نقش واسطه‌ای نمویافتگی عاطفی در رابطه بین الگوهای ارتباطی خانواده و همدلی

محورهای موضوعی : روان‌ شناسی تحولی

ندا سبزی ¹ (دانشجوی دکتری روان شناسی تربیتی)
راضیه شیخ الاسلامی ² (دانشیار دانشگاه شیراز)

تاریخ دریافت : 1394/10/19 تاریخ پذیرش : 1394/10/19 تاریخ انتشار : 1394/10/01

کلید واژه: همدلی, الگوهای ارتباطی خانواده, نمویافتگی عاطفی,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر، تعیین نقش واسطه‌ای نمویافتگی عاطفی در رابطه بین الگوهای ارتباطی خانواده و همدلی بود. 300 دانشجو (179 دختر، 121 پسر) بر اساس روش نمونه‌برداری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند و پرسشنامه الگوهای ارتباطی خانواده (فیتزپاتریک و ریچی، 1994)، مقیاس نمویافتگی عاطفی (سینگ و بهارگاوا، 1974) و مقیاس همدلی (مهرابیان و اپستین، 1972) را تکمیل کردند. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه به شیوه همزمان نشان دادند: الف) ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده پیش‌بینی‌کننده مثبت معنادار همدلی بودند، ب) جهت‌گیری گفت‌وشنود پیش‌بینی‌کننده منفی معنادار همه مؤلفه‌های نمویافتگی عاطفی بود، پ) جهت‌گیری همنوایی پیش‌بینی‌کننده مثبت معنادار مؤلفه‌های بی‌ثباتی هیجانی و سازش نایافتگی اجتماعی بودند، و ت) نمویافتگی عاطفی در رابطه بین الگوهای ارتباطی خانواده و همدلی، نقش واسطه‌ای مهمی ایفا می‌کند. با توجه به نقش نیرومند جهت‌گیری گفت‌وشنود در پیش‌بینی همدلی، می‎توان گفت آموزش و ارتقای جهت‌گیری گفت‌وشنود در خانواده‌ها به افزایش نمویافتگی عاطفی و رفتارهای همدلانه منجر می‌شود.

چکیده انگلیسی:

 This study aimed to investigate the mediating role of emotional maturity in the relationship between family communication patterns and empathy. Three hundred students (179 females, 121 males) were selected by multistage random cluster sampling method .The participants completed the Family Communication Patterns  Questionnaire (Fitzpatrick & Ritchie, 1994), the Emotional Maturity Scale (Singh & Bhargava, 1974), and the Empathy Scale (Mehrabian & Epstein, 1972). The results of simultaneous multiple regression indicated that: a) dimensions of family communication patterns were the positive and significant predictor of empathy, b) the conversation orientation was negative and significant predictor of all components of emotional maturity, c) the conformity orientation was positive and significant predictor of emotional instability and social maladjustment, and d) the emotional maturity partially mediated the relationship between family communication patterns and empathy. Given the strong role of the conversation orientation in predicting empathy, it is argued that educating and promoting conversation orientation may increase the emotional maturity and empathic behavior in families.  

منابع و مأخذ:

ایمانی، ر. و محب، ن. (1388). رابطه بین بلوغ عاطفی مادران با اختلالات رفتاری فرزندان‌شان. مجله زن و مطالعات خانواده، 2 (6)، 49-29.

بخت‌شکوهی، س.، پورشریفی، ح. و محمود‌علیلو، م. (1391). تأثیر آموزش مهارت تفکر انتقادی در همنوایی و گرایش به تفکر انتقادی نوجوانان مقطع راهنمایی در سال تحصیلی 91-90. فصلنامه روان‏شناسی معاصر، 7، 466-462.

بشارت، م.، خدابخش، م.، فراهانی، ح. و رضازاده، س. م. (1390). نقش واسطه‌ای خودشیفتگی در رابطه بین همدلی و کیفیت روابط بین شخصی. فصلنامه روان‏شناسی کاربردی، 5 (1)، 23-7.

تجلی، ف. و لطیفیان، م. (1387). تأثیر ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده بر سلامت روان با واسطه هوش هیجانی نوجوانان. فصلنامه خانواده‌پژوهی، 4 (116)، 422-407.

