عناصر هویت‌ساز پایدار مساکن بومی با تأکید بر رویکرد ضرباهنگ‌کاوی (مطالعه موردی: شهر تالش)

محورهای موضوعی : معماری و شهرسازی و سکونتگاههای انسانی

احمد مقدم درودخانی ¹ , حجت الله رشیدکلویر ² , امیررضا کریمی آذری ³ , حسن اکبری ⁴

1 - دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.
2 - داشیار گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
3 - دانشیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
4 - دانشیار گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

تاریخ دریافت : 1400/10/02 تاریخ پذیرش : 1401/09/22 تاریخ انتشار : 1402/12/01

کلید واژه: هویت پایدار, مساکن بومی, ضرباهنگ‌کاوی, شهر تالش,

چکیده مقاله :

مقدمه: فضا و عناصر شهری، بدون شناخت هویت آنها فهم نمی‌شود و هر آنچه از این هویت برمی‌خیزد، نشأت‌گرفته از تدبیرها، شگردها، فن‌ها و ابداع‌های برنامه‌ریزان، طراحان و معماران بر مبنای مؤلفه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی یک قوم و ملت و شرایط سیاسی و محیطی حاکم بر یک مکان می‌باشد. در گذر زمان هویت به دو صورت پایدار و ناپایدار (بحرانی) نمود پیدا می‌کند.هدف: هدف از پژوهش حاضر شناسایی عناصر هویت‌ساز پایدار در مساکن بومی شهر تالش با تأکید بر رویکرد ضرب‌آهنگ‌کاوی بوده است.روش‌شناسی تحقیق: روش تحقیق در پژوهش حاضر آمیخته و ترکیبی از رویکرد‌های کمّی - کیفی با ماهیت تحلیلی- اکتشافی است که برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از مدل حداقل مجذورات جزئی در نرم‌افزار Warp-PLS و روش کیفی زمینه‌یابی (مردم‌نگاری) و ضرباهنگ‌کاوی استفاده شده است. جامعه‌ی آماری تحقیق نیز مساکن شهر تالش بوده که حجم نمونه بر اساس مدل اصلاح‌شده‌ی کوکران 340 مسکن برآورد شده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش شامل شهر تاش می‌باشد.یافته ها: یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که مهمترین عناصر هویت‌ساز پایدار در مساکن بومی شهر تالش مربوط به عناصر محیطی (E)، عناصر فرهنگی (C) و عناصر عملکردی (F) می‌باشد که بر اساس مدل ساختاری به ترتیب ضرایب استخراج‌شده برای هرکدام 63/0، 48/0 و 43/0 بوده است.نتایج: نتایج حاکی از آن است که شرایط اقلیمی همراه با حضور همزمان چندین ضرباهنگ همچون ارزش‌های فرهنگی و نیازهای عملکردی در سیر چرخه‌ای و خطی زمان نقش اصلی را در شکل‌گیری هویت پایدار مساکن بومی شهر تالش به خود اختصاص داده‌اند.

چکیده انگلیسی:

Introduction: Space and urban elements cannot be understood without knowing their identity, and everything that arises from this identity originates from the tactics, tricks, techniques and innovations of planners, designers and architects based on the cultural, social and economic components of a nation and political and environmental conditions it rules a place. Over time, identity manifests itself in both stable and unstable (critical) forms.Research Aim: The purpose of this study is to identify the elements of stable identity in the native dwellings of Talesh with emphasis on the percussion approach.Methodology: The research method in the present study is a combination of quantitative-qualitative approaches with analytical-exploratory nature which to analyze the data have been used the model of least squares in Warp-PLS software and qualitative methods of contextualization (ethnography) and rhythm analysis. The statistical population of the study is the housing of Talesh city, the sample size is estimated based on the modified Cochran model 340 housing.Studied Areas: The geographical area of the research includes Talesh city and its housing.Results: Findings show that the most important elements of sustainable identity in the native dwellings of Talesh are related to environmental elements (E), cultural elements (C) and functional elements (F), which based on the structural model, the extracted coefficients are 0.63, 0.48 and 0.43 respectively.Conclusion: The results indicate that climatic conditions along with the simultaneous presence of several rhythms such as cultural values and functional needs in the cyclical and linear course of time have played a major role in shaping the sustainable identity of native dwellings in Talesh.

