بررسی داستان رستم و سهراب با رویکرد اخلاق ارسطویی

محورهای موضوعی : اسطوره

ذوالفقار علامی ¹ , لیلا آقایانی چاوشی ²

1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا
2 - دانش آموخته دکتری زبان وادبیات فارسی دانشگاه الزهرا

تاریخ دریافت : 1395/12/03 تاریخ پذیرش : 1395/12/03 تاریخ انتشار : 1395/12/01

کلید واژه: شاهنامه, رستم, سهراب, ارسطو, فضیلت اخلاقی,

چکیده مقاله :

هدف این نوشتار،بررسی داستان رستم وسهراب با توجه به فضایل اخلاقی در اندیشه ارسطو است. فضیلت از نگاه ارسطو،ملکه اخلاقی ستوده‌ای است که میان دو حد افراط وتفریط جای دارد؛شجاعت،صداقت،بزرگ‌منشی،درستکاری در شمار این فضایلند. دراین مقاله،پس از نگاهی کوتاه به رویکرداخلاقی ارسطو در زمینه فضایل اخلاقی،این فضایل در داستان رستم وسهراب،بررسی شده‌اند. تحلیل داستان رستم وسهراب از این نظر،نشان دهنده تناظری قابل اعتنامیان صفات اخلاقی و رفتاری شخصیت‌های داستان با فضایل اخلاقی ارسطویی است و علاوه بر این،مؤید اهمیت اصول اخلاقی در شاهنامهومنش پهلوانان ایرانیـ حتی با توجه به رویکردهای مهم فلسفی در این زمینه ـاست؛چنانکه رفتار شخصیتی مانندسهراب،انطباقی قابل توجه بافضایل اخلاقی ارسطویی دارد.

چکیده انگلیسی:

The aim of present article is to study the story of Rostam and Sohrab based on moral virtues in the thoughts of Aristotle. According to Aristotle, virtue is a praiseworthy ethical habit between excess and negligence. Some of these virtues are courage, honesty, nobility and hauteur. In the present article, after a cursory examination of the Aristotelian approach to moral virtues, they are studied in the story of Rostam and Sohrab. The analysis of the story shows that there is a considerable correspondence between virtues and moral conducts of the characters of the story and Aristotelian virtues. It also shows that moral codes have an important function in Shāhnāmeh and the behaviors of Iranian heroes. The moral behaviors of Sohrab, considerably correspond to Aristotelian virtues.

منابع و مأخذ:

ارسطو. 1385.اخلاق نیک وماخوس.ترجمه محمدحسن لطفی.تهران: طرح نو.

ــــــ . 1388.درباره هنرشعر.ترجمه سهیل محسن افنان.تهران: مؤسسه انتشارات حکمت.

اسکات،ویلبر. 1373. «نقداخلاقی»،ترجمه گلنازشریفی،فصلنامه هنر،ش 26، صص 466-463.

اسلامیندوشن،محمدعلی. 1387.زندگی ومرگ پهلوانان درشاهنامه.تهران: شرکت سهامی انتشار.

ــــــــــــــــــــــــــ . 1381. ایران وجهان از نگاه شاهنامه.تهران: امیرکبیر.

امامی،حسن. 1373. «اصول اخلاقی درشاهنامهوایلیادوادیسه». پایان‌نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه شیراز.

امن‌خانی، عیسی، زهرا نظام اسلامی. 1392. «بررسی تطبیقی مفهوم عدالت در شاهنامه و آثار افلاطون»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب، ش30،صص44-23.

برتلسیوگنیادواردویچ. 1362. «منظوراساسیفردوسی» درهزارهفردوسی. تهران: دنیایکتاب.

بریه،امیل. 1374. تاریخفلسفه.ترجمه علی مراد داوودی.تهران: مرکزنشردانشگاهی.

جانکار،باربارا. 1385. فلسفه ارسطو.ترجمه مهداد ایرانی طلب. تهران: اطلاعات.

جعفری، ناهید. 1387. «شکوه شیاوش در آیینة عرفان»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب، ش10، صص100-79.

حمیدیان،سعید. 1383. درآمدی براندیشه وهنرفردوسی.تهران: ناهید.

