تحلیلی بر ساختار فضایی شاخص‌های توسعه با تاکید بر نابرابری منطقه‌ای (نمونه موردی: استان خوزستان)
محورهای موضوعی : کالبدیسید رضا حسینی کهنوج 1 , نبی الله حسینی شه پریان 2 , مرتضی نعمتی 3
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران
3 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران
کلید واژه: استان خوزستان, سطح توسعه, نابرابری منطقه ای, کلمات کلیدی: تحلیل فضایی,
چکیده مقاله :
چکیده شناخت نابرابری ها و بی تعادلی ها در چهارچوب محدوده های جغرافیایی مختلف (کشور، استان، شهرستان و بخش) و در نتیجه پی بردن به اختلاف ها و تفاو های موجود و سیاست گذاری در جهت رفع و کاهش نابرابری ها از وظایف اساسی متولیان توسعه مناطق به شمار می آید. هدف این پژوهش، بررسی نابرابری های فضایی و ارائه راه کارهای توسعه جهت دستیابی به تعادل و توازن منطقه ای در استان خوزستان است. رویکرد حاکم بر این پژوهش، توصیفی و تحلیلی است و ماهیت آن می تواند کاربردی باشد. بدین منظور داده‌های آماری موردنظر، از سازمان‌های مربوط اخذ و جهت سنجش داده‌ها از پرسشنامه‌ای در قالب نظرات خبرگان و صاحب‌نظران امر استفاده‌شده است و در ادامه از ترکیب لایه‌های مربوط، با استفاده از عملکرد ترکیبی سیستم اطلاعات جغرافیایی و تکنیک تصمیم‌گیری چند معیاره در قالب مدل تاپسیس فازی و تحلیل خوشه ای به تفسیر نقشه مربوط پرداخته‌ایم. نهایتاً با بهره گیری از نتایج حاصل از تلفیق لایه های اطلاعاتی، سطح توسعه‌یافتگی استان تعیین گردید. که در این تحلیل، سطح توسعه‌یافتگی مناطق استان، در 5 دسته از برخورداری تا عدم برخورداری تقسیم‌بندی گردید. نتایج این پژوهش نشان می دهد؛ تفاوت ها و نابرابریهایی در سطح توسعه یافتگی شهرستان ها وجود دارد، به طوری که شهرستان های اهواز، دزفول و ایذه در خوشه یک (توسعه یافته)، و شهرستان های هندیجان،اندیکا و هفتکل در خوشه 5 ( عدم برخورداری) را تشکیل می دهند. لذا وجود این تفاوت در سطح استان، لزوم اجرای برنامه ها و طرح های هدفمند را جهت تعدیل نابرابری های منطقه ای ایجاب می کند
منابع
- ابراهیم زاده، عیسی، موسوی، میر نجف،کاظمی زاده، شمس اله (1390)، تحلیل فضایی نابرابری های منطقه ای میان مرزی و مرکزی ایران،فصلنامه ژئوپلتیک،سال هشتم،شماره1.
- اکبری، نعمت الله، زاهدی کیوان، مهدی(1387)، کاربرد روش های رتبه بندی و تصمیم گیری های چند شاخصه، چاپ اول، انتشارات سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور، تهران.
- امین بیدخت، علی اکبر(1385)، رتبه بندی سطح توسعه یافتگی شهرستان های استان سمنان، مجله رشد آموزش جغرافیا، شماره76.
- آهنگری، عبدالحمید و سعادت مهر، مسعود(1386)، مطالعه تطبیقی سطح توسعه یافتگی شهرستانهای استان لرستان به تفکیک بخش های اقتصادی و اجتماعی، مجله دانش و توسعه، شماره 21
- بدری، سید علی، اکبریان رونیزی، سعید رضا(1385). مطالعه تطبیقی کاربرد روش های سنجش توسعه یافتگی در مطالعات ناحیه ای( مورد شهر اسفراین) ، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 7
- بیات، مقصود(1388)، سنجش سطح توسعه یافتگی بخش کوار شهرستان شیراز با استفاده از روش تحلیل خوشه ای، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال بیستم، شماره پیاپی(23)، شماره1، صص 131-113؛
- پاپلی یزدی، محمد حسین، ابراهیمی، محمد امیر(1387)،نظریه های توسعه روستایی،انتشارات تهران.
- پورطاهری، مهدی (1389)، کاربرد روش های تصمیم گیری چندشاخصه در جغرافیا، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت؛
- تقوایی، مسعود،حبیبی، کیومرث(1390)، سطح بندی محلات شهری بر اساس میزان بهر ه مندی از امکانات و خدمات شهری با بهره گیری از تکنیک TOPSIS(مطالعه موردی: محلات شهر آباده)، مجله پژوهش های برنامه ریزی شهری، سال دوم، شماره 5.
- خاکپور، براتعلی و باوان پور ، علیرضا(1388)، بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه یافتگی مناطق شهر مشهد، مجله دانش و توسعه، سال شانزدهم، شماره 27
- رضوانی، محمدرضا (1383)، سنجش و تحلیل روند تغییرات سطوح توسعه‌یافتگی نواحی روستایی شهرستان سنندج، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره سوم، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد؛
- زنگی آبادی، علی، احمدیان، مهدی، کرمی، محمد(1393)، تحلیل فضایی شاخص های توسعه منطقه ای با بهره گیری از تکنیک های تصمیم گیری چندشاخصه، مورد پژوهش: استان کردستان، دوفصلنامه پژوهش های بوم شناسی شهری، دوره پنجم، پیاپی 9، صص 83-96.
