The mediating role of self-determination in the relationship between perception of school atmosphere and academic enthusiasm of secondary school students
Subject Areas : Journal of Educational Psychology
1 - Associate Prof, Department of Educational Sciences, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran
Keywords: self-determination, perception of school atmosphere, academic enthusiasm,
Abstract :
The purpose of this research was to determine the mediating role of self-determination in the relationship between perception of school atmosphere and academic enthusiasm of secondary school students. The research method was descriptive of the correlation type. The statistical population of this research included high school female students of Shahriar city, whose number was more than 1000 in the academic year of 2022-2023. The stratified random sampling method and the required sample size of 278 people was selected based on Morgan's table. The data collection tool was Gary DeVarian's (1985) self-determination questionnaire, the school atmosphere questionnaire by Pashiardis (2000), and Fredericks' academic enthusiasm scale, Blumenfield, Paris (2004). Reliability of questionnaires with Cronbach's alpha method and coefficient above 75. It was approved. Pearson's correlation coefficient test and path analysis were used to analyze the data. The results indicate that self-determination plays a mediating role in the relationship between perception of school atmosphere and academic enthusiasm of secondary school students in Shahryar city. there for concluded that by providing the environment to improve the perception of the school atmosphere and helping to improve the self-determination of students, their passion for school and teaching-learning processes can be further improved.
_||_
فصلنامه مهارت های روانشناسي تربيتي
دانشگاه آزاد اسلامي واحد تنكابن
سال چهاردهم، شماره چهارم، زمستان 1402، پیاپی 56
صص 23-14
نقش واسطه اي خود تعیین گری در رابطه بین ادراک از جو مدرسه با اشتیاق تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه
عباس قلتاش1
1) دانشيار گروه علوم تربيتي، واحد مرودشت، دانشگاه آزاداسلامی، مرودشت، ایران
*نویسنده مسئول: Abbas.Gholtash@iau.ac.ir
تاريخ دريافت مقاله 10/09/1402 تاريخ پذيرش مقاله 10/11/1402
چکیده
هدف از این پژوهش تعيين نقش میانجی خود تعیین گری در رابطه بین ادراک از جو مدرسه با اشتیاق تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه مي باشد. روش تحقیق بر حسب هدف کاربردی و بر حسب نحوه گرد آوری داده ها توصیفی از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماري تحقیق حاضر شامل دانش آموزان دختر دوره متوسطه شهرستان شهريار بود که تعداد آنها در سال تحصيلي 1401-1402 بيش از 1000 نفر بوده است. روش نمونه گیری تصادفی طبقه اي بود و حجم نمونه لازم 278 نفر بر اساس جدول مورگان انتخاب شد. ابزار جمع آوري اطلاعات، پرسشنامه خود تعیین گری دسی وریان، (۱۹۸۵) پرسشنامه جو مدرسه توسط پاشیاردیس (2000) مقیاس اشتیاق تحصیلی فردریکز، بلومنفیلد، پاریس(۲۰۰۴) بوده است . پایایی پرسشنامه ها با روش آلفاي كرونباخ و ضريب بالاي 75/. مورد تاييد قرار گرفت. براي تحليل داده ها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که خود تعیین گری در رابطه بین ادراک از جو مدرسه با اشتیاق تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه نقش میانجی دارد.لذا نتيجه گرفته مي شود كه با فراهم سازي زمينه ارتقاي ادراك مطلوب تر از جو مدرسه و كمك به ارتقاي خودتعيين گري دانش آموزان مي توان اشتياق آنها را به مدرسه و فرايندهاي ياددهي-يادگيري بيشتر ارتقاء داد.
کلید واژگان: خودتعیین گری، ادراک از جو مدرسه، اشتیاق تحصیلی
مقدمه
اشتیاق تحصیلی را می توان به عنوان میزان زمان و تلاشی که دانش آموزان جهت فعالیت های علمی سرمایه گذاری می کنند، تعریف کرد. همچنین، اشتیاق تحصیلی به عنوان انرژی فیزیکی و روانشناختی که دانش آموزان بر روی تجربه های تحصیلی متمرکز می کنند، تعریف شده است. اگر بتوان دانش آموزان را هرچه بیشتر مشتاق مسائل تحصیلی و تکالیف یادگیری کرد، بیشتر می توان احتمال بروز رفتارهای نابهنجار و آسیب رسان و مخل فرآیند یادهی یادگیری را کاهش داد (دی فابیو و کنی ، 2018).
اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان به میزان متفاوتی بستگی به عوامل مختلفی دارد، مانند شرایط خانوادگی، انگیزه‌های شخصی، محیط آموزشی، موفقیت در درس‌ها، تعاملات اجتماعی و ... اما عواملی همچون ارتباط مثبت با معلم، تشویق، اعتماد به نفس، خودانگیختگی و اهداف شخصی می‌توانند برای افزایش اشتیاق تحصیلی مفید باشند. عواملی مثل فشار اجتماعی، نارضایتی از شیوه آموزش، نبود هدف مشخص، ناتوانی در فهم درس‌ها، فاصله بین سطح دانش و مطالب ارائه شده، بیشترین علل کاهش اشتیاق تحصیلی هستند. برای افزایش اشتیاق تحصیلی، بهتر است دانش آموزان با توجه به نیازها و علاقه‌های شخصی خود، اهدافی را در نظر بگیرند و سعی کنند با کمک معلم و خانواده، این اهداف را دنبال کنند (قادری و همکاران،1400). از طرفي یکی از عوامل موثر در موفقیت و عملکرد تحصیلی، اشتیاق تحصیلی است که به علاقه و کیفیت تلاشی اشاره دارد که فراگیران برای انجام فعالیت های تحصیلی و تحقق اهداف آموزشی از خود نشان می دهند (متزگر و همکاران ،2020). بر اين اساس اشتیاق تحصیلی سازه ای چندبعدی شامل ابعاد شناختی، انگیزشی و رفتاری است که اشتیاق شناختی به تمایل جهت استفاده از راهبردهای یادگیری شناختی و فراشناختی، اشتیاق انگیزشی به دوست داشتن محیط آموزشی و علاقه جهت انجام فعالیت های آموزشی و اشتیاق رفتاری به حضور فعال و همراه با شور و شوق در محیط آموزشی اشاره دارد (ژانگ و همکاران ،2018).
فراگیران دارای اشتیاق تحصیلی بالا برخلاف فراگیران دارای اشتیاق تحصیلی پایین رغبت بیشتری از خود برای صرف زمان و تلاش جهت انجام فعالیت های تحصیلی نشان می دهند، در انجام چنین تکالیفی خودکارآمدی و خودپنداره مناسب تر و مثبت تری دارند و در مواجهه با چالش های تحصیلی از راهبردهای مقابله ای مناسب استفاده می کنند.
یکی از عوامل موثر بر اشتیاق تحصیلی، جو مدرسه است. که به جنبه های اجتماعی و روانشناختی و شکل فیزیکی محیط یادگیری (مدرسه) اطلاق می شود که شامل اعضاء مدرسه، تعاملات و ارتباطات، ارزش ها و هنجارها و رشد و توسعه اعضاء می باشد. جو مدرسه نوعی راهبرد در جهت پیشرفت، امنیت و حمایت است که ناظر بر محیط منظم، فرهنگ و همکاری همه اعضاء آن است (ریواس و همکاران ،2018).
جو سالم و سازنده در هر سازمانی از جمله مدارس باعث بهبود روابط درون سازمانی، ارتباط صمیمانه و نزدیکی افراد می شود، در مقابل جو ناسالم و نامطلوب باعث ایجاد محیطی سرشار از استرس، اضطراب و سوء ظن می شود. در جو مدرسه سالم و مطلوب دانش آموزان از کار با یکدیگر لذت می برند، تمایل به برقراری روابط صمیمانه و حمایت گرانه نسبت به یکدیگر دارند و نسبت به هم احساس تعهد می کنند (للورنت و همکاران ،2021).
یکی دیگر از متغيرهايي که ممکن است در بسیاری از زمینه ها باعث بهبود و اشتیاق تحصیلی دانش آموزان در محیط های آموزشی گردد، خودتعیین گری است، نظریه خودتعیین گری روی آوردی مرتبط با انگیزه و عملکرد اجتماعی افراد است که نقش نیازهای اساسی روانشناختی را به عنوان سرمایه های انگیزشی ذاتی نمایان می سازد و حمایت کردن از این نیازها، منجر به تسهیل عملکرد فردی و سازش یافتگی اجتماعی افراد می شود. رفتار خودتعیین گر اشاره به اعمال ارادی دارد که فرد را قادر می سازد به عنوان عاملی اولیه و مهم در زندگی خود عمل کند تا بتواند کیفیت زندگی خود را حفظ کرده و ارتقا دهد. همچنین، خودتعیین گری را می توان به عنوان توانایی فرد در تشخیص و کسب اهداف براساس شناخت و ارزشمند دانستن خود تعریف کرد. به عبارت دیگر، خودتعیین گری را می توان به عنوان مجموعه ای از رفتارها وتوانش ها در نظر گرفت که برگرفته از محیط های خانه و مدرسه است و افراد را قادر می سازد در زندگی به طور مستقل تصمیم گیری کرده و مسائل و مشکلات خود را حل و فصل نمایند (ریان و همکاران ،2019). در نظريه خود تعيين گري فرض بر اين است که افراد با برآوردن سه نیاز روانشناختی ذاتی انگیزه رشد و تغییر پیدا می‌کنند: نیاز به خودمختاری (احساس تایید خود و خودمختاری)، نیاز به وابستگی (احساس دوست داشتن و ارتباط) و نیاز به شایستگی (احساس موثر و توانا بودن). در طول یک تکلیف یادگیری، این سه نیاز ذاتی باید ارضا شود تا انگیزه دانش آموزان تضمین شود (چيو ،2021 a وb 2021).
