مطالعه ی نگرش ها و رفتارهای اجتماعی– فرهنگی زنان حاشیه نشین (مورد مطالعه: شهرک سعدی شیراز)

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

اسدالله نقدی ¹ (دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه بوعلی سینا)
صادق زارع ² (کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه بوعلی سینا)

تاریخ دریافت : 1398/06/27 تاریخ پذیرش : 1398/06/27 تاریخ انتشار : 1392/12/01

کلید واژه: فرهنگ فقر, زنان حاشیه نشین, نگرش اجتماعی- فرهنگی,

چکیده مقاله :

زنان به عنوان نیمی از جمعیت حاشیه نشین از بسیاری جهات دچار محرومیت های اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی مضاعفی هستند و بر اساس بررسی های محقق، مطالعه ای که مشخصاً به بررسی وضعیت زنان حاشیه نشین بخصوص نگرش ها و رفتارهای اجتماعی این قشر پرداخته باشد، صورت نگرفته است؛ بنابراین هدف کلی این تحقیق مطالعه ی رفتارها و نگرش های اجتماعی و فرهنگی زنان حاشیه نشین در یکی از بزرگترین محلات حاشیه ی شهر شیراز یعنی شهرک سعدی می باشد. روش تحقیق در این پژوهـش از نوع پیمایشی و تکنیک جمع آوری داده ها، پرسشنامه ی محقق ساخته بوده است. جامعه ی آماری کلیه ی زنان حاشیه نشین شهرک سعدی شیراز یعنی 25542 نفر می باشد که با استفاده از جدول مورگان و روش نمونه گیری خوشه ای با 348 نفر از آنان مصاحبه گردید. یافته های این پژوهش در دو بخش توصیفی و استنباطی ارائه شده است که در بخش توصیفی، یافته ها نشان می دهد که مشارکت زنان در حد متوسط می باشد. در زمینه ی تعلق شهروندی یافته ها حاکی از تعلق زیاد (53 درصد) زنان به شهر شیراز می باشد. همچنین بیشتر زنان تقدیرگرا بوده اند و شیوع فرهنگ فقر در محله در حد متوسط (7/80 درصد) می باشد. روابط بسیار ضعیف همسایگان با یکدیگر (77 درصد)، اعتقاد به زیاد بودن آسیب های اجتماعی و سبک زندگی فقیرانه تر از جمله دیگر نتایج به دست آمده در بخش توصیفی تحقیق می باشد. در بخش استنباطی نیز یافته ها نشان می دهد همبستگی به دست آمده بین سابقه ی سکونت و نگرش به وجود آسیب های اجتماعی و سابقه ی سکونت و تمایلات فرزندآوری، از آنجا که سطح معنا داری محاسبه شده به ترتیب (Sig=0.34) و (Sig=0.20) بزرگتر از آلفای تحقیق (=0.05α) است، معنا دار نمی باشد؛ اما همبستگی بین باورهای فرهنگی زنان و تمایل به مشارکت و بین سابقه ی سکونت و رفتار فرزندآوری، از آنجا که سطح معناداری محاسبه شده (Sig=0.02) و (Sig=0.00) کوچکتر از آلفای تحقیق (= 0.05α) است، بنابراین همبستگی بین متغیرها معنا دار می باشد. نتایج حاصله از تحلیل واریانس (آزمون F) نیز نشان می دهد در نگرش به وجود آسیب اجتماعی بر حسب سطح سواد تفاوت معنادار وجود دارد. در آزمون رگرسیونی تحقیق نیز 8 متغیر سن، سن ازدواج، درآمد، طول مدت ازدواج، سابقه ی زندگی در شهر، تعداد نوزاد فوت شده، تعداد مطلوب فرزند و شاخص تقدیرگرایی وارد رگرسیون گام به گام گردید که در مرحله ی اول، 59 درصد تغییرات متغیر وابسته (59/0R2= ) توسط متغیر طول مدت ازدواج تبیین شده و در مرحله ی دوم شاخص تقدیرگرایی وارد معادله رگرسیونی گردید که این متغیر با متغیر طول مدت ازدواج دارای همبستگی قوی با متغیر فرزندآوری می باشد (788/0R= ) و 62 درصد تغییرات متغیر وابسته را تبیین می کنند (620/0R2= ).

منابع و مأخذ:

 

-          احمدی، حبیب و محمدتقی ایمان. (1384). «فرهنگ فقر، حاشیه‏نشینی و گرایش به رفتار بزهکارانه در میان‏ جوانان حاشیه‏نشین ده­پیاله شیراز در سال 1383»، مجله­ی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان. شماره­ی 19، صص99-118.

-   ازکیا، مصطفی و غلامرضا غفاری. (1384). جامعه­شناسی توسعه. تهران: انتشارات کیهان.

-          انصاری، عبدالمعبود. (1355). «نظریه­ی انسان حاشیه­نشین در جامعه­شناسی»، نامه­ی علوم اجتماعی. دوره­ی 2، شماره­ی 1.

-   جارالهی، عذرا. (1383). «سنجش نگرش زنان خانواده­های کارگری به مشارکت­های اقتصادی-اجتماعی». مجموعه مقالات اولین همایش ملی طرح مسائل جامعه شناسی ایران. دانشگاه علامه طباطبایی.

