چارچوب مفهومی طراحی فضای پیاده محور برای سالمندان جهت تسهیل مسیریابی آنها در محیط‌های شهری
محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری
علی مصلحی
1
,
مهرنوش حسن زاده
2
1 - دانشجوی دکتری، شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد تهران جنوب، تهران، ایران
2 - گروه شهرسازی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: فضای شهری, سالمندان, پیاده رو, کیفیت زندگی شهری,
چکیده مقاله :
سالمندان به‌عنوان گروه سنی آسیب‌پذیر در جامعه در معرض انزوا و تنهایی و قطع رابطه با محیط‌های شهری می‌باشد یکی از عوامل تشدیدکننده این مسئله احساس گم‌گشتگی در پی حضور در فضاهای شهری ناآشنا می‌باشد. سالمندان هنگامی که نتوانند به دلایل مختلف در شهر حضور پیدا کنند رفته‌رفته تمایل آنها به حضور در فضای شهری کم شده و در نتیجه تنهایی و انزوا را انتخاب می‌کنند. از جمله عواملی که می‌تواند مانع این امر شود طراحی محیط‌های شهری متناسب با نیاز سالمندان می‌باشد. سالمندان در محیط‌هایی حضور خواهند داشت که برای آنها آشنا باشد و در آن احساس تنهایی و گم‌گشتگی نکنند و بتوانند به‌صورت پیاده و یا از طریق حمل‌ونقل عمومی بدون مزاحمت و موانع در آن تردد کنند. ازاین‌رو هدف این پژوهش یافتن عوامل تأثیرگذار بر مسیریابی/جهت‌یابی سالمندان در محیط‌های شهری بخصوص فضای پیاده محور می‌باشد تا ضمن مشخص‌کردن این عوامل بتوان چارچوبی برای طراحی و مسیریابی سالمندان در محیط‌های پیاده محور تدوین کند. در این راستا مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با تعدادی از سالمندان شهر تهران بدون درنظرگرفتن محله و منطقه سکونت به‌صورت تصادفی صورت‌گرفته است که بخشی از آن به‌صورت سؤالات چهارگزینه‌ای و بخشی از آن به‌صورت نیمه‌ساختاریافته و سؤالات باز می‌باشد که با استفاده از روش تحلیل محتوا مفاهیم مهم آن استخراج شده است. در نهایت عواملی که موجب طراحی محیط شهری پیاده محور با درنظرگرفتن جهت‌یابی مناسب برای سالمندان استخراج شده است که از جمله می‌توان به خوانایی، دسترس‌پذیری، پیوستگی، امنیت و آموزش اشاره نمود.
Elderly individuals, as a vulnerable age group in society, are at risk of isolation and loneliness and may become disconnected from urban environments. One of the exacerbating factors of this issue is the feeling of disorientation when faced with unfamiliar urban spaces. When elderly people are unable to engage in urban settings for various reasons, their inclination to be present in these environments gradually decreases, resulting in a choice of solitude and isolation. One of the factors that can help prevent this is the design of urban environments tailored to the needs of the elderly. Elderly individuals are more likely to feel comfortable in environments that are familiar to them, where they do not feel lonely or disoriented and can navigate on foot or via public transportation without obstructions and barriers. Therefore, the aim of this research is to identify the factors influencing elderly individuals’ wayfinding and orientation in urban environments, particularly in pedestrian spaces, to establish a framework for the design and navigation of elderly individuals in pedestrian-oriented environments. In this context, semi-structured interviews were conducted with a number of elderly residents of Tehran, randomly selected without considering their neighborhoods or areas of residence. Part of the interview consisted of multiple-choice questions, while another part included semi-structured and open-ended questions, from which important concepts were extracted using content analysis. Ultimately, factors that contribute to the design of pedestrian-oriented urban environments, considering appropriate wayfinding for the elderly, were identified, including readability, accessibility, continuity, safety, and education.
اسلام‌پور، سجادزاده، حسن. (1394). اولویت‌های قابلیت پیاده‌محوری در خیابان‌های شهری، مورد مطالعاتی: مقایسه تطبیقی خیابان‌های شش‌گانه بافت مرکزی شهر همدان. معماری و شهرسازی آرمان شهر, 11(25), 265-277.
پاکزاد، جهانشاه. (1386). راهنمای طراحی فضاهای شهری. تهران: انتشارات شهیدی.