بنابراین به نظر می رسد آموزش توانش های خودتعیین گری احتمالاً قادر خواهد بود میزان درگیری دانش آموزان در فرآیند یادگیری را ارتقاء دهد، به عبارت دیگر، میزان زمان صرف شده برای تکالیف و تکمیل تکالیف منزل و همچنین، شرکت داوطلبانه فراگیر در کلاس و شرکت در کلاس های فوق برنامه را بهبود خواهد بخشید. از طرف دیگر، خودتعیین گری به عنوان عاملی در نظرگرفته می شود که با برخورداری از آن، افراد فارغ از تأثیر عوامل بیرونی با اختیار و آزادانه به تصمیم گیری و انتخاب نوع کیفیت زندگیشان می پردازند . به طورکلی، برخی پژوهشگران با توجه به تعاریف خودتعیین گری، اظهار می کنند که خودتعیین گری عبارت است از مجموعه ای از توانش ها، دانش ها و باورهایی که به فرد این توانایی را می دهد تا در جهت گیری اهداف، خودنظم جویی و رفتار مستقلانه درگیر شود و احتمالاً رفتارهای مخرب و آسیب رسان در فرآیند یاددهی و یادگیری در فرایند آموزشی در محیط های تحصیلی کاهش خواهد یافت (اوگا بالدوین و همکاران ،2017).
خودتعیین گری در توسعه دانش آموزی و افزایش اعتماد به نفس و ایجاد هیجان و انگیزه در دانش آموزان بسیار مؤثر است. با این رویکرد، دانش آموزان احساس خودآگاهی و مسئولیت پذیری بیشتری می کنند و به دانش آموزان کمک می کند تا با توجه به علایق، توانایی ها و اهداف شخصی خود، مسیر تحصیلی خود را انتخاب کنند. برای پیاده سازی خودتعیین گری در یک محیط آموزشی، ابتدا باید به دانش آموزان مشاوره های لازم را ارائه داد و روش هایی برای ارزیابی توانایی ها، علایق و اهداف شخصی آنها را بررسی کرد. سپس، باید به دانش آموزان فرصت هایی برای انتخاب درس ها و رشته های مختلف در اختیار آنها قرار داد(سعید،1398).
تعيين روابط همبستگي خودتعيين گري و ادراك از جو مدرسه و اشتياق تحصيلي كمتر در يك پژوهش دانشگاهي مورد بررسي قرار گرفته است اما تحقيقاتي وجود دارند كه به نوعي روابط اين متغيرها را با عوامل اثرگذار بر موفقيت و عملكرد تحصيلي بررسي كرده اند براي مثال زو و همکاران (2023 ) در پژوهش خود به بررسی تأثیر سازگاری یادگیری بر اشتیاق تحصیلی انگلیسی دانش‌آموزان دبیرستانی چینی: نقش‌های واسطه‌ای زنجیره‌ای اضطراب زبان خارجی و خودکارآمدی یادگیری انگلیسی پرداختند. یافته‌ها نشان داد که سازگاری یادگیری، اضطراب زبان خارجی و خودکارآمدی یادگیری انگلیسی نقش کلیدی در اشتیاق تحصیلی انگلیسی دانش‌آموزان دبیرستانی چینی دارند.
