Prioritization of Factors Affecting the Social Resilience of The 3rd Municipal District of Shiraz City Against Earthquakes

Subject Areas :

Parisa Moshksar ^{1 *} , Mohammad Hassan Azadi ²

1 - Assistant Prof., Department of Urbanism, Apadana Institute of Higher Education, Shiraz, Iran.
2 - Guest Lecturer., Department of Urbanism, Apadana Institute of Higher Education, Shiraz, Iran.

Received: 2021-11-12 Accepted : 2022-07-04 Published : 2025-01-24

Keywords: Earthquake, Crisis, social resilience, Municipal District of Shiraz City,

Abstract :

Measuring and evaluating resilience against earthquake is one of the maintheoretical and practical concepts in crisis management. During the last few decades, rapid peace of urbanization and development of poor urban area(particularly in developing countries) have led to increased vulnerability of them against crisis oriented from human and natural factors. Thus, nowadays, a special emphasis is put on resilience rather than vulnerability. The aim of this study is to extract the most effective components and prioritize them in resilience with a social approach to earthquake response was done in the prevention phase in the 3rd municipal district of Shiraz city. In this study, a sample size was estimated to be 383 heads of households of this district.The data collection tool was a researcher-made questionnaire that includedquestions about socioeconomic characteristics of households and questionsassessing dimensions and components of resilience. Data were analysedusing multiple linear regression, t- test, ANOVA and Pearson correlationcoefficient. The results of the evaluation in the quantitative section of theresearch shows that in the social resilience, respectively, the highest average(3.99) was related to the components of social capital .Overall,the social resilience dimension has been reported at a desirable level. The results of the multiple linear regression model showed that Marital status, amount of monthly income, amount of income spent on necessities, quality and life of the building and number of earthquake experiences have a significant relationship with social resilience. As the results show, for each unit of increase in the variable number of earthquake experiences, the rate of social resilience increases by 0.18

Extended Abstract

Introduction

Measuring and evaluating resilience against earthquake is one of the main theoretical and practical concepts in crisis management. During the last few decades, rapid peace of urbanization and development of poor urban area (particularly in developing countries) have led to increased vulnerability of them against crisis oriented from human and natural factors.

 

Methodology

Thus, in recent years, a special emphasis is put on resilience rather than vulnerability. The aim of this study is to extract the most effective components at the level of households in the 3rd municipal district of Shiraz city.and prioritize them. In this study, a sample size was estimated to be 383 heads of households.

The data collection tool was a researcher-made questionnaire that included questions about socioeconomic characteristics of households and questions assessing dimensions and components of resilience. Data were analysed using multiple linear regression, t- test, ANOVA and Pearson correlation coefficient.

 

Results and discussion

To measure the level of social resilience of sample households in facing and coping with earthquakes, according to the normal distribution of data, the Wilcoxon signed one-sample parametric test was used, considering the desired numerical limit of 3 and comparing it with the theoretical mean of each component. The questions in each component were summed and divided by the number of questions in that component. The theoretical mean of each component was obtained as a number between 1 and 5, which was compared with the desired limit of 3 using the signed parametric test. As is clear from the table below, in this study, the theoretical mean score of the social capital component (3.99), the attitude component (3.94), the awareness and knowledge component (3.78), and the skill component (3.76) are higher than the desired limit of 3, respectively, and this indicates the priority of social capital over other components. Given that the significance level of the one-sample test is less than 0.05, it can be concluded that the sample households are in a favorable situation in terms of the components of awareness and knowledge, skills, attitudes, and social capital. In total, the theoretical average score of social resilience for the study of District 3 of Shiraz Municipality was 3.90, which is higher than the desired level of 3 at a significance level of less than 0.05. In other words, this finding indicates that the social resilience situation from the perspective of household head respondents in this study is in a favorable situation.

 

Conclusion

The results of the evaluation in the quantitative section of the research shows that in the social resilience, respectively, the highest average was related to the components of social capital .the examination of the effect of underlying factors on the total amount of resilience, the results of the multiple linear regression model showed that with increased staying time in the area of residence and number of people working to provide the family, the level of the resilience of households increases. Marital status, amount of monthly income, amount of income spent on necessities, quality and life of the building have a significant relationship with social resilience.

References:

