تحلیل انتقادی مبانی و قواعد ضبط‌المصاحف در جهان اسلام (بررسی موردی: علامت صداهای کوتاه)
محورهای موضوعی : تاریخ علوم قرآن
علیرضا سبحانی
1
(دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران)
محمد ناصحی
2
(استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده علوم انسانی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.)
حسین خوشدل مفرد
3
(استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده علوم انسانی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران)
کلید واژه: ضبط, علائم حرکات کوتاه, التزام ضبط مشارقه, ضبط مغاربه, قواعد ضبط, علائم کمکی,
چکیده مقاله :
ابداع علائم سه‌گانه حرکات کوتاه، ابتدائی‌ترین نوع ابتکار مسلمانان در راستای خوانش صحیح و محافظت متن قرآن‌کریم از هرگونه تحریف و تغییری‌است. با گسترش علامت‌گذاری مصاحف و پیدایش علامات جدید تفکیک علائم توسط قاریان دشوارتر می‌گردید. چاره‌اندیشی درمورد چالش مذکور موجب گردید سرانجام خلیل بن احمد فراهیدی (م170ق)، تحوّلی در علامات حرکات کوتاه ایجاد نماید. انتشار علامات ابداعی خلیل در جهان اسلام، به سرعت انجام نپذیرفت و با مخالفت برخی اندیشمندان مواجه شد؛ همچنین ساختار شکلی ابداع وی نیز ثابت باقی نماند. بطوری که می‌توان این تغییرات را در ادوار مختلف در جهان اسلام پیگیری نمود. مقاله پیش‌رو ضمن بیان روند شکل‌گیری انواع شَکل علائم حرکات کوتاه در ادوار مختلف، به بررسی شیوه مصحف‌نگاران مشارقه و مغاربه در ضبط علامات مذکور در قرآن پرداخته‌است که در نهایت با بررسی چهار گونه از ضبط علائم حرکات کوتاه و بررسی شَکل علائم تنوین در ادوار و اماکن مختلف روشن گردید، اوّلاً علائم حرکات کوتاه در طول تاریخ دارای شَکلی ثابت نبوده است؛ ثانیاً این علامات در بدو شکل‌گیری، تنها برای نشان‌دادن حرکت حروف صامت ابداع شد؛ امّا با گذشت زمان، بعنوان علائم کمکی برای نشان‌دادن حروف مدّی نیز مورد استفاده قرار گرفت. بررسی‌های انجام گرفته در این‌باره نشان می‌دهد که استعمال علائم حرکات کوتاه بعنوان علامت کمکی، نه تنها دارای مبنای دقیقی نیست که موجب دشواری خوانش متن نیز گردیده‌است.کلیدواژه‌ها: قواعد ضبط، علائم کمکی
Inventing the three signs of short movements is the most basic kind of initiative of Muslims in order to read the text of the Holy Quran correctly and to protect it from any distortion and change. With the expansion of the marking of musafirs and the emergence of new symbols, which were generally drawn as dots, it became more difficult for readers to distinguish these symbols. while expressing the process of formation of different shapes of short movement signs in different periods, has studied the method of Mushaqah and Magharbeh Mus'hafs in recording the signs mentioned in the Holy Quran; Finally, by examining four types of recording of short movement signs and also examining the shape of Tanvin signs in different periods and places, it became clear that, firstly, short movement signs have not had a fixed form throughout history; Second, these symbols were originally invented only to indicate the movement of consonants; But over time, it was also used as an auxiliary symbol to indicate modal letters. Studies have shown that the use of short gestures as an auxiliary symbol not only has no precise basis but also makes it difficult to read the text.Keywords:Marking rules, auxiliary signs 
منابع
قرآن کریم
منابع فارسی
۱ .رامیار، محمود )۱369ش(، تاریخ قرآن، تهران، امیرکبیر.
۲ .ستودهنیا، محمّدرضا )۱37۸ش(، بررسی تطبیقی میان علم تجوید و آواشناسی، تهران، نشر رایزن.
3 .سیف، مهدی )۱3۸3ش(، شیوهای نو در اعرابگذاری قرآن کریم، رشد آموزش قرآن، تهران،
شماره 5.
۴ .غالمی، ابوالفضل )۱3۸۸ش(، آشنایی با ضبطالمصحف )عالمت گذاری قرآن کریم(، تهران،
انتشارات دانشکده علوم قرآنی تهران.
5 .ناصری طاهری، عبداهلل )۱375ش(، مقدمهای بر تاریخ سیاسی اجتماعی شمال آفریقا از آغاز تا
ظهور عثمانیها، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی.
6 .نکونام، جعفر )۱3۸۲ش(، پژوهشى در مصحف امام على )ع(، رشت، کتاب مبین.
منابع التین
50. Altikulaç, T. (2007). "Osman’a Nisbet Edilen Mushaf- I Şerîf (Türk ve
İslâm Eserleri Müzesi Nüshası)". Istanbul (Turkey)، İslam Araştırmaları
Merkezi (İSAM).
51. Browne, E. G, (2008 )."A hand-list of the Muḥammadan
manuscripts، including all those written in the Arabic character,
preserved in the library of the University of Cambridge contributor".
Britain، University of Cambridge.
52. Manuscript " MS Add.1131". Britain، University of Cambridge.
53. Manuscript "Arabe 326". Paris، Bibliothèque Nationale.
54. Manuscript "Arabe 433". Paris، Bibliothèque Nationale.
55. Manuscript "Arabe 475". Paris، Bibliothèque Nationale.
56. Manuscript "Arabe 6140a". Paris، Bibliothèque Nationale.
57. Manuscript "Cod.arab.1". Munich، Bavarian state library.
58. Manuscript "Cod.arab.2603". Munich، Bavarian state library.
59. Manuscript "Cod: 6812". Usa، Library of Congress.
60. Manuscript "Ms 0344". Paris، Bibliothèque Nationale.
61. Manuscript "Ms. or. fol. 379". Berlin، Staatsbibliothek.