چن و همکاران (2021) در پژوهش خود به بررسی شخصیت فعال و اشتیاق تحصیلی: اثرات میانجی روابط معلم و دانش آموز و خودکارآمدی تحصیلی پرداختند. نتایج نشان داد که بین شخصیت فعال و اشتیاق تحصیلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. مشخص شد که روابط معلم و دانش‌آموز و خودکارآمدی تحصیلی به طور جداگانه بین شخصیت فعال و اشتیاق تحصیلی واسطه هستند. لان يانگ و همکاران (2020 ) به بررسی تأثیر حمایت مدرسه بر اشتیاق مدرسه با خودتعیین به عنوان یک میانجی در دانش آموزان با نیازهای ویژه پرداختند. نتایج نشان داد که حمایت مدرسه از طریق خودتعیین‌گری به‌عنوان میانجی، تأثیر غیرمستقیم معناداری بر اشتیاق مدرسه دارد. همبستگی بین حمایت مدرسه، خودمختاری و مشارکت مدرسه همگی مثبت و معنادار است، در حالی که حمایت همسالان با اشتیاق مدرسه همبستگی نداشت. چيو (2021) در پژوهشي با عنوان پشتیبانی دیجیتالی برای مشارکت دانش‌آموزان در یادگیری ترکیبی بر اساس تئوری خودتعيين گري به اين نتيجه رسيده است كه در مقایسه با حمایت معلمان، پشتیبانی دیجیتالی دانش آموزان را با برآوردن نیازهایشان بهتر درگیر یادگیری ترکیبی می کند. زارع، فرخي و رسا(1400) در پژوهشي با عنوان اثربخشی آموزش مهارت‌‌های خودتعیین گری بر خود پنداره تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان پسر، به اين نتيجه دست يافتند كه آموزش مهارت‌‌های خودتعیین گری بر خود پنداره تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع پنجم ابتدایی شهر یاسوج تاثیر دارد . عبدالملكي، پيراني و زنگنه (1402) در پژوهشي با عنوان طراحی مدل خودتنظیمی تحصیلی بر اساس نیازهای بنیادین روانشناختی و الگوی ارتباطی خانواده با میانجی‌گری تحول مثبت نوجوانی و اشتیاق تحصیلی به اين نتيجه دست يافتند كه تحول مثبت نوجوانی و اشتیاق تحصیلی بین خودتنظیمی تحصیلی با اساس نیازهای بنیادین روانشناختی و الگوی ارتباطی خانواده نقش میانجی دارند.
با توجه به کاهش اشتیاق تحصیلی در بین دانش آموزان، والدین و مدارس همواره در جست وجوی راه هایی برای حل اين افت اشتياق تحصيلي می باشند. اين كه آيا جو باز و مناسب مدارس و احساس تعلق به مدرسه می تواند تاثیر مثبتی بر اشتیاق تحصیلی در دانش آموزان داشته باشد و در اين ميان نقش خود تعيين گري چگونه است؟ سوال اساسي اين پژوهش است.
فرضيههاي تحقیق عبارتند از:
خود تعیین گری در رابطه بین ادراک از جو مدرسه با اشتیاق تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه نقش میانجی دارد.
ادراک از جو مدرسه با اشتیاق تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه ارتباط معناداری دارد.
ادراک از جو مدرسه با خود تعیین گری دانش آموزان دوره متوسطه ارتباط معناداری دارد.
خود تعیین گری با اشتیاق تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه ارتباط معناداری دارد.
روش شناسی
روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماري تحقیق حاضر شامل دانش آموزان دختر دوره متوسطه شهرستان شهریار در سال تحصيلي 1402-1401 بوده اند که تعداد آنها بيش از 1000 نفر گزارش شد. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه اي و با استناد به جدول كرجسي و مورگان تعداد 278 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند.
به منظور جمع‌آوري داده‌ها و اطلاعات به منظور پاسخگویی به اهداف تحقیق از پرسشنامه استفاده شد:
پرسشنامه خودتعیین گری: پرسشنامه۲۱ سوالی خود تعیین گری دسی وریان، (۱۹۸۵)دارای ۳ خرده مقیاس خود مختاری،شایستگی و ارتباط می باشد که با طیف لیکرت ۵ درجه ای خیلی زیاد=۵، زیاد=۴، نظری ندارم=۳، کم=۲، خیلی کم=۱، تنظیم شده است.
پرسشنامه ادراک از جو مدرسه: پرسشنامه جو مدرسه توسط پاشیاردیس (2000) طراحی شده است، دراای 30 سوال می باشد.
اشتیاق تحصیلی: مقیاس اشتیاق تحصیلی توسط فردریکز، بلومنفیلد، پاریس(۲۰۰۴)، ساخته شده که دارای ۱۵ گویه است که این گویه ها؛ سه خرده مقیاس رفتاری، عاطفی و شناختی را اندازه گیری می کند.
در اين پژوهش برای کسب اطمینان از اعتبار ابزار از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است که بعد از توزیع 30 پرسشنامه، پایایی متغیرهای پرسشنامه محاسبه و در جدول زير گزارش شده است:
جدول 1. ضرايب پايايي ابزارهاي جمع آوري اطلاعات
متغیر | آلفای کرونباخ |
خود تعیین گری | 722/0 |
ادراک از جو مدرسه | 784/0 |
اشتیاق تحصیلی دانش آموزان | 834/0 |
براي تجزيه و تحليل داده ها در سطح استنباطی جهت بررسی توزیع نرمال بودن فراوانی متغیرها از آزمون کلموگروف اسمينروف، و براي براورد پایایی پرسشنامه ها از آلفای کرونباخ و جهت آزمون فرضیه ها از آزمون ضریب همبستگی و تحلیل مسیر به کمک نرم افزارهای SPSS نسخه 22 استفاده شد.
