معرفی نسخة شوقنامة عباسی و احوال و آثار مؤلف آن

محورهای موضوعی : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

مهدی عسگری ¹ ( دانشجوی دکتری گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب قم(نویسنده مسؤول) )
منصور نصیری ² ( دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تهران (واحد پردیس فارابی) )

تاریخ دریافت : 1401/05/25 تاریخ پذیرش : 1401/05/25 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: مثنوی معنوی, مولوی, شوقنامة عباسی, علیقلی بن قرچغای‌خان,

چکیده مقاله :

دوستداران و منتقدان عرفان و تصوف در عالم اسلام همواره به مثنوی معنوی توجه داشته‌اند. برخی از اهل عرفان و تصوف به تلخیص و گزارش مثنوی معنوی پرداخته‌اند. شوقنامة عباسی یکی از این تلخیص‌ها و گزارش‌هاست. از این تلخیص و گزارش مختصر، تنها یک نسخة خطی تا زمان حاضر یافت شده است. این نسخه را عارف و فیلسوف گمنام عصر صفوی، علیقلی بن قرچغای‌خان نوشته است. نسخة منحصربه‌فرد شوقنامة عباسی در کتابخانه و موزة ملی ملک به شمارة 5/4097 نگهداری می‌شود. این نسخه در حاشیة نسخة دیگری از نویسنده‌ای ناشناخته است. آنچه در این پژوهش بررسی می‌شود، معرفی احوال و آثار نویسندة شوقنامة عباسی و معرفی نسخه و محتوای این تلخیص و گزارش از مثنوی معنوی است. روش پژوهش در این مقاله، توصیفی ـ تحلیلی و کتابخانه‌ای است. نتیجة اجمالی از بحث این است که تاکنون دربارة احوال و آثار قرچغای‌خان تحقیق جامعی انجام نشده است و لازم است که رسالة شوقنامة عباسی با همة کاستی‌هایش تصحیح و منتشر شود.

منابع و مأخذ:

1. آقابزرگ تهرانی، محمدحسن (1403)، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، چ سوم، بیروت: دار الاضواء.


2. آقابزرگ تهرانى، محمدمحسن (1430)، طبقات أعلام الشیعة، بیروت: دارإحیاء التراث العربی‏.


3. امین، محسن (1403)، أعیان الشیعة، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.


4. امین، حسن‏ (1408)، مستدرکات أعیان الشیعة، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات‏.


5. دانش‌پژوه، محمدتقی (1339)، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران (جلد هشتم)، تهران: دانشگاه تهران.


6. درایتی، مصطفی (1390)، فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.


7. صدر، حسن (1429)، تکملة أمل الآمل‏، تحقیق حسینعلی محفوظ، بیروت: دار المؤرخ العربی‏.


8. قرچغای‌خان، شوقنامه عباسی، نسخة خطی شماره 5/4097 مدرسة سپهسالار.


9. قرچغای‌خان، علیقلی (1377)، احیای حکمت، تصحیح و تحقیق فاطمه فنا، با مقدمة غلامحسین ابراهیمی دینانی، تهران: دفتر نشر میراث مکتوب.


10. قرچغای‌خان، علیقلی (1382)، «زبورالعارفین»، تصحیح علی اوسط عبدالعلی زاده (ناطقی)، میراث حدیث شیعه، شمارة 11، 107‑286.


11. منزوی، احمد (1382)، فهرستواره کتاب‌های فارسی، تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.


12. مولوی (1387)، مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، نقد و تحقیق عزیزالله کاسب، چاپ ششم، تهران: گلی.


13. نصرآبادی، میرزا محمدطاهر (1317)، تذکره نصرآبادی، تهران: ارمغان.