واکاوی عوامل موثر بر پایداری مدیریت توسعه‌ی روستایی با تأکید بر عملکرد دهیاران(مطالعه‌ی موردی: دهیاری‌های بخش شاندرمن)

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی روستایی و عشایری

لیلا صیاد بیدهندی ¹ , یاسر قلی پور ² , محمد اسکندری ³

1 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران
2 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
3 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1399/10/04 تاریخ پذیرش : 1400/10/20 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: تحلیل کیفی, مدیریت روستایی, دهیاری, توسعه‌ی روستایی, شاندرمن,

چکیده مقاله :

نظام مدیریت روستایی در ایران با مشکلاتی چون نگرش بخشی در برنامه‌ریزی و توزیع منابع، حاکمیت فن‌سالارانه و دولت‌ محور، نسبت پایین بهره‌وری بخش کشاورزی، وضعیت نامطلوب آموزش روستائیان و مشارکت پایین در برنامه‌ریزی توسعه‌ی روستایی رو‌به‌رو است. از سویی دهیاری‌ها به عنوان نهاد نوپا و به عنوان مدیریت نوین روستایی و مدیران اجرایی در سطح روستا مطرح هستند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر پایداری مدیریت توسعه‌ی روستایی با توجه به عملکرد دهیاران بخش شاندرمن انجام شده است و در پی پاسخ به این سوال است: عملکرد دهیاران با توجه به کدام عوامل، بر پایداری مدیریت توسعه‌ی روستایی تأثیرگذار است؟ تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی-توسعه‌ای و در ردیف تحقیقات کیفی قرار دارد. جامعه‌ی آماری در مرحله‌ی کیفی، شامل جمعی از کارشناسان و اساتید دانشگاه است که ابتدا به روش هدفمند و به صورت گلوله‌برفی انتخاب شده‌اند. سپس به روش دلفی در دو مرحله و با مصاحبه‌ی نیمه‌ساختاریافته، داده‌ها گردآوری شد. داده‌های مصاحبه در سه مرحله‌ی کدگذاری باز، محوری و گزینشی مورد تحلیل قرار گرفتند تا مفاهیم و مقوله‌هاطبقه‌بندی گردند. یافته‌ها نشان می‌دهد که عملکرد دهیاران در قالب 7 شاخص کلی در مدیریت پایدار توسعه‌ی روستایی موثر است. شاخص زیست محیطی، شاخص اجتماعی-فرهنگی، شاخص اقتصادی، شاخص برنامه‌ریزی، شاخص نهادی- سازمانی، شاخص اداری و شاخص کالبدی که طی فرایند کدگذاریِ محوری، استخراج و ارتباط آنها به وسیله‌ی کدگذاری انتخابی (گزینشی) با مدیریت پایدار توسعه‌ی روستایی مورد سنجش قرار گرفت.

چکیده انگلیسی:

The rural management system in Iran faces problems such as attitudes in planning and resource distribution, technocratic and government-oriented governance, low agricultural productivity ratio, unfavorable situation of rural education and low participation in rural development planning. On the other hand, rural councils are considered as a fledgling institution and as a new rural management and executive managers at the village level. The aim of this study is to identify the factors affecting the sustainability of rural development management according to the performance of rural councils in Shanderman district. The research seeks to answer the question: According to which factors, the operation of rural councils affects the sustainability? Research is in nature, applied and developmental and is considered as qualitative research. The statistical population in the qualitative stage includes a group of experts and university professors who are first selected in a purposeful manner and in the form of snowballs. Data were then collected by Delphi method in two stages with semi-structured interview. Interview data were analyzed in three stages of open, axial and selective coding to classify concepts and categories. Findings show that the operation of rural councils in the form of 7 general indicators is effective in sustainable management of rural development. Environmental index, socio-cultural index, economic index, planning index, institutional-organizational index, administrative index and physical index that are extracted and their relations are evaluated with, through axial coding process by selective coding of sustainable development management.

منابع و مأخذ:

ازکیا، مصطفی. (1370). جامعه شناسی توسعه و توسعه نیافتگی روستایی ایران. چاپ سوم، تهران: انتشارات اطلاعات.

استعلاجی، علیرضا. (1391). بررسی الگوی مدیریت روستایی در ایران با تأکید بر مدیریت محلی و مشارکتی دهیاری‌ها. فصلنامه جغرافیا، 10(32)، 258-239.