1. Adger, W. N. (2000). Social and ecological resilience: are they related?, Progress in Human Geography, 24 (3), 347-364.
2. Ahmadzadeh kermani, H. & Aminzadeh Goharrizi, B. (2020). Assessment of urban resilience dimensions,with using the method average total distances of optimal limites(research on municipality 9 of Mashhad), Hoviatshahr, 14(41), 33- 44.
3. Aroca-Jimenez, Estefania, Bodoque, Jose Maria, Garcia, Juan Antonio, Diez-Herrero, Andres(2017). Construction of an integrated social vulnerability index in urban areas prone to flash flooding, Natural Hazards and Earth System Sciences, 17, 1541–1557.
4. Aslani, F., Amini Hosseini, K., & Fallahi, A.(2019). “The Physical and Social Resilience Framework of the City Districts against the Earthquake (Case Study: Keshavars District in Region 6 of Tehran City)”. The Journal of Environmental Hazards Management, 5, 417- 433.
5. Bastaminia, A., Rezaie, M.R., Tazesh, Y., Dastoorpoor, M. (2016). “Evaluation of Urban Resilience to Earthquake A Case Study: Dehdasht City”. International Journal of Ecology & Development,31(4).
6. Bastaminia, A., Rezaie, M.R. & Saraie, M.H. (2016). Explaining and Analyzing the Concept of Resiliency and its Indicators and Frameworks in Natural Disasters, Disaster Prevention an Management Knowledge, 6(1), 32- 46.
7. CA Workshop, 2015. DISASTER RESILIENCE FRAMEWORK 75% Draft for San Diego.
8. Chisty, M. A. , Mostafizur Rahman, Md., Ahmed Khan, N. & S. Alam Dola, E. (2022). Assessing Community Disaster Resilience in Flood-Prone Areas of Bangladesh: From a Gender Lens, MDPI, 14 (40), https://doi.org/10.3390/w14010040.
9. Clauss, E. & Lopez, L. (2002). Violence and Community, Terms in Conflict: An Ecological Approach to Resilience, Journal of Social Distress and the Homeless 11(4):265-278
10. Ebadollahzadeh Maleki, S., Khanloo, N., ziyari, K., & shali amini, V. (2019). “Prioritization of Factors Affecting Social Resilience Against Natural Hazards with Emphasis on Earthquakes”. The Journal of Hoviat Shahr, 13(37), 45-58.
11. Ebrahimpour, M. (2009). The Social Consequences of Bam Earthquake in Damaged Villages, The Journal of Village and Development, 11(4), 175- 202.
12. Enemark, S. (2006). People, Politics, and Places – responding to the Millennium Development Goals. Proceedings of international conference on Land Policies & legal Empowerment of the Poor. World Bank, Washington,
13. Ghaderi, Sh., Rostami, Ch., Ardalan A. & Pashai T. (2016). Predict of job performance and resiliency based on personality characteristics, The Journal of Kurdistan Nursing, Midwifery and Paramedical Faculty, 2 (2), 48- 59.
14. Heidarifar, M.R., Siahgoli, M., & Soleimaniad, E. (2018). The Evaluation of Urban Resilience Components (Case Study: Kermanshah Metropolis). The Journal of Geography And Environmental Studies, 7(28), 107-125.
15. Jowkar, B. (2008). The mediating role of resilience in the relationship between general and emotional intelligence and life satisfaction, Contemporary Psychology, 2(2), 3-12.
16. Khalatbari, J. & Bahari, S. (2009). Relationship between Resilience and Satisfaction of Relationship between Resilience and Satisfaction of Life, The Journal of Educational Psychology, 1(2), 78- 89.
17. Mahmoudzadeh, H., Nazari, M. & Herischiyan, M. (2022). Assessing and evaluating the resilience of worn-out urban fabric against earthquakes (Case Study: Shahrekord), The Journal of Geographical Planning of Space, 11(41), 163- 188.
18. Maleki, S., Amanpour, S., Shojaeeyan, A. & Razavii, M. (2020). Surveying and Measuring the Physical and Social Resilience to Earthquakes (Case Study of Izeh City), The Journal of Urban Structure and Function Studies, 7(22), 81- 111.
19. Marasco, S., Kammouh, O., & PaoloCimellaro, G. (2022). “Disaster Resilience Quantification of Communities: A Risk-based Approach”. The International Journal of Disaster Risk Reduction, 70.
20. Mayunga, Joseph S., (2007). Understanding and Applying the Concept of Community Disaster Resilience: A capital-based approach, social vulnerability and resilience building, Munich, Germany.
21. Mirasadollahi, S., Motvale, S. & Janbazghobadi, G. (2021). The Role of Urban resistance Components in Reduction of Flood Damage Case study ( Gorgan City), The Quarterly Journal of Geographical Planning Space, 10(38), 71-88.
22. Mohammadi sarin dizaj, M. & Ahadnejad roshti, M. (2016). The evaluation of the urban fabric resiliency against earthquake risk Case Study: Zanjan, 3(1)- 103-114.
23. Namjoo, F., samadzadeh, R. & Masoumi, M. (2021). Assessment of urban resilience against earthquake risk (Case study: Tabriz Metropolis), The Journal of Geography and Environmental Hazards, 9(36), 201- 219.
24. Nasiri Hande Khaleh, E., Eftekhari, E., Nezafat Takleh, H. (2021). Evaluation of environmental physical resilience components of dysfunctional urban tissues to reduce earthquake crisis: A case study on Mallard, Urban Structure and Function Studies, 8(29), 149-169.
25. Patel, R. & Nosal, L. (2016). Defining the Resilient City, United Nations University Centre for Policy Research.
26. Pickett, S. T. A., and Cadenasso, M. L., Grove, J. M. (2004). Resilient cities: Meaning, models, and metaphor for integrating the ecological, socio-economic, and planning realms. Landscape and Urban Planning, 69: 369–384. DOI: org/10,1016/j.landurbplan.2003,10,035.
27. Poynting, S. (2006). What caused the Cronulla riot?, SAGE Journals, 48(1), 85-92.
28. Rahimi, M., Ayazi, A. & Ravanshadnia, A. (2020). Analysis of Factors Affecting Resilience in Inefficient Urban Neighborhoods with Emphasis on Physical Criteria (Case Study: Farahzad Neighborhood, Tehran), The Journal of Human Settlements Planning, 15(3), 995- 1009.
29. Ramin Azad, S. M., Babak Omidvar, B., Shobeiri, S. M. & Mohammad Mahdi Parhizgar, M. M. (2022). Introducing the Model for Community Resilience against Environmental Disasters with a Meta-Analysis approach, Quarterly Journal of Environmental Education and Sustainable Development, 10(2), 169- 177.
30. Saeedi, J., Firoozi, M. A., Mohammadi Dehcheshmeh, M. & Shamsaei Zafarghandi, F. (2021). Development of resilience scenarios for border cities(Case Study: Abadan and Khorramshahr Cities), The Journal of Spatial Planning, 25(4), 1-43.
31. Salimi, M. & Naderi, A. (2020). Study of Women’s Lived Experiences of Earthquake in Sarpol-e-Zahab, Quarterly Journal of Social Sciences, 27(88), 217- 252.
32. Seydmoradi, K., Shafiabady, A., Farrokhi, N. A., salimi Bajestani, H. & Ghafoori, A. (2020). Exploring the Process of Utilizing Social Capital in Resilience of Earthquake Survivors in Kermanshah: A QualitativeStudy, Quarterly Social Psychology Research, 36, 89- 114.
33. Shabani, A. & Nakhli, S. R. (2008). Components of resistance economics in popular literature and in the expression of the Supreme Leader, The Journal of Security Horizons, 7(25), 55- 88.
34. Tamvakis, P. & Xenidis, Y., (2013). Comparative Evaluation of Resilience Quantification Methods for Infrastructure Systems, Procedia - Social and Behavioral Sciences 74 pp. 339 – 348.
35. Tiernan, A., Drennan, L., Nalau, J., Onyango, E., Lochlan M. & Brendan, M. (2019). Policy Design and Practice, 2.
36. Tobin, Graham A., (1999). Sustainability and community resilience: the holy grail of hazards planning?, Environmental Hazards, Vol.1, pp. 13-25.
37. Trkulja, Tanja, (2015). SOCIAL Resilience as a Theoretical Approach to Social Sustainability, Defendology, Vol. 2, No. 36, pp. 47- 60.
38. Valbonesi, C. (2021). Between Necessity and Legal Responsibility: The Development of EEWS in Italy and its International Framework, Ferantiers in Earth Science.
39. Yarahmadi, M., Nikpour, A. & Lotfi, S. (2020). Evaluating the physical resilience of cities against earthquakes: A case study of Noorabad Mamassani, Geographical Research on Desert Areas, 7(2), 147-171.
40. Yodmani, S., (2000). "Disaster risk management and vulnerability reduction: Protecting the poor", Paper Presented at The Asia and Pacific Forum on Poverty Organized by the Asian Development Bank.
41. Zarghami, S., A. Teymouri, A., Mohammadian, H. & Shamaei, A. (2017). Measuring and Evaluating Urban Neighborhood’s Resilience Against Earthquake: The Case of Zanjan Downtown, Research and Urban Planning, 7(22), 77-92.
42. Zebardast, E., Azizi, M. m. & Baghernejhad, E. (2020). Analyzing Relationship between Urban Form and Disaster Resilience at Tehran Metropolis Neighborhoods, The Journal of Housing and Rural Environment, 39(170), 15-28.
43. Ziyyari, K. & Kanuni, R. (2021). Structural analysis of social resilience in the context, Proper urban governance With a futures research approach( Case study: Ardabil city), Urban Structure and Function Studies, 25(3), 59- 91.

