بررسی سمبولیسم عرفانی و اجتماعی در اشعار تقی پورنامداریان

محورهای موضوعی : اسطوره

محمد بهنام فر ¹ (استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند)
اردشیر سنچولی جدید ² (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند)

تاریخ دریافت : 1397/03/21 تاریخ پذیرش : 1397/03/21 تاریخ انتشار : 1397/03/01

کلید واژه: شعر معاصر, تقی پورنامداریان, رهروان بی‌برگ, سمبولیسم عرفانی, سمبولیسم اجتماعی,

چکیده مقاله :

پورنامداریان از منتقدان و پژوهشگران برجستة جامعة ادبی کشور به حساب می‌آید که جنبة شاعری وی کمتر مورد توجه واقع شده است. وی تحت تأثیر افکار نیما و پیروان او، همچنین مطالعات و پژوهش‌های خود در زمینة عرفان و داستان‌های رمزی آن، در اشعارش گرایش خاصی به بیان رمزی و سمبولیک دارد. بسیاری از این رمزها و نمادها را می‌توان در دو حوزة غالب عرفانی و اجتماعی یا حماسی جای داد. با توجه به همین مطلب، این جستار کوشیده است تا سمبولیسم عرفانی و اجتماعی موجود در شعر پورنامداریان را با توجه به زمینه‌های مطالعات عرفانی شاعر و پژوهش‌های دقیق او در این زمینه و همچنین شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم در زمان سرایش آثارش، مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. نتایج نشان می‌دهد که مطالعات و تأملات شاعر در زمینة عرفان و دقت و تفکر در احوالات عارفان، در خلق سمبل‌های عرفانی اشعارش بسیار مؤثر بوده است. همچنین نتایج بیانگر این است که شاعر بنابر شرایط خاص سیاسی و اجتماعی دوران شاهنشاهی و استبداد حاکم بر آن، به ناچار به زبان سمبولیک روی آورده است و با بیانی نمادین، جامعة بحران‌زده عصر خویش را به تصویر کشیده است.

چکیده انگلیسی:

Pouranamardian is one of the prominent critics and scholars of Iranian literary society, whose poetic aspect has been underestimated. Indeed, under the influence of Nima and his followers, like Shamloo, as well as his own studies on mysticism and symbolic stories, Pouranamardian has a particular tendency to symbolic expression in his poems. Many of these symbols can be placed in the domains of mystical symbols and social or epic ones. The present article tries to study the mystical and social symbolism in the poems of Pournamdarian, considering the context of his detailed research in this field as well as the political and social conditions prevailing at the time of composing his poems. The methodology of the research is based on content analysis; it contains an introduction about symbolism and biography of Pournamdarian. Then, his poetry book, Rahrovan Bi-Bargh (Leafless followers) and the mystical and social symbols in his poems are analyzed and discussed. The results show that the poet's studies on mysticism and thinking about Muslim mystics have been very effective in creating the mystical symbols of his poems. Also, the results show that due to the specific political and social circumstances of the era of the imperial regime and the ruling tyranny (the second Pahlavi era), Pournamdarian turns inevitably to symbolism, and he portrays the crisis-ridden society of his age with a symbolic expression.

منابع و مأخذ:

آبرامز، ام. اچ. 1384. فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمة سعید سبزیان مرادآبادی. تهران: رهنما.

پورنامداریان، تقی. 1381. «روزهایی که گذشت». مجلة کتاب ماه ادبیات و فلسفه. ش 56 و 57.

ــــــــــــــــ . 1382. رهروان بی‌برگ. چ 1. تهران: سخن.

ــــــــــــــــ . 1383. رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. چ5. تهران: علمی و فرهنگی.

ــــــــــــــــ . 1392. عقل سرخ. چ 3. تهران: سخن.

ــــــــــــــــ و دیگران. 1391. «بررسی و تأویل چند نماد در شعر معاصر». مجلة ادبیات پارسی معاصر. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. س2. ش1. صص 48-25.

ثروت، منصور. 1385. آشنایی با مکتب‌های ادبی. چ 1. تهران: سخن.

