشة افلاطون را به پرسش گرفته است.

چکیده انگلیسی:

Plato knows all of the world’s phenomena as the shadow of truth and he doesn’t include their existential identity independent. In this research the author has tried to deal with justifying and analyzing his aesthetics system. According to Plato the artistic works are the imitation from the absolute beauty that is eternal and everlasting. On the other hand he regards the beauty as a useful and working thing and says the art have to be in service of morality and society and he doesn’t like the exciting art. As well as, he doesn’t oppose with unexciting art, although it be without moral and social role. The author after the analysis of Plato’s thoughts concludes the contradictions in aesthetic and philosophic system of Plato that they have questioned the absoluteness of principle of beauty in Plato’s thoughts.      

منابع و مأخذ:

احمدی، بابک.(1389). حقیقت و زیبایی، درس­های فلسفه­ی هنر، چاپ چهاردهم، تهران: نشر مرکز.

افلاطون.(1351). «ایون». در پنج رساله (شجاعت، دوستی، ایون، پروتاغوراس، مهمانی)، ترجمة محمود صناعی، چاپ سوم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. صص. 148 ـ 117.

همو.(1380). دورة آثار. ترجمة محمّد حسن لطفی، چاپ سوم، تهران: انتشارات خوارزمی.

همو.(1388). جمهور. ترجمة فؤاد روحانی، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

همو.(1389).ضیافت، ترجمة محمّد علی فروغی، چاپ سوم، تهران: انتشارات جامی.

انوری، حسن و دیگران.(1387). فرهنگ اعلام سخن، جلد اوّل، چاپ سوم، تهران: انتشارات سخن.

بیردزلی، مونروسی و جان هاسپرس.(1387). تاریخ و مسائل زیباشناسی، ترجمة سعید حنایی کاشانی، چاپ دوم، تهران: نشر هرمس.

پاتوچکا، یان.(1385). سقراط: آگاهی از جهل، ترجمة محمود عبادیان، چاپ دوم، تهران: نشر هرمس.

راسل، برتراند.(1340). تاریخ فلسفة غرب، ترجمة نجف دریابندری، چاپ اوّل، تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.

ژیمنز، مارک.(1390). زیباشناسی چیست؟ ترجمة محمّد­رضا ابوالقاسمی، چاپ اوّل، تهران: نشر ماهی.

سوانه، پیر.(1391). مبانی زیبایی­شناسی، ترجمة محمّرضا ابوالقاسمی، چاپ دوم، تهران: نشر ماهی.

فروغی، محمّدعلی.(1316). «شرح حال افلاطون و فلسفة او در پنج مجلس»، در حکمت سقراط و افلاطون، جلد1، ترجمه و نگارش محمّدعلی فروغی، چاپ دوم، چاپخانة مجلس، صص 119 ـ 29.

کاپلستون، فردریک، چارلز.(1391). تاریخ فلسفه، جلد1، ترجمة سیّد جلال­الدین مجتبوی، جاپ نهم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

ملکیان، مصطفی.(1377). تاریخ فلسفة غرب (درس­گفتار­ها)، جلد1، سعید عدالت­نژاد (ویراستار)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

نیک سیرت، عبدالله.(1385). «نقد و بررسی نظریه­ی مُثُل افلاطون و انتقادات وارده بر آن با نگاه ویژه به ارسطو»، خردنامة صدرا، شمار­ة 46، صص 61 - 48.

Borchert, Donald, M. (ed.). (2006). Encyclopedia of Philosophy. Vol. 1, 2^nd ed. New York: Thomson Gale.

Culler, Jonathan. (2000). Literary Theory: A very Short Introduction. New York: Oxford University Press.

Habib. M. A. R. (2005). A history of literary criticism: from Plato to the present. first ed., Blackwell Publishing Ltd. 

Hart, Jonathan. (2005). Northrop Frye: the theoretical imagination. London and New York: Routledge.         

Tyson, Lois. (2006). Critical Theory Today. (2 ned.). London & New York: Routledge.