بایدها و نبایدهای اخلاقی جنگ در آداب الحرب و الشجاعه

محورهای موضوعی : شاهنامه

علی ابوترابی ¹ , مریم محمودی ² , پریسا داوری ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران(نویسنده مسؤول)
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

تاریخ دریافت : 1401/06/18 تاریخ پذیرش : 1401/10/13 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: جنگ, اخلاق, صلح, آداب الحرب و الشجاعه, فخر مدبّر,

چکیده مقاله :

کتاب آداب الحرب و الشجاعه یکی از آثار ادبی و تاریخی است که علاوه‌بر ارائة اطلاعات ارزشمند دربارة جنگ، در بررسی مسائل مرتبط با اخلاقِ جنگ نیز بسیار ارزشمند است. این کتاب تألیف فخر مُدبّر (قرن ششم، اوایل قرن هفتم) است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که فخر مدبّر در آداب ‌الحرب و الشجاعه به کدام یک از آداب جنگ و بایدها و نبایدهای اخلاقی آن توجه داشته است؟. براساس این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است، برتری صلح بر جنگ، پایبندی و احترام به صلح و پیمان‌نشکستن، خوش‌رفتاری با اسرای جنگی، مشورت‌کردن در جنگ، کوچک و خوار نشمردن دشمن، رعایت حقوق لشکریان و حق‌گزاری از آنان، پرهیز از دشنام‌دادن، رازداری و پوشاندن اسرار نظامی، تیمارداشت و رعایت حقوق رعیت، رعایت حقوق غیرنظامیان، منع از آسیب‌رساندن به مزارع و کشتزارها، پرهیز از ترس و ناامیدی ازنظر فخر مدبّر، ازجمله اخلاق جنگ شمرده می‌شود.

چکیده انگلیسی:

The book Adab al-Harb wa al-Shuja 'is one of the literary and historical works that, in addition to providing valuable information about war, is also very valuable in examining issues related to the ethics of war. This book was written by Fakhr-e-Modbar(late 6th century - early 7th century . The main question of this research is: Which of the morals of war and its moral do's and don'ts has Fakhr Madbar paid attention to in Adab al-Harb and al-Shuja'a? Based on this research, which has been done in a descriptive-analytical method; The preference of peace over war, adherence to and respect for peace and non-breaking the treaty, treating prisoners of war well, consulting in war, not belittling the enemy, respecting the rights of soldiers and disrespecting them, refraining from insulting, Confidentiality and concealment of military secrets, care and observance of civil rights, observance of civilian rights, prohibition of damaging farms and fields, avoidance of fear and despair are considered by the prudent pride of war ethics.

منابع و مأخذ:

قرآن، ترجمة الهی قمشه‌ای.

نهج البلاغه (1411 ق)، ترجمة محمد دشتی،‌ تهران: مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین.
آمدی، عبدالواحد بن محمد (1410 ق)، غرر الحکم و درر الکلم، قم: دارالکتاب الاسلامی.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد (1359)، مقدمه ابن‌خلدون، ترجمة محمد پروین گنابادی، جلد دوم، تهران: بنگاه ترجمه و نشرکتاب.
بهداروند، محمدمهدی (1321)، جامعه‌شناسی جنگ تهران: مؤسسه انتشارات کتاب نشر.
جنیدي، فریدون (1384)، حقوق جهان در ایران باستان، تهران: بلخ.
سعدی، مصلح‌الدین (1359)، بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی.
ـــــــــــــــــــ (1356)، گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
غزالی، محمد (1317)، نصیحه الملوک، تصحیح جلال‌الدین همایی، تهران: طهوری.
فخر مدبّر (1346)، آداب الحرب و الشجاعه، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: اقبال.
فقیه حبیبی، علی (1395)، «جایگاه حقوق بشردوستانه در اسلام و اسناد بین‌المللی»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال 6، ش 2، 83‑103.
کلینی رازی، ابوجعفر محمد بن اسحاق (1367)، اصول کافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مجلسى، محمدباقر (1403 ق)، بحارالأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چ ۲.
محلاتی، محمدجعفر (1385)، «اخلاق جنگ در متون ادبی و حماسی فارسی»، پژوهش‌نامة فرهنگ و ادب، سال دوم، شمارة 3، 92‑116.
محقق داماد، مصطفی (1375)، «تدوین حقوق بشردوستانة بین‌المللی و مفهوم اسلامی آن»، مجلة تحقیقات حقوقی، دورة 1، ش 119، 147‑210.
مسعودی، علی بن حسین (1409 ق)، مروج الذهب، قم: مؤسسه دارالهجره، 4 ج.
نورمحمدی نجف‌آبادی،‌ محمد و دیگران (1397)، «نظریة جنگ عادلانه و اخلاق‌مداری در جنگ در میان مسلمانان برپایة آداب الحرب‌ها»، مجلة تاریخ و تمدن اسلام،‌ شمارة 27، سال چهاردهم،‌ 97‑127.
وبگالی (1372)، فیلسوفان جنگ و صلح، ترجمة محسن حکیمی، تهران: مرکز.