Full-Text:



Journal of Research and Urban Planning Summer 2024. Vol 15, Issue 57 ISSN (Print): 2228-5229 ISSN (Online): 2476-3845 https://jupm.marvdasht.iau.ir/

Research Paper 

 

Prioritization of Factors Affecting the Social Resilience of The 3rd Municipal District of Shiraz City Against Earthquakes

 

 

Parisa Moshksar*¹:Assistant Prof., Department of Urbanism, Apadana Institute of Higher Education, Shiraz, Iran. 

Mohammad Hassan Azadi 2: Guest Lecturer., Department of Urbanism, Apadana Institute of Higher Education, Shiraz, Iran. 

Abstract

ARTICL EINFO

Measuring and evaluating resilience against earthquake is one of the maintheoretical and practical concepts in crisis management. During the last few decades, rapid peace of urbanization and development of poor urban area(particularly in developing countries) have led to increased vulnerability of them against crisis oriented from human and natural factors. Thus, nowadays, a special emphasis is put on resilience rather than vulnerability. The aim of this study is to extract the most effective components and prioritize them in resilience with a social approach to earthquake response was done in the prevention phase in the 3rd municipal district of Shiraz city. In this study, a sample size was estimated to be 383 heads of households of this district.The data collection tool was a researcher-made questionnaire that includedquestions about socioeconomic characteristics of households and questionsassessing dimensions and components of resilience. Data were analysedusing multiple linear regression, t- test, ANOVA and Pearson correlationcoefficient. The results of the evaluation in the quantitative section of theresearch shows that in the social resilience, respectively, the highest average(3.99) was related to the components of social capital .Overall,the social resilience dimension has been reported at a desirable level. The results of the multiple linear regression model showed that Marital status, amount of monthly income, amount of income spent on necessities, quality and life of the building and number of earthquake experiences have a significant relationship with social resilience. As the results show, for each unit of increase in the variable number of earthquake experiences, the rate of social resilience increases by 0.18.

Received:2021/11/12 Accepted:2022/07/04 PP: 159-174       Use your device to scan and read the article online             Keywords: Urbana spatia viridia, progressum sustineri, urbana voluptuaria similesve, ambitus.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Citation: Moshksar, P., Azadi, M.H., (2024). Prioritization of Factors Affecting the Social Resilience of The 3rd Municipal District of Shiraz City Against Earthquakes, Journal of Research and Urban Planning, 15(57), 159-174. DOI: 10.30495/jupm.2022.29376.4059

 

 

 

 

---

[1]  . Corresponding author: Parisa Moshksar, Tell: [phone], Email: [e-mail]

 

 

Extended Abstract

Introduction
Measuring and evaluating resilience against earthquake is one of the main theoretical and practical concepts in crisis management. During the last few decades, rapid peace of urbanization and development of poor urban area (particularly in developing countries) have led to increased vulnerability of them against crisis oriented from human and natural factors.

 

Methodology
Thus, in recent years, a special emphasis is put on resilience rather than vulnerability. The aim of this study is to extract the most effective components at the level of households in the 3rd municipal district of Shiraz city.and prioritize them. In this study, a sample size was estimated to be 383 heads of households.
The data collection tool was a researcher-made questionnaire that included questions about socioeconomic characteristics of households and questions assessing dimensions and components of resilience. Data were analysed using multiple linear regression, t- test, ANOVA and Pearson correlation coefficient.