حجازی آزاد حمید ، آرش وحید، پورزرگر پریسا ، موحدی محمدمهدی ، 1397،تحلیل موانع و مشکلات سالمندان در پیاده رو های شهری نمونه موردی: پیاده رو محور ولیعصر و پارک ملت تهران، کنفرانس بین المللی عمران، معماری و مدیریت توسعه شهری در ایران تهران – دانشگاه تهران
رنجری، بهناز (1399): بررسی و تحلیل کیفیت فضاهای عمومی شهری با تاکید بر مفهوم شهر دوستدار سالمند(نمونه موردی:محله منتخب منطقه یک شهر شیراز)
سیریل‌بی. پامیر، امیر شکیبامنش، مصطفی بهزادفر، امین نجاری. (1391). آفرینش مرکز شهری سرزنده: اصول طراحی شهری و بازآفرینی. دانشگاه علم و صنعت ایران
شاخص دیده‌بان سالمندی در ایران (1399) موسسه راهبردی بازنشستگی صبا، نهاد پژوهشی صندوق بازنشستگی کشوری
طبیبیان, موسوی, میرجلال. (1392). بررسی نقش زیباسازی و ارتقاء کیفیت محیط بر سرزندگی شهری؛ نمونه موردی: باغ شهر تاریخی مراغه. معماری و شهرسازی آرمان شهر, 9(17), 249-262.
متیو کارمونا، تیم هیت، تنراک، استیون تیسدل، فریبا قرائی، زهرا اهری، مهشید شکوهی، اسماعیل صالحی، ابوالفضل توکلی‌شاندیز. (1394). مکان‌های عمومی، فضاهای شهری: ابعاد گوناگون طراحی شهری. دانشگاه هنر
Alves, F., Cruz, S., Ribeiro, A., Bastos Silva, A., Martins, J., & Cunha, I. (2020). Walkability index for elderly health: a proposal. Sustainability, 12(18), 7360
Aranoa, M.; Allo, C.; Serrano, I. Walkability City Tool (WCT): Measuring walkability. In Proceedings of the 22nd International Sustainable Development Research Society Conference (ISDRS 2016), School of Science and Technology, Universidade Nova de Lisboa, Lisbon, Portugal, 13–15 July 2016; Volume 1, pp. 789–800. [Google Scholar]
Feizi.m.j&Rajabi,A.,& Hoseini, Y.(2012). Recognition of Pedestrian-oriented Movement for Sustainability of Dense Urban Zones. Journal of Urban Management, 30, 179
Garau, C., Annunziata, A., & Yamu, C. (2020). The multi-method tool ‘PAST’for evaluating cultural routes in historical cities: Evidence from Cagliari, Italy. Sustainability, 12(14), 5513..
Cho, H., Choi, J., No, W., Oh, M., & Kim, Y. (2021). Accessibility of welfare facilities for elderly people in Daejeon, South Korea considering public transportation accessibility. Transportation research interdisciplinary perspectives, 12, 100514.
Gaglione, F., Cottrill, C., & Gargiulo, C. (2021). Urban services, pedestrian networks and behaviors to measure elderly accessibility. Transportation research part D: transport and environment, 90, 102687.
Gálvez-Pérez, D., Guirao, B., Ortuño, A., & Picado-Santos, L. (2022). The influence of built environment factors on elderly pedestrian road safety in cities: the experience of Madrid. International journal of environmental research and public health, 19(4), 2280.
Su, M.; Du, Y.; Liu, Q.; Ren, Y.; Kawachi, I.; Lv, J.; Li, L. Objective assessment of urban built environment related to physical activity—Development, reliability and validity of the China Urban Built Environment Scan Tool (CUBEST). BMC Public Health 2014, 14.
Talavera-Garcia, R.; Soria-Lara, J. Q-PLOS, developing an alternative walking index. A method based on urban design quality. Cities 2015, 45, 7–17. [Google Scholar] [CrossRef]
Mercader-Moyano, P., Flores-García, M., & Serrano-Jiménez, A. (2020). Housing and neighbourhood diagnosis for ageing in place: Multidimensional Assessment System of the Built Environment (MASBE). Sustainable Cities and Society, 62, 102422.
Mekonnen, H. S., Lindgren, H., Geda, B., Azale, T., & Erlandsson, K. (2022). Satisfaction with life and associated factors among elderly people living in two cities in northwest Ethiopia: a community-based cross-sectional study. BMJ open, 12(9), e061931.
Ottoni, C. A., Sims-Gould, J., & Winters, M. (2021). Safety perceptions of older adults on an urban greenway: Interplay of the social and built environment. Health & Place, 70, 102605.
Peng, Y., Cheng, Z., Fu, P., Gao, L., Cai, X., & Jiang, Y. (2022). A Study on the Elderly-Orientation of Urban Public Space. Open Access Library Journal, 9(12), 1-11.
Wignall, R., McQuaid, K., Gough, K. V., & Esson, J. (2019). ‘We built this city’: Mobilities, urban livelihoods and social infrastructure in the lives of elderly Ghanaians. Geoforum, 103, 75-84.
