تبیین پرابلماتیک شهر بر مبنای برنامهریزی محلّه ای مطالعه موردی: شهر اردبیل

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای

حسین شکری پور دیزج ¹ (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران)
عیسی پیری ² (استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران)
علیرضا محمدی ³ (دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/06/21 تاریخ پذیرش : 1399/08/13 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: شهر اردبیل, تصمیم‌گیری چندمعیاره, مسائل شهری, تبیین پرابلماتیک, برنامه‌ریزی محله‌ای,

چکیده مقاله :

مسئلهیابی به مثابه شالوده علم، مبنایی را شکل می‌دهد که نظریه‌پردازی و پژوهشگری با اتکا به آن امکان شکل‌گیری و بالیدن می‌یابند. امروزه رویه غالب در برنامه‌ریزی شهرهای ایران، حرفه و تکنیکی است که از سوی بخش دولتی تجویز می‌شود و حلقه گم‌شده آن مشارکت جامعه مدنی در اداره امور شهری است. هدف این پژوهش شناسایی و تبیین مسائل شهر اردبیل در چارچوب معیارهای مربوط به برنامه‌ریزی محله‌ای است. با استفاده از از روش پیمایشی ابعاد و مؤلفه‌های برنامه‌ریزی محله‌ای شامل مؤلفه‌های کالبدی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، محیط‌زیستی، دسترسی به خدمات شهری و حکمروایی مطلوب شهری مورد سنجش قرار گرفته است. با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای فضایی، تعداد 10 محله از مناطق پنجگانه شهر اردبیل (از هر منطقه 2 محله) به عنوان محلات نمونه انتخاب و تعداد 400 پرسشنامه به تناسب جمعیت هر محله به روش نمونه‌گیری تصادفی در محله‌های منتخب توزیع شده است. از نرم‌افزارهای EXCEL، SPSS و از روش‌ آماری t-test و مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. نتایج آزمون آماری نشان داد مسائل مختلف از نظر ابعاد و مؤلفه‌های برنامه‌ریزی محله‌ای در محلات مختلف شهر اردبیل شرایط متفاوتی دارند. همچنین نتایج مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره دلالت بر مسئله‌دارتر بودن محله شماره 5 از منطقه 4 شهرداری اردبیل و وجود مسائل کمتر در محله شماره 2 از منطقه 1 شهرداری اردبیل دارد.

چکیده انگلیسی:

As the primary foundation of science, problem-solving forms the basis on which theory making & research can be formed & developed.Nowadays, the dominant urban planning practice in Iranian cities is the profession & technique which is prescribed by the public sector, and the missing link is the participation of the larger civil society in the management of urban affairs. The main purpose of this study is to identify & explain the problems of Ardabil city within the framework of criteria that are related to neighborhood planning.The survey research method was utilized in order to assess the aspects & components of neighborhood planning including physical, social, cultural, economic, environmental, access to urban services and proper urban governance factors. The spatial cluster sampling method was used to select 10 neighborhoods out of the five districts of Ardabil city (2 neighborhoods from each district) as sample neighborhoods & a number of 400 questionnaires were distributed according to their population within the selected neighborhoods by means of the random sampling method.The Excel, Spss software and T-test statistical method & multi-criteria decision making models have been used to analyze the data.The results statistical test indicated that there are different conditions in the neighborhoods of Ardabil city in terms of the aspects & components of neighborhood planning.Furthermore, the results of multi-criteria decision making models indicate that neighborhood number 5 in the 4th district of Ardabil Municipality is more problematic and there are fewer problems in neighborhood number 2 in the 1st district of Ardabil Municipality.

منابع و مأخذ:

احدنژاد روشتی، محسن، محمدی حمیدی، سمیه، سبحانی، نوبخت. (1396). سنجش پایداری محلات شهری (SUN)، مورد مطالعه شهر میاندواب. فصلنامه جغرافیا . برنامه‌ریزی منطقه­ای، 7(3)، 94-77.  

اختیاری، مصطفی. (1391). معرفی یک روش ویکور توسعه یافته برای رتبه بندی اعتباری مشتریان بانک­ها. فصلنامه مطالعات مدیریت صنعتی، 9(25)،  179-161.

