مفهوم و مبانی جبران خسارت از محکومان بی گناه با مطالعه تطبیقی در نظام حقوقی ایران و کامن لا

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

اسدالله قربان زاده ¹ (دانشجوی دکتری تخصصی حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
محسن رهامی ² (دانشیار حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول))
بهروز گلپایگانی ³ (استادیار حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/06/04 تاریخ پذیرش : 1399/07/25 تاریخ انتشار : 1399/01/01

کلید واژه: جبران خسارت, قاعده لاضرر, محکومان بی گناه, قاعده احترام, اصل لزوم جبران, نظریه قرارداد اجتماعی,

چکیده مقاله :

اشخاصی که به هر دلیلی مجرم شناخته می‌شوند و بر اثر رسیدگی قضایی و لوازم خاص آن، بر حیثیت و آبروی این افراد نقصی وارد شده است که طبیعتاً بعد از رفع اتهام یا پایان مرحله مجازات باید تدابیری اندیشید تا این نقص جبران شود و امکان حضور دوباره این افراد در نقش اجتماعی‌شان فراهم آید. از این رو ضروری مفهوم و مبانی جبران خسارت از محکومان بی‌گناه با مطالعه تطبیقی در نظام حقوقی ایران و کامن لا انجام شود و پژوهش پیش رو به این نتیجه رسیده است که مبانی جبران خسارت از محکومان بی گناه در نظام حقوقی ایران مبتنی بر الف. مبنای منطقی و خردگرایانه حق جبران خسارت (1.نظریه قرارداد اجتماعی، 2. تئوری‌های حقوقی در توجیه حق بر جبران خسارت، 3. اصل لزوم جبران کلیه خسارات وارده بر محکومان بی گناه)؛ ب. مبانی دینی و فقهی حق بر جبران خسارت (قاعده احترام و قاعده لاضرر) را تشکیل می‌دهد.

منابع و مأخذ:

- آخوندی، محمود (1387). آیین دادرسی کیفری، جلد ششم، تهران: انتشارات سمت.

- احسان نژاد، امیر (1397). سازوکارهای رسیدگی به جبران خسارت از متهمان بی‌گناه در نظام حقوقی ایران، انگلستان و امریکا، تهران: انتشارات امجد.

- آقایی جنت مکان، حسین (1396). حقوق دادرسی عادلانه و منصفانه با تأکید بر قانون آیین دادرسی کیفری ایران، تهران: انتشارات جنگل.

- بابایی، ایرج (138۴). نقد اصل قابلیت جبران کلیه خسارات در حقوق مسئولیت مدنی ایران، مجله پژوهش حقوق و سیاست، 7(۱۶): 83-45.

- بهادری اردکانی، ابوالفضل و همکاران (1395). مسئولیت مدنی ناشی از فرصت از دست رفته، فصلنامه مجلس و راهبرد، 23(86): 94-69.

- حدادی، مهدی (1392). استناد به مسئولیت بین‌المللی دولت از سوی دولت­های زیان‌دیده، مجله حقوقی بین­المللی، 27(42): 124-89.

- حیدری، الهام (1396). مبانی و جایگاه قانون جبران خسارت ناشی از بازداشت ناموجه در دادرسی کیفری ایران، پژوهشنامه حقوق کیفری، 8(15): 58-37.

- شاملو، باقر و مرادی، مجید (1393). خسارت زدایی از مظنونان، متهمان و محکومان؛ جایگاه حقوقی و فرآیند عملی، مجله حقوقی دادگستری، 78(88): 248-213.

- رایجیان، مهرداد (1390). بزه دیده شناسی حمایتی، چاپ دوم، تهران: انتشارات دادگستر.

- غلاملو، جمشید و فرجیها، محمد (1393). محکومیت بی­گناهان: از خطای قضایی تا بی­گناهی واقعی، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، 3(8): 86-63.

- قاری سید فاطمی، سید محمد(1380). تحلیل مفاهیم کلیدی حقوق بشر معاصر: حق، تعهد، آزادی، برابری و عدالت، مجله تحقیقات حقوقی، (۳۳ و ۳۴).

- کاتوزیان، ناصر (1395). مبانی حقوق عمومی، چاپ ششم، تهران: انتشارات میزان.

- مستقیمی، بهرام، طارم سری، مسعود(1390). مسئولیت بین­المللی دولت باتوجه به تجاوز عراق به ایران»، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران.

- منصورآبادی، عباس (139۴). حقوق کیفری عمومی، چاپ اول، جلد اول، تهران: انتشارات میزان.

- موسوی مجاب، سید درید و رفیع‌زاده، علی (139۴). دامنه مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در قانون مجازات اسلامی، پژوهش حقوق کیفری، 4(13): 169-147.

- میرسعیدی، سید منصور (1386). مسئولیت کیفری: قلمرو و ارکان، جلد اول، چاپ سوم، تهران: انتشارات میزان.

- وایت، رایت و هینز، فیونا (1390). جرم و جرم‌شناسی، ترجمه علی سلیمی، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.

- هاشمی، سیدحسین (1398). بررسی مبانی فقهی حق جبران خسارت زیاندیده از حبس یا بازداشت غیرقانونی، دوفصلنامه علمی  پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، مقاله پژوهشی، 20(50).

- سیوطی، جلال‌الدین (1401ق). ‌الجامع الصغیر، جلد اول،  بیروت: دار الفکر.

- مکارم شیرازی، ناصر (1411ق).  القواعد الفقهیه، جلد دوم، قم: مدرسه امیرالمؤمنین (علیه‌السلام).

- Ashworth, Andrew (1992). Principle of Criminal law ,2nd ed: Great Britian, Oxford University Press.

- Bruce P. Smith, (2005). The History of Wrongful Execution, 56 HASTINGS L.J. 1185, 1186-87.

- Garner, B. A, (2000). Black’s Law Dictionary (7th ed.). St. Paul: West Group.

- Forst, B, (2004). Errors of justice: Nature, sources, and remedies. New York: Cambridge University Press.

- McLellan, M.F. (2015). Compensation for Wrongful Convictions and the Innocence Continuum.

- Keith S. Rosenn, (1976). Compensating the Innocent Accused, Ohio State Law Journal om College of Law), Volume 37, Issue 4.

- Oxley, A. (2011). "Not Innocent Enough: The Denial of a Certificate of Innocence Based on Neglect in United States v. Graham", 608 F. 3D 164 S. Ill. ULJ, 36.

- Stanley Z. Fisher, (2003-2002). Convictions of Innocent Persons in Massachusetts: An Overview”, Boston University School of Law,Public Interest Law Journal, Vol. 12.

- Layne, Daniel (2010). Compensation for miscarriages of justice, LLB Dissertation, Nottingham Law Trent University, UK. Available at Internet I of Criminology, School, Nottingham Undergraduate and Masters Criminology Dissertations.

- Layne, Daniel (2010). compensation for miscarriage of justice, internet journal of criminology.

- Wright M. (1991). Justice for Victims and Offenders, Philadelphia: Open University Press.