Analysis of the moral origin of religion based on the Qur'anic and theological views of Sheikh Mofid

Subject Areas : Intellectual explorations

mohsen dinarvand ^{1 *} , mohammdtaghi sobhaninia ²

1 -
2 - Associate Professor of Ethics Department of Qom University of Qur'an and Hadith

Received: 2025-06-13 Accepted : 2025-09-06 Published : 2025-10-08

Keywords: The origin of religion, ethics, prophecy, Quran, Sheikh Mufid,

Abstract :

Research on the origin of religion has always been one of the main and important issues in the field of religious studies. Philosophers and theologians have not been indifferent to this issue and have had approaches to the question of what is the origin of religion.

Sheikh Mufid (AS), who is among the theologians with extraordinary expertise in the field of theology and understanding the Quran, has provided valuable answers to this question. The present study aims to examine and analyze the moral origins of religion from the perspective of this respected Imami theologian, which can therefore provide an appropriate answer to the aforementioned question.

The divine nature of man, the philosophy of human creation, and the human motivation to acquire divine knowledge are among the things that Sheikh Mufid (may Allah have mercy on him) mentions as the origins of religion, which have moral foundations. Among other things that this Shiite theologian mentions as the origins of religion, we can mention divine justice and the necessity of a divine guide for man. He also discusses the moral origins of religion.

The latter can be considered the most important and detailed discussion on the moral origin of religion. In this topic, the necessity of the existence of prophets and the necessity of the existence of infallible Imams (AS) are discussed separately.

References:

فهرست منابع 1- ابن كثیر، البدایة والنهایة ، مكتبة النصر، ریاض، 1966م.
2- ابن ندیم، محمدبن اسحاق، الفهرست ، تحقیق رضا تجدد، تهران، بی تا.
3-برقی، احمدبن محمدبن خالد، المحاسن، تصحیح محدث ارموی، دارالكتب الاسلامیه، بی جا، 1371 .
4- حمصی، سدیدالدین محمود، المنقذ من التقلید، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1412 ق
5- سید مرتضی، علی بن حسین، الذخیرة فی علم الکلام، تحقیق احمد حسینی، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1411 ق
6- صبحى محمصانى، فلسفه قانون گذارى در اسلام، ترجمه اسماعیل گلستانى، تهران، امیر كبیر، 1358 ش
7- صدوق، ابوجعفر محمد بن علی، اعتقادات شیعه، شرح شیخ مفید، ترجمۀ میر سیّد محمّد علی حسنی طباطبائی یزدی، اصفهان، نشر مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه، 1390 ش
8- طالقانی، نظرعلی، کاشف الاسرار، به کوشش مهدی طیب، تهران، نشر رسا، 1373 ش
9- طباطبائی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ت‍رج‍مۀ سید م‍ح‍م‍دب‍اق‍ر م‍وس‍وی‌ه‍م‍دان‍ی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1382، چاپ دوم
10- قدردان قراملکی، محمد حسن، خدا و مسأله شر، قمٰ انتشارات دفتر تبلیغات، 1377 ش
11- مقالۀ مساله شر از دیدگاه متکلمان، فصلنامه نامه مفید، شماره 11
12- کوچنانی، قاسمعلی، مدافع حریم تشیّع (مروری بر زندگی و آثار شیخ مفید)، تهران همشهری، 1388 ش، چاپ اول
13- مطهری، مرتضی، امامت و رهبری، تهران، انتشارات صدرا، 1366 ش، چاپ پنجم
14- نبوت، قم، نشر صدرا، 1386 ش
15- وحی و نبوت، قم، نشر حکمت، 1357 ش
16- مفید، محمد بن محمد، النکت الاعتقادیه، تحقیق رضا مختاری، اصفهان، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه، بی‌تا
17- اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، ترجمۀ سجاد واعظی، تهران، نشر آذینه گل مهر، 1388 ش
18- تصحیحُ اِعتقاداتِ الاِمامیّة، ترجمۀ سیدعلی مدرسی یزدی، تهران، اسلامیه‌، ۱۳۷۱ ش‌، چاپ اول‌
19- مکدرموت، مارتین، اندیشه‌های کلامی شیخ مفید، ترجمۀ احمد آرام، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1372 ش
20- موسایی افضلی، علی، معارف اسلامی، قم، موسسه چاپ الهادی، 1381 ش، چاپ نوزدهم
21-مهاجرنیا، محسن، اندیشۀ سیاسی متفکران اسلامی، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1389 ش، جلد دوم (فقه سیاسی شیعه)