دوفوشکور،شارلهانری. 1370. «اخلاق پهلوانی واخلاق رسمی درشاهنامه فردوسی»،ترجمهب. نادرزاد،ایران‌نامه،ش 37، صص13-8.

ـــــــــــــــــ .1377.اخلاقیات.ترجمهمحمدعلیامیرمعزیوعبدالمحمدروح‌بخشان.چاپاول.تهران: مرکزنشردانشگاهیوانجمنایرانشناسیفرانسهدرایران.

راس،دیوید. 1377. ارسطو.ترجمهمهدیقوامصفری.تهران: فکرروز.

رحیمی،مصطفی. 1376. تراژدیقدرت.چاپدوم.تهران: نیلوفر.

 

صفا، ذبیح‌الله. 1379. حماسه سرایی در ایران. تهران: امیرکبیر.

علوی‌مقدم،سیدمحمد. 1371. «اخلاق در شاهنامه»،کیهان اندیشه،ش 41، صص 173-153.

غلامرضایی،محمد. (1376. «نام و ننگ از دیدگاه پهلوانان شاهنامه»،مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان،ش8، صص62-39.

فردوسی،ابوالقاسم. 1386. شاهنامه ابوالقاسم فردوسی،تصحیح جلال خالقی مطلق.تهران: مرکزدایرةالمعارفبزرگاسلامی.

فرزام،حمید. 1371. «تحقیقی پیرامون اخلاق اسلامی درشاهنامه»،ادبستان فرهنگ وهنر،ش 29، صص10-6.

فروغی، محمدعلی. 1362. «مقام فردوسی و اهمیت شاهنامه» درهزارهفردوسی.تهران: دنیایکتاب.

گاتری، دبلیو.کی.سی. 1375. فلاسفه یونان. ترجمه حسن فتحی. تهران: فکر روز.

گمپرتس، تئودور. 1375. متفکران یونانی. ترجمه محمد حسن لطفی. جلد سوم. تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.

مسکوب،شاهرخ. 1377. «تأملی دراخلاق از اوستابه شاهنامه»،ایران‌نامه،ش 64. صص596-579.

نولدکه،تئودور. 1379. حماسةملی ایران.ترجمه بزرگ علوی.تهران: موسسةانتشاراتنگاه

هانزن،کورتهاینریش. 1374. شاهنامه فردوسی،ساختاروقالب.ترجمةکیکاووس جهانداری. تهران: نشروپژوهشفروزانروز.

References

'Alavi Moghaddam, Seyyed Mohammad. (1992/1371SH). "Akhlāgh dar Shāhnāmeh". Keyhān-e Andisheh. No.41. Pp.153-173.

Aman-Khāni, 'Isāand Zahrā Nezām Eslāmi. (2013/1392SH). "Barresi-ye tatbighi-ye mafhoum-e 'edālat dar shāhnāmeh va Ᾱsār-e Plato". Āzād University Quarterly Journal of Mytho- mystic. No.30. Pp.23-44.

Arastou (Aristotle). (2006/1385SH). Akhlāgh-e Nikoumākhous (The Nicomachean Ethics). Tr. by Mohammad Hasan Lotfi. Tehrān: Tarh-e Now.

Arastou. (2009/1388SH). Dar bāreh-ye honar va she'r (The Art of Rhetoric). Tr. by Soheil Mohsen Afnān. Tehrān: Mo'asseseh-ye entesharāt-e Hekmat.

Berthels, Evgeny Edvardovich. (1983/1362SH). "manzour-e asāsiye Ferdowsi"inhezāreh-ye Ferdowsi. Tehrān: Donyā-ye Ketāb.

Brehier, Emile. (1995/1374SH). Tārikh-e Falsafe (The History of Pholosophy). Tr. by Ali Morād Dāvoudi. Tehrān. Markaz-e Nashr-e Dāneshghahi.

De Fouchécour, Charles-Henri. (1991/1370SH). "Akhlāgh-e Pahlavāni va akhlāgh-e rasmi dar shāhnāmeh Ferdowsi". Tr. by B. Nāderzād. Irān-nāmeh. No. 37. Pp.8-13

De Fouchécour, Charles-Henri. (1998/1377SH). Akhlāghiyyāt (Le sage et). Tr. by Mohammad 'Ali Amir-Mo'ezzi and 'Abd-ol-Mohammad Rouh-Bakhshān. 1^sted. Tehrān: Markaz-e Nashr-e Dāneshghāhi and Anjoman-e Irān-Shenāsi-ye France dar Irān.