 

Results and discussion

To measure the level of social resilience of sample households in facing and coping with earthquakes, according to the normal distribution of data, the Wilcoxon signed one-sample parametric test was used, considering the desired numerical limit of 3 and comparing it with the theoretical mean of each component. The questions in each component were summed and divided by the number of questions in that component. The theoretical mean of each component was obtained as a number between 1 and 5, which was compared with the desired limit of 3 using the signed parametric test. As is clear from the table below, in this study, the theoretical mean score of the social capital component (3.99), the attitude component (3.94), the awareness and knowledge component (3.78), and the skill component (3.76) are higher than the desired limit of 3, respectively, and this indicates the priority of social capital over other components. Given that the significance level of the one-sample test is less than 0.05, it can be concluded that the sample households are in a favorable situation in terms of the components of awareness and knowledge, skills, attitudes, and social capital. In total, the theoretical average score of social resilience for the study of District 3 of Shiraz Municipality was 3.90, which is higher than the desired level of 3 at a significance level of less than 0.05. In other words, this finding indicates that the social resilience situation from the perspective of household head respondents in this study is in a favorable situation.

 

Conclusion
The results of the evaluation in the quantitative section of the research shows that in the social resilience, respectively, the highest average was related to the components of social capital .the examination of the effect of underlying factors on the total amount of resilience, the results of the multiple linear regression model showed that with increased staying time in the area of residence and number of people working to provide the family, the level of the resilience of households increases. Marital status, amount of monthly income, amount of income spent on necessities, quality and life of the building have a significant relationship with social resilience.

 

 

 

 

 

مقاله پژوهشی

اولویت سنجی عوامل موثر بر تاب آوری اجتماعی منطقه 3 شهرداری شیراز در برابر
زلزله

 

پریسا مشک‌سار¹: استادیار گروه شهرسازی، موسسه آموزش عالی آپادانا، شیراز، ایران

محمد حسن آزادی : مدرس مدعو گروه شهرسازی، موسسه آموزش عالی آپادانا، شیراز، ایران 

اطلاعات مقاله

چکیده

تاریخ دریافت:21/08/1400 تاریخ پذیرش:13/04/1401  شماره صفحات: 159-174    از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید   واژه‌های کلیدی: تاب آوری اجتماعی، بحران، زلزله، منطقه سه شهرداری شیراز.

تاب آوری در برابر زلزله یکی از مفاهیم بسیار مهم نظری و عملی در مدیریت بحران است .طی چند دهه گذشته، رشد شتابان شهری و توسعه مناطق فرودست شهری (به ویژه در کشورهای در حال توسعه) موجب شده که آسیب پذیری آن‌ها در برابر بحران‌هایی با منشاء انسانی و طبیعی بیش از پیش گردد. لذا امروزه بر بحث تاب آوری بیش از آسیب پذیری تاکید شده است.پژوهش حاضر با هدف اســتخراج اثرگذارترین مؤلفه‌ها و اولویت سنجی آن هــا در تاب آوری با رویکرد اجتماعی جهت مقابله با زلزله در مرحله پیشــگیری در منطقه 3 شهرداری شیراز انجام گرفت. 383 پرسشنامه به عنوان نمونه از سرپرستان خانوارها جمع آوری گردید . ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه محقق ساخته بود که سوالاتی در مورد ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی خانوارها و ارزیابی ابعاد و مولفه‌های تاب آوری را در بر می‌گرفت. داده‌ها، با به کارگیری آزمون‌های مورد تحلیل قرار گرفتند . جهت بررسی تجزیه و تحلیل داده‌ها مدل رگرسیون خطی چندگانه، t- test، تحلیل واریانس ANOVA و ضریب همبستگی پیرسون به کار رفته است.نتایج تحقیق نشان داد که از میان شاخص‌های مورد مطالعه مولفه سرمایه اجتماعی با میانگین نظری 3.99، بیش ترین اهمیت را در پیش بینی تاب آوری کل برخوردار است. در مجموع، بعد تاب آوری اجتماعی از سطح مطلوبی برخودار بوده است. نتایج رگرسیون خطی چندگانه نشان می‌دهد وضعیت تاهل، میزان درآمد ماهیانه فرد، میزان درآمد صرف ضروریات، کیفیت و عمر ساختمان و تعداد دفعات تجربه زلزله رابطه معنی داری با تاب آوری اجتماعی دارند. چنان‌چه نتایج نشان می‌دهد به ازای هر واحد افزایش در متغیر تعداد دفعات تجربه زلزله میزان تاب‌آوری اجتماعی به اندازه 18/0 افزایش می‌یابد.

 

استناد: مشک سار ، پریسا؛ و محمد حسن آزادی . (1403)، اولویت سنجی عوامل موثر بر تاب آوری اجتماعی منطقه 3 شهرداری شیراز در برابر زلزله، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 15(57)، 159-174. DOI: 10.30495/jupm.2022.29376.4059

 

 

مقدمه:

 

---

[1]  . نویسنده مسئول: پریسا مشک­سار، تلفن: [phone]، پست الکترونیکی: [e-mail]

در جهان متحول کنونی، بلایای طبیعی مانند سیل، زلزله، آتش‌فشان، خشک‌سالی و طوفان بر حسب عمق و وسعت آن‌ها و نیز سطح مقاومت و آمادگی عینی و ذهنی جوامع و انسان‌ها و اقدامات پیشگیرانه در این زمینه با پیامدهایی بسیار متفاوت در جوامع همراه است. علی رغم کاهش دامنه و عمق خسارات ناشی از زلزله به ویژه در جوامع پیشرفته، فراوانی و شدت پیامدهای آن از گذشته به مراتب بیش‌تر شده است(Ebrahimpour, 2009). زلزله‌ها، بـه زیرساخت‌ها، شریان‌هـای حیاتی و تأسیسـات صـدمه وارد می‌سازند و موجب از بین رفتن دارایی‌ها، اختلال در برنامه ریزی، افزایش مرگ و میر، وارد آمدن جراحات و صـدمات روحی می‌شوند(Mirasadollahi et al., 2021). براین اساس بررسی‌های مربوط به آسیب‌پذیری لرزه‌ای شهرها یکی از ضروریات مدیریت شهری است.

