تبیین نقش خوداجتماعی شهروندان تهرانی بر توسعه پایدار شهری (مورد مطالعه: منطقه 2 شهر تهران)

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

محمد رضا بزرگی ¹ , فرهاد امام جمعه ² , ایرج ساعی ارسی ³

1 - گروه جامعه شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک(نویسنده مسؤول)
3 - استادیار جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر

تاریخ دریافت : 1399/12/27 تاریخ پذیرش : 1399/12/27 تاریخ انتشار : 1399/09/01

کلید واژه: مسئولیت اجتماعی, توسعه پایدار شهری, شایستگی اجتماعی, منطقه 2 تهران, خوداجتماعی,

چکیده مقاله :

یکی از ملزومات اجتناب ناپذیر در جهت توسعه پایدار شهری، بها دادن به خود اجتماعی شهروندان است. خود اجتماعی، میزان اعتماد به برنامه ها و ساختارهای دولتی و نهادهای تصمیم گیر حوزه شهری را مشخص کرده و احساس تعلق شهروندان را افزایش می دهد که این امر در نهایت به ایجاد توسعه پایدار شهری در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی، کمک شایانی خواهد نمود. از همین رو هدف اصلی مقاله، بررسی و تبیین نقش خود اجتماعی شهروندان تهرانی بر توسعه پایدار شهری است. پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت در زمره تحقیقات توصیفی- تحلیلی و به لحاظ نحوه گردآوری داده ها از نوع روش پیمایشی با استفاده از ابزار پرسشنامه می باشد. جامعه آماری این تحقیق، ساکنین منطقه 2 شهر تهران، و تعداد نمونه مورد مطالعه 600 نفر از شهروندان 18 سال و بالاتر این منطقه بوده است. یافته های بدست آمده نشان داد خوداجتماعی با توسعه پایدار شهری رابطه معناداری داشته است. همچنین دو بعد خوداجتماعی یعنی شایستگی اجتماعی و مسئولیت اجتماعی نیز تاثیر معناداری بر توسعه پایدار شهری داشته اند.

چکیده انگلیسی:

The valuation of the social self of citizens is an inevitable necessity for sustainable urban development. Social self determines the level of trust in government programs and structures and decision-making institutions in urban sector which increases citizens' sense of belonging and results in sustainable urban development in various social, economic and environmental aspects. This study investigated the role of social self of Tehrani citizens in sustainable urban development. This survey was conducted using a descriptive-analytic method and needed data were collected using a questionnaire. Research population consisted of all residents of District 2 in Tehran, and 600 citizens above 18 years old were selected. Findings suggested a significant relationship between social self and sustainable urban development. In addition, two dimensions of social self, i.e. social competence and social responsibility, had a significant effect on sustainable urban development.

منابع و مأخذ:

- ابراهیم زاده ، عیسی ؛ زارع ، محمد. (1393). سنجش میزان سرمایه اجتماعی، مشارکت و توسعه پایدار شهری ، نشریه جغرافیا و آمایش شهری ، منطقه ای ، شماره 11، تابستان93.

- احدنژاد روشتی، محسن؛ یاری­قلی، وحید و اوجاقلو، روح­الله. (1393). نقش سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار محلی (مورد مطالعه: محله نارمک تهران). مطالعات جامعه­شناختی شهری. سال چهارم. شماره 12. صص: 50-25.

- پوراحمد، احمد؛ بابایی، حمیدرضا و رفیع، ابوالفضل. (1397). تبیین نقش مدیریت محله ای بر پایداری اجتماعی شهر تهران از طریق سرمایه های اجتماعی ارتباط دهنده شهری، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره 8، شماره،  31 ، صص: 82-75.

- پیران، پرویز .(1392). مبانی مفهومی و نظری سرمایه اجتماعی، تهران: نشر علم.

- تقوایی، مسعود و صفرآبادی، اعظم. (1392). توسعه پایدار شهری و برخی عوامل موثر بر آن (مورد مطالعه: شهر کرمانشاه)، مطالعات جامعه­شناختی شهری (مطالعات شهری)، دوره، 3، شماره، 6 ، صص: 22-1. 

- تنهایی، حسین ابوالحسن. (1383). درآمدی  بر مکاتب و نظریه های جامعه شناسی، مشهد: انتشارات مرندیز.

- توکلی­نیا، جمیله؛ اسکندرپور، مجید و برغمدی، مجتبی. (1391). درآمدی بر حکمروایی خوب شهری: ضرورت ها، الزامات و چالش های فراروی تحقق آن در ایران،، فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال پنجم، شماره اول، صص: 152–135.

- حاتمی­نژاد، حسین؛ پوراحمد، احمد و عیوضلو، داود. (1393). واکاوی ظرفیت سرمایه اجتماعی شهری محلات شهری در سامان­دهی بافت­های فرسوده، مطالعه موردی: منطقه 9 شهرداری تهران. آمایش جغرافیایی فضا. سال چهارم. شماره 13. 93–67.

- حسنی کاخکی، احمد و ­قلی­پور، آرین. (1386). رفتار شهروندی سازمانی: گامی دیگر در جهت بهبود عملکرد سازمان در قبال مشتری. فصلنامه پژوهش­نامه بازرگانی. موسسه مطالعات و پژوهش­های بازرگانی. وزارت بازرگانی،شمارۀ 45.  145– 115.

- درویشی، محمدرسول؛ قائدی، محمدرضا؛ کشیشیان سیرکی، گارینه و توحیدفام، محمد. (1399). تحلیلی بر توسعه پایدار شهری با تکیه بر شاخصه های سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی (نمونه موردی: منطقه 2 شهر تهران)، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری، دوره، ، شماره 40، صص: 216-201.

- دیلینی، تیم. (1387). نظریه‌های کلاسیک جامعه‌شناسی، ترجمه بهرنگ صدیقی و وحید طلوعی، تهران: نشر نی.

- رفیعیان، مجتبی و شالی، محمد. (1391). تحلیل فضایی سطح توسعه یافتگی تهران به تفکیک مناطق شهری، مدرس علوم انسانی- برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره شانزدهم، شماره 4، صص: 49-25.

- ریتزر، جرج. (1393). نظریه جامعه شناسی در دوره معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی، چاپ نوزدهم.

- شیخ الاسلامی، علیرضا، ببراز کریمی و اقبالی، رضا. (1388). ارزیابی توسعه پایدار شهری کلان‌شهر شیراز، فصلنامه جغرافیایی چشم‌انداز زاگرس، سال اول، شماره2، زمستان.

- صالحی امیری ،سید رضا ؛ قدمی، محسن و بیگ زاده ،یوسف. (1391). طراحی و ارائه الگو جهت سنجش تاثیر سرمایه اجتماعی بر ابعاد توسعه پایدار ، نشریه فرا سوی مدیریت ، شماره 23.

- صفایی پور، مسعود، مرادی منفرد، سمیرا و امیری، محمدرضا. (1395). ارزیابی و اولویت بندی شاخص های توسعه پایدار شهری با استفاده از مدل تحلیل شبکه ANP ، موردشناسی: شهر زنجان، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری ـ منطقه ای، سال ششم، شماره 19، صص: 159-143.

- فیاضی، سیده مریم. (1395). تاثیر سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار شهری، مطالعه موردی شهر لنبان اصفهان، چهارمین کنگره بین المللی عمران ، معماری و توسعه شهری،تهران، دانشگاه شهید بهشتی.

- کاظمیان غلامرضا ؛ شفیعا، سعید . (1393) . بررسی رابطه ی سرمایه اجتماعی ساکنان شمیران نو با پایداری توسعه ، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ، پاییز و زمستان 93

- کوزر، لوئیس. (1379). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی، چاپ هشتم.

- گیدنز،آنتونی.(1385).تجدد و تشخص، ترجمه ناصر موفقیان، تهران: نشرنی.

- محسنی تبریزی، علیرضا و آقامحسنی، مریم. (1389). بررسی نقش سرمایه اجتماعی در توسعه شهری؛ مورد پژوهی: شهر محلات، فصلنامه مدیریت شهری، دوره 8 ، شماره 26، صص: 162-147.

- معدنی پور، مهدی. (1395). تاثیر مشارکت اجتماعی شهروندان بر توسعه پایدار محلات شهر ماهدشت، پایان نامه  کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد صفادشت.

- موسوی ، میرنجف ؛ قنبری حکیمه و اسماعیل زاده خالد . (1391). تحلیل فضایی رابطه سرمایه اجتماعی و توسعه ی پایدار شهری ، فصلنامه جغرافیا و توسعه ، سال دهم ، شماره 27.

- نوابخش، مهرداد و ارجمند سیاه­پوش، اسحق. (1388). مبانی توسعه پایداری شهری، تهران: انتشارات جامعه­شناسان.

- نوابخش، مهرداد و فتحی، سروش. (1386). رشد و توسعه شهرنشینی در ایران با تاکید بر فعالیت­های اجتماعی-اقتصادی، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، دوره 4، شماره 3 (پیاپی 15)، پاییز، صص: 14-3.

- Bakhurst, D. and Sypnowich, C. (1995). The Social Self, SAGE Publications, London, Thousand Oaks, New Delhi.

- Bennett, M., and Sani, F. (2004). The development of the social self, Chapter 1, Introduction: Children and social identity. Psychology Press. Pp: 1-26.

- Brewer, M. B., and Gardner, W. (1996). Who is this we? Levels of collective identity and self representations. Journal of Personality and Social Psychology, 71, 83–93.

- Campbell, J. d., Trapnell, P. D., Lavelle, L.F., Katz, I.M., Heine, S.J., & Lehman, D.R. (1996). Self-concept clarity: Measurement, personality correlates and cultural boundaries. Journal of Personality and Social Psychology, 70, pp: 141-56.

- Castells, M., (1996). The Rise of the Network Society, vol. 1, first Ed. Blackwell Publishers, Oxford, UK.

- Crowe, J. (2008). Economic development in the nonmetropolitan West: The influence of built, natural, and social capital. Journal of the Community Development Society, 39(4), 51-70.

- Das, P. (2004). Women’s Participation in community –level Water Governance in Urban India: The Gap between Motivation and Ability, world Development. Vol. 64, pp. 206-218.

- Egger, S. (2006). Determining a sustainable city model, Environmental modeling and Software, 21(9), pp: 1235-1246.

- Fernández-Zabala, A. Rodríguez-Fernández, A. Goñi, A. (2016). The structure of the Social Self-Concept (SSC) Questionnaire, anales de psicologíavol. 32, no, 1, pp: 199-205.

- Fox. R (1997). The Physical Self: From Motivation to Well – Being. Illinois, Human Kinetics Publisher.

- Hall, P (1993). Toward Sustainable, Liveable and Innovative cities for 21^st century, In Proceedings of the Third conference of the World Capitals, Tokyo, PP: 22-28.

- Hall, T. (2006). Urban Geography, 3rd edition, Routledge, London and New York.

- Inglehart, R. (1997). Modernization and Postmodernization: Cultural, Economic, and Political Change in 43 Societies. Princeton, NJ: Princeton University Press.

- Kihlstrom, J.F., Albright, J.S., Klein, S.B., Cantor, N., Chew, B.R., & Neidenthal, P.M. (1988). Information processing and the study of the self. Advances in Experimental Social Psychology, 21, 145-80.

- Leman, E and Cox, J. E. (1991). Sustainable urban development: strategic considerations for urbanizations, Ekistics, Vol. 58, No. 348/349, 1991, pp. 216-224.

- Li, F., Liu, X., Hu, D., Wang, R., Yang, W., Li, D., and Zhao, D. (2009). Measurement indicators and an evaluation approach for assessing urban sustainable development: A case study for China's Jining City, Landscape and Urban Planning, Volume 90, Issues 3–4, 30 April 2009, Pp: 134-142.

- Lynch, k (2011). Rural-urban Interaction in the developing world, rout Ledge, London.

- Maru, Y.T; Ryan, R.J and Allister, M. (2007). Modeling community interactional and Social Capital dynamics: The case of regional and rural communities of Australia, Agricultural System. Vol .92, pp 179 – 200.

- McCall, G.J.and Simmons, J.L. (1978). Identities and interactions. New York: Free press

- Mensah, J. (2019).  Sustainable development: Meaning, history, principles, pillars, and implications for human action: Literature review, Cogent Social Sciences, Vol, 5, pp: 1-21.

- Putnam, R. D. (1995). Bowling Alone: America's Declining Social Capital. Journal of Democracy, 6 (1), pp: 65-78.

- Reck, Andrew.1964. Selective Writings, George Herbert Mead. Chicago: University of Chicago press

- Ruble, D. N; Alvarez, J; Bachman, M; Cameron, J; Fuligni, A; Coll, C. C and Rhee, E. (2004). The development of the social self, Chapter 2, the development of a sense of we: The emergence and implications of children’s collective identity, Psychology Press. Pp: 29-76

- Serpe, R. T. (1987). Stability and Change in Self: A Structural Symbolic Interactionist Explanation, Social Psychology Quarterly, Vol. 50, No. 1, pp. 44-55.

- Shavelson, R. J; Hubner, J. J and Stanton, G. C. (1976). Self-Concept: Validation of Construct Interpretations, Review of Educational Research, Vol. 46, No. 3, Pp. 407-441.

- Stets, J. S and Burke, P.J. (2003) A sociological approach to self and identity InHandbook of Self and Identity. Eds. Mark R. Leary and June Price Tangney, Guilford Press. PP.128-152

- Stryker, S. (1980) Symbolic interactionism: A Social structural version. Menlo Park: Benjaminb Cummings McCall, G.J.and Simmons, J.L. (1978). Identities and interactions. New York: Free press.

- Webb, R. and et al., (2018). Sustainable urban systems: Co-design and framing for transformation, Ambio, vol, 47, pp: 57–77.

- Woolcock, M., and Narayan, D. (2000). Social Capital: Implications for Development Theory, Research, and Policy, World Bank Research Observer, 15(2): 225-250.

- Woolfolk, A.E. (1993). Educational Psychology. (5th.Ed). Boston: Allyn and Bacon.

- Ziller, R. C. (1973). The Social Self: Pergamon General Psychology Series, New York: Pergamon Press.