جام در ادبیات فارسی و پیشینة آن
محورهای موضوعی : اسطوره
جمیله اعظمیان بیدگل
1
(مربی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد تهران جنوب)
کلید واژه: جام جم, می, جام کیخسرو, گیتی‌نمایی, سلیمان,
چکیده مقاله :
یشگویی از دیرباز بخشی از زندگی بشر بوده است. جام از جمله ابزارهایی بود که افزون بر زینت‌بخشی مجالس و کاربردهای آیینی، در پیشگویی نیز به کار می‌رفت، از این روست که در ادبیات از جام جم و جام کیخسرو یاد شده است. این پژوهش مبنی بر شیوة کتابخانه‌ای و به ترتیب قدمت به منابعی از جمله ایران باستان، فارسی میانه، تاریخ‌های اسلامی، ادبیات، فرهنگ‌ها، آثار مستشرقان و محققان معاصر ایرانی استناد یافته است. از آنجایی که بالندگی و گسترش زمین، وفور نعمت، بی‌مرگی، نهادن نوروز، شادمانی، بزم و میگساری از ویژگی‌های جم و عهد شهریاری اوست و باتوجه به این نکته که منجیک ترمذی برای نخستین بار، در قرن چهارم، از ساغر جم با خصوصیات: ظرفی منسوب به جم و ویژة می یاد کرده و با این تذکار که روند یادشده در ادبیات تداوم یافته است، می‌توان نتیجه گرفت که نخست، جام جم با می و بزم، تناسب داشته و در فراز و فرودهای نوین فرهنگی، ویژگی تسخیر جهان و جهان‌نمایی بدان پیوسته است، همچنان که اسطورة سامی سلیمان با جم درآمیخته است. در گذر زمان، این دو جام، افزون بر معنای حقیقی، معانی مجازی، نیز یافته و هر یک از جریان‌های ادبی، به فراخور مسلک و هدف خود از آن بهره برده‌اند.
In Persian mythology, Jāme-Jam (the cup of Jamshid, Jam-e Kei-khosrow) is the symbol of prediction that was for long possessed by the rulers of ancient Greater Iran. It was believed that one could observe all the four corners of the universe by looking into it. Monjik of Tirmazi, the poet of the 4th century A.H., was the first to coin the term "Saghare Jām" (goblet of Jam) and after that it has been the subject of many Persian poems and stories. The present article tries to show the process of changing the concept of Jāme-Jam in Persian literature.
_||_
