بررسی تطبیقی مسکن بومی در گیلان و مازندران با تکیه بر عوامل جغرافیای انسانی

محورهای موضوعی : کالبدی

حسنا ورمقانی ¹ , حسین سلطان‌زاده ² , مزین دهباشی شریف ³

1 - دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
2 - دانشیار معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
3 - استادیار معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1398/02/08 تاریخ پذیرش : 1398/02/08 تاریخ انتشار : 1394/02/01

کلید واژه: گیلان, مازندران, واژگان کلیدی: مسکن بومی, شیوه زندگی, معیشت,

چکیده مقاله :

چکیده مساکن روستایی گیلان و مازندران، با ظاهر متفاوت خود اقتباسی ساده از طبیعت و جغرافیای منطقه بوده و پاسخگوی نیازهای اساسی مردمانی است که فعالیت های اقتصادی و فرهنگ زیستی آنان متفاوت با دیگر نقاط ایران می باشد. مقاله حاضر با هدف مقایسه و شناسایی تفاوت‌های مسکن بومی در روستاهای دو استان گیلان و مازندران که در سه خرده اقلیم جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی قرار دارند، ابتدا به معرفی شمای کلی خانه‌های روستایی این نواحی می پردازد و سپس تأثیر جغرافیای انسانی، نوع فعالیت‌های معیشتی و فرهنگ و علل تظاهر الگوهای متفاوت مسکن در گیلان و مازندران را بررسی می نماید. روش تحقیق، تحلیلی- تطبیقی و روش گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و مطالعات میدانی است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که فرهنگ، آداب و رسوم، ساختار خانواده، شیوه معیشت، روابط اجتماعی و شیوه‌های زندگی عواملی است که بر الگوهای مسکن بومی در نواحی مختلف روستاهای این دو استان تأثیر گذارده و تعیین کننده شکل کلی و ریزفضاهای مساکن این مناطق است.

منابع و مأخذ:

منابع

آمار، تیمور؛ نائیج، فرشاد (1390). "تحلیل جغرافیایی مسکن و معماری در دهستان میانبند شهرستان نور". فصلنامه مسکن و محیط روستا، ش 135، صص 56-43.

اصلاح عربانی، ابراهیم (1374). کتاب گیلان. تهران: گروه پژوهشگران ایران.

ستوده، منوچهر (1380). ازآستاراتااستارباد. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران.

برومبرژه، کریستیان (1370). مسکن و معماری در جامعه روستایی گیلان. ترجمه علاءالدین گوشه­گیر، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

پلانول، د (1358). مطالعاتی درباره جغرافیای انسانی شمالی ایران. ترجمه سیروس سهامی، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه مشهد.

خاکپور، مژگان (1384). "مسکن بومی در جوامع روستایی گیلان". نشریه هنرهای زیبا، شماره 22، صص 72-63.

خاکپور، مژگان (1386). معماری خانه‌های گیلان. رشت: فرهنگ ایلیا.

خودزکو، الکساندر (بی­تا). سرزمینگیلان. ترجمه سیروس سهامی، تهران: انتشارات پیام.

دیبا، داراب؛ یقینی، شهریار (1372). "تحلیل و بررسی معماری بومی گیلان". فصلنامه معماری و شهرسازی، دوره چهارم، شماره 24، صص 16-6.

سرتیپی­پور، محسن (1384). "شاخص­های معماری مسکن روستایی در ایران". نشریه هنرهای زیبا. 22 (22): 51-43.

سرتیپی­پور، محسن (1388). آسیبشناسیمعماریروستایی: بهسویکالبدمطلوب، داشگاه شهید بهشتی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران؛ انتشارات هوشمند.

سرتیپی­پور، محسن (1389). "ارزیابی و تحلیل مسکن روستایی استان سیستان و بلوچستان و پیشنهاد جهت گیری آتی". فصلنامهعلمی پژوهشیانجمنجغرافیایایران (جغرافیا)، سال هشتم، شماره 27.

شولتز، کریستیان نوربرگ (1381). مفهوم سکونت به سوی معماری تمثیلی. ترجمه محمودامیر یاراحمدی، تهران: آگه.

عینی­فر، علیرضا (1382). "الگویی برای تحلیل انعطاف­پذیری در مسکن سنتی ایران". نشریه هنرهای زیبا، ش 13، صص 77-64.

فرانسیس مکنزی، چارلز (1359). سفرنامه شمال. ترجمه منصوره اتحادیه، تهران: نشر گستره.

فرزانیار، حمیدرضا، (1370)، خانه در روستاهای مازندران، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 4، صص 40-33.

قبادیان، وحید (1372). "تطبیق مسکن با اقلیم". فصلنامه معماری و شهرسازی، دوره چهارم، شماره 24، صص 21-17.

لطفی، حیدر؛ احمدی، علی؛ حسن­زاده فرجود، داوود (1388). "شاخص­ها و مؤلفه‌های ضروری در برنامه­ریزی و سیاست­گذاری مسکن روستایی در ایران". مجله آمایشمحیط. 2 (7): 127-105.

لنگ، جان (1381). آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ترجمه علیرضا عینی­فر، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

مسائلی، صدیقه (1386). نقشه پنهان، دستاورد باورهای دینی در معماری؛ تحلیل تفکر اسلامی بر مسکن سنتی کویری ایران: نمونه کرمان. پایان­نامه دکتری معماری، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا.

مطیعی لنگرودی، سیدحسن؛ یاری، ارسطو (1389). "حفاظت محیط زیست و برنامه­ریزی توسعة فیزیکی روستا با تأکید بر ارزیابی طرح‌های‌هادی روستایی". فصلنامه جغرافیاوبرنامه­ریزیمحیطی. 39: 60-45.

مظفر، فرهنگ؛ حسینی، سیدباقر؛ سلیمانی، محمد؛ ترکاشوند، عباس؛ سرمدی، علی­اکبر (1387). "ارزیابی اثرات اجرای طرح‌های‌هادی بر محیط زیست روستاهای ایران". مجله علوممحیطی. 3: 32-11.

معماریان، غلامحسین (1391). آشنایی با معماری مسکونی ایرانی (گونه­شناسی برونگرا). تهران: سروش دانش.

نرسیسیانس، امیلیا (1390). مردم­شناسی جنسیت. چاپ دوم، تهران: نشر افکار.

نیکیتین، ب (1356). خاطراتوسفرنامهموسیونیکیتین. ترجمه علی فره­وشی، تهران: نشر کانون معرفت.

هاشم­پور، پریسا؛ کی­نژاد، محمدعلی (1391). "ارتقای کیفی خانه با عنصر خیرخواهی". فصلنامه مسکن و محیط روستا، ش 140، صص 28-13.

Erikson, Jan, (1994), Dwelling Values Aspects of Housing Quality, ENHR Conference in Glasgow.

Margolis. (1984). Mothers and Sons: American Views of Woman and How They Changed. Berkely: University of California Press.

Rapoport, Amos. (1969), House Form and Culture, United State of America, University of Wisconsin Milwaukee.