تلقی حقیقت‏ انگارانه مولوی از موضوع تجسّم اعمال

محورهای موضوعی : اسطوره

بهادر نامدارپور ¹ (هیات علمی دانشگاه پیام نور-دانشجوی دکتری کلام (فلسفه دین) دانشگاه پیام نور)
علیرضا پارسا ² (دانشیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه پیام نور)
سیدعلی علم ‏الهدی ³ (دانشیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه پیام نور)
محمد صادق واحدی فرد ⁴ (استادیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه پیام نور)

تاریخ دریافت : 1396/03/20 تاریخ پذیرش : 1396/03/20 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: مولوی, پاداش و کیفر, تجسّم اعمال, حقیقت‏ انگاری, مجازانگاری,

چکیده مقاله :

آموزه تجسّم اعمال به تبیین کیفیت پاداش و کیفر اخروی می پردازد. در الهیات اسلامی، دو تفسیر متفاوت درباره این موضوع ارائه شده است: الف- تفسیرحقیقت انگارانه، ب- تفسیر مجازانگارانه. تصدیق هریک از این دو دیدگاه بر نوع بینش و رفتار انسان در دنیا و ارزیابی آدمی از چگونگی حیات آخرت تأثیر خاصی دارد. پذیرش تلقی حقیقت انگارانه از تجسّم اعمال تقویت باور به روز جزا و تخلّف ناپذیری پاداش و کیفر اخروی و مدیریت هرچه بیشتر انسان بر افکار و اعمال خود را به دنبال دارد. هدف نگارندگان مقاله پیش رو بررسی مسأله تجسّم اعمال، مزیت تلقی حقیقت انگارانه از موضوع تجسّم اعمال نسبت به تفسیر مجازانگارانه، و روایت حقیقت انگارانه مولوی از موضوع تجسّم اعمال با روش توصیفی – تحلیلی است. نتیجه آنکه در تلقی حقیقت انگارانه مولوی از تجسّم اعمال، تبیین موضوع پاداش و کیفر اخروی اعمال انسان معقول تر وعادلانه تر به نظر می رسد و تأثیر تفکر و عمل آدمی در کیفیت سرنوشت اخروی اش به نحو جدّی تری مورد تأکید قرار می گیرد.

چکیده انگلیسی:

Embodiment of actions is an expression that explains reward and punishment of people’s good or bad deeds on the Day of Judgment. In Islamic theology, two different interpretations have been proposed to explain it: a-figurative interpretation, b-literal interpretation. Approving any of these two views affects human beliefs, behavior and changes one’s view about the Day of Resurrection. Approving literal interpretation leads to strengthen the faith to the Day of Judgment, to acceptance of being certain Divine reward and punishment and to manage one’s behavior and views. By using the descriptive-analytical method, the authors of the present article try to consider embodiment of actions, the advantage of literal interpretation over figurative one and to study Jalāl ad-Dīn Muhammad Rūmī’s literal interpretation about embodiment of actions. As a result, Rūmī’s literal account of embodiment of actions is reasonable; it explains better the Divine reward and punishment and shows the influence of man's good and bad deeds in the hereafter.

منابع و مأخذ:

 

قرآن کریم.

ارداویراف‌نامه.1382.به کوشش ژاله آموزگار. تهران: انجمن ایرانشناسی فرانسه.

ابن سینا، حسین‌بن عبدالله. 1364. رساله اضحویه. تصحیح حسین خدیو جم. تهران: اطلاعات.

ابن عربی،محیی‌الدین محمد. 1405ق. الفتوحات المکیه. تحقیق عثمان یحیی. بیروت: دارصادر.

ابن منظور، محمد‌بن مکرم. 1414ق.لسان العرب. بیروت: دار احیاءالتراث العربی.

اسدعلیزاده،اکبر. 1393. «تجسم اعمال و ملکات نفس از نگاه عرفا». فصلنامة تخصصی عرفان اسلامی. س11. ش41.