ایمانی جاجرمی، حسین و کریمی، علیرضا. (1388). چالش­های اجتماعی شوراهای روستایی در مدیریت محلی. مجله توسعه محلی، 1(1)، 114-89.

ایمانی جاجرمی، حسین و پوررجب، پیمان. (1388). سنجش و تحلیل ویژگی‌های کارآفرینی دهیاران با تأکید بر عوامل زمینه‌ایِ مؤثر بر آن (مطالعه موردی: دهیاران روستاهای شهرستان میاندوآب). فصلنامه پژوهش های روستایی، 1(1)، 96-67.

ایمانی جاجرمی، حسین و فیروزآبادی، سید احمد. (1386). بررسی مدلهای سنجش عملکرد مدیریت محلی: با تاکید بر سازمانهای مدیریت شهری و روستایی در ایران. فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 32، 112-91.

بدری، سیدعلی. (1390). چالش­های مدیریت روستایی در ایران و ارائه سیاستهای راهبردی. فصلنامه رهنامه سیاستگذاری، 2(3)، -179-147.

برقی، حمید؛ قنبری، یوسف و افشاری‌پور، علی. (1393). ارزیابی عملکرد دهیاری‌ها در توسعه اقتصاد نواحی روستایی از دیدگاه ساکنین (مطالعه موردی: دهیاری دهبکری شهرستان بم). فصلنامه برنامه­ریزی فضایی، 4(4)، 104-84.

پاپ زن، عبدالحمید و علی‌بیگی، امیرحسین. (1385). تحلیل انتظارات روستاییان شهرستان کرمانشاه از شوراهای اسلامی روستا. فصلنامه روستا و توسعه، 9(4)، 53-37.

پاپلی یزدی، محمدحسین و ابراهیمی، محمدامیر. (1387). نظریه­های توسعه روستایی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات سمت.

چوبچیان، شهلا؛ کلانتری، خلیل و شعبانعلی، حسین. (1386). عوامل مؤثر بر عملکرد دهیاری‌های استان گیلان. فصلنامه روستا و توسعه، 10(2)، 108-87.

تودارو، مایکل. (1391). توسعه اقتصادی در جهان سوم. ترجمه غلامرضا فرجادی، تهران: سازمان برنامه و بودجه.

جمعه پور، محمود(۱۳۸۷)، مقدمه ای بر برنامه ریزی توسعه روستایی: دیدگاه ها و روش ها، چاپ سوم، تهران، انتشارات سمت.

حسام، مهدی؛ رضوانی، محمدرضا و آشور، حدیثه. (1393). سنجش رضایتمندی روستاییان از عملکرد دهیاریها با رویکرد حکمروایی خوب روستایی (مطالعه موردی: روستاهای دهستان جنوبی- شهرستان گرگان). مجله آمایش جغرافیایی فضا، 4(2)، 126-99.

رزاقی، ابراهیم. (۱۳۶۹). الگویی توسعه اقتصادی ایران. چاپ اول، تهران: انتشارات توسعه.

رضائیان، علی. (1393)، اصول مدیریت، چاپ 25، تهران: انتشارات سمت.

رضوانی، محمدرضا. (1388). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعه روستایی در ایران. چاپ دوم، تهران: نشر قومس.

رضوانی، محمدرضا؛ محمدی، سمیه و پیری، صدیقه. (1392). ارزیابی عملکرد دهیاریها با استفاده از مدل چارچوب عمومی ارزیابی (CAF)،(مطالعه‌ی موردی: شهرستان دهلران). فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، 45(1)، 216-199.

رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا؛ سجاسی قیداری، حمدالله و عینالی، جمشید. (1386). نگرشی نو به مدیریت روستایی با تأکید بر نهاد‌های تأثیرگذار، فصلنامه روستا و توسعه، 10(2)، 30-1.

رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا؛ پورطاهری، مهدی و فرخی سیس، سعیده. (1392). تحلیل عملکرد شوراهای حل اختلاف در تعالی مدیریت توسعه روستایی. فصلنامه زئوپلیتیک، 9(29)، 184-166.

ریاحی، وحید و کرمی نسب، صدیقه. (1392). ارزیابی عملکرد دهیاریها درتوسعه کالبدی- فضایی سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی: بخش کردیان- شهرستان جهرم).  فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، 3(12)، 70-61.

