A study of the approach of Imami scholars regarding the theory of extinct Shiism with emphasis on Ibn Hamza Tusi and her students.

Subject Areas : Intellectual explorations

ali usofi ^{1 *} , zahra df ²

1 -
2 -

Received: 2025-03-12 Accepted : 2025-05-03 Published : 2025-06-04

Keywords: Objectivity, possible non-existence, negation, eternal constants, existence, non-existence, non-existent objectivity.,

Abstract :

The most important step in the field of religious studies is to know God. The human intellect has no way to know the divine essence. Therefore, one of the ways to know God is to know the divine names and attributes. Therefore, a correct analysis of attributes, including the knowledge of the Almighty about His essence and His creatures, will be important. Some, such as the Mu’tazilites, consider God’s knowledge of creatures and the details of creatures before creation to be limited and conditioned by the objectivity and non-existent certainty. In the opinion of the Mu’tazilite theologian Shahham, it is not that non-existent things in divine knowledge are excluded and have no benefit from certainty, but rather non-existent things that have a benefit from objectivity and certainty, and these non-existent things belong to divine knowledge. This article analyzes the approach of Muslim theologians and philosophers to the issue of non-existent objectivity using a descriptive-analytical method. The theory of extinct Shiism was opposed by Imami theologians such as Sheikh Mufid from the very beginning, and later Muslim philosophers considered extinct Shiism to be a false statement. However, the theory of extinct Shiism took on a different form in later periods with philosophical analyses of existence and essence. In the seventh century, theologians such as Ibn Hamza Tusi and his students began to write independent works on extinct Shiism. Some implicitly opposed it and others explicitly considered it false. The emphasis of Imami philosophers and theologians on the coherence and consistency of existence and objectivity, the rejection of the universality of objectivity and the proof of existence, and the rejection of the possible non-existent objectivity, the use o

References:

1- ابن‌درید، محمد‌بن‌حسن، جمهرةاللغة، ج2، چاپ اول، بیروت: دارالعلم للملایین، بی‌تا
2- ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله، الهیات من کتاب الشفاء، چاپ سوم، قم: منشورات مکتبه آیت الله العظمی مرعشی‌نجفی، 1404.
3- ‌بحرانی، ابن‌میثم، قواعد‌المرام فی علم‌الکلام، چاپ دوم، قم‏‏: مكتبة آية الله المرعشي النجفي‏، 1406.
4- تفتازانی، سعد‌الدین، شرح مقاصد، عبد‌الرحمن عمیره، ج1، چاپ اول، قم: انتشارات شریف رضی، 1371.
‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬جرجانی، میر‌سید‌شریف، شرح المواقف، ج2، چاپ اول، قم: الشریف‌الرضی، 1325.
5- جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد، الصحاح، احمد عبد‌الغفور‌عطار، چاپ اول، بیروت: دار‌العلم للملایین، بی‌جا، بی‌تا.
6- حسن‌زاده‌آملی، حسن، دروس شرح اشارات و تنبیهات، چاپ دوم، قم: انتشارات آیت اشراق، 1389.
7- حلّی، حسن‌بن‌یوسف، انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، چاپ دوم، قم: انتشارات شریف رضی، 1363.
8- ____________ ، تشکیک النفس الی حظیرةالقدس، فاطمه رمضانی، چاپ اول، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام، 1426.
9- ____________، کشف المراد فی شرح التجرید‌الاعتقاد، حسن حسن‌زاده‌آملی، چاپ چهارم، قم: نشر الاسلامی، 1415.
10- ____________، مناهج اليقين في أصول الدين‏، چاپ اول، تهران‏: دار الأسوة، 1415.
11- ____________، نهایة‌المرام فی علم‌الکلام، ج1، چاپ اول، قم: مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، 1419.
12- راغب‌اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، مفردات ألفاظ القرآن، ، چاپ اول، بیروت: دار‌العلم، 1412.
13- سبزواری، ملا‌هادی، شرح منظومه، ج2، چاپ اول، تهران: نشر‌ناب، 1369.
14- سهروردی، شهاب‌الدین، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، هانری کربن، ج1، چاپ سوم، تهران: انجمن حکمت و فلسفه، 1380.
15- شریف‌مرتضی، علی‌بن‌حسین، رسائل الشریف المرتضی، مهدی رجائی، ج2، چاپ اول، قم: دار‌القرآن‌الکریم، 1405.
16- شهرستانی، محمدبن عبدالکریم، نهایةالاقدام فی علم‌الکلام، احمد‌مزید فریدی، چاپ اول، بیروت، دارالکتب‌العلمیه، 1425.
17- شیرازی، صدر‌الدین‌محمد، الحکمة‌المتعالیة فی الأسفار‌العقلیة‌الأربعة، ج1، چاپ سوم، بیروت: دار إحیاء‌التراث‌العربی، بی‌تا.
18- ____________، المبداء و المعاد، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
19- ____________، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین، حامد ناجی‌اصفهانی، چاپ اول، تهران: حکمت، 1375.
20- طوسی، ابن‌حمزه، الوافی بکلام المثبت و النافی فی شیئیة معدوم، عمار جمعه فلاحیه، چاپ اول، قم: بی‌نا، 1395.
21- طوسى،‏ خواجه نصير الدين، تجريد الاعتقاد، چاپ اول‏، قم: دفتر تبليغات اسلامى‏، 1407.
22- ____________، تلخيص المحصل‏، چاپ دوم، بیروت: دار‌الأضواء، 1405.
23- علم‌الهدی، سیدمرتضی، الملخص فی اصـول الـدیـن، محمدرضا انصاری‌قمی، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی و کتابخانه مجلس شورای اسلامی، 1381.
24- ____________، رسائل الشریف‌المرتضی، ج2، چاپ اول، قم: دارالقران‌الکریم، 1405.
25- فخر‌رازی، محمد‌بن‌عمر، المباحث المشرقیه فی علم الإلهیات و الطبیعیات، ج1، چاپ اول، بیروت: دار‌الکتاب العربی، 1410.
26- معتزلی‌همدانی، ‌عبد‌الجبار، شرح الاصول‌الخمسه، قوام‌الدین مانکدیم، چاپ اول، بیروت: دار‌ إحیاء التراث‌العربی، 1422.
27- ملاحمی‌خوارزمی، محمود‌بن‌محمد، الفائق فی اصول‌الدین، بدیر‌عون، قاهره: دار‌الکتب و الوثائق‌القومیه، 2010.
28- ____________، المعتمد فی اصول‌الدین، مارتین مکدرموت- ویلفرد مادلونگ، لندن: الهدی، 1991.
29- مفيد، محمد‌بن‌محمد، أوائل المقالات في المذاهب و المختارات، ‏چاپ اول‏، قم‏: المؤتمر العالمي للشيخ المفيد،1413.
30-نيشابوری‌مقرى‏، ابوجعفر، الحدود، چاپ اول‏، قم‏: مؤسسه الإمام الصادق علیه‌السلام، 1414.
35-دهباشی، مهدی، «معدوم و علم خدا به آن» ، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1389.
36-رهبر، حسن،خسروپناه ، عبدالحسین، «مسئله علم به معدوم و حل آن در فلسفه ملاصدرا» ، فصلنامه ذهن، شماره56، 1392.