از زمان تصویب چهارچوب طرح هیوگو در 22 ژانویه 2005، هدف اصلی برنامه‌ریزی برای مخاطره و کاهش خطر بحران، علاوه بر کاهش آسیب‌پذیری به نحوی بارز به سمت تمرکز روی ایجاد تاب‌آوری در جوامع گرایش پیدا کرده است(Heidarifar et al., 2018). تاب‌آوری در بسیاری از حوزه‌های علمی و در دامنه‌ی وسیعی از اکولوژی تا علوم اجتماعی، روانشناسی فیزیک و اقتصاد به یک اصطلاح مهم تبدیل شده است. هیچ اجماعی از تعریف تاب آوری که مورد قبول همه رشته‌های علمی باشد، وجود ندارد. به طور کلی تاب‌آوری در مورد تطابق و کاهش آسیب‌پذیری است. بسیاری از محققین تاب‌آوری را توانایی واحدهای اجتماعی برای کاهش خطرات، مهار اثرات بلایا در هنگام وقوع و انجام فعالیت‌های بازیابی برای به حداقل رساندن اختلالات اجتماعی و کاهش اثرات زلزله‌های آینده می‌دانند(Marasco et al., 2022).

بنابراین تاب آوری بـه دلیل پویایی واکنش جامعه در برابر مخاطرات، نوعی آینده‌نگری است و به گسترش گزینش‌های سیاستی برای رویارویی با عدم قطعیت و تغییر هم کمک می‌کند. در این صورت افزایش تاب‌آوری در برابر سوانح می‌توانـد به افزایش ظرفیت سازگاری و معیشـت پایدار جامعه منجر شود(Mahmoudzadeh et al., 2022). 

کشور ایران به دلیل قرار گیری در کمربند لرزه خیز آلپ-هیمالیا و در محل تصادم ورقه‌های اوراسیا-عربستان، از نظر زمین شناسی فعال است. حدود ۸ درصد از زمین‌لرزه‌های دنیا و حدود ۱۷ درصد از زلزله‌های بزرگ دنیا در فلات ایران رخ می‌دهد طی نودساله گذشته هیجده زلزله با قدرت پیش از هفت ریشتر را تجربه کرده که موجب خسارتهای عمده مالی، جانی، اقتصادی، اجتماعی و داغدیدگی بخش عظیمی از جامعه شده است(Salimi & Naderi, 2020). بررسی نحوه مواجهه با بلایای طبیعی در ایران، حاکی از آن است که مدیران شهری بیشتر به التیام بخشــی پیامدهای ناشی از وقوع بلایا اکتفا و همت خود را برای مقابله و بازســازی در چرخه مدیریت بحــران متمرکز کرده‌اند(Ebadollahzadeh Maleki et al., 2019). بـا توجـه بـه اینکـه مدیریت سوانح محیط زیستی بعد از رخداد سـانحه در ایـران در شرایط مطلوبی قرار نداشته و پس از وقوع اینچنـین حـوادثی همچون زلزله شهرهای بم و رودبار آسیب‌های زیادی بـه مـردم اینگونه جوامع واردشده و بدین دلیل که معمولا افراد سـانحه دیده قادر نیستند به آسانی به شرایط متعادل بازگردند، نیاز است که پیش از وقوع بحران میزان تاب آوری جوامع مورد مطالعه قرار گیرد(Bastaminia et al., 2016). با توسعه و گسترش روزافزون شهرهایی که در مناطق لرزه خیز قرار دارند، آسیب پذیری آنها در برابر زلزله‌های مخرب رو به افزایش است.

مطابق طرح تفصیلی شیراز، این شهر در رده بندی خطر نسبی زلزله، در محدوده آسیب‌پذیری زیاد و خیلی زیاد است. این شهر به عنوان مهم‌ترین مرکز سیاسی، اداری و جمعیتی استان، همواره از رشد بالای جمعیتی و اثر مهاجرت قابل توجه برخوردار بوده است. با توجه به تعداد بسیار زیاد گسل‌ها (گسل بمو، مهارلو، زرقان، سلطان، بیدزرد، قلات، بزین) در سطح استان فارس و سوابق تاریخی فعالیت این گسل‌ها می‌توان به این نکته پی برد که امکان وقوع زلزله‌ای عظیم در شیراز وجود دارد. در بین مناطق 11 گانه شیراز، منطقه سه شهرداری شیراز، منطقه مستعدی برای وقوع زلزله می‌باشد. نزدیکی به گسل‌هایی مانند گسل سعدی و سلطان II خطر زمین لرزه را در این منطقه تشدید می‌کند. علاوه بر این مسئله رعایت نکردن اصول ایمنی ، مانند ساخت و ساز در حریم گسل‌ها، فرسوده بودن بافت‌های محله وجود معابر تنگ و باریک و ... لزوم ارزیابی تاب آوری منطقه در برابر زلزله جهت کاستن از خطرات ناشی از زلزله در این محدوده را ضروری جلوه می‌دهد

از ان‌جا که غالب مطالعات انجام شده به بررسی بعد کالبدی محیط پرداخته‌اند لــزوم توجه به بعد اجتماعی معمولا مورد غفلت واقع شــده و می‌توان از این بعد تعبیر به "بعد مورد غفلت واقع شده تاب آوری" یاد نمود. بنابراین در این مقاله ســعی برآن بوده تا از میان ابعاد مختلف تاب آوری، تاب آوری اجتماعی در برابر سوانح طبیعی در منطقه 3 شیراز بحث و بررسی گردد. بدین ترتیب این مقاله در پی پاسخ به این ســؤال اساسی می‌باشد که شاخص‌های مطــرح و اولویت بندی آنها به چــه ترتیبی می‌باشــد به عبارتی دیگر مؤلفه‌هــای مؤثر در تاب‌آوری با رویکرد اجتماعی جهت مقابله با زلزله کدم‌اند؟