- سرور، رحیم، موسوی، میرنجف، مبارکی، امید(1389)، تحلیل فضایی نابرابری های ناحیه ای در استان آذربایجان غربی، پژوهش های بوم شناسی شهری، سال اول، شماره دوم، صفحه 33-41؛
- شاهنوشی، ناصر و همکاران( 1388). تعیین سطح توسعه یافتگی نواحی شهر مشهد، مجموعه مقالات کنفرانس مدیریت و برنامه ریزی مشهد
- شیخ بیگلو، رعنا،تقوایی، مسعود(1392)، ارزیابی سطح توسعه یافتگی شهرستانهای کشور با استفاده از روش های تصمیم گیری چند شاخصه، فصلنامه بین المللی انجمن جغرافیایی ایران،سال یازدهم، شماره 39.
- صرافی، مظفر(1377)، مبانی برنامه ریزی توسعه منطقه ای، انتشارات سازمان برنامه و بودجه، چاپ اول؛
- عضدی، احمد امیر، محمدی، حمید،کریمی، مجید رضا(1389)، رتبه بندی مناطق شهری بر اساس سطح توسعه یافتگی استان فارس،فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی،سال دهم،شماره36.
- عطایی، محمد (1389)، تصمیم گیری چندمعیاره فازی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود.
- قنبری، ابوالفضل(1390)، تحلیل عوامل مؤثر بر نابرابری در نقاط شهری استان های ایران، فصل نامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره13.
- مرصوصی، نفیسه، حکمت نیا، حسن، پور محمدی، محمد رضا، نظم فر، حسین(1389)،تحلیل استراتژی توسعه منطقه ای در آذربایجان شرقی،پژوهش های بوم شناسی شهری،سال اول،شماره دوم،صفحه50-42.
- مرصوصی، نفیسه، حکمت نیا، حسن، پورمحمدی، محمد رضا و نظم فر، حسین(1389)، تحلیل استراتژی های توسعه منطقه ای در آذربایجان غربی، مجله پژوهش های بوم شناسی شهری، سال اول، شماره دوم، صفحه 42-50؛
- مصلی نژاد، غلامعباس، 1384، دولت و توسعه اقتصادی در ایران، تهران: قومس
- نسترن، مهین و همکاران( 1389)، کاربرد تکنیک تاپسیس در تحلیل و اولویت بندی توسعه پایدارمناطق شهری(مطالعه موردی:مناطق شهری اصفهان)، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 21، شماره 38
- یاسوری،مجید(1388)، بررسی وضعیت نابرابری منطقه ای در استان خراسان رضوی،مجله ی جغرافیا و توسعه ناحیه ای،شماره 12.
- Antunes, P. and Santus, R. (2001),“The application of Geographical Information System to determine environmental impact significance.”Environmental Impact Assessment Review, Vol. 21, No. 1, PP. 511-535.
- Ardeshiri Mahyar,(1991),the role of naw towns in regional orders,Teaching manual Universty of shiraz,shiraz.
- Chia-Chi Sun,(2010), A perforance evaluation model by integrating fuzzy AHP and fuzzy TOPSIS methods, Expert Systems with Applications 37 (2010.)
- Gilis, M. And S.C. Radelt, And D.R. Snodqrass, And M, Romer, And D.H. Perkins, And S Radelt, And D. Snodqrass, ( 2006): Economic Development, Gh. Nie Publications.
- Hilhorst,J.G.M,(1971),Rrgional planning ,A system Approaach,Retterdam Universiy Press.
- Hui, Y. T, Bao, H. H & Siou ,W (2008); Combining ANP and TOPSIS Concepts for Evaluation the Performance of Property-Liability Insurance Companies, Science Publications, Journal of Social Sciences 4 (1), Yuanpei University, Taiwan: pp 56-61.
- Joao, O. And M. Maria, And M. Lourenco, And M. Carlos, And M. Ferreira,(2003) : A Multivariate Methodology To Uncover Regional Disparities: A Contribution To Improve European Union And Governmental Decisions, European Journal Of Operational Research, Vol 145. 121- 135
- Johnson, E.A. (1970), The Organizationof Space In Developing Country, Mass, Cambridge Soares JO And MML. Marques And CMF. Monteiro, (2003): A Multivariate Methodology To Uncover Regional Disparities: A Contribution To Improve European Union And Governmental Decisions. European Journal Of Operational Research, Vol 145.
- O. Jadidi, T.S. Hong, F. Firouzi, R.M. - Yusuff, N. Zulkifli (2008); TOPSIS and fuzzy multi-objective model integration for supplier selection problem, Department of Mechanical and Manufacturing Engineering, University Putra Malaysia VOLUME 31,ISSUE 2; pp 762-769.
- Todaro, M. (1990): Economic Development in Third World, Translated to Persian by Gholam Ali Farjadi, Tehran, First Printing.
- Wheeler, James, Muller, Peter. (1986), Economic Geoghraphy, Jhon, Wiley 8 Sons, Inc, Canada, Www.Mpo.Ac
