امکانسنجی کشت زیتون با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) در سامانه اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: غرب مازندران)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
علی محمدپورزیدی
1
(دانش آموخته کارشناسی ارشد اقلیم‌شناسی در برنامه‌ریزی محیطی، مدرس دانشگاه پیام نور مرکز تنکابن، تنکابن)
کیا بزرگمهر
2
(استادیار گروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران)
سید یاسر حکیم دوست
3
(دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، مدرس دانشگاه پیام نور مرکز تنکابن، تنکابن)
کلید واژه: زیتون, زمین آمار, امکانسنجی, درونیابی, مدلAHP, غرب مازندران,
چکیده مقاله :
کشاورزی اصلی ترین رکن تامین نیازهای غذایی یک جامعه بوده و عاملی تعیین کننده در بی نیازی از انواع مواد غذایی و مواد اولیه صنایع وابسته محسوب می شود. در این زمینه تولید روغن های گیاهی دارای ارزش اقتصادی بوده و از نظر غذایی نیز حائز اهمیت می باشد. در این پژوهش با استفاده از 16 پارامتر برای پهنه بندی کشت زیتون استفاده شده است که 12پارمتر اقلیمی استان طی دوره 20 ساله (2010-1990) از 14 ایستگاه سینوپتیک استان که 5 ایستگاه در درون منطقه و 9 ایستگاه به عنوان ایستگاهای کمکی و 4 پارامتر زمینی مورد استفاده قرار گرفته است. دادهای از طریق سازمان هواشناسی مازندران و سازمان زمین شناسی و سازمان جغرافیایی و منابع طبیعی استان گردآوری شد. بعد از آن به تهیه پایگاه اطلاعات مورد نیاز پرداخته شد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزارهای گرافیک مبنا مانند ARC GIS10 و آمار مبنا شامل PASW و choiseexpert استفاده گردیده است. همچنین جهت عملیات پهنه بندی عناصر اقلیمی مؤثر در کشت زیتون از روش های زمین آمار و مدل های کریجینگ و IDW استفاده شده و برای تعیین ارزابی بهترین مدل، از نیم تغییر نگار استفاده گردیده است. همچنین جهت تلفیق و استخراج وزن های مؤثر در عملیات مکان یابی از مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و روش INDEX OVERLAY استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد مدل های کریجینگ معمولی و ساده با سه تابع دایره ای،کروی و گوسین بهترین مدل ها جهت پهنه بندی بوده که انتخاب گردیدند. همچنین با توجه به تلفیق نقشه ها و استخراج مناطق مستعد جهت کشت زیتون، نتایج نشان می دهد که بهترین منطقه برای کشت مناطق مرتفع عباس آباد تنکابن بین ارتفاعات (400-800) متر دامنه های رو جنوب این منطقه میباشد.مناطق اهمیت بسیارقوی تا فوق العاده قوی 124/3944 هکتار، اهمیت بسیارقوی 26/28396 هکتار، اهمیت قوی تا بسیار قوی7/132906هکتار، اهمیت قوی2/353788هکتار را دارا می باشند. این نتایج دال بر مستعد بودن منطقه از لحاظ شرایط اقلیمی جهت کشت محصول زیتون می باشد.
Agriculture is the essential component of providing food requirements of a society and the determinant element in getting free from all imported goods. In this field, producing essential oil is valuable economically, and is important in food industry. In this study, using 16 parameters for zoning olive cultivation is used for the 12-parameter climate over the course of 20 years (1990-2010) of 14 synoptic station of the five stations within the region and 9 stations as stations auxiliary and 4 parameters, land use has been . contracted through Mazandaran Meteorology Organization geology and geography and natural resources of the province were collected. were then required to prepare a database.. The research methods is synthetic- analytic and ARC GIS10 graphic software, and Choice expert and spss basic statistics have been used in analyzing the data. also Geostatistic , Kriging and IDW methods have been used in zoning of effective climatologic factors in planting olive trees and determine optimal model from semivariogram was selected. Also to overlay and extract influence wightes from Analytical Hierarchy Process( AHP) and INDEX OVERLAY models have been applied in location. The results indicate that simple and ordinary Kriging with three function circular, spherical, exponential and Gousian models has been choisen. Also by comparing the maps and extracting talented areas in planting olive , the results indicate that 3944.124 h of west Mazandaran zone includes plenty to extraordinary importance and power and 28396.26 h includes plenty importance and power, 132906.7 h is powerful - much powerful and importance and 353788.2 h is much important. This results implicates the zone talent in involving Climate conditions in planting olive tree.
1. احدنژادروشتی، محسن؛ قرخلو، مهدی و زیاری،کرمتالله. (1389). مدلسازیآسیبپذیریساختمانشهرهادربرابرزلزلهبااستفادهازروشفرآیندتحلیلسلسلهمراتبیدرمحیط سیستم اطلاعاتجغرافیایی(مطالعهموردی:شهریزنجان)، جغرافیاوتوسعه، دوره 8، شماره 19، 174-179.
2. جهانبخش، سعید؛ گریگوریان، وازگین و امام قلیزاده،معصومه. (1388). بررسیشرایطآبوهواییشمالاستانآذربایجانغربیبهمنظورکشتزیتونوپهنهبندیزراعیآن، جغرافیاتوسعه، دوره 7، شماره 14، 5-26.
3. درویشیان، محمود. (1376). زیتون، کرج: مرکز نشرآموزشکشاورزی.
4. رمضانی، بهمن. (1376). مقدمهای بر آب وهواشناسی کشاورزی، رشت: گیلان.
5. رضویان، محمدتقی و پودینه، حسنعلی. (1386). مکانیابی مدارس ابتدایی با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره (AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، جغرافیایی آمایش، دوره 1، شماره 2، 9-34.
6. صانعی، سعید. (1389 ). آسیب شناسی درخت زیتون. گرگان: یک ریحان گرگان.
7. عساکره، حسین. (1387). کاربرد روش کریجینگ در میانیابی بارش، جغرافیا و توسعه، دوره 6، شماره 12، 25-44 .
8. قهرودی تالی، منیژه و بابایی فینی، ام السلمه. (1384 ). درآمدی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی، تهران: پیام نور.
9. کمالی، غلامعلی؛ صدیقانیپور، علی؛ صداقت کردار، عبدالله و عسکری، احمد. (1387). بررسی پتانسیل اقلیمی کشت گندم دیم در استان آذربایجان شرقی، مجله آب وخاک (علوم-وصنایع کشاورزی)، دوره 22، شماره 2، 478-500.
10. کلانتری، محسن؛ قهرمانی، علیاکبر؛ خسروی، یونس و جباری، کاظم. (1386). مدیریت وتحلیل دادههای بزهکاری در بخش مرکزی شهرر تهران با استفاده از تکنیکهای درونیابی و سامانهاطلاعات جغرافیایی، مطالعات مدیریت انتظامی، شماره 4، 482- 504.
11. میرموسوی، سیدحسین و اکبری، حمید. (1389). امکانسنجیاقلیمیکشتزیتوندراستانکرمانشاه، چشماندازجغرافیایی، دوره 5، شماره 10، 122- 135.
12. محمدی، حسین؛ زینانلو، علیاصغر و روشن، علیاصغر. (1387). مدل سازگاری دمای زیتون (olea aeropaeal)در ایران، پژوهش جغرافیایی، شماره 63، 37-44.
13. محمدی، حسین؛ کاظمی، مهدی و گودرزی، نفیسه. (1386). کاربرد GIS در امکانسنجی کشت زیتون در استان اصفهان، پژوهش و سازندگی درزراعت و باغبانی، دوره 20، شماره 74، 123- 133.
14. یزدان پناه، حجتالله؛ موحدی، سعید، سلیمان؛ تبار، مریم و صالحی، مهدی. (1389). تعیین میزان اثر عناصر اقلیمی بر عملکرد گندم دیم در استان آذربایجان شرقی با استفاده از شبکههای عصبی هوشمند، جغرافیا توسعه، دوره 8، شماره 20، 133– 144.
15. Biau, G. Zorita, E. Von storch, H., & wackernag el, H. (1999). Estimation of precipitation by kriging in the Eof space the sea level pressure field. Journal of climate,12 (4),1070-85.
16-Hartman,H.T.,Optize,K.,W.,& Abeutel,.(1980). Olive production in California. Agricultural Science Publications, Leaflet.
17-Ian, N., and Isa Y.(2003) .Olive Water use and Yield Monitoring the Relation ship.RIRDC Publication .
18. Kumar, S. (2006). Analytic hierarchy process: An overview of applications, European Journal ،O.S. Vaidya of Operational Research.1-29.
19. T.L Saaty and M. Sodenkamp. (2008). Making decisions in hierarchic and network systems, Int. J. Applied Decision Sciences, 1, 1, 24-79.
20.T.L. Saaty, K. Peniwati and J.S. Shang,. (2007). The analytic hierarchy process and human resource allocation: Half the story, Mathematical and Computer Modelling. 1041-1053.
_||_