امیری، مقصود. (1386). تصمیم گیری گروهی برای انتخاب ابزار ماشین با استفاده از روش ویکور فازی. فصلنامه مطالعات مدیریت صنعتی، 6 (16)، 188-167.

اصغری زاده، عزت اله، رحیم خانی و ولی پور، فرج الله. (1390). ارزیابی عملکرد مدیران با به کارگیری روش 360 درجه و تکنیک تصمیم گیری ویکور. مطالعات مدیریت صنعتی، 9(23)، 48-21.

پروزن، ادریس؛ کرکه آبادی، زینب و ارغوان، عباس. (1396). تحلیلی بر پایداری محلات شهری بر مبنای شاخص های توسعه پایدار(نمونه موردی، شهر مهاباد). نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 9(2)، 124-107.

حبیبی، محسن. (1392). آموزش کاربردی نرم افزارSPSS. ویرایش سوم، ناشر پایگاه اینترنتی پارس مدیر.

رضایی، میثم و خدایی، زهرا. (1396). ویژگی­ها و موانع ایجاد نهادهای­های اجتماعی محله‌محور از نگاه شهروندان محلات واقع شده در شهر فردوسیه - شهرستان شهریار. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 17(45)، 49-25.

رضوانی، علیرضا .(1395). روح شهر، باز تعریفی از شهر، فضا، فضای شهری و تعیین شاخص­های روح­بخش. فصلنامه معماری سبز،2(4)، 79-55.

رشیدکلویر، حجت­الله و اکبری، حسن. (1398). سنجش پایداری بافت‌های شهری (نمونه موردی: شهر اردبیل). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه های انسانی، 14(4)، 1093- 1073.

زنگانه، احمد؛ پریزادی، طاهر و ساکی، معصوم .(1396). توسعه محله‌محور بخش مرکزی شهر بروجرد. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 17(45)، 183-165.

زیاری، کرامت الله؛ طاووسیان، علی؛ سلمانی، محمدعلی و رضایی، حجت. (1393). برآورد و سطح بندی توسعه محله‌ای با تأکید بر مولفه‌های سرمایه اجتماعی، مطالعه موردی: محلات شهر ابرکوه. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 5(18)، 76-59.

زارع، الهام؛ ثقفی­اصل، آرش و فریدی­ثانی، مهسا. (1400). تحلیل زیست‌پذیری در بخش مرکزی شهر تهران (مورد مطالعه: منطقه 12). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه های انسانی، 16(4)، 821 - 799.

زالی، نادر؛ محمدپور، صابر؛ علیزاده. شاهین و کریمی آذری. امیررضا. (1394)، سنجش توسعه نواحی شهری با استفاده از مدل ELECTRE نمونه موردی شهر خرمدره.  جغرافیا(فصلنامه علمی-پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران، 13(47)، 301-287.

سادات­صابری، عطیه. (1391). شهرهای مدرن، پست مدرن، الکترونیک و دیدگاه انتقادی جغرافیدان. فصلنامه جغرافیایی سپهر، 20(83)، 96-93.

سلمانیان، بهاره؛ حاتمی خانقاهی، توحید و  وزیری، وحید. (1399). شناسایی و اولویت بندی معیارهای موثر بر رضایت مندی ساکنان قدیمی محله از شدت تغییرات کالبدی (مطالعه موردی: شهرک آزادی اردبیل). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی،15(4)، 1272- 1255.

شیخ­زاده، فرزانه؛ محمدی، محمود و شاهیوندی، احمد. (1397). تدوین الگوی برنامه‌ریزی راهبردی محله‌محور با تأکید بر رویکرد شهر سالم (مطالعه موردی: محله ساربان شهر بجنورد). مجلّه جغرافیا و توسعه فضای شهری، 5(1)، 111-93.

شماعی، علی؛ آقائی، واحد؛ موذنی، مهدی و بدلی. احد. (1398). تحلیل فضایی نابرابری های اجتماعی در منطقه مغان. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 9(34)، 244-225.

صفایی پور، مسعود و مدانلو جویباری، مسعود .(1394). سنجش توسعه پایدار محلات شهری با استفاده از تحلیل شبکه­ای در محلات مطالعه موردی: منطقه 17 شهر تهران. مجله شهر پایدار، 2(4)، 130-111.