اصفهانی، محمدحسین. 1414ق.نهایة الدرایه فی شرح الکفایه. قم: بی‌نا.

افضلی، محمدرضا. 1388. سروش آسمانی: شرح و تفسیر موضوعی مثنوی. ج2. قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.

تفتازانی، سعدالدین. 1411. مختصرالمعانی. قم: دارالفکر.

حسن‌زاده آملی،حسن. 1381. هزار و یک کلمه.قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

ــــــــــــــــــــ. 1375.اتحاد عاقل به معقول. قم: قیام.

خمینی،روح‏الله. 1373.شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام.

خویی، ابوالقاسم. 1974م.محاضرات فی اصول الفقه.تحقیق محمداسحاق فیاض. نجف: بی ‏نا.

رازی، فخرالدین.1420ق.التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). بیروت: داراحیاء التراث العربی.

زمخشری، محمودبن عمر. 1407ق.الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: بی نا.

سبزواری، ملاهادی. 1383. اسرار الحکم. قم: بی نا.

سلطانی، منظر و سعید پورعظیمی. 1393. «بیان‌ناپذیری تجربه عرفانی با نظر به آرای مولانا در باب صورت و معنا».فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س10. ش34.

شبستری، شیخ محمود. 1380. گلشن راز. تصحیحپرویز عباسی داکانی. تهران: الهام.

شهبازی،ایرج. 1388. «مکافات عمل:تبیین رابطه عمل و پاداش در مثنوی معنوی». پژوهشنامة ادب حماسی. س5. ش9.

صدرالدین شیرازی. 1410ق.الحکمة المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیة. بیروت: داراحیاء التراث العربی.

ــــــــــــــــ. 1361 . العرشیه. تهران: مولی.

طالقانی، نظرعلی. 1373.کاشف‌الاسرار. به کوشش مهدی طیب. تهران:موسسه فرهنگی رسا.

طبرسی،فضل‌بن حسن. 1379.مجمع البیان. بیروت: داراحیاء التراث العربی.

طبری، محمدبن جریر. 1373.جامع البیان.مصر.

طوسی، نصیرالدین. 1374.آغاز و انجام. مقدمه و شرح حسن حسن‌زاده آملی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

عاملی،بهاءالدین. 1415ق. الاربعون حدیثأ. قم: بی نا.

عطار نیشابوری، فریدالدین محمد. 1383. منطق‌الطیر. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: علمی.

علوی یمنی، یحیی‌بن حمزه. 1423ق.الطراز لاسرار البلاغه. بیروت: مکتبه عنصریه.

غزّالی،امام محمد.1409ق. الاربعین فی اصول الدین. بیروت: دارالکتب العلمیه.

فرغانی، سعیدالدین سعید. 1379. مشارق الدراری. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

فروزانفر، بدیع‏الزمان. 1341. احادیث مثنوی معنوی. تهران: دانشگاه تهران.

فلسفی، محمدتقی. 1377. معاد از نظر روح و جسم. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

فیض کاشانی، ملامحسن. 1377. علم‌الیقین. ج 1و2. تهران: بیدار.

قونوی، صدرالدین. 1371. الفکوک. ترجمة محمد خواجوی. تهران: مولی.

لاهیجی، عبدالرزاق. 1383. گوهر مراد. تهران: سایه

مجلسی، محمدباقر. 1403-1404ق. بحار‌الانوار. بیروت: مؤسسه الوفاء؛داراحیاء التراث العربی.

مطهری،مرتضی. 1379. عدل الهی. تهران: صدرا.

مفید، محمدبن محمد. 1413ق. اوائل المقالات. تحقیق ابراهیم الانصاری. قم: المؤتمرالعالمی للشیخ المفید.

مولوی بلخی، جلال‌الدین محمد. 1353. مثنوی معنوی. تصحیح رینولد الین نیکلسون. تهران: امیرکبیر.