شرفی، لیدا؛ آگهی، حسین و مرادی، خدیجه. (1393). عملکرد دهیاریهای دهستان بالادربند شهرستان کرمانشاه از دیدگاه دهیاران. فصلنامه پژوهشهای روستایی، 5(3)، 516-489.

شیخی، حجت؛ پریزادی، طاهر و ورمزیار، بیژن. (1392).  بررسی و ارزیابی عملکرد دهیاران در روند مدیریت و توسعه روستایی (مطالعه موردی: شهرستان همدان).  فصلنامه جغرافیا، 3(3)، 32-17.

عنابستانی، علی اکبر؛ جوانشیری، مهدی و هراتی، ام‌البنین. (1391). عوامل موثر بر عملکرد دهیاران و نقش آن در توسعه سکونتگاه­های روستایی (مطالعه موردی: شهرستان خواف). همایش ملی توسعه روستایی، رشت، دانشگاه گیلان.

فال سلیمان، محمد؛ صادقی، حجت الله؛ مرادی، محمود و کاووسی، غلامرضا. (1391).  بررسی و ارزیابی عملکرد دهیاران در فرایند مدیریت و توسعة روستایی (مطالعة موردی : بخش مرکزی شهرستان بیرجند. فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، 1(1)، 95-73.

مسرورنژاد، ناصر؛ مولائی هشجین، نصرالله؛ پوررمضان، عیسی و قریشی، محمد باسط. (1400). تبیین عوامل مؤثر برکارایی، اثربخشی مدیریت، و مشارکت روستایی در توسعة روستاهای شهرستان صومعه‏ سرا با رویکرد حکمروایی خوب. فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، 53(4)، 1523-1541

مطیعی لنگرودی، سیدحسن؛ بخشی، زهرا و بوزرجمهری, خدیجه. (1390). ارزشیابی عملکرد دهیاری­ها از دیدگاه روستاییان- دهستان بیهق شهرستان سبزوار. فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، 9(1)، 56-35.

مهدوی، مسعود و نجفی­کانی، علی اکبر. (1384). دهیاری­ها تجربه­ای دیگر در مدیریت روستاهای ایران (نمونه موردی: دهیاری­های استان آذربایجان غربی). فصلنامه پژوهش­های جغرافیایی، شماره 53، 39-21.

Abreu, I., Nunes, J.M., & Mesias, F.J.( 2019). Can rural development Be measured? Design and application of a synthetic index to Portuguese municipalities. Soc. Indicat. Res. 145, 1107–1123.

Agarwal, S., Courtney, P., Rahman, S., Moseley, P., & Errington, A. (2004). Determinants of Relative Economic Performance of Rural Areas.

 Anriquez, G., & Stamoulis, K. (2007). Rural Development and Poverty Reduction: Is Agriculture Still the Key? Agricultural Development Economics Dvision (ESA), 7, 1-39.

Bjarstig,T., & Sandstrom, C. (2017). Public-private partnerships in a Swedish rural context - A policy tool for the authorities to achieve sustainable rural development?. Rural Studies,40,58-68.

Creswell, J. W. (2005). Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating Quantitative and Qualitative Research (2^nd edition).

Eurostat (2019). Eurostat Regional Yearbook, Edition. Publications Office of the European Union, Luxembourg. https://doi.org/10.27585/1522.

Hunter, G. (1980). Agriculture  Development  and Rural,London:Routledge.

Lee, J. (2001). A Grounded Theory: Integration and Internalization in ERP Adoption and Use. Unpublished Doctoral Dissertation, University of Nebreska, In Proquest UMI Database.

Moseley, M. (2003). Rural Development: Principles and Practice. SAGE, London, p 227 .

Madu, I. A. (2007). The Underlying Factors of Rural Development Patterns in the Nsukka Region of Southeastern Nigeria. Journal of Rural and Community Development, 2, 110-122.

Naldi, L., Nilsson, P., Westlund, H., & Wixe, S. ( 2015). What is smart rural development? Journal of Rural Stud, 40, 90–101.

Spellerberg, A., Huschka, D., & Habich, R. (2007). Quality of life in rural areas: processes of divergence and convergence. Soc. Indicat. Res, 83, 283–307.

Strauss, A., & Corbin, J. (2007). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory.(3rd edition ed.): SAGE Publications.

United States Department of Agriculture (USDA), (2006). Rural Development.[2015-12-10].Available at http://goo.gl/iwFBDw.