منابع و مأخذ:

امیرفخریان، مصطفی و مبینی، حسین. (1400). تفاوت‌های فضایی در تبیین عوامل هویت‌مندی فضای شهری با استفاده از روش‌های لجستیک و تمایزی- مورد مطالعه: مناطق غربی و شرقی مشهد. فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 21(61)، 219-201.

برزگر، سپیده و حبیبی، میترا. (1399). کاوش ضرباهنگ زندگی روزانه در ساماندهی مصرف فضای شهری (مورد پژوهی: پیاده‌راه شهر رشت). فصلنامه دانش شهرسازی، 4(1)، 71-49.

بمانیان، محمدرضا؛ غلامی‌رستم، نسیم و رحمت‌پناه، جنت. (1389). عناصر هویت‌ساز در معماری سنتی خانه‌های ایرانی (نمونه موردی خانه­ی رسولیان یزد). دو فصلنامه­ مطالعات هنر اسلامی، 13، 68-55.

تیموری، رویا؛ اذانی، مهری؛ مومنی، مهدی و صابری، حمید. (1401). تبیین نقش مولفه های هویت بخش در پایداری محله های بافت قدیم و جدید مناطق 3 و 7 شهر اصفهان. فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 17(58)، 260-249.

حاتمی گلزاری، الهام. (1398). جلوه‌های کمال‌جویی در ضرب‌آهنگ‌کاوی زندگی روزمره و تأثیر آن در ماندگاری معماری،  بررسی چهار گونه از بناهای تاریخی تبریز. رساله‌ی دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، استاد راهنما: احمد میرزا کوچک خوشنویس.

حاتمی گلزاری، الهام؛ میرزا کوچک خوشنویس، احمد؛ بایزیدی، قادر و حبیبی، فؤاد. (1400). تدوین مؤلفه‌های ماندگاری فضاهای معماری شهری با تأکید بر ضرب‌آهنگ‌های زندگی روزمره (نمونه موردی: محدوده‌ی بازار تبریز). فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 21(60)، 218-201. .

حبیب، فرح؛ نادری، مجید و فروزانگهر، حمیده. (1387). پرسمان تبعی در گفتمان کالبد شهر و هویت (کالبد شهر تابع هویت یا هویت تابع کالبد شهر؟). فصلنامه هویت شهر، 2(3)، 23-13.

خانمرادی، سجاد؛ معینی‌فر، مریم و بیگدلی‌راد، وحید. (1401). تحلیل نقش اعیان‌سازی بافت فرسوده شهری بر تحولات هویتی ساکنان محلات قدیمی با رویکرد آینده پژوهی (موردی: بافت فرسوده شهر زنجان). فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 17(50)، 303-291.

رحمانی، جواد و پورجعفر، محمدرضا. (1395). تحلیل و بررسی شاخص‌های مؤثر در هویت محله (نمونه موردی: محله‌ی مسگرهای شهر زنجان). فصلنامه معماری و شهرسازی پایدار، 4(1)، 30-19.

سلیمانی، محمدرضا؛ اعتصام، ایرج وحبیب، فرح. (1395). بازشناسی مفهوم و اصول هویت دراثر معماری. فصلنامه هویت شهر،10(25)، 26-15.

ضرغامی، اسماعیل؛ سادات، سیده اشرف و خاکی، علی. (1394). بررسی تطبیقی معماری پایدار و مطابقت آن با معماری بومی خانه‌های سنتی در شهر ایرانی- اسلامی. فصلنامه معماری و شهرسازی پایدار، 3(1)، 30-19.

علی الحسابی، مهران و راهب، محمد. (1387). برپایی خانه‌های روستایی فرایندی از ذهنیت تا عینیت. مجله‌ آبادی، 24(59)، 73-68.

علی‌دوست، ریحانه سادات؛ کریمی آذری، امیررضا و پرویزی، رضا. (1397). بررسی پدیدارشناسانه‌ی‌ مفهوم هویت در بافت‌های تاریخی به‌وسیله‌ی‌ مؤلفه‌های مکان در راستای طراحی بافت‌های جدید شهری. فصلنامه معماری و شهرسازی پایدار، 6(1)، 60-39.

قاسمی، مروارید. (1383). هویت‌بخشی به بلفت‌های مسکونی. تهران: انتشارات روزنه.

کریمی‌آذری، امیررضا و صفرنژاد، مهسا. (1395). هویت در معماری (مفهوم هویت و چگونگی حفظ و ارتقای آن از دیدگاه معماری و شهرسازی). گیلان: انتشارات دانشگاه گیلان.

