تبیین الگویی از راه یابی در شهر با رویکرد روان‌شناسی محیطی‌(مطالعه موردی: 11 محور پیاده مدار شهر تهران)

محورهای موضوعی : کالبدی

شهرام جنگجو ¹ , زهرا سادات سعیده زرآبادی ² , یوسفعلی زیاری ³ , علیرضا بندرآباد ⁴

1 - دانشجوی دکترای شهرسازی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران، ایران
2 - دانشیار گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات ،دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران.
3 - دانشیار گروه برنامه ریزی شهری، واحد تهران مرکز ی ،دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران.
4 - استادیار گروه شهرسازی، واحد تهران مرکزی ،دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1398/07/01 تاریخ پذیرش : 1398/07/01 تاریخ انتشار : 1398/08/01

کلید واژه: روش الکتره, واژه‌های کلیدی: راه یابی (جهت‌یابی فضایی), روان‌شناسی محیطی, محورهای پیاده,

چکیده مقاله :

چکیده تسهیل در فرآیند راه یابی و تشخیص این که افراد در یک مجموعه از عملکردهای متفاوت در شهر، چگونه و از چه مسیرهایی به مقصدهای مورد نظرشان می رسند، ضرورتی اجتناب ناپذیر است که معمولاً در فرآیند برنامه ریزی یک شهر نادیده گرفته می‌شود. راه یابی، به معنای توانایی افراد برای رسیدن به مقاصد فضایی خود در محیط‌های جدید و پیچیده، همانند محیط‌های آشناست که با تکیه بر دانش فضایی و قابلیت های فردی صورت می‌گیرد. هدف اصلی این مقاله، دست یابی به الگویی جهت ارتقاء فرآیند راه یابی در شهر با بهره گیری از دانش روان‌شناسی محیطی است. روش تحقیق در این پژوهش، از حیث هدف، توسعه ای- کاربردی است که راهبردی ترکیبی (آمیخته) دارد و معیارهای کمی و کیفی را توأمان مدنظر قرار می‌دهد؛ لذا با روش تحلیل محتوا مبتنی بر پیشینۀ نظری و عملی موضوع، مؤلفه های کیفی پژوهش استخراج و مدل مفهومی پژوهش تدوین شد. سپس مدل عملیاتی پژوهش که در آن معیارهای محیطی و انسانی مؤثر بر فرآیند راه یابی که متأثر از دانش روان‌شناسی محیطی است، معرفی گردید. روایی محتوایی و ظاهری معیارهای کیفی توسط کارشناسان و با بهره گیری از ابزار پرسش نامه تایید و پایایی آن نیز بوسیله آزمون آلفای کرونباخ، تأیید شد. در ادامه، برای اعتبارسنجی پژوهش و نتایج حاصله از بخش کیفی، مطالعه تطبیقی (قیاسی) در 11 محور پیاده مدار شهر تهران انجام شد؛ معیارهای کیفی و کمی، با ابزار پرسش نامه و نظرسنجی از کارشناسان و شهروندان، وزن دهی شده و با بکارگیری روش الکتره، رتبه‌بندی و ارزیابی محورهای پیاده انجام شد تا درک واقع بینانه ای از عوامل مؤثر بر ارتقاء فرآیند راه یابی در شهر فراهم آید. یافته‌های پژوهش بیان گر این مطلب است که خیابان صف (سپهسالار)، بیشترین ویژگی‌های مؤثر در تسهیل فرآیند راه یابی را دارد. نتایج برگرفته از روش الکتره نشان می‌دهد مادامی که مولفۀ حفاظت و امنیت تسهیل نگردد، نمی‌توان فرآیند راه یابی را تسهیل نمود؛ سایر ابعاد برآمده از رویکرد روان‌شناسی محیطی نیز بر اساس اولویت، شامل عدالت در دسترسی، لذت بردن، هویت، راحتی و تحرک (دسترسی) هستند؛ الگوی پیشنهادی این پژوهش می‌تواند به مثابه مبنایی برای برنامه ریزی در تسهیل فرآیند راه یابی با رویکرد روان‌شناسی محیطی در هر فضای شهری دیگری مصداق یابد.

