مطالعه ی نگرش ها و رفتارهای اجتماعی– فرهنگی زنان حاشیه نشین (مورد مطالعه: شهرک سعدی شیراز)
الموضوعات : مطالعات جامعه شناختی شهری
1 - دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه بوعلی سینا
2 - کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه بوعلی سینا
الکلمات المفتاحية: فرهنگ فقر, زنان حاشیه نشین, نگرش اجتماعی- فرهنگی,
ملخص المقالة :
زنان به عنوان نیمی از جمعیت حاشیه نشین از بسیاری جهات دچار محرومیت های اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی مضاعفی هستند و بر اساس بررسی های محقق، مطالعه ای که مشخصاً به بررسی وضعیت زنان حاشیه نشین بخصوص نگرش ها و رفتارهای اجتماعی این قشر پرداخته باشد، صورت نگرفته است؛ بنابراین هدف کلی این تحقیق مطالعه ی رفتارها و نگرش های اجتماعی و فرهنگی زنان حاشیه نشین در یکی از بزرگترین محلات حاشیه ی شهر شیراز یعنی شهرک سعدی می باشد. روش تحقیق در این پژوهـش از نوع پیمایشی و تکنیک جمع آوری داده ها، پرسشنامه ی محقق ساخته بوده است. جامعه ی آماری کلیه ی زنان حاشیه نشین شهرک سعدی شیراز یعنی 25542 نفر می باشد که با استفاده از جدول مورگان و روش نمونه گیری خوشه ای با 348 نفر از آنان مصاحبه گردید. یافته های این پژوهش در دو بخش توصیفی و استنباطی ارائه شده است که در بخش توصیفی، یافته ها نشان می دهد که مشارکت زنان در حد متوسط می باشد. در زمینه ی تعلق شهروندی یافته ها حاکی از تعلق زیاد (53 درصد) زنان به شهر شیراز می باشد. همچنین بیشتر زنان تقدیرگرا بوده اند و شیوع فرهنگ فقر در محله در حد متوسط (7/80 درصد) می باشد. روابط بسیار ضعیف همسایگان با یکدیگر (77 درصد)، اعتقاد به زیاد بودن آسیب های اجتماعی و سبک زندگی فقیرانه تر از جمله دیگر نتایج به دست آمده در بخش توصیفی تحقیق می باشد. در بخش استنباطی نیز یافته ها نشان می دهد همبستگی به دست آمده بین سابقه ی سکونت و نگرش به وجود آسیب های اجتماعی و سابقه ی سکونت و تمایلات فرزندآوری، از آنجا که سطح معنا داری محاسبه شده به ترتیب (Sig=0.34) و (Sig=0.20) بزرگتر از آلفای تحقیق (=0.05α) است، معنا دار نمی باشد؛ اما همبستگی بین باورهای فرهنگی زنان و تمایل به مشارکت و بین سابقه ی سکونت و رفتار فرزندآوری، از آنجا که سطح معناداری محاسبه شده (Sig=0.02) و (Sig=0.00) کوچکتر از آلفای تحقیق (= 0.05α) است، بنابراین همبستگی بین متغیرها معنا دار می باشد. نتایج حاصله از تحلیل واریانس (آزمون F) نیز نشان می دهد در نگرش به وجود آسیب اجتماعی بر حسب سطح سواد تفاوت معنادار وجود دارد. در آزمون رگرسیونی تحقیق نیز 8 متغیر سن، سن ازدواج، درآمد، طول مدت ازدواج، سابقه ی زندگی در شهر، تعداد نوزاد فوت شده، تعداد مطلوب فرزند و شاخص تقدیرگرایی وارد رگرسیون گام به گام گردید که در مرحله ی اول، 59 درصد تغییرات متغیر وابسته (59/0R2= ) توسط متغیر طول مدت ازدواج تبیین شده و در مرحله ی دوم شاخص تقدیرگرایی وارد معادله رگرسیونی گردید که این متغیر با متغیر طول مدت ازدواج دارای همبستگی قوی با متغیر فرزندآوری می باشد (788/0R= ) و 62 درصد تغییرات متغیر وابسته را تبیین می کنند (620/0R2= ).
- احمدی، حبیب و محمدتقی ایمان. (1384). «فرهنگ فقر، حاشیهنشینی و گرایش به رفتار بزهکارانه در میان جوانان حاشیهنشین دهپیاله شیراز در سال 1383»، مجلهی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان. شمارهی 19، صص99-118.
- ازکیا، مصطفی و غلامرضا غفاری. (1384). جامعهشناسی توسعه. تهران: انتشارات کیهان.
- انصاری، عبدالمعبود. (1355). «نظریهی انسان حاشیهنشین در جامعهشناسی»، نامهی علوم اجتماعی. دورهی 2، شمارهی 1.
- جارالهی، عذرا. (1383). «سنجش نگرش زنان خانوادههای کارگری به مشارکتهای اقتصادی-اجتماعی». مجموعه مقالات اولین همایش ملی طرح مسائل جامعه شناسی ایران. دانشگاه علامه طباطبایی.