جوکار، ب. و رحیمی، م. (1386). بررسی تأثیر الگوهای ارتباطی خانواده بر شادی در گروهی از دانش‌آموزان دختر و پسر دبیرستانی شهر شیراز. مجله روان‌پزشکی و روان‎شناسی بالینی ایران، 13 (4)، 384-374.

حسن‌زاده، م. و یوسفی، ف. (1392). رابطه بین الگوهای ارتباطی خانواده و خلاقیت اجتماعی دانش‌آموزان. مجله‌ی علوم رفتاری، 7 (2)، 116-109.

خدابخش، م. (1391). رابطه سبک‌های دلبستگی با همدلی در دانشجویان پرستاری. نشریه پرستاری ایران، 25 (77)، 49-40.

دهقانی‌زاده، م. ح. و حسین‌چاری، م. (1391). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوی ارتباطی خانواده: نقش واسطه‌ای خودکارآمدی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 4 (2)، 47-21.

رحیمی، م. و خیر، م. (1386). رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و کیفیت زندگی در دانش­آموزان دوره متوسطه شهر شیراز. مطالعات تربیتی و روان‎شناسی دانشگاه فردوسی، 10 (1)، 25-5.

رحیمی، م. و یوسفی، ف. (1389). نقش الگوهای ارتباطی خانواده در همدلی و خویشتنداری فرزندان. فصلنامه خانواده‌پژوهی، 6 (4)، 447-433.

زرشقایی، م.، نوری، ا. و عریضی، ح. (1389). کفایت شاخص‌های روان‌سنجی نسخه فارسی مقیاس همدلی هیجانی متعادل. مجله روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 1 (1)، 54-39.

سامانی، س. و رضویه، ا. (1386). رابطه همبستگی خانوادگی و استقلال عاطفی با مشکلات عاطفی. فصلنامه پژوهش در سلامت روان‌شناختی، 1 (1)، 37-30.

سپهری، ص. و مظاهری، م. ع. (1388). الگوهای ارتباطی خانواده و متغیرهای شخصیتی در دانشجویان. فصلنامه روان‏شناسی تحولی: روان‏شناسان ایرانی، 6 (22)، 150-141.

صبری، م.، البرزی، م. و بهرامی، م. (1392). رابطه الگوهای ارتباطی خانواده، هوش هیجانی و خلاقیت هیجانی در دانش‌آموزان دبیرستانی. فصلنامه اندیشه‌های نوین تربیتی، 9 (2)، 63-35.

صفارپور، آ. (1385). بررسی و مقایسه رابطه‌ی بلوغ عاطفی و سازگاری زناشویی کارکنان مرد متأهل دارای استنباط سالم و ناسالم از خانواده‌های خود در شرکت خطوط لوله نفت منطقه تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان‏شناسی دانشگاه شیراز.    

غفوری، ج. (1390). نقش پیش‌بینی‌کنندگی بلوغ عاطفی و عزت نفس در پرخاشگری دانش‌آموزان دبیرستانی شهر شیراز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان‏شناسی دانشگاه شیراز.

فتی، ل. (1385). راهنمای عمل برگزاری کارگاه‌های آموزشی مهارت‌های زندگی. تهران: انتشارات دانژه.

کشتکاران، ط. (1388). رابطه الگوهای ارتباطی خانواده با تاب‌آوری در دانشجویان دانشگاه شیراز. فصلنامه دانش و پژوهش در روان‎شناسی کاربردی، 11 (39)، 53-43.

کوروش‌نیا، م. (1385). بررسی تأثیر ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده بر میزان سازگاری روانی فرزندان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان‎شناسی، دانشگاه شیراز.

گل‌پرور، م.، عریضی، ح. و مدنی‌قهفرخی، س. (1388). نقش نگرش به رفاه اجتماعی در رابطه همدلی و گرایش اجتماعی با عدالت اجتماعی. فصلنامه رفاه اجتماعی، 9 (33)، 163-131.

منصورنژاد، ز.، پورسید، س. ر. و کیانی، ف. و خدابخش، م. (1392). اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی بر تحول بلوغ عاطفی دانشجویان دختر در آستانه‌ ازدواج. مجله اصول بهداشت روانی، 15 (3)، 170-158.