لینچ، کوین. (1395). تئوری شکل شهر. ترجمه‌ی محمدحسین بحرینی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

مقدم درودخانی، احمد؛ رشید کلویر، حجت‌الله؛ کریمی آذری، امیررضا و اکبری، حسن. (1400). هویت‌یابی مکانی-فضایی عناصر شهری با تأکید بر مؤلفه‌های کالبدی-عملکردی (مطالعه موردی: مساکن بومی جلگه‌ی غربی گیلان). فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 8(27)، 200-180.

مولانایی، صلاح‌الدین و سلیمانی، سارا. (1395). بازشناخت مؤلفه‌های هویت اصیل معماری بومی ایرانی در غرب کشور، نمونه موردی: اورامان کردستان. فصلنامه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 17، 127-115.

نقی‌زاده، محمد. (1379). رابطه­ی هویت سنت معماری ایران با مدرنیسم و نوگرایی. فصلنامه هنرهای زیبا، 7، 98-89.

هاشم‌نژاد، هاشم و مولانایی، صلاح‌الدین. (1387). معماری با نگاهی به آسمان: سکونتگاه‌های روستایی-ساختاری ویژه در معماری روستایی زاگرس (منطقه‌ی کردستان). فصلنامه هنرهای زیبا، 9(36)، 26-17.

همتی لوحه‌سرا، جواد؛ رشیدکلویر، حجت‌الله؛ مولائی هشجین، نصرالله و اکبری، حسن. (1401). ارزیابی اثرات سیاست‌های مقاوم‌سازی بر الگوهای مسکن و هویت روستایی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان ماسال). فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 17(4)، 883-871.

یاران، علی و بهرو، حسین. (1395). بررسی عناصر هویت‌ساز در کالبد خارجی ساختمان‌های بلند مرتبه­ی مسکونی در شهر تهران. نشریه علمی- پژوهشی انجمن معماری و شهرسازی ایران، 12، 224-209.

Aleya, A.H. (2012). Culture, Quality of life, Globalization and beyond. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 50, 11-19.

Chaskin, R.J., & Joseph, M.L. (2011). Social interaction in mixed-income developments. Journal of Urban Affairs, 33(2), 209-237.

Grut, L., & Wang, D. (2013). Research methods in architecture. 2nd Edition. Hoboken: Wiley.

Hall, S. (2003). Encryption and decryption, cultural studies. Springer.

Henriques, J., Tiainen, M., & Väliaho, P. (2014). Rhythm Returns: Movement and Cultural Theory. Body & Society, 20 (3–4), 3–29.

Henseler, J., Ringle, C.M., & Sinkovics, R.R. (2009). The use of partial least squares path modeling in international marketing. Advances in International Marketing, 20, 277-320.

Ibrahim, H.G.A. (2016). Regeneration of Sustainability in Contemporary Architecture: Approach Based on Native Function and Activities to Strengthen Identity. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 216, 800-809.

Jashari-Kajtazi, T., & Jakupi. A. (2017). Interpretation of architectural identitythrough landmark architecture: The case of Prishtina, Kosovo from the 1970s to the 1980s. Frontiers of Architectural Research, 6(4), 480-486.

Leng, J. (1998). Creating Architectural Theory (The Role of Behavioral Sciences in Environmental Design). Amazon.

Manahasa, E., & Manahasa, O. (2020). Defining urban identity in a post-socialist turbulent context: The role of housing typologies and urban layers in Tirana. Habitat International, 102, 1-15.

Meem, J.G. (2007). Old Forms for new buildings. In: Canizaro, B. Vincent (Ed.), Architectural Regionalism, Collected Writings on Place, Identity, Modernity, and Tradition eds. Princeton Archi- tectural Press, New York, pp. 190.

Pallasma, J. (2007). Tradition and modernity: the feasibility of regional architecture in post-modern society. In: Canizaro, B. Vincent (Ed.), Architectural Regionalism, Collected Writings on Place, Identity, Modernity, andTradition eds. Princeton Archi- tectural Press, New York, pp. 130.

Rapaport, A. (2009). Anthropology of Housing. Springer.

Relph, E. (1976). Place and placelessness. Pion, London.

Schulz, C.N. (2000). Architecture: Presence, Language and Place. Skira, Italy.

Seamon, D., & Sowers, J. (2008). Place and Placelessness, Edward Relph, Human Geography. London Sage.

Torabi, Z., & Brahman, S. (2013). Effective factors in shaping the identity of architecture. Middle-East Journal of Scientific Research, 15(1), 106-113.