عظیمی آملی، جلال و ارشادی وهرام، سمر .(1396). مدیریت شهری محله‌محور با رویکرد برنامه‌ریزی مشارکتی (نمونه: محله­های شهری منطقه 1 شهرداری تهران). فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا(برنامه‌ریزی منطقه­ای)، 7(2)، 40-21.

علی محسنی، رضا .(1388). اولویتبندی آسیب­ها و مسائل شهری در ایران: مطالعه موردی شهر گرگان. پژوهش نامه علوم اجتماعی، 3(3)، 42-23.

غفاری گیلانده، عطا و هاشمی معصوم­آباد، رضا. (1398). ارزیابی میزان حس تعلق محله‌ای با افزایش مشارکت شهروندان در طرح­های توسعه محله‌ای (مطالعه موردی: محله پیرمادر، اردبیل). مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران،11(2)، 156-143.

فروزنده، محسن. (1389). برنامه‌ریزی محله‌محور در بافت­های فرسودۀ شهری بر پایۀ رویکرد نوشهرگرایی، مورد مطالعه : محلۀ سنگلج تهران، پایان نامۀ کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس.

قناد، فاطمه و صرافی، مظفر. (1398). برنامه ریسی راهبردی توسعة محلة آخوند شهر قزوین با رویکرد بازآفرینی اجتماع محور، پژوهش های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 7(2)، 238-211.

محمدی، علیرضا و پاشازاده، اصغر. (1394). سنجش سطح پایداری محالت شهر اردبیل با تأکید بر محالت با هسته­های روستایی، فـــصـــلـــنـــامـــه­ مطالعات شهری، 3(11)، 64-51.

محمدی، علیرضا و رفیعی، فریبا .(1395). بررسی نقش برنامه‌ریزی محله مبنا در توسعه پایدارمحله‌ای (مطالعه موردی: محله حسینیه زنجان)، پژوهش­های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 4(3)، 367 - 347.

معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اردبیل. (1396). نقشه محلات بر اساس دستورالعمل محله بندی و منطقه بندی شهری ابلاغی توسط وزارت کشور.

ملکی، سعید، زارعی، جواد و زادولی خواجه، شاهرخ.(1397). ارزیابی شاخص­های حکمروایی مطلوب شهری با رویکرد مدیریت محله‌محور(مورد شناسی: محلات شهر همدان). جغرافیا و آمایش شهری منطقه­ای، 8(29)، 74-61.

موسوی، احمد. (1385). برنامه‌ریزی توسعه محله‌ای با تأکید بر سرمایه اجتماعی(مورد مطالعه:کوی طلاب شهر مشهد). پایان نامه کارشناسی ارشدشهرسازی، دانشکده معماری وشهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس .

مهندسین مشاور پارس آریان راود. (1392). برنامه توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی و اقدامات توانمندسازی اجتماعات آن‌ها با تأکید بر بهسازی شهری اردبیل با دیدگاه شهر نگر.

میره بیگی، وحید. (1395). مسئله­یابی در تحقیق؛ محدودیت­ها و راهکارها با تمرکز بر پایان نامه نویسی و نظریه پردازی بومی در جامعه شناسی ایران.، فصلنامه علمی- ترویجی جامعه، فرهنگ و رسانه، 5(20)، 142-25.  

نوریان، فرشاد و مظفری پور، نجمه. (1392). ارزیابی عملکرد مدیریت محله‌محور با تأ کید بر شاخص­های سرمایه اجتماعی مورد پژوهی: محلات 7 گانه ناحیه 1 منطقه 21 شهرداری تهران. نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 18(4)،  56-47.

 

 

Samah, A. A., & Aref, F. (2009). Community development programmes in Malaysia. Nature and Science, 7(12), 86-89.

Barton, H., Grant, M., & Guise, R. (2003). Shaping Neighborhoods, London and New York. Spon Press rapid urbanization: Unregulated assets and transitional neighborhoods. Habitat International, 34, 135-144.

Clark, J., & Wise, N. (Eds.). (2018). Urban renewal, community and participation. Springer International Publishing.

Coulton, C. (2012). Defining neighborhoods for research and policy. Cityscape, 231-236.