منابع و مأخذ:

-        References

1. Bentley, Jan, Alex Allen, Maurin Paul, M Kaglin Su and Smith Graham. Responsive Environments: A Handbook for Designers. Translation by Mostafa Behzadfar, Tehran, Iran University of Science and Technology


2. Bandarabad, Alireza and Shahcaraghi, Azadeh. 1394. Insertion in the environment, application of environmental psychology in architecture and urbanization, Tehran University Jihad Publishing


3. Poormakhtar, Ahmad, 1392, The study of pedestrian size in Chaharbagh avenue of Isfahan and its effect on social interaction of citizens, Journal of Iranian Studies, No. 11, pp. 101-91.


4. Tajik, Wish and Radiant, Parvin. 1393. Concept Model and Pedestrian Orientation Analytical Framework with Emphasis on Behavioral Approach; Case Study: Phase Four Mehr City of Karaj, Urban Studies Quarterly, No. 9, pp. 94-81


5. Tarmari, Soda, 1390, Feasibility study of creating and promoting open spaces with urban emphasis on pedestrians (Case study: Tabriz University of Medical Sciences, Vali-e-Asl-e-Kalanshahr), MSc Thesis, Sabzevar Tarbiat Moallem University


6. Habibi, Mitra, 1382. The importance of walkways and its role in urban spaces (Case study: Tehran central area), Phd dissertation of Urban Planning, Supervisor Iraj Etesam, Faculty of Fine Arts, University of Tehran


7. Hosseinzadeh Meybodi, Vida, 2013. Facilitation of accessibility and increasing readability in urban spaces by using environmental design and studying patterns of behavior in the city of Tehran. Master's Thesis for Urban Design, Help Mahshid Shokouhi, Faculty of Architecture and Urban Development, University of Art


8. Khomeem, Masoumeh, 1393, Components and Criteria Facilitating the Routing Process in Public Buildings of Iran, Doctor of Architecture, Assistant Professor Iraj Etesam, Faculty of Arts and Architecture, Islamic Azad University, Tehran Science and Research Branch


9. Daneshpour, Seyyed Abdul Hadi and Mahdavinia, Mojtaba and Ghiyai, Mohammad Mehdi. 1388. The Status of Environmental Psychology Knowledge in High-rise Buildings with Sustainable Architecture Approach, Identity City, No. 5, pp. 38-29


10. Rezazadeh, Razieh and Zabard, Esfandiar and Latifi Scuya, Laleh. 1390. Mental evaluation of pedestrian capability and its components in neighborhoods; Case study: Chizar neighborhood, Urban Management Monthly, No. 28, pp. 311-297


11. Ramezani, Zahra. 1391. Nursing Center for Zirin Shahr Esfahan (based on the principles of environmental psychology for achieving social sustainability), Master's Thesis, Isfahan Art University


12. Rezaei, Mahmoud, Displacement measures (the role of pavement in improving the sense of place), The Journal of Fine Arts, Vol. 18, No. 4, 2013, pp. 24-15


13. Schultz, Christian Nørberg, 2002. The concept of residence; towards algebra architecture, translation of Mahmoud Amir Yarahmadi, Ajah Publication, 2002


14. Abaszadeh, Shahab and Tamari, Soda, 1391. Analyzing and analyzing the components affecting the improvement of spatial qualities of pedestrians in order to increase the level of social interactions; Case study: Tabriz Educational and Valiasr axis, Quarterly Journal of Urban Studies, No. 4


15. Farrokhi, Maryam. 1389. The role of footpaths in sustainable urban development, book collection of selected first sustainable urban development conference in Iran


16. Falakdin, Parisa. 1391. Designing Urban Space with Emphasis on Environmental Psychology (Case Study: Lian Bushehr), Master's thesis, Qazvin, Imam Khomeini International University, Faculty of Architecture and Urban Planning


17. Victim, Prophet Muhammad. 1389. Pedestrian movement, a new approach to urban centers revival; A study on pedestrian education in Tabriz, Journal of Urban Regional Studies and Research, Volume 2, Issue 6, Pages 72-55.