یافته ها
ابتدا پيش شرط استفاده از ازمون پارامتريك بررسي شده است. با توجه به جدول 2 داده هاي مربوط به آزمون كولموگروف- اسميرنف متغیر های اصلی تحقیق مشاهده می شود که مقدار سطح معنی داری بدست آمده برای هر متغیر كمتر از 05/0 می باشد، درنتیجه فرض صفر پذیرفته می شود.
جدول2-.آزمون کولموگروف- اسمیرنف
متغیرها | تعداد | سطح معنی داری |
خود تعیین گری | 278 | 000/0 |
ادراک از جو مدرسه | 278 | 000/0 |
اشتیاق تحصیلی دانش آموزان | 278 | 000/0 |
با مشاهده جدول می توان نتیجه گرفت هیچ کدام از متغیرها در نمونه مورد بررسی دارای توزیع نرمال نمی باشد و لذا برای ادامه کار باید از روشی که نسبت به نرمال بودن داده ها حساس نیست استفاده شود که در این پژوهش تحلیل مسیر مبتی برPLS Smart که قویترین نرم افزار در این مورد است صورت گرفته است.
برازش کلی مدل با معیار نیکویی برازش (GOF)
از شاخص GOF می توان برای ارزیابی برازش مدل اندازه گیری و مدل معادلات ساختاری در تحلیل های PLS استفاده کرد. این شاخص خود به دو قسمت شاخص اشتراک و شاخص افزونگی تقسیم می شود. مثبت بودن به ترتیب نشان دهنده کیفیت مطلوب مدل اندازه گیری و کیفیت مطلوب مدل معادلات ساختاری است. مثبت بودن شاخص نیکویی برازش GOF برازش کلی مدل را نشان می دهد. این شاخص به صورت میانگین R2 و متوسط مقادیر اشتراکی از طریق فرمول زیر محاسبه می گردد. از آنجایی که این مقدار به دو شاخص مذکور وابسته است، حدود این شاخص بین صفر و یک بوده و وتزلس و همکاران (2009) سه مقدار 0.01، 0.25 و 0.36 را به ترتیب به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای GOF معرفی نمودند. حصول مقدار 0.481 برای GOF، برازش بسیار مناسب مدل را تأیید می کند. نمودار 1 نمایان گر میزان رابطه بین متغیرهای تحقیق است.
بررسی مدل تحقیق در حالت اعداد معنی داری
با استفاده از این حالت می توان به معنی دار بودن ارتباط بین متغیرهای تحقیق پی برد. در این حالت اعدادی معنی دار خواهند بود که خارج از بازه ( 96/1 و 96/1- ) باشند. به این معنی که اگر در آزمون t عددی بین 96/1 و 96/1- باشد بی معنا خواهد بود.
فرضيه های تحقیق:
1- ادراک از جو مدرسه با اشتیاق تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه ارتباط معناداری دارد.
با توجه به مدل تحقیق در حالت اعداد معنی داری، مشاهده می شود که میزان آماره ی t بین دو متغیر ادراک از جو مدرسه و اشتیاق تحصیلی دانش آموزان برابر 106/6 است و از آن جا که این مقدار در خارج از بازه]96/1و96/1- [ قرار دارد، این فرضیه تایید می شود با توجه به ضریب استاندارد هم می توان گفت که میزان نقش ادراک از جو مدرسه بر اشتیاق تحصیلی دانش آموزان برابر با 538/0 است.
2- ادراک از جو مدرسه با خود تعیین گری دانش آموزان دوره متوسطه ارتباط معناداری دارد.
با توجه به مدل تحقیق در حالت اعداد معنی داری، مشاهده می شود که میزان آماره ی t بین دو متغیر ادراک از جو مدرسه و خود تعیین گری دانش آموزان برابر 743/11 است و از آن جا که این مقدار در خارج از بازهی ]96/1و96/1- [قرار دارد این فرضیه تایید می شود با توجه به ضریب استاندارد هم می توان گفت که میزان نقش ادراک از جو مدرسه بر خود تعیین گری دانش آموزان برابر با 698/0 است.
3- خود تعیین گری با اشتیاق تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه ارتباط معناداری دارد.
با توجه به مدل تحقیق در حالت اعداد معنی داری، مشاهده می شود که میزان آماره ی t بین دو متغیر خود تعیین گری و اشتیاق تحصیلی دانش آموزان برابر 979/3 است و از آن جا که این مقدار در خارج از بازهی ]96/1و96/1- [قرار دارد این فرضیه تایید می شود با توجه به ضریب استاندارد هم می توان گفت که میزان نقش خود تعیین گری بر اشتیاق تحصیلی دانش آموزان برابر با 352/0 است.