ـــــــــــــــــــــــــــــ. 1376. کلیات دیوان شمس. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: مستوفی.

نجاریان، محمدرضا. 1385. «کاوش در مجاز عقلی». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س2. ش3.

نراقی، محمدمهدی. 1387جامع‌السعادات. تصحیح سیدمحمد کلانتر. قم: اسماعیلیان.

 

Reference

The Holy Qurān.

‘Alavi Yamani, Yahyā ibn-e Hamzeh. (1423AH). Al-tarāz al-asrār al-balāqah. Beirut: Maktabah ‘Onsoriyah.

‘Āmoli, Bahā’ al-din. (1415AH). Al-arba’oun hadisan. Ghom: No publisher.

Afzali, Mohammad Rezā. (2009/1388SH). Soroush-e āsemāni. 2^nd Vol. Ghom: Markaz-e Bein Al-melali-ye Tarjomeh va nashr-e Al-mostafā.

Ardāvirāf-nāmeh. (2003/1382SH). With the Effort of Jāleh Āmouzgār. Tehrān: Anjoman-e Irān-shenāsi-ye Farans-e. 

Asad alizādeh, Akbar. (2014/1393SH). “Tajassom-e a’māl va malekāt-e nafs az negāh-e orafā”. Fsal-nameh-ye Tkhasosi-ye Erfān-e Eslāmi. Year 11. No. 41. Zanjān: Daneshgāh-e Āzād-e Eslāmi.

AttarNeishābouri, Farid-ol din Mohammad. (2004/1383SH). Mantegh al-tayr. Ed by Mohammad Rezā Shafi’I kadkani. Tehrān: Enteshārāt-e Elmi.

Esfahāni, Mohammad Hosein. (1414AH). Nahāyat al-derāyat fi sharh-e al-kefāyat. Ghom: No Publisher.

Falsafi, Mohammad Taghi. (1998/1377SH). Ma’ād az nazar-e rouh va jesm. Tehrān: Daftar-e Nashr-e Farhang-e Eslāmi.

Faraqāni, Sa’id al-din. (2000/1379SH). Mashāregh al-darāri. Ghom: Daftar-e Tahghighāt-e Eslāmi.

Feiz-e Kāshāni, Mollā Mohsen. (1998/1377SH). ‘Elm al-yaghin. Tehrān: Enteshārāt-e Bidār.

Ghounavi, Sadr al-din. (1992/1371SH). Al-fokouk. Tr by Mohammad Khājavi.Tehrān: Enteshārāt-e Molā.

Hasan Zādeh Āmoli, Hasan. (1996/1375SH). Ettehād-e āghel be ma’ghoul. Ghom: Enteshārāt-e Ghiyām.

Hasan Zādeh Āmoli, Hasan. (2002/1381SH). Hezār va yek kalameh. Ghom: Daftar-e Tabliqāt-e Eslāmi.

Ibn-e Arabi, Mohiy-ol din. (1423-1405AH). Al-fotouhāt al-makkiyeh. Research by Osmān Yahyā. Beirut: Dār Sāder.

Ibn-e Manzour, Mohammad ibn-e Mokrem.(1414AH). Lesān al-arab. Beirut: Dār Ehyā Al-torās Al-arabi.

Ibn-e Sinā, Hosein ibn-e Abdollah. (1985/1364SH). Resaleh-ye  azhaviyeh. Ed.by Hosein Khadivjam. Tehrān: Eenteshārāt-e Etelā’āt.

Khoi, Abolghāsem. (1974/1353SH). Mohāzerāt fi osoul-e fegh. Mohammad Eshāgh Fayāz. Najaf: No Publisher.

Khomeini, Rouhollah. (1994/1373SH). Sharh-e chehel hadis. Tehrān: Mo’asseseh-ye Tanzim va Nashr-e Āsār-e Emām.

Lāhiji, Abdol Razāgh. (2004/1383SH). Gohar-e morād. Tehrān: Nashr-e Sāyeh.

