بررسی تجمع زیستی رسوبی و تعیین مقادیر فلزات سنگین Ni و V در دو کفه‌ای cygnea Anodont و رسوبات تالاب انزلی

محورهای موضوعی : آلودگی آب

لیدا سلیمی ¹ , شهلا جمیلی ² , پیمان اقتصادی عراقی ³ , عباسعلی مطلبی ⁴ , مححمد ربانی ⁵

1 - گروه آلودگی دریا، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال
2 - موسسه تحقیقات شیلات ایران
3 - مرکز ملی اقیانوس‌شناسی ایران
4 - موسسه تحقیقات شیلات ایران
5 - گروه شیمی دریا، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال

تاریخ دریافت : 1389/08/20 تاریخ پذیرش : 1391/01/28 تاریخ انتشار : 1391/09/30

کلید واژه: تالاب انزلی, وانادیوم, نیکل, رسوب, تجمع زیستی, آنودونت,

چکیده مقاله :

تالاب انزلی یک تالاب بین المللی در شمال ایران بوده و دارای شرایط اکوسیستمی ویژه برای پرورش و رشد انواع آبزیان می‌باشد. بنابراین پایش آن بسیار اهمیت دارد. در حال حاضر این تالاب در معرض تهدید آلاینده‌های نفتی و فلزات سنگین موجود در پسابهای صنعتی حوزه آبریز قرار دارد. با توجه به امکان  انتقال آلودگیهایی نظیر فلزات سنگین از طریق زنجیره غذایی، همراه با افزایش غلظت این آلاینده‌ها(Bioaccumulation)، مصرف آبزیان آلوده تالاب توسط انسان می‌تواند خطرات جدی را به همراه داشته باشد. در این پروژه نسبت به تعیین آلاینده‌های نیکل و وانادیوم که دو فلز سنگین شاخص آلودگی نفتی هستند اقدام شد. نمونه‌برداری از رسوب و یکی از گونه‌های بومی تالاب انزلی یعنی دوکفه‌ای cygnea  Anodont در ایستگاه‌های موسوم به (ماهروزه و سلکه) و در دو فصل خشک و مرطوب (اواخر خرداد  و اواخر شهریورماه) سال 1389 صورت گرفت،  نمونه‌ها به آزمایشگاه منتقل و بعد از آماده‌سازی و انجام آنالیزهای شیمیایی با استفاده از روش جذب اتمی، فلزات سنگین Ni و V در آنها تعیین‌گردید. نتایج نشان داد که مقدار وانادیوم در بافت نرم دوکفه ای و رسوب، به ترتیب در محدوده حداقل و حداکثر 3243/0 میکروگرم در گرم    ND(not detected)-و 9603/306 -  2.1796 میکروگرم در گرم  بوده و غلظت نیکل در بافت نرم و رسوب به ترتیب در محدوده حداقل و حداکثر 3351/1 – 0231/0 میکروگرم در گرم و  5326/19 – 4949/0 میکروگرم در گرم بود. مشاهده می‌شود که مقادیر نیکل و وانادیوم در رسوب پایین بوده و حتی غلظت نیکل در محدوده ERL هم قرار ندارد در مورد وانادیوم چونERL و ERM برای آن تعریف نشده نمی توان در این خصوص قضاوت کرد.  فاکتور تجمع زیستی رسوبی (BASF)  نیز در خصوص نیکل و وانادیوم کمتر از یک بود، و این امر حاکی از آن است که انتقال این دو عنصر از رسوب به بدن دوکفه ای بالا نبوده و در بافت نرم آنودونت مقدار آن‌ها پایین است. نتایج آماری هم )با استفاده از نرم‌افزار (SPSS 13 نشان داد بین مقادیر نیکل در نمونه آنودونت‌های ایستگاه ماهروزه، در خرداد و شهریور ماه اختلاف معنی داری وجود داشت(50/0 P >). همچنین اختلاف معنی داری در میزان وانادیوم تعیین شده در نمونه آنودونت و رسوب ماهروزه در شهریور ماه دیده شد. علاوه بر آن اختلاف معنی داری در میزان وانادیوم تعیین شده در  نمونه آنودونت و رسوب سلکه هم در شهریور ماه وجود داشت)05/0 (P

چکیده انگلیسی:

Anzali Lagoon is an international lagoon in North of Iran. It has specific ecosystem characteristics and is a suitable environment for aquatic animals and molluscs, therefore environmental monitoring is very important in this lagoon. On the other hands in recent year'sattention to heavy metals increased. Entry of industrial sewage into aquatic environments and with consideration to bioaccumulation of heavy metals in food chain, the utilization of the polluted aquatic animals by human can bring about irrevocable hazards. The present research aimed to assess Ni, V levels, as oil pollution index, in surface sediments and bivalves (Anodonta cygnea) in 2 stations (Mahrozeh and Selkeh). Samples were collected during 2 different periods of the year, dry and rain seasons, (June & September 2009). Heavy metal (Ni, V) concentrations were determined by Atomic Absorption in Anodonta cygnea and the sediments in Anzali Lagoon. The vanadium concentration in bivalve and sediment was ND (not detected)- 0.3243 µg/g and 2.1796 -306.9603 µg/g respectively. Nickel concentration in bivalve and sediment was 0.0231-1.3351 µg/g, 0.4949-19.5326 µg/g respectively. These amounts in Anzali Lagoon were lower than those of Ni and V in aquatic ecosystems in other countries, and are not in the effect range low (ERL). Besides, the average Vanadium amount is much lower than the sediments in the similar spots, and since ERL and effect range medium (ERM) are not defined for Vanadium, there is no room for judgment. Bioaccumulation sediment factor (BASF) was low for Ni, V (