تحلیل رابطه درک ابعاد ماهیت علم با گرایش به تفکر انتقادی در بین دانش‌آموزان شهر تبریز

محورهای موضوعی : دانش شناسی

نرگس پورطالب ¹ , سکینه پورطالب ² , زینب شهری مجارشین ³ , سیده بهناز موسویان النجق ⁴

1 - دانش‌آموخته دکتری تخصصی روانشناسی تربیتی، مدرس مدعو گروه روانشناسی تربیتی دانشگاه رشدیه، تبریز، ایران.
2 - کارشناسی ارشد روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 - کارشناس ارشد پژوهشگری، مدرس موسسه آموزش عالی سراج، تبریز، ایران.
4 - دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی شناختی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/07/05 تاریخ پذیرش : 1401/09/01 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: دانش‌آموزان, تفکر انتقادی, ماهیت علم,

چکیده مقاله :

هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه درک ماهیت علم و ابعاد آن با گرایش به تفکر انتقادی در بین دانش آموزان تبریز است.روش‌ پژوهش‌: مطالعه حاضر به‌صورت تحلیلی- همبستگی است. نمونه آماری 262 نفر از دانش آموزان رشته ریاضی و تجربی شهر تبریز بوده که در آن، دانش‌آموزان به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب ‌شده بودند. ابزار گردآوری داده‌ها، دو پرسشنامه تفکر انتقادی ریتکس (2003) و پرسشنامه ماهیت علم، روبا و آندرسون( 1978) بوده است. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار spss و از طریق روش های آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه ‌و تحلیل قرار گرفته است.یافته‌ها: یافته‌های تحقیق نشان داد که بین دانش‌آموزان گروه ریاضی و تجربی از لحاظ تفکر انتقادی و ماهیت علم تفاوت معنی‌داری وجود ندارد. همچنین آزمون همبستگی پیرسون نشان داد، از بین مؤلفه‌های ابعاد ماهیت علم و رابطه آن با تفکر انتقادی 3 مؤلفه (تعهد، خلاقیت و یکپارچگی) رابطه معنی‌داری با تفکر انتقادی دارد؛ ولی 3 مؤلفه دیگر (توصیه، سادگی و سنجش) رابطه معنی‌داری ندارند.نتیجه‌گیری: نتیجه تحلیل رگرسیونی انجام‌گرفته نیز نشان داد از بین 6 مؤلفه ابعاد ماهیت علمی تنها مؤلفه خلاقیت حدود 5 درصد از واریانس تفکر انتقادی را تبیین می‌کند. با عنایت به یافته‌های حاصل از بین این پژوهش، برنامه ریزان و مسئولین در برنامه‌های آموزشی خود باید توجه بیشتری به مهارت تفکر انتقادی و درک ماهیت علم لحاظ نمایند.

چکیده انگلیسی:

Objective: The aim of this study was to determine the relationship between understanding the nature of science and its dimensions with the tendency to critical thinking among students in Tabriz in 1398.Methodology: The present study is analytical-correlational. The statistical sample consisted of 262 mathematics and experimental students in Tabriz who were selected by cluster sampling. Data collection tools were two critical questionnaires of Ritex (2003) and the questionnaire of the nature of science، Roba and Anderson (1978).Results: Data were analyzed using SPSS software and descriptive and inferential statistical methods. The research findings showed that there is no significant difference between students of mathematics and experimental departments in terms of critical thinking and the nature of science. Also، Pearson correlation test showed: among the components of the dimensions of the nature of science and its relationship with critical thinking، three components (commitment، creativity and integration) have a significant relationship with critical thinking; But the other 3 components (recommendation، simplicity and measurement) do not have a significant relationship.Conclusion: The result of the regression analysis also showed that out of 6 components of the dimensions of scientific nature، only the component of creativity explains about 5% of the variance of critical thinking. Considering the findings of this study، planners and officials in their educational programs should pay more attention to critical thinking skills and understanding the nature of science