کهن‌الگوی اشخاص در ساقی‌نامة ظهوری وسعادت‌نامة استرآبادی بر اساس نظریة یونگ

محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی

زینب نوروزعلی ¹ , احمد خیالی خطیبی ² , علی اصغر حلبی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/01/27 تاریخ پذیرش : 1401/03/07 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: ادبیات تطبیقی, خود‌آگاه و ناخود‌آگاه, انگاره‌های کهن‌الگویی, اشخاص کهن‌الگویی,

چکیده مقاله :

نقد کهن‌الگویی از رویکردهای جدید نقد ادبی است که بر اساس آرای روان‌شناس معروف سوئیسی کارل گوستاو یونگ بنا شده است. در این نوع نقد به مطالعه و بررسی کهن‌الگوهای اثر پرداخته و نشان می‌دهند که چگونه ذهن شاعر و نویسنده، این آرکی‌تایپ‌ها را که محصول تجربه‌های مکرر بشر است و در ناخوداگاه جمعی او به ودیعه گذاشته شده جذب و آنها را به شیوه‌ای سمبلیک و تمثیلی به نمایش گذاشته است. این مقاله تلاش می‌کند با محور قراردادن انگارة شخصیت به جست‌وجوی بعضی از انواع آن در سعادت‌نامه و ساقی‌نامه پرداخته و نشان دهد که چگونه شاعران توانایی چون استرآبادی و ظهوری توانسته‌اند در بیان و اندیشة والای خود از این کهن‌الگو بهره گرفته‌اند و از این منظر به تفسیر ابیات آنها پرداخته و به این سوال پاسخ دهد که آیا شناختی نسبت به انگارة اشخاص داشته‌اند یا سهوا در آثارشان استفاده شده و بسامد هر یک از انگاره‌ها در ساقی‌نامه و سعادت‌نامه چگونه است. به‌نظر می‌رسد با وجود عدم شناخت دانش کهن‌الگویی به معنای نوین، ظهوری‌ و استرآبادی شناخت عمیق و دقیقی از انگاره‌های کهن‌الگویی داشته و آنها را با استفاده از عنصر خیال در آثار خود به‌طور ویژه‌ای به‌کار برده‌اند. همچنین در این دو اثر انگاره‌های اشخاص مذهبی ـ ‌ملی بر سایر انواع برتری داشته و انگارة جوینده فقط مختص شاعر است که جستجو کرده و در نهایت به عرفان رسیده است. نتیجة پژوهش حاضر به روش کتابخانه‌ای به شیوة تحلیلی ـ ‌توصیفی انجام شده است.

چکیده انگلیسی:

Archetypal ideas include person, situation, and symbols. The idea of ​​personality is very common in Astarabadi's Sa’adat Nameh and Zohouri’s Saghi Nameh. However, due to the unknown nature of these two works, not enough research has been done on them and many of their valuable angles have been hidden.Therefore, by examining this component in the above works, we intend to help interpret their verses and answer the questions that cognitive emergence and astronomy are related to the ideas of archetypes and what is the frequency of each idea in SaghiNameh and Sa’adatnameh. It seems that despite not knowing the knowledge of archeology in the modern sense, Zohouri and Astrabadi had a deep and accurate knowledge of the ideas of archaism. And they have used them in a special way by using the element of imagination in their works. Also in these two works, the ideas of religious and national figures were superior to other types and the idea of ​​the seeker is only for the poet who has searched and finally reached mysticism.This research is presented in descriptive-analytical method As a result.

منابع و مأخذ:

استرآبادی، ملانظام.(1391). دیوان اشعار نظام‌الدین اسـترآبادی، تحقیق و تصحیح ابراهیمی، شایسته. بیک‌وردی‌لو، مرضیه. تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

همو. دستور معما، کتابت سدة 12، دانشکدة الهیات، تهران، دانشگاه تهران، ش 1/555.

همو. دیوان اشعار نظام‌الدین اسـترآبادی، نسخة خطی‌ شمارة‌ ٢٥١٤‌/١کتابخانۀ ملی.

رسول‌پور سمیه؛ یوزباشی عطیه.(1399). «مطالعة تطبیقی قوة خیال در اسطورة گیل‌گمیش و افسانة اسکند بر طبق نظریة یونگ»، فصل‌نامة علمی‌پژوهشی مطالعات ادبیات تطبیقی. دورة 14.شمارة56.

سخنور، جلال.(1379). نقدادبی معاصر، تهران، رهنما‌.

ظهوری ترشیزی، نورالدین محمد.(1394). ساقی نامه، تصحیح علی اصغر باباسالار و سیده پرنیان دریاباری، تهران، دانشگاه تهران.

گرین، ویلفرد. مورگان، لی‌. لیبر‌، ارل. ویلینگهم، جان.(١٣٨٥). مبانی نقد‌ ادبی‌، ترجمۀ فرزانه‌ طاهری‌، چاپ چهارم، تهران، نیلوفر.

میرصادقی‌،جمال.(1382). داستان‌نویس‌های‌ نام‌آور معاصر ایران، تهران، اشـاره.

میس کارولین.(1395). گالری کهن‌الگوها، ترجمة سیمین موحد، تهران، هیرمند.

یونگ، کارل‌ گوستاو‌.(1389). انسان و سمبول‌هایش، ترجمة محمود سلطانیه، تهران، جامی.

نوروزعلی زینب؛ خیالی‌خطیبی احمد؛علی‌اصغرحلبی.(1399). حضور عناصر چهارگانه و زبان نمادین در سعادت‌نامة استرآبادی و ساقی‌نامة ظهوری ترشیزی، شفای دل، دورة4، شمارة6.

همو.(1399). تطبیق کهن‌الگوهای صورمثالی در سعادت‌نامة استرآبادی و ساقی‌نامة ظهوری ترشیزی، فصل‌نامة علمی پژوهشی دهخدا، دورة58.