 

پیشینه و مبانی نظری تحقیق:

 

واژه تاب‌آوری نشات گرفته از واژه لاتین Resilire، به معنی جهش کردن یا به جای اول برگشتن است(Bastaminia et al., 2016). بانک توسعه آسیایی (ADB) تاب آوری را به عنوان "توانایی کشورها، جوامع، مشاغل و خانواده‌ها برای مقاومت، جذب، بهبودی و سازماندهی مجدد در پاسخ به مخاطره‌های طبیعی، بدون به خطر انداختن پایداری آنها و توسعه اقتصادی-اجتماعی" تعریف کرده است(Chisty et al., 2022). در واقع، تاب‌آوری پدیده‌ای است که از پاسخ‌های انطباقی طبیعی انسان حاصل می‌شود و علی‌رغم رویارویی فرد با تهدیدهای جدی، وی را در دستیابی به موفقیت و غلبه بر تهدیدها توانمند می‌سازد(Khalatbari, & Bahari, 2009). بنابراین تاب‌آوری صرف مقاومت منفعل در مقابل آسیب‌ها یا شرایط تهدید‌کننده نیست بلکه فرد تاب‌آور، مشارکت‌کننده فعال و سازنده محیط پیرامونی خود است(Jowkar, 2008). داویدو¹، چادیو² و استیوارت ریتچی³ تاب‌آوری را به عنوان «یک مکانیسم دفاعی» تلقی کردند که افراد را قادر می‌سازد تا در مواجهه با ناملایمات رشد و پیشرفت کند(Ghaderi et al., 2016).

مفهوم اصطلاح تاب‌آوری مکرراً بازتعریف شده و از طریق ابعاد اکتشافی، استعاری و هنجاری توانایی، توسعه پیداکرده است. فصل مشترک تمامی این تعاریف ظرفیت برگشت‌پذیری، انطباق، جذب فاجعه، بر هم نخوردن سیستم، انعطاف‌پذیری و زنده ماندن است که در جهت مقابله با اختلال و انطباق جوامع با آن استفاده می‌شود. این اختلالات شامل بحران‌ها، سوانح و شوک‌هاســت. همچنین در این تعاریف مشخص می‌شود که تاب‌آوری امری همه جانبه است و ابعاد متفاوتی را شامل می‌گردد که حرکــت در رهیافت این عوامل در تکمیل یکدیگر در نهایت به تاب‌آور شدن یک سیستم می‌انجامد(Ahmadzadeh kermani & Aminzadeh Goharrizi, 2022,).

در این میان اجماع صاحب نظران در حداقل وجود چهار بعد کالبدی، نهادی، اقتصادی و اجتماعی تاب‌آوری حتمی اســت(Maleki et al., 2020) که در ادامه تعریفی مختصر از آن‌ها ارائه می‌شود. تاب آوری کالبدی، ارزیابی واکنش جامعه و ظرفیت بازیابی بعد از سانحه نظیر پناهگاه‌ها، واحدهای مسکونی، تسهیلات سلامتی و زیرساختی مانند خطوط لوله، جاده‌ها و وابستگی آن‌ها به زیر ساخت‌های دیگر را به همراه دارد(Yarahmadi et al., 2020). تاب‌آوری از بعد اجتماعی به توانایی جوامع برای انطباق با تنش‌ها و آشفتگی‌ها، انجام فعالیت برای کاهش از هم گسیختگی اجتماعی و ظرفیت برگشت‌پذیری جوامع اشاره دارد. در بعد اقتصادی به واکنش و سازگاری ذاتی جوامع برای کاهش آسیب‌های ناشی از بحران‌ها و در بعد نهادی به عنوان ظرفیت جوامع برای کاهش آسیب و ایجاد پیوندهای سازمانی در درون جامعه تعریف می‌شود(Rahimi et al,. 2020). در این رابطه مطالعات بسیاری انجام شده است که به برخی از ان‌ها اشاره شده است.

زیاری و کانونی در راستای مبانی علم آینده پژوهی با رویکرد اکتشافی و تحلیلی به وضعیت تاب آوری اجتماعی در چهارچوب حکمروایی شایسته‌ی شهری در شهر اردبیل پرداخته‌اند. در این پژوهش از نرم افزار میک مک و سناریو ویزارد برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شده است و به این نتیجه دست یافتند که تسهیل مداخله‌ی شهروندان و افزایش تعداد سازمان‌های مردم نهاد شهری جزو بالاترین ارزش سازگاری در آیندەی تاب آوری اجتماعی شهر اردبیل هستند(Ziyyari. & Kanuni, 2021). سعیدی و همکاران با هدف تدوین سناریوهای تاب آوری شهرهای مرزی آبادان و خرمشهر پژوهشی انجام دادند. به منظور تدوین سناریوهای تاب آوری شهری نیز از روش تحلیل بالانس
اثرات متقابل و نرمافزار سناریو ویزارد استفاده گردید. نتایج مربوط به این سناریوها نشان داد بیشتر سناریوها در وضعیت‌های ایستا (ادامه روند موجود در تاب آوری این شهرها) و بحرانی قرار گرفته‌اند(Saeedi et al., 2021). 

