دریافت‌های هرمنوتیکی ناصرخسرو

محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

مرتضی براتی ¹ , نصرالله امامی ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسى دانشگاه شهید چمران اهواز
2 - استاد دانشگاه شهید چمران اهواز

تاریخ دریافت : 1393/06/04 تاریخ پذیرش : 1393/10/07 تاریخ انتشار : 1393/12/01

کلید واژه: تأویل, مؤلف, هرمنوتیک, ناصرخسرو, متن, تنزیل,

چکیده مقاله :

هرمنوتیک در پی فهم متن است. در هرمنوتیک سنتی، متن برحسب دلالت ظاهری، دارای معنای یکتا و مشخصی است که مفسّر باید این معنا را با بازآفرینی فضای عصر مؤلف و جایگزین کردن خود به‌جای او دریابد، اما در هرمنوتیک جدید، متن معنای یکتای ظاهری ندارد و معنای متن وابسته به خواننده و قرائت او است و این قرائت می‌تواند متکثر و از منظرهای مختلفی صورت گیرد. هرمنوتیک در فرهنگ اسلامی و ادبیات فارسی از دیرباز مطرح بوده است؛ هرچند به‌مثابه یک نظریه به آن توجه نشده است. دریافت هرمنوتیکی در دیوان اشعار ناصرخسرو نشان می‌دهد که در باور او، تأویل به معنای برگرداندن سخن به اصل آن است. به نظر او هدف تأویل، فهم اولیه کتاب مقَدّس قرآن است که این مهم با عبور از ظاهر کلام و دریافت باطن آن ممکن می‌شود. ناصرخسرو بر این باور است که تنها امامان شیعه، بزرگان اسماعیلى و دانایان، مجاز به تأویل هستند و این امر براى هر کسی ممکن نیست. او در عین‌ حال مانند نظریه‌پردازان هرمنوتیک سنتی براى آیات و احادیث معانى ثابتى را در نظر می‌گیرد و عدول از این معانى را جایز نمی‌داند.

چکیده انگلیسی:

  The author of this paper attempts to show the origin of hermeneutics, its definition and the difference between classic and new hermeneutics in the west. This paper also intends to describe hermeneutics in Naser khosrow's poetry and the belief of the poet about this term and also describe who can do hermeneutics. To do this, attempts have been made to use instances from his poetry.