فرضیه اصلی:
خود تعیین گری در رابطه بین ادراک از جو مدرسه با اشتیاق تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه شهرستان شهریار نقش میانجی دارد.
برای برآورد نقش میانجی بین دو متغیر از رابطه زیر استفاده می شود.
|
که در این رابطه:
A: ضریب مسیر میان متغیر مستقل و میانجی
B : ضریب مسیر میان متغیر میانجی و وابسته
Sa : خطای استاندارد مسیر متغیر مستقل و میانجی
Sb : خطای استاندارد مسیر متغیر میانجی و وابسته
بعد از محاسبه رابطه فوق اگر مقدار Z از 0.05 کوچکتر باشد، اثر غیرمستقیم مشاهده‌شده از نظر آماری معنادار است که در اینجا با توجه به مقادیر a و b و Sa و Sb مقدار Z برابر 0.021 می شود. لذا فرض تاثیر دار بودن نقش میانجی خود تعیین گری در رابطه بین ادراک از جو مدرسه با اشتیاق تحصیلی دانش آموزان تایید می شود.
بحث ونتیجه گیری
نتایج پژوهش نشان داد که ادراک از جو مدرسه با اشتیاق تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه ارتباط معناداری دارد. همانطور که مشاهده شد این رابطه از نوع مثبت و معنی دار بود اما با نگاه به گویه های برآورد کننده ادراک از جو مدرسه می توان پی برد گویه " تا چه اندازه احساس مي كنيد آموزش دریافت شده به توسعه مسير شغلي شما كمك مي كند؟" دارای کمترین میانگین است که نشان می دهد متاسفانه دانش اموزان آموزش های مدرسه را کاربردی نمی دانند و حس مثبت و خوبی نسبت به آن ندارند که بخش عظیمی از حسِ ناامیدی ناشی از خیل عظیم فارق التحصیلان بیکار در کشور می باشد و باعث می شود دانش آموزان احساس کنند هر چقدر هم که نسبت به مباحث درسی حساس باشند باز هم برای آن ها فایده ای به همراه نخواهد داشت. لازم به ذکر است نتیجه این فرضیه با تحقیق جروم و همکاران1 در سال 2021 از میان تحقیقات خارجی همسو می باشد.
همچنین نتایج نشان داد که ادراک از جو مدرسه با خود تعیین گری دانش آموزان دوره متوسطه ارتباط معناداری دارد. هر جند این رابطه مثبت و معنی دار بوده است اما با نگاه به گویه های برآوردکننده خودتعیین گری مشاهده می شود که گویه " من در بیان عقاید و دیدگاه های خود در موقعیتی که هستم، راحتم " دارای کمترین میانگین است که نشان می دهد جو حاکم بر مدرسه برای دانش آموزان رضایت بخش نیست و آن ها نمی توانند به هر علتی آنچه در ذهنشان می گذرد را راحت بیان کنند که و البته ناگفته پیداست که یکی از دلایل اصلی ناهنجاری های اجتماعی و شخصی و اعتیاد و امثال آن ناشی از همین عدم ابراز عقاید و یا مخالفت های کورکورانه است که حس خشم ویا تنهایی و افسردگی را برای نوجوانان به ارمغان خواهد آورد. لازم به ذکر است نتیجه این فرضیه با تحقیق سعید در سال 1398 از میان تحقیقات داخلی و همچنین مانزانو همکاران2در سال 2021 از میان تحقیقات خارجی همسو می باشد.
خود تعیین گری با اشتیاق تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه ارتباط معناداری دارد. وجود رابطه مثبت و معنی دار بین این دو متغیر اثبات شده اما با نگاه به گویه های برآورد کننده اشتیاق تحصیلی می توان مشاهده کرد گویه " تلاش می کنم برنامه های تلویزیون را که در باره فعالیت های ما در مدرسه را تماشا کنم " دارای کمترین میانگین است که نشان می دهد دانش آموزان احتمالا بعد از اتمام ساعت مدرسه علاقه چندانی به فعالیت های آموزشی ندارند و ترجیح می دهند وقت خود را به نوعی به سرگرمی و تفریح بگذرانند که البته طبیعی نیز به نظر می رسد.