 

---

[1]  Davy dov

[2]  Chaudiou

[3]   Ritchie

نصیری هنده خاله و همکاران سعی نمودند تا شاخص‌های مؤلفه کالبدی محیطی تاب آوری شهری در بافت‌های ناکارآمد شهر ملارد را که می‌تواند در تاب آوری شهری به کار گرفته شوند، شناسایی کنند. براساس نتایج به دست آمده از میان عواملی که مورد بررسی قرار گرفته است، معیار ریزدانگی بالاترین درجه اهمیت را در میزان تاب آوری محدوده مورد مطالعه داشته است(Nasiri Hande Khaleh et al., 2021).

صیدمرادی و همکاران پژوهشی باهدف بازنمایی فرآیند بهره مندی از سرمایه اجتماعی در تاب آوری زلزله زدگان کرمانشاه انجام دادند. براساس نتایج به دست آمده، احساس مسئولیت به عنوان مقوله‌ی هسته‌ای انتخاب شد . شرایط علی عبارت بود از احترام وارزش و حمایت عاطفی اقوام، خانواده ودوستان(Seydmoradi et al., 2020).ضرغامی و همکاران به سنجش و ارزیابی تاب آوری محله‌های مرکز شهر زنجان در چهار بعد کالبدی، اقتصادی،اجتماعی و مدیریتی پرداختند. نتایج تحلیل گویای آسیب‌پذیری بالای کالبد بخش مرکزی شهر زنجان است؛ نتایج تحلیلپرسشنامه نشان میدهد بعد اجتماعی با بیشترین تاثیر میتواند سبب افزایش تاب آوری در تمامی محلات مورد پژوهش است(Zarghami et al., 2017).

 

امروزه جوامع به طور فزاینده‌ای از نیاز به بهبود تاب‌آوری برای آمادگی خطرات پیش‌بینی شده، سازگاری با شرایط در حال تغییر و بازیابی سریع پس از حادثه آگاهی یافته‌اند. چارچوب تاب‌آوری بلایا، روشی برای برنامه‌ریزی برای تاب‌آوری جوامع به وسیله‌ی اولویت‌بندی پیشرفت‌های ساختمان‌ها و سیستم‌های زیربنایی بر اساس اهمیت آن‌ها در حمایت از نهاد اجتماعی و عملکرد اقتصادی در جامعه فراهم می‌کند(CA Workshop, 2015). چارچوب‌های تاب‌آوری، جوامع را به عنوان ویژگی‌هایی که آسیب‌پذیری آن‌ها را، در مقابل پیامدهای مخاطرات طبیعی کاهش می‌دهد، بررسی می‌کنند.

در این رابطه چارچوب کاری هیوگو(HFA) برای انگیزه‌بخشی بیش‌تر به فعالیت در سطح جهانی در پی چارچوب کاری دهه بین‌المللی کاهش سوانح(UNISDRY) به سال 1999، شکل گرفت. این سند یکی از اولین و اساسی‌ترین تلاش‌های بین‌المللی جهت رفع نیاز به ارائه حفاظت مردم در برابر پیامدهای بلایای طبیعی می‌باشد(Valbonesi, 2021).

بعد از پایان دوره کاری چارچوب هیوگو (2005- 2015) در جهت افزایش و بهبود تاب‌آوری ملل و جوامع در مقابل بلایا، چارچوب سندای(2015- 2005) به تصویب رسید. با این عزم جهانی، اقدامات همه جانبه در زمینه‌ی مدیریت کاهش خطرپذیری سوانح با هدف تاب‌آورسازی سکونتگاه‌های شهری صورت گرفته است(Mohammadi sarin dizaj & Ahadnejad roshti, 2016). همچنین چارچوب 4R چهار ویژگی برای جوامع تاب‌آور معرفی می‌کند که عبارتند از: استحکام، سرعت، چندگانگی و غنی بودن(Aslani et al., 2019). Bruneau و همکاران (2003) تلاش نمودند تا از مفاهیم کیفی آن به سمت مفاهیم کمی پیچیده از طریق یکپارچه‌سازی شاخص‌ها و ویژگی‌های تاب‌آوری از قبیل استحکام، سرعت و قابلیت اطمینان حرکت کنند. برای حرکت به سمت یک مفهوم‌سازی کیفی از تاب‌آوری جامع از یک چارچوب یکپارچه استفاده نمودند. این چارچوب مفهومی متکی بر اندازه‌گیری تاب‌آوری و مشتمل بر احتمال کاهش ویرانی‌ها، کاهش پیامدهای ناشی از ویرانی‌ها، و کاهش زمان بازیابی و ریکاوری است(Tamvakis & Xenidis, 2013).

مدل توبین 1999، مدل معیشت پایدار، مدل خطی- زمانی دیویس 2006، مدل سرمایه محور 2007، مدل مکانی (DROP)¹ 2008، مدل شاخص خط مبنا 2010، چارچوب مخاطرات تـاب‌آوری( FEMA)² ، چارچوب embrace و چارچوب PEOPLES از جمله مدل‌های دیگری هستند که با موضع تاب‌آوری جوامع در برابر سوانح مطرح گردیده‌اند(Yodmani, 2007, Tobin, 1999, Tiernan et al, 2019, Mayunga, 2007, Ramin Azad et al., 2020). 

بسیاری از مدل‌های ارزیابی تاب‌آوری به ارزیابی پیش از حادث شدن وقایع مخرب(وضع موجود یا ظرفیت تطابق پذیر) می‌پردازند. این مدل‌ها با استفاده از معیارها و داده‌های قراردادی به ارزیابی کمی تاب‌آوری براساس وضع موجود(تاب‌آوری ذاتی) در محدوده‌های جغرافیایی مختلف و یا سنجش نتایج و تغییرات در طول زمان در یک محدوده خاص می‌پردازند(Zebardast et al., 2020).