وزیری، ش. و لطفی‌عظیمی، ا. (1390). تأثیر آموزش همدلی در کاهش پرخاشگری نوجوانان. فصلنامه روان‏شناسی تحولی: روا‏ن‏شناسان ایرانی، 8 (30)، 175-167.

Arshat, Z. (2013). Adolescents and parental perce-tion of family strength: Relation to Malay adole-scent emotional and behavioral adjustment. In-ternational Journal of Humanities and Social Science, 3 (18), 163-168.

Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psycho-logical research: Conceptual, strategic, and sta-tistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51 (6), 1173-1182.

Billington, J., Baron- Cohen, S., & Wheelwright, S. (2007). Cognitive style predicts entry into physical sciences and humanities: Questionnaire and perfor-mance tests of empathy and systemizing. Journal of Learning Individual Differences, 17, 260-268.

Chamberlain, V. C. (1960). Adolescence to maturity. London: The Badley Head.

Extremera, N., Duran, A., & Rey, L. (2007). Perceived emotional intelligence and dispositional optimism pessimism: Analyzing their role in predicting psy-chological adjustment among adolescents. Per-sonality and Individual Differences, 42 (6). 1069-1079.

Fitzpatrick, M. A., & Ritchie, L. D. (1994). Commu-nication schemata within the family: Multiple perspective on family interaction. Human Com-munication Research, 20, 275-301.

Hanania, R. R., Rossnagle, N. B., Higgins, A., & Alessandro, D. (2000). Development of self and empathy in early infancy: Atypical implications typical. Infant and Young Children, 13 (1), 1-13.

Kaufman, M. (2011). How families facilitate the deve-lopment of empathy in children: A family systems theory perspective. PhD Dissertation, Kansas State University.

Kelever, P. (2009). Goal direction and effectiveness emotional maturity and nuclear family function-ing. Journal of Marital and Family Therapy, 35 (3), 308-324.

Koerner, A. F., & Fitzpatrick, M. A. (2002). Understanding family communication patterns and family functioning: The roles of conversation orien-tation and conformity orientation. Communication Yearbook, 28, 36-68.

Kumor, S. (2014). Emotional maturity of adolescent students in relation to their family relationship. International Research Journal of Social Sciences, 3 (3), 6-8.

Laursen, B., & Mooney, S. (2008). Relationship network quality: Adolescent adjustment and  perceptions of relationships with parents and friends. American Journal of Orthopsychiatry, 78 (1), 47-53.

Mehrabian, A., & Epstein, N. A. (1972). A measure of emotional empathy. Journal of Personality, 40, 525-543.

Menninger, C. W. (1999). Emotional maturity. New
York: Hickman Associates.

Pastey, G. S., & Aminbhavi, V. A. (2006). Impact of emotional maturity on stress and self-confidence of adolescents. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 32 (1), 66-70.

Rieffe, C., Ketelear, L., & Wiefferink, C. H. (2010). Assessing empathy in young children: Construc-tion and validation of an Empathy Questionnaire. Perso-nality and individual differences, 49(5), 362-367.

Roberts, W., & Strayer, J. (1996). Empathy, emo-tional expressiveness and prosocial behavior. Child Development, 67, 449-470.

Singh, D., Kaur, S., & Dureja, G. (2012). Emotional maturity differential among university students. Journal of Physical Education and Sports Mana-gement, 3 (3), 41-45.

Singh, Y., & Bhargava, M. (1974). Emotional Maturity Scale. New Dehli: Psycho-Educational Testing Centre.

Stefan, C., & Miclea, M. (2010). Prevention program for children with emotional and social competencies. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5, 127-139.

Tull, M. T., Medaglia, E., & Roemer, L. (2005). An investigation of the construct validity of the 20-item Toronto Alexithymia Scale through the use of a verbalization task. Journal of Psychosomatic Research, 59 (2), 77-84.

Yoo, H., Feng, X., & Day, R. D. (2013). Adolescents empathy and prosocial behavior in the family context: A longitudinal study. Journal of Youth and Adolescence, 42 (12), 1858-1872