اگر بتوان دانش آموزان را هرچه بیشتر مشتاق مسائل تحصیلی و تکالیف یادگیری کرد، بیشتر می توان احتمال بروز رفتارهای نابهنجار و آسیب رسان و مخل فرآیند یادهی یادگیری را کاهش داد. یکی از برنامه هایی که ممکن است در بسیاری از زمینه ها باعث بهبود و اشتیاق تحصیلی دانش آموزان در محیط های آموزشی گردد، خودتعیین گری است، نظریه خودتعیین گری روی آوردی مرتبط با انگیزه و عملکرد اجتماعی افراد است که نقش نیازهای اساسی روانشناختی را به عنوان سرمایه های انگیزشی ذاتی نمایان می سازد و حمایت کردن از این نیازها، منجر به تسهیل عملکرد فردی و سازش یافتگی اجتماعی افراد می شود. آموزش توانش های خودتعیین گری احتمالاً قادر خواهد بود میزان درگیری دانش آموزان در فرآیند یادگیری را ارتقاء دهد، به عبارت دیگر، میزان زمان صرف شده برای تکالیف و تکمیل تکالیف منزل و همچنین، شرکت داوطلبانه فراگیر در کلاس و شرکت در کلاس های فوق برنامه را بهبود خواهد بخشید. از طرف دیگر، خودتعیین گری به عنوان عاملی در نظرگرفته می شود که با برخورداری از آن، افراد فارغ از تأثیر عوامل بیرونی با اختیار و آزادانه به تصمیم گیری و انتخاب نوع کیفیت زندگیشان می پردازند. یکي دیگر از عوامل مؤثر و مرتبط با اشتیاق تحصیلي یادگیرندگان، ادراک از جو مدرسه است. دنیای پیچیده و پرشتاب امروز نیازمند مهارت های فردی واجتماعي گوناگون است که والدین نمي توانند همه آنها را به فرزند خود بی آموزند. مدرسه این مهم را از طریق ساختاری کوچکتر به نام کلاس انجام مي دهد. کلاس درس مکاني اجتماعي است و حضور و تعامل دانش آموزان با همسالانشان در این محیط، سبب مي شود که استعدادها یا مشکلات و ضعف های آنها آشکار شود یا کاهش یا افزایش یابد.
در انجام اين پژوهش موازين اخلاقي همچون رعايت امانت در استفاده از منابع علمي و استناددهي صحيح صورت گرفته است. پرسشنامه هاي مرتبط با متغيرها به صورت فاقد نام و مشخصات پاسخ دهندگان توزيع و جمع آوري شد تا اصل محرمانگي پاسخ ها رعايت شود.
يكي از محدوديت هاي قابل ذكر در اين پژوهش اين است كه جامعه آماري اين پژوهش شامل دانش آموزان دختر دوره متوسطه شهرستان شهریار بوده است و در تعمیم نتایج به مابقی دانش آموزان باید جانب احتیاط رعایت شود.
بر اساس نتايج حاصل شده پيشنهاداتي مطرح مي شود اميد است كه مورد توجه قرار گيرد: مديران و دبيران، مشاوران در مدارس متوسطه زمينه ابراز وجود، مشاركت موثر و تمرين مهارت هاي اجتماعي، ارتباطي و…را فراهم سازند تا دانش آموزان ادراك بهتري از فضاي مدرسه داشته باشند و اشتياق آنها براي حضور موثر در فعاليت هاي ياددهي - يادگيري بيشتر شود.
تعارض منافع
اين پژوهش فاقد مصاديق تعارض منافع بوده است.
منابع
سعید، نسیم. (1398). تاثیر یادگیری ترکیبی بر خودتعیین گری و اشتیاق تحصیلی دانشجویان. رویکردهای نوین آموزشی، 14(2): 67-86.
زارع، يعقوب.، فرخيف عليرضا و رسا، احمد. (1400) در پژوهشي با عنوان اثربخشی آموزش مهارت‌‌های خودتعیین گری بر خود پنداره تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان پسر. فصلنامه مطالعات روانشناختی نوجوان و جوان، 2(1) :۳۱۷-۳۰۴.
عبدالملكي، شهريار،. پيراني ، ذبيح و زنگنه، فيروزه. (1402) . طراحی مدل خودتنظیمی تحصیلی بر اساس نیازهای بنیادین روانشناختی و الگوی ارتباطی خانواده با میانجی‌گری تحول مثبت نوجوانی و اشتیاق تحصیلی. مطالعات روانشناختی نوجوان و جوان، ۴ (۶) :۸۹-۷۶.
قادری، مظفر و موسی، خلیل و بخشش، مریم(1400). پیش بینی اشتیاق به تحصیل براساس حمایت تحصیلی وامید به تحصیل دربین دانش آموزان مقطع اول متوسطه شهرستان ثلاث باباجانی، دومین کنفرانس بین المللی فقه، حقوق، روانشناسی و علوم تربیتی در ایران و جهان اسلام، تهران.
Chiu, T. K. F. (2021a). Applying the Self-determination theory (SDT) to explain student engagement in online learning during the COVID-19 pandemic. Journal of Research on Technology in Education, 4, 1–17.
Chiu, T. K. F. (2021b). Student engagement in K-12 online learning amid COVID-19: A qualitative approach from a self-determination theory perspective. Interactive learning environments.