بریگوگلیو و گالی در سال 2003 مطرح کردند که شاخص ساده تاب‌آوری، تولید ناخالص داخلی سرانه است، زیرا این متغیر توانایی کشور برای مقابله با آسیب‌پذیری را در بر می‌گیرد. آن‌ها در سال 1997 با اضافه کردن سه متغیر، شاخص خود را اصلاح کردند که عبارت‌اند از: تمرکزصادرات، وابستگی به واردات استراتژیک، وابستگی به منابع مالی خارجی(Shabani & Nakhli, 2008). به زعم ماگان و هاگوری (2006)معیارهایی که تا امروز بیانگر این شاخص‌هاست عبارتند از: اعتماد یا اعتبار³( Enemark, 2006)، رهبری⁴، کارایی جمعی⁵، سرمایه اجتماعی⁶، انسجام اجتماعی و حس اجتماع⁷، درگیری اجتماع⁸( Clauss & Lopez, 2002)، معیارها/نگرش‌ها/ارزش‌های موجود⁹، ارتباطات و اطلاعات¹⁰ و وابستگی به منابع¹¹(Adger, 2000). این شاخص‌ها، از رویکردهای مختلفی نشات می‌گیرند که این رویکردها را می‌توان به سه دسته اصلی شامل توان ایستادگی، مقاومت و واکنش مثبت به فشار یا تغییر تقسیم کرد(Namjoo et al., 2021).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1- مدل مفهومی تحقیق- منبع: مطالعات نگارندگان، 1400

 

همچنین مجموعه‌ای از شاخص‌ها نیز برای ارزیابی «تاب آوری اجتماعی» از طرف محققانی چون آروکا جیمنز و همکاران (2017) مطرح شده که عبارتند از: جمعیت، وابستگی، تحصیلات، وضعیت اشتغال، خدمات بهداشتی، وضعیت زیرساخت‌ها و توسعه، ساختمان‌ها و آسیب‌پذیری کارکنان(Aroca-Jimenez, 2017). همان‌گونه که مشخص شد، علیرغم توجه و گسترش فراوان استفاده از مفهوم تاب‌آوری، درک نظری محدودی در مورد آن وجود دارد. همپوشانی شاخص‌های استفاده شده در مدل‌های مختلف، می‌تواند شاخص‌های اصلی در ابعاد مختلف تاب‌آوری را نشان دهد. شواهد دقیقی برای انتخاب جهانی شاخص‌ها، اندازه‌گیری کمی یا وزن آن‌ها وجود ندارد(Patel & Nosal, 2016). در این مقاله به دلیل ترکیب مدل مکانی کاتر با مدل اجتماع محور و چارچوب سرمایه محور، جامعه به عنوان جامعه‌ای که توانایی عمل دارد، در نظر گرفته شده است. بدین ترتیب نگارندگان با مطالعه تقریبا 100 مقاله که در آن‌ها به بحث اشاره کرده‌اند شاخص‌ها را استخراج و با توجه به ابعاد و فراوانی شاخص‌ها، آن‌ها را طبقه‌بندی کرده‌اند که در نهایت از بین آن‌ها شاخص‌های مطرح شده برای انجام پژوهش انتخاب می‌شود.

مواد و روش تحقیق: 

این پژوهش از نوع کاربردی و توسعه‌ای می‌باشد که با استفاده از ابزار کتابخانه‌ای و روش توصیفی- تحلیلی به تبیین مفهومی و سنجش شاخص‌ها و عوامل موثر بر تاب‌آوری اجتماعی در منطقه 3 شهرداری شهر شیراز پرداخته است. با توجه به مطالعات انجام شده متغیرهای آگاهی، مهارت، نگرش، سرمایه اجتماعی از شاخص‌های اجتماعی هستند که در این مقاله مورد بررسی واقع شده‌اند. بدین منظور از پرسشنامه برای جمع‌آوری اطلاعات منطقه 3 شهرداری شیراز استفاده شده است. برای سنجش روایی کیفی، پرسشنامه تنظیم شده، در اختیار 10 نفر از افراد مجرب و متخصص در زمینه‌ی تاب‌آوری در حوزه سوانح گذاشته شد و نظرات آنان در طراحی پرسشنامه اعمال گردید. برای سنجش روایی به شکل کمی از دو شاخص نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا استفاده شد. نهایتا این‌که برای سنجش پایایی پرسشنامه روش (آزمون- آزمون مجدد) به کار برده شد. با توجه به حجم جامعه آماری، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 388 نفر خواهد بود که با احتساب ضریب خطا 383 پرسشنامه پر شد.

در این تحقیق با توجه به توزیع نرمال داده‌ها، با به کارگیری آزمون‌های t- test و تحلیل واریانس ANOVA و ضریب همبستگی پیرسون به بررسی ارتباط بین میزان تاب‌آوری اجتماعی با ویژگی‌های اجتماعی، اقتصادی و کالبدی پاسخگویان سرپرست منطقه 3 شهرداری شهر شیراز پرداخته شد. 

 

محدوده مورد مطالعه

یکی از مناطق آسیب‌پذیر شهر شیراز منطقه 3 می‌باشد. این منطقه در شمال شرقی شهر شیراز قرار دارد و از جنوب به بلوار مدرس، خیابان تختی و فردوسی از شرق به بلوار فضیلت، از شمال به بلوار جمهوری، شهرک سعدی و بلوار سرداران شهید و از غرب به خیابان حر ختم می‌شود. با توجه به آمار سال 1395، منطقه 3 با مساحت 1447 هکتار 7 درصد مساحت کل شهر شیراز را در بر می‌گیرد. جمعیت این منطقه حدود 142327 نفر برآورد گردیده و تراکم جمعیتی آن حدود 98 نفر در هکتار است. در شکل1 موقعیت منطقه 3 شهرداری شیراز نشان داده شده و در ادامه ویژگی‌های سرپرستان خانوار در این منطقه مشخص شده است.

 

 

شکل 2- محدوده منطقه 3 شهرداری شیراز- منبع: شهرداری شیراز.

 

---

[1]  Disaster Resilience of Place

[2]  Federal