- ربانی، رسول و جواد افشارکهن. (1381). «حاشیهنشینی، مشارکت و مسائل اجتماعی شهری؛ مطالعهی موردی: منطقه ارزنان اصفهان در سال 1380»، فرهنگ اصفهان. شمارهی 23 و 24، صص 101-89.
- زاهد زاهدانی، سید سعید. (1369). حاشیهنشینی. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
- زاهد زاهدانی، سید سعید و زهره آذرگون. (1387). «بررسـی تطبیقـی تفاوت فرهنگ حاشیهنشین و غیرحاشیهنشین و عوامل مؤثر بر آن؛ مطالعهی موردی: جوانان 18 تا 30 سال مناطق یک و پنج شهر شیـراز»، نامهی انجمن جمعیتشناسی ایران، سال سوم، شمارهی 5، صص 5-26.
- زنجانی، حبیباله. (1371). مهاجرت. تهران: انتشارات سمت.
- سرمد، زهره، عباس بازرگان و الهه حجازی. (1378). روشهای تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات آگاه.
- شیخی، محمد. (1381). «روند گذار و ویژگیهای اجتماعی- اقتصادی کانونهای جمعیتی خودرو با تکیه بر مورد پژوهشی اسلامشهر، اکبرآباد (نسیم شهر) سلطانآباد (گلستان)»، فصلنامهی رفاه. سال دوم، شمارهی 6، صص 199-221.
- صدیق سروستانی، رحمتاله. (1376). «حاشیهنشینی و امنیت»، مجموعه مقالات ارائه شده در همایش توسعه و امنیت عمومی، جلد دوم، وزارت کشور.
- صفری شالی، رضا. (1387). «عوامل فرهنگی و اجتماعی مرتبط با میزان مشارکت زنان روستایی در امور و مسائل خانوادگی و اجتماعی (مطالعهی موردی: زنان روستایی استان زنجان)»، مجلهی پژوهش زنان. دورهی 6، شمارهی 1، صص 159-137.
- عباسیشوازی، محمدجلال، پیتر مکدونالد، میمنت حسینی چاوشی و زینب کاوه فیروز. (1381). «بررسی دیدگاه زنان در مورد رفتارهـای باروری در استان یزد با استفاده از روشهای کیفی»، نامهی علوم اجتماعی. شمارهی 20، صص 169- 203.
- عریضی، فروغ، رسول ربانی و فاطمه کریمی. (1383). «بررسی مسائل حاشیهنشینی با تأکید بر جنبههای اجتماعی فرهنگی (مطالعهی موردی: مناطق ارزنان و دارک اصفهان)»، فصلنامهی علوم اجتماعی. شمارهی 24، صص 101-128.
- گزارش طرح سازماندهی و توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی شهر شیراز، (1385).
- محمودیان، حسین و حجیه بیبی رازقی نصرآباد و محمدرضا کارگر شورکی. (1388). «زنان مهاجر تحصیلکرده در تهران»، فصلنامهی پژوهش زنان. دورهی 7، شمارهی 4، صص 51-74.
- نقدی، اسداله. (1384). بررسی وضعیت حاشیهنشینی و مسائل آن در شهر همدان، استانداری همدان.
- ــــــــ و رسول صادقی. (1385). «حاشیهنشینی چالشی فراروی توسعه پایدار شهری (با تأکید بر شهر همدان)»، فصلنامهی رفاه اجتماعی. سال پنجم، شمارهی 20، صص 213-233.
- ــــــــ . (1388). «مهاجرت و حاشیهنشینی»، مجموعه مقالات پنجمین همایش انجمن جمعیتشناسی ایران، انجمن جمعیتشناسی و مرکز آمار ایران.
- هرینگتون، مایکل. (2536). آمریکای دیگر (فقر در ایالات متحده). ترجمهی ابراهیم یونسی، تهران: نشر شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
- Eldering, L. Knorth, J. E. (2007). Marginalization of Immigrant Youth and Risk Factor in Their Everyday Lives: The European Experience. Journal of Child and Youth Car Forum, Vol. 27: No. 3, pp. 153-169.
- Hazarika, Indrajit. (2010). Women’s Reproductive Health in Slum Populations In India: Evidence from NFHS-3, Journal of Urban Health: Bulletin of the New York Academy of Medicine.
- Izutsu T and A. Tsutsumi. (2009). Handbook of Disease Burdens and Quality of Life Measures (Quality of Life of Urban Slum Residents). Springer. New York.
- Magar, Veronica. (2003). Empowerment approaches to gender-based violence: women's courts in Delhi slums. Women’s Studies International Forum,Volume 26, Issue 6, Pages 509-523.
- Sanghera, J. (2003). The New Borderlanders: Enabling Mobile Women and Girls for safe Migration and Citizenship Rights, Consultative Meeting on Migration and Mobility and how this movement affects women.
_||_.