Chiu, T. K. F. (2021). Digital support for student engagement in blended learning based on self-determination theory. Computers in Human Behavior 124 (2021) 106909.
Di Fabio, A., & Kenny, M. E. (2018). Academic relational civility as a key resource for sustaining well-being. Sustainability, 10(6), 1914.
Jerome St-Amand, Jonathan Smith, Aziz Rasmy.(2021). Empirical Validation of a Model for Predicting Students' Sense of Belonging and School Engagement as a Function of Classroom Management Practices. IJEP – International Journal of Educational Psychology Vol. 11 No.2, pp. 94-124.
Lan Yang , Hiu-Man Chiu , Kuen-Fung Sin & Ming Lui (2020) The Effects of School Support on School Engagement with Self-Determination as a Mediator in Students with Special Needs, International Journal of Disability, Development and Education, Volume 69, 2022 - Issue 2, 399-414
Llorent VJ, Farrington DP, Zych I.(2021). School climate policy and its relations with social and emotional competencies, bullying and cyberbullying in secondary education. Revista de Psicodidáctica 26 (2021) 35–44.
Manzano-Sánchez, David, Alberto Gómez-Mármol, Alfonso Valero-Valenzuela, and José F. Jiménez-Parra (2021). School Climate and Responsibility as Predictors of Antisocial and Presocial Behaviors and Violence: A Study towards Self-Determination Theory. Behav Sci, Vol 17;No, 11(3):36. doi: 10.3390/bs11030036.
Metzger I W, Cooper S M, Griffin C B, et all. (2020). Parenting profiles of academic and racial socialization: Associations with academic engagement and academic self-beliefs of African American adolescents. Journal of School Psychology, 82: 36-48.
Oga-Baldwin, W. Q., Nakata, Y., Parker, P., & Ryan, R. M. (2017). Motivating young language learners: A longitudinal model of self-determined motivation in elementary school foreign language classes. Contemporary Educational Psychology, 49, 140-150.
Reaves, S., McMahon, S. D., Duffy, S. N., & Ruiz, L. (2018). The test of time: A meta-analytic review of the relation between school climate and problem behavior. Aggression and Violent Behavior, 39, 100–108.
Ryan, R. M., Ryan, W. S., Di Domenico, S. I., & Deci, E. L. (2019). The CHAPTER6 Nature and the Conditions of Human Autonomy and Flourishing. The Oxford Handbook of Human Motivation, 15-89.
Xu Wang, Yan-ling Liu, Bin Ying & Jie Lin.(2023). The effect of learning adaptability on Chinese middle school students’ English academic engagement: The chain mediating roles of foreign language anxiety and English learning self-efficacy. Curr Psychol 42, 6682–6692 (2023). https://doi.org/10.1007/s12144-021-02008-8
Zhang Y, Qin X, Ren P. (2018). Adolescents' academic engagement mediates the association between Internet addiction and academic achievement: The moderating effect of classroom achievement norm. Computers in Human Behavior, 89: 299-307.
[1] Jerome St-Amand, Jonathan Smith, Aziz Rasmy
[2] Manzano-Sánchez, David, Alberto Gómez-Mármol, Alfonso Valero-Valenzuela, and José F. Jiménez-Parra
Quarterly Journal of Educational Psychology Skills
Islamic Azad University Tonekabon Branch
Vol. 14, No. 4, winter 2024, No 56
The mediating role of self-determination in the relationship between perception of school atmosphere and academic enthusiasm of secondary school students
Abbas Gholtash 1
1) Associate Prof, Department of Educational sciences, Marvdasht Branch , Islamic Azad University, Marvdasht, Iran
|
Abstract
The purpose of this research was to determine the mediating role of self-determination in the relationship between perception of school atmosphere and academic enthusiasm of secondary school students. The research method was descriptive of the correlation type. The statistical population of this research included high school female students of Shahriar city, whose number was more than 1000 in the academic year of 2022-2023. The stratified random sampling method and the required sample size of 278 people was selected based on Morgan's table. The data collection tool was Gary DeVarian's (1985) self-determination questionnaire, the school atmosphere questionnaire by Pashiardis (2000), and Fredericks' academic enthusiasm scale, Blumenfield, Paris (2004). Reliability of questionnaires with Cronbach's alpha method and coefficient above 75. It was approved. Pearson's correlation coefficient test and path analysis were used to analyze the data. The results indicate that self-determination plays a mediating role in the relationship between perception of school atmosphere and academic enthusiasm of secondary school students in Shahryar city. there for concluded that by providing the environment to improve the perception of the school atmosphere and helping to improve the self-determination of students, their passion for school and teaching-learning processes can be further improved.
Keywords: self-determination, perception of school atmosphere, academic enthusiasm
|