جمشیدیان، همایون. 1392. «تحلیل شعر خضر کجاست سرودة تقی پورنامداریان بر مبنای رویکرد بینامتنی». فصلنامة پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش28. صص 157-135.

چدویک، چارلز. 1375. سمبولیسم. چ1. ترجمة مهدی سحابی. تهران: مرکز.

زرّین‌کوب، حمید. 1358. چشم‌انداز شعر نو فارسی. تهران: توس.

سیدحسینی، رضا. 1387. مکتب‌های ادبی. چ14. تهران: نگاه.

شمیسا، سیروس و علی حسین‌پور.1380. «جریان سمبولیسم اجتماعی در شعر معاصر ایران». مجلة مدرس. دورة 5. ش3. صص 42- 27.

صادقی شهپر، رضا. 1382. «نیما و دنیای آرمانی سمبولیست‌ها». مجلة کیهان فرهنگی. ش202. صص 67- 64.

فتوحی، محمود. 1389. بلاغت تصویر. چ 2. تهران: سخن.

محمدی، علی.1383. «رهروان بی‌برگ» (نقد و بررسی کتاب). کتاب ماه ادبیات و فلسفه. ش 79. صص 165- 156.

References

Abrams, M. H. (2005/ 1384 SH). Farhang-e tosīfī-ye estelāhāt-e adabī (A glossary of literary terms). Tr. by Sa’īd Sabzīyan Morādābādī. Tehrān: Rahnamā.

Chadwick, Charles. (1996/ 1375 SH). Symbolism. Tr. by Mahdī Sahābī. 1^st ed. Tehrān: Markaz.

Fotūhī, Mahmūd. (2010/ 1389SH). Balāqat-e tasvīr. 2^nd ed. Tehrān: Soxan.

Jamšīdīyan, Homāyūn. (2013/ 1392SH). “Tahlīl-e še’r-e xezr kojāst sorūde-ye taqī pūrnāmdārīyan bar mabnā-ye rūykard-e beynāmatnī”. Fasl-nāme-ye Pažūheš-e Zabān va Adab-e Fārsī. No. 19. Pp. 135-157.

Mohammadī, Alī. (2004/ 1383SH). "Rahrovān-e bībarg" (Book Review). Ketāb-e Māh-e Adabīyat va Falsafe. No. 79. Pp. 156-165.

Pūrnāmdārīyan, Taqī. (2002/ 1381SH). "Rūz-hā-ī ke gozašt". Ketāb-e Māh-e Adabīyat va Falsafe. No. 56 and 57.

_________________ . (2003/ 1382SH). Rahrovān-e bībarg. 1^sted. Tehrān: Soxan.

__________________ . (2004/ 1383SH). Ramz va dāstān-hā-ye ramzī dar adab-e fārsī.  5^th. Tehrān: Elmī va Farhangī.

___________________ . (2013/ 1392SH). Aql-e sorx. 3^th ed. Tehrān: Soxan.

____________________ . et al. (2012/1391SH). “Barresī va ta’vīl-e čand nomād dar še’r-e mo’āser”. Majalle-ye Adabīyat-e Pārsī-ye Mo’āser. Year 2. No. 1. Pp. 25-48.

Sādeqī Šahpar, Rezā. (2003/ 1382SH). “Nīmā va donyā-ye ārmānī-ye sambolīst-hā”. Keyhān-e Farhangī.  No. 202. pp. 64-67.

Servat, Mansūr. (2006/ 1385SH). Āšnāī bā maktab-hā-ye adabī. 1^st ed. Tehrān: Soxan.

Seyyedhosseinī, Razā. (2008/ 1387SH). Maktab-hā-ye adabī. 14^th ed. Tehrān: Negāh.

Šamīsā, Sīrūs & Alī Hosseinpūr. (2002/1380SH). “Jarīyan-e sambolīsm-e ejtemā’ī dar še’r-e mo’āser-e īrān”. Majalle-ye Modarres. Year 5. No. 9. Pp. 27-42.

Zarrīnkūb, Hamīd. (1979/ 1358SH).Češm-andāz-e še’r-e no fārsī. Tehrān: Tūs.