Emāmi, Hasan. (1994/1373SH). Usoul-e akhlāghi dar shah nāmeh va Iliād va Odise. MA Thesis. Shirāz University.

Eslāmi Nodushan, Mohammad 'Ali. (2002/1381SH). Irān va jahān az negāh-e shahnāmeh. Tehrān: Amirkabir.

Eslāmi Nadushan, Mohammad Ali. (2008/1387SH). Zendegi va marg-e pahlavānān dar shāhnāmeh. Tehrān: Sherkat-e Sahāmi-ye Enteshār.

Farzām, Hamid. (1992/1371SH). "Tahghighi pirāmoun-e akhlāgh-e eslāmi dar Shāhnāmeh".Adabestān-e Farhang-o Honar.No. 29. Pp. 6-10

Ferdowsi, Abol-Ghāsem. (2007/1386SH).Shāh-nāmeh.ed. by Jalāl Khāleghi Motlagh.Tehrān: Markaz-e Dāyerat-ol-ma'āref-e bozorg-e eslāmi.

Foroughi, Mohammad Ali.(1893/1362SH). "Maghām-e Ferdowsi va ahammiyyat-e Shāhnāmeh"in hezāreh-ye Ferdowsi. Tehrān: Donyā-ye Ketāb.

Gholām Rezaei, Mohmmad. (1997/1376SH). "Nām va nang az didgāh-e pahlavānān-e shāh-nāmeh". Research Journal of Isfahan University. No.8. Pp. 39-62.

Gomperz, Theodor. (1996/1375SH). Motafakkerān-e Younān-i(Greek Thinkers). Tr. by Mohammad Hasan Lotfi. 3^rd Vol. Tehrān: Sherkat-e Sahāmi-ye Enteshārāt-e Khārazmi.

Guthrie, W.K.C. (1995/1375SH). Falāsefeh-ye Yunān(The Greek Philosophers). Tr. by Hasan Fathi. Tehrān: Fekr-e Rouz.

Hamidiyān, Saeid. (2004/1383SH). Dar-āmadi bar andisheh va honar-e Ferdowsi. Tehrān: Nāhid.

Hansen, Kurt Heinrich. (1995/1374SH). Shāhnāmeh-ye Ferdowsi, sākhtār va ghāleb (Aufbau und Gestalt des Schahname von Firdosi). Tr. by Keykāvous Jahāndāri. Tehrān: Nashr va pazhuhesh-e forouzān rouz.

Ja'fari, Nāhid. (2008/1387SH). "Shokouh-e Siyāvash dar āyineh-ye 'erfān".Āzād University Quarterly Journal of Mytho- mystic. No.10. Pp.79-100.

Jancar, Barbara. (2006/1385SH). Falsafeh-ye Aristotle(The Philosophy of Aristotle). Tr. by Mehdād Irāni-Talab. Tehrān. Ettelā'āt.

 Meskoub, Shāhrokh. (1998/1377SH). "Ta'ammol-i dar akhlāgh az Avestā be Shāh-nāmeh". Irān- nāmeh. No.64. Pp. 579-596.

Noldeke, Theodor. (2000/1379SH). Hamāseh-ye melli-ye Irān (The Iranian National Epic). Tr. by Bozorg 'Alavi. Tehrān. Mo'asseseh-ye Enteshārāt-e Negāh.

Rahimi, Mostafā. (1997/1376Sh). Terazhedi-ye Ghodrat. 2^nd ed. Tehrān: Niloufar.

Ross Locke, David. (1998/1377SH). Aristotle. Tr. by Mehdi Ghavām Safari. Tehrān: Fekr-e Rouz.

Safā, Zabih-ollāh. (2000/1379SH). Hamāseh sorāyi dar Irān. Tehrān: Amirkabir.

Scott, Wilbur. (1994/1373SH). "Naghd-e Akhlāghi". Tr. by Golnāz Sharifi.TheQuarterly Journal of Honar. No.26. Pp.463-466.