Cao, X., Wu, X., & Yuan, Y. (2018). Examining built environmental correlates of neighborhood satisfaction: a focus on analysis approaches. Journal of Planning Literature, 33(4), 419-432.

Department for Communities and Local Government (2011); Factsheet 6; Neighborhood Management.

Halsall, J., Oberoi, R., Cooke, I. G., & Wankhade, P. (2013). Understanding community governance: A global perspective. International Journal of Asian Social Science, 3(5), 1112-1127.

Hawley, K. (2014). examines how urban areas are evolving to be sustainable—their challenges, trends and solutions. ISET International university in Colorado, USA.

Howell, A. (2013). Planning for healthy communities in Nova Scotia: The current state of practice (Unpublished master's thesis). University of Waterloo, Ontario, Canada.

Jin, E., Lee, W., & Kim, D. (2018). Does resident participation in an urban regeneration project improve neighborhood satisfaction: A case study of “Amichojang” in Busan, South Korea. Sustainability, 10(10), 3755.

Puppim de Oliveira, J. A. (2019). Sustainability challenges in an urban century: can we change urbanization paths to make cities the solutions for rather than the drivers of global problems?. Challenges in Sustainability, 7(1), 1-4.

Lovejoy, K., Handy, S., & Mokhtarian, P. (2010). Neighborhood satisfaction in suburban versus traditional environments: An evaluation of contributing characteristics in eight California neighborhoods. Landscape and urban planning, 97(1), 37-48.

Liu, M., Hu, W., Adey, P., Cheng, L., & Zhang, X. (2013). The impact of creative tendency, academic performance, and self‐concept on creative science problem‐finding. PsyCh Journal, 2(1), 39-47.

Moroke, T., Schoeman, C., & Schoeman, I. (2019). Developing a neighbourhood sustainability assessment model: An approach to sustainable urban development. Sustainable Cities and Society, 48, 101433.

Martin, R., Pike, A., Tyler, P., & Gardiner, B. (2015). Spatially rebalancing the UK economy: The need for a new policy model.

Mouratidis, K. (2018). Is compact city livable? The impact of compact versus sprawled neighbourhoods on neighbourhood satisfaction. Urban studies, 55(11), 2408-2430.

Pike, A., Rodríguez-Pose, A., & Tomaney, J. (2014). Local and regional development in the Global North and South. Progress in Development Studies, 14(1), 21-30.

Permentier, M., Bolt, G., & Van Ham, M. (2011). Determinants of neighbourhood satisfaction and perception of neighbourhood reputation. Urban studies, 48(5), 977-996.

Schuurmans, A., Dyrbøl, S., and Guay, F., (2019). Buildings in Urban Regeneration in Sustainable Cities Authenticity, Ambition and Dream Book, Almusaed A., and Almssad, A. (Edt), Published: Intechopen, London.

Sirianni, C. (2007). Neighborhood planning as collaborative democratic design: The case of Seattle. Journal of the American Planning Association, 73(4), 373-387.

Smith, M. K., (2011). Neighborhoods and Regeneration, Theory, Practice, Issues, The Encyclopedia of Informal Education, www.infed.org/community/neighbourhoods and regeneration.htm.

Surya, B. (2016). The processes analysis of urbanization, spatial articulation, social change and social capital difference in the dynamics of new town development in the fringe area of Makassar City (case study: In Metro Tanjung Bunga Area, Makassar City). Procedia-Social and Behavioral Sciences, 227, 216-231.

Turner, B. S., (2006). The Cambridge Dictionary of Sociology. Cambridge University press.

UN Department, (2014). United Nations World Urbanization Prospects (2014 revision), highlights (UN Department of Economic and Social Affair).

Wates, N., (2008). The Community Planning Event Manual; How to Use Collaborative Planning and Urban Design Events to Improve Your Environment. Publish, Earth Scan, London.

Wills, J. (2016). Emerging geographies of English localism: The case of neighbourhood planning. Political Geography, 53, 43-53.

Zhang, Q., Yung, E. H. K., & Chan, E. H. W. (2018). Towards sustainable neighborhoods: Challenges and opportunities for neighborhood planning in transitional urban China. Sustainability, 10(2), 406.