18. Kashani Joo, Kheshayar, 1394, Pedestrians from Design Basis to Functional Features, Tehran, Azarakhsh Publication


19. Lang, John. 1987. Creation of Architectural Theory (The Role of Behavioral Sciences in Environmental Design), translated by Ali Reza Einifar, Tehran University Press, Second Edition, 2004


20. Lynch, Kevin, 1993, City View, Translated by Dr. Manouchehr Mazini, Tehran University Press


21. Mohammadniaei Qaraee, Fatemeh and Farid, Samira, 2010, Feasibility and evaluation of the effects of construction of commercial-service footpaths in pursuit of sustainable urban development goals (case study of the western middle area of ​​Mashhad), The first sustainable urban development conference in Tehran


22. Mohammadi, Hamid and Khoshi, Samaneh and Emami, Fariba. 1392. Feasibility study of road construction in urban axis (Case study: Jame Mosque in Yazd Historical Context), Mashhad, Architecture and Urban Development Conference and Sustainable Development, Focusing on Native Architecture to Sustainable City


23. Mohammadi, Maryam and Khalusi, Amir Hossein. 1392. Explaining Indicators Effective on Increasing the Telecommunication Capacity to Promote Social Sustainability in Localities (Chizar District), Paydar Architecture and Urban Development Journal, No. 2, pp. 26-13


24. Moeini, Seyyed Mehdi. 1385. Paris Pedestrian Master Plan, Shahr Negar Monthly, No. 38, pp. 41-33


25. Moini, Seyyed Mahdi, 2011, Pathways Towns, Tehran, Azarakhsh Publications


26. Mahdizadeh, Javad, 2000, The concepts and bases of road construction, The Monthly of the City Council, No. 19, pp. 19-12


27. Nazisman, Ali and Qarooni, Fatima. 1392. The Lost Ring of Environmental Psychology in Architecture Education, Scientific-Research Journal of Iranian Scientific Society of Architecture and Urban Development, No. 5, pp. 131-121


28. Harandi, Mina and Farokhi, Maryam, 1392, Walking, The missing link of human-centered transportation, Selected Book of the First National Conference on Architecture, Restoration, Urbanism and Sustainable Environment


29. Arthur paul and Romedi Passini (1992), wayfinding: people, signs, and architecture, McGraw- Hill book Co.


30. Carmona, Matthew, Heath, Tim, Oc.Tanner, Steve (2003): Public Places, Urban Spaces, Architectural Press, Oxford


31. Downs, R. Stea, D. (1973): image and environment cognitive Mapping and Spatial Behavior. Chicago: Aldinc


32. Frank, e. a. (2006). Many Pathways from Land Use to Health. Journal of the American Planning Association, Vol 72. No I, pp 75-87


33. lang, J. (1987). creating architectural theory the role of behavioral science in environment design. New York: van nostrand reinhold


34. MATEO-BABIANO, Iderlina; IEDA, Hitoshi (2010), “Sidewalk Sustainability through Need-Assessment of Street Users in Asian Cities”. 12th WCTR, July 11-15, 2010 – Lisbon, Portugal


35. Passini, Romedi, (1984): wayfinding in Architecture, Newyork: Van Nostrand Reinhold


36. Ramirez, brennan, e. a. (2006). Indicators of Activity-Friendly Communities: An Evidence-Based Consensus Process. American Journal of Preventive Medicine, pp 15-24


37. Southworth, Michael. (2005).Designing the Walkable city. Journal of Urban Planning and Development, pp 246-257

-        Internet references

1. http://memarinews.com/vdceex8w.jh8vvi9bbj.html


2. http://r3394.rozblog.com/post/323


3. http://mazandshora.ir/post/read/3670


4. https://www.worldatlas.com