اصل هم ترازی حقوق اصحاب دعوا در فرایند دادرسی های کیفری

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

عباس تدین ¹ ( استادیار دانشکده حقوق تهران مرکز )
محمدرضا خانجانی ² ( کارشناسی ارشد حقوق جزای دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی. )

تاریخ دریافت : 1395/01/24 تاریخ پذیرش : 1395/02/19 تاریخ انتشار : 1395/06/01

کلید واژه: دادرسی عادلانه, اصل هم ترازی حقوق, اصل برابری سلاح ها, اصل ترافعی بودن دادرسی, آیین دادرسی کیفری, اسناد بین المللی,

چکیده مقاله :

رعایت اصل هم ترازی[1] در فرآیند دادرسی در زمره حقوق قانونی اصحاب دعوا و جزء اساسی ساختار ترافعی دادرسی است که بر مفهوم رسیدگی و محاکمه به عنوان نزاعی طرفینی، استوار است. هر دو طرف دادرسی باید از حقوق مساوی برخوردار باشند و بر هم خوردن این توازن، می تواند دادرسی را ناعادلانه نماید. اصل هم ترازی مقتضی آن است که طرفین، از یک سو، فرصت کافی برای اقامه دعوا و بیان دیدگاه ها و دغدغه های خود و دفاع در آن را داشته و از سوی دیگر، امکان یکسان دسترسی به اسناد و مدارک پرونده را برخوردار باشند. در اسناد بین المللی به ویژه اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاقین آن و همچنین اساسنامه های دادگاه های کیفری بین المللی، اصل هم ترازی حقوق اصحاب دعوا به رسمیت شناخته شده است و از این طریق حقوق داخلی کشورها نیز متأثر گردیده است. بر این اساس، در مقررات جدید قانون آیین دادرسی کیفری ایران نیز این اصل در چارچوب اتهامی شدن مرحله تحقیقات مقدماتی و گرایش به ترافعی شدن این مرحله نمود یافته است. در این مقاله برآنیم تا ضمن بررسی مفهوم و ویژگی های اصل هم ترازی حقوق اصحاب دعوا در فرآیند دادرسی های کیفری، مهم ترین جلوه ها و مصادیق این اصل را به ویژه در بستر مقررات قانون آیین دادرسی کیفری و اسناد بین المللی شناسایی و مقایسه نماییم.[1] - Equality of arms,L’égalité des armes.

منابع و مأخذ:

منابع:

1. اسدی، لیلا سادات، (1391)، حقوق بزه دیده در دادرسی‌‌های کیفری بین‌المللی، چاپ نخست، تهران، انتشارات سمت و دانشگاه امام صادق (ع) پردیس خواهران.

2. امیدی، جلیل و نیکوئی، سمیه، (1387)، تعریف و مبانی علنی بودن دادرسی کیفری، مجله مدرس علوم انسانی– پژوهش‌‌های مدیریت در ایران، شماره 58.

3. آخوندی، محمود، (1381)، آیین دادرسی کیفری (اندیشه‌ها)، جلد چهارم، چاپ دوم، قم، انتشارات اشراق (دانشگاه قم).

4. آشوری، محمد، بشیریه، حسین،‌ هاشمی، سید محمد و یزدی، عبدالمجید، (1383)، حقوق بشر و مفاهیم مساوات، انصاف و عدالت، چاپ نخست، تهران، انتشارات گرایش.

5. باقری نژاد، زینب، (1394)، اصول آیین دادرسی کیفری، تهران، انتشارات خرسندی، چاپ اول.

6. تدین، عباس، (1395)، تحصیل دلیل در آیین دادرسی کیفری، تهران، نشر میزان، چاپ سوم.

7. جلیل امیدی، (1383)، «دکتر محمد آشوری و حقوق دفاعی متهم»، علوم جنایی (مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری)، تهران، نشر سمت.

8. خالقی، علی، (1394)، آیین دادرسی کیفری، جاپ بیست و هفتم، تهران، انتشارات شهر دانش، جلد دوم.

9. رایجیان اصلی، مهرداد، (1390)، بزه دیده شناسی حمایتی، ویرایش نخست، چاپ دوم، تهران، نشر دادگستر.

10. ساقیان، محمد مهدی، (1385)، اصل برابری سلاح‌ها در فرایند کیفری (با تکیه بر حقوق فرانسه و ایران)، مجله حقوقی دادگستری، شماره 56 و 57

11. علامه، غلام حیدر، (1389)، اصول راهبردی حقوق کیفری، چاپ نخست، تهران، نشر میزان.

12. فضائلی، مصطفی، (1389)، دادرسی عادلانه محاکمات کیفری بین‌المللی، چاپ دوم، تهران، انتشارات شهر دانش.

13. کیتی شیایزری، کریانگ ساک، (1391)، حقوق بین‌المللی کیفری، ترجمه بهنام یوسفیان و محمد اسماعیلی، ویرایش نخست، چاپ دوم، تهران، انتشارات سمت.

14. موسوی، سید افشین، (1392)، اصل برابری سلاح‌ها در آیین دادرسی کیفری، رساله دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق دانشگاه تهران.

15. MCIntyre, (2013), Equality of arms – defining humanrights in the jurispreudence of international criminal tribunal for the former Yugoslavia, Leiden journal of international law.

16. Bassiouni, M. Cherif, (2003), Introduction to international criminal law (International and Comparative Criminal Law Series), First edition, New York, Transnational Pub.

17. Toma,ellisa, The Principle of Equality of Arms – Part of the Right to a Fair Trial, Volumul V, Issue 2, July-December, posted at 4th December 2015.

18. Philippe Vouland (2007), "le renforcement de l'équilibre de la procédure pénale: en favere des droits de la défense?" in "loi du 5 mars 2007 sur l'équilibre de la procédure pénale: premiers commentaries", AJ pénal, no3.

19. Comm, EDH, Req, N 28 D4/66, 16 Juill 1968; Cour, EDH, Hadjianastassou, C.Grece. Req No. 12945/87, 16 Decembre 1992.

20. Harvard v. Jamaica, Case No. 733/1997, CCPR/C/63/D/733, 30 July 1998.

21. Sassi & Pelissier v. France, Case No. 99/16, 26 November 1992.

22. The prosecutor v. brdjanin,Case No.IT-99-36-T, 23 mai 2002.

23. The prosecutor v. Kayishema – Ruzindana, Case No. ICTR – 95 – 10 - T, 5 may 1997.

24. The prosecutor v. Tadic, Case No. IT – 94- 1- AR72, 2 October1995.

25. The prosecutor v.Tadic, Case No. IT – 94 – 1- A, 15 July 1999.

26. The prosecutor v. Kayishema and Rudzindana, Case No. IT – 97 - AR, 1 June 2001.