Majlesi, Mohammad Bāgher. (1404-1403AH). Behār al-anvār. Beirut: Mo’asseseh-ye Al-vafā.

Mofid, Mohammad ibn-e Mohammad. (1413ah). Ava’el al-maghālāt. Research by Ebrāhim Al-ansāri. Ghom: Al-mo’tamer Al-ālami lel-sheikh Al-mofid.

Molavi Balkhi, Jalāl ol-din Mohammad. (1974/1353SH). Masnavi-ye ma’navi. Ed by Reynold Alleyne Nicholson. Tehrān: Amirkabir.

Molavi Balkhi, Jalāl ol-din Mohammad. (1997/1376SH). Koliāt-e divān-e shams. Ed by Forouzānfar. Tehrān: Enteshārāt-e Mostofi.

Motahari, Mortezā. (2000/1379SH). Adl-e elāhi. Tehrān: Enteshārāt-e Sadrā.

Najāriān, Mohammad Rezā. (2006/1385SH). “Kāvosh dar majāz-e aghli”. Fasl-nameh-ye Adabiāt-e Erfāni Ostoureh-shenākhti. Year 2. No. 3.

Narāghi, Mohammad Mahdi. (2008/1387SH). Jāme’ al-sa’ādāt. Ed by Seyyed Mohammad Kalāntar. Ghom: Enteshārāt-e Esmaeiliān.

Qazāli, Emām Mohammad. (1409AH). Al-arba’in fi osoul al-din. Beirut: Dār Al-kotob Al-‘elmiyah.

Rāzi, Fakhr Al-din. (1420AH).Al-tafsir al-kabir (mafātih al-qeib). Beirut: Dār Ehyā Al-torās Al-arabi. ;

Sabzevāri, Mollā Hādi. (2004/1383SH). Asrār al-hekam. Ghom: No Publisher.

Sadr al-din-e Shirāzi. (1410AH). Al-hekmat al-mote’āliyeh fi al-asfār al-arba’eh al-‘aghliyat. Beirut: Dār Ehyā Al-torās Al-arabi.

Sadr al-din-e Shirāzi. (1982/1361SH). Al-arshiyeh. Tehrān: Enteshārāt-e Molā.

Shabestari, Mahmoud. (2001/1380SH). Golshan-e rāz. Ed. by Parviz Abbāsi Dākāni. Tehrān: Nashr-e Elhām.

Shahbāzi, Iraj. (2009/1388SH). “Mokāfāt-e amal: tabeen-e rābeteh-ye amal va pādāsh dar masnavi-ye ma’navi”. Pajouhesh-nāmeh-ye Adab-e Hamāsi. Year 5. No. 9. Roudehen. Dāneshgāh-e Āzād-e Eslāmi.

Soltāni, Manzar and Saeed Pour Azimi. (2014/1393SH). “Bayān nāpaziri-ye tajrobeh-ye erf

Tabari, Mohammad ibn-e Jarir. (1994/1373SH). Jāme’ Al- bayān. Mesr.  No publisher.

Tabarsi, Fazl ibn-e Hasan. (2000/1379SH). Majma’ Al-bayān. Beirut: Dār Ehyā Al-torās Al-arabi.

Taftāzāni,Sa'ad al-Din. (1411AH). Mokhtasar al-ma’āni. Ghom: Dār Al-fekr.

Tāleghāni, Nazar Ali. (1994/1373SH). Kāshef al-asrār. With the Effort by Mahdi Tabib. Tehrān: Mo’asseseh-ye Farhangi Rasā.

Tousi, Nasir ol-din. (1995/1374SH). Āqāz va anjām. With the Introduction and Explanation by Hasanzādeh Āmoli. Tehrān: Vezārat-e Farhang va Ershād-e Eslāmi.  

Zamakhshari, Mahmoud ibn-e Omar. (1366SH/1407AH). Al-kashāf an haghā’egh-e qavāmez-e al-tanzil. Beirut: No Publisher.