مطالعه همدیدی بارندگی سنگین (200 میلیمتر یا بیشتر در مدت 24 ساعت ) روی سواحل جنوبی دریای خزر ناشی از فرارفت میانگین دمای mb 500/1000، در دوم اکتبر2001

محورهای موضوعی : فیزیک دریا

حسین اردکانی ¹ , محبوبه پور آتشی ² , محمود خیراندیش ³

1 - دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
2 - دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
3 - دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

تاریخ دریافت : 1388/02/20 تاریخ پذیرش : 1388/04/02 تاریخ انتشار : 1388/06/31

کلید واژه: دریای خزر, بارندگی, باران‌های شدید, فرارفت, واچرخند,

چکیده مقاله :

با درنظرگرفتن بارندگی‌های سالیانه سواحل جنوبی دریای‌خزر که بطور میانگین بین1500-1000 میلی متر می‌باشد درنتیجه بارندگی شدید بیش از200میلیمتر در مدت24 ساعت اهمیت خاصی دارد. با مراجعه به آمار30 ساله (2001-1972) در مجموع10 مورد در سواحل جنوبی دریای‌خزر بدست آمد که بارندگی روزانه بعضی از ایستگاه های دیدبانی همدیدی بیش از200میلی متر بوده است. استنباط گردید یگانه سامانه‌هایی که در سواحل دریای‌خزر سبب بارندگی‌های شدید می‌شوند واچرخندهایی با هسته سرد هستند که منشا آنها اروپا و یا کشورهای اسکاندیناوی است. این واچرخندها با سرعت نسبتا خوبی بطرف سواحل دریای‌خزر حرکت کرده و بسیار گذرا هستند و دارای فشار مرکزی حدود1040هکتوپاسکال و یا بیشترند. فرارفت هوای سرد در شرق آنها و فرارفت هوای گرم در غرب آنها قابل توجه می‌باشد. با این وضعیت واچرخندها در هنگام حرکت کاملا توسعه یافته و بر فعالیت آنها افزوده می‌شود. واچرخندهای با سرعت حرکت کم و یا ساکن نمی‌توانند چنین بارندگی‌هایی را ایجاد نمایند. با محاسبات انجام شده بیشینه‌ی فرارفت افقی هوای سرد در تراز700 هکتوپاسکال در حدود h12/ºc12- می باشد. با عبور این چنین سامانه های جوی بارندگی‌های منطقه در ابتدا شمال غرب و با شدت زیاد و بعدا بتدریج شمال شرق دریای خزر را دربر می‌گیرد. مدت زمان این چنین وضعیت بین 24 تا 36 ساعت است. بهترین فصل برای یک چنین وضعیت اوایل پاییز است و نشان داده است که این رویدادها بیشتر در ماه اکتبر می‌باشد زیرا که در ماه های تابستان که بیشتر نفوذ ناوه ای حرارتی که منشا آن کم فشار گرمایی مرکزی ایران است باعث گرم شدن آب دریا گردیده و به محض عبور این چنین واچرخندهای نوع سرد و در نتیجه فرارفت هوای سرد می‌توانند ناپایداری بسیار شدیدی را شکل دهد.

چکیده انگلیسی:

The mean annual precipitation over the southern part of Caspian coastal area is around 1000-1500 mm; therefore, this amount of precipitation is very important and is a considerable point of attention. With reference to statistical data, during 30 years (1972-2001), it showed that there were only 10 cases of similar events. We found that, best synoptic patterns for this condition is the mobile cold anticyclones which is moving almost rapidly from Europe and Scandinavia to the north of Black Sea and then moving to the Caspian Sea. These anticyclones have strong cold advection in eastern part and warm advection in the western part and their pressure center are about 1040 mb or more. But those anticyclones are very slow moving or almost stagnant over the area and could not cause these events. The upper-air chart showed that, spatial axis of upper ridge over them is a normal baroclinic condition. The value of cold advection in eastern part of anticyclones computed from 700 mb was -12ºc/12hours, but warm advection in western part of them, were not the same values. Consequently, the month of October is the most effective with compassion of the other months, because, during the summer times (July, August, September). The thermal low over the country frequently extending over the Caspian Sea and SST will increase, so, such patterns with strong cold advection, will cause severe instability over Caspian Sea.