-          ربانی، رسول و جواد افشارکهن. (1381). «حاشیه­نشینی، مشارکت و مسائل اجتماعی شهری؛ مطالعه­ی موردی: منطقه ارزنان اصفهان در سال 1380»، فرهنگ اصفهان. شماره­ی 23 و 24، صص 101-89.

-   زاهد زاهدانی، سید سعید. (1369). حاشیه­نشینی. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.

-          زاهد زاهدانی، سید سعید و زهره آذرگون. (1387). «بررسـی تطبیقـی تفاوت فرهنگ حاشیه­نشین و غیر­حاشیه­نشین و عوامل مؤثر بر آن؛ مطالعه­ی موردی: جوانان 18 تا 30 سال مناطق یک و پنج شهر شیـراز»، نامه­ی انجمن جمعیت­شناسی ایران، سال سوم، شماره­ی 5، صص 5-26.

-   زنجانی، حبیب­اله. (1371). مهاجرت. تهران: انتشارات سمت.

-   سرمد، زهره، عباس بازرگان و الهه حجازی. (1378). روش­های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات آگاه.

-          شیخی، محمد. (1381). «روند گذار و ویژگی­های اجتماعی- اقتصادی کانون­های جمعیتی خودرو با تکیه بر مورد ­پژوهشی اسلام­شهر، اکبرآباد (نسیم شهر) سلطان­آباد (گلستان)»، فصلنامه­ی رفاه. سال دوم، شماره­ی 6، صص 199-221.

-   صدیق سروستانی، رحمت­اله. (1376). «حاشیه­نشینی و امنیت»، مجموعه مقالات ارائه شده در همایش توسعه و امنیت عمومی، جلد دوم، وزارت کشور.

-          صفری شالی، رضا. (1387). «عوامل فرهنگی و اجتماعی مرتبط با میزان مشارکت زنان روستایی در امور و مسائل خانوادگی و اجتماعی (مطالعه­ی موردی: زنان روستایی استان زنجان)»، مجله­ی پژوهش زنان. دوره­ی 6، شماره­ی 1، صص 159-137.

-          عباسی­شوازی، محمدجلال، پیتر مکدونالد، میمنت حسینی چاوشی و زینب کاوه فیروز. (1381). «بررسی دیدگاه زنان در مورد رفتارهـای باروری در استان یزد با استفاده از روش­های کیفی»، نامه­ی علوم اجتماعی. شماره­ی 20، صص 169- 203.

-          عریضی، فروغ، رسول ربانی و فاطمه کریمی. (1383). «بررسی مسائل حاشیه­نشینی با تأکید بر جنبه­های اجتماعی فرهنگی (مطالعه­ی موردی: مناطق ارزنان و دارک اصفهان)»، فصلنامه­ی علوم اجتماعی. شماره­ی 24، صص 101-128.

-   گزارش طرح سازماندهی و توانمندسازی سکونتگاه­های غیررسمی شهر شیراز، (1385).

-          محمودیان، حسین و حجیه بی­بی رازقی نصرآباد و محمدرضا کارگر شورکی. (1388). «زنان مهاجر تحصیل­کرده در تهران»، فصلنامه­ی پژوهش زنان. دوره­ی 7، شماره­ی 4، صص 51-74.

-   نقدی، اسداله. (1384). بررسی وضعیت حاشیه­نشینی و مسائل آن در شهر همدان، استانداری همدان.

-          ــــــــ و رسول صادقی. (1385). «حاشیه­نشینی چالشی فراروی توسعه پایدار شهری (با تأکید بر شهر همدان)»، فصلنامه­ی رفاه اجتماعی. سال پنجم، شماره­ی 20، صص 213-233.

-   ــــــــ . (1388). «مهاجرت و حاشیه­نشینی»، مجموعه مقالات پنجمین همایش انجمن جمعیت­شناسی ایران، انجمن جمعیت­شناسی و مرکز آمار ایران.

-          هرینگتون، مایکل. (2536). آمریکای دیگر (فقر در ایالات متحده). ترجمه­ی ابراهیم یونسی، تهران: نشر شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.

-     Eldering, L. Knorth, J. E. (2007). Marginalization of Immigrant Youth and Risk Factor in Their Everyday Lives: The European Experience. Journal of Child and Youth Car Forum, Vol. 27: No. 3, pp. 153-169. 

-     Hazarika, Indrajit. (2010). Women’s Reproductive Health in Slum Populations In India: Evidence from NFHS-3, Journal of Urban Health: Bulletin of the New York Academy of Medicine.

-     Izutsu T and A. Tsutsumi. (2009). Handbook of Disease Burdens and Quality of Life Measures (Quality of Life of Urban Slum Residents). Springer. New York.

-     Magar, Veronica. (2003). Empowerment approaches to gender-based violence: women's courts in Delhi slums. Women’s Studies International Forum,Volume 26, Issue 6, Pages 509-523.

-     Sanghera, J. (2003). The New Borderlanders: Enabling Mobile Women and Girls for safe Migration and Citizenship Rights, Consultative Meeting on Migration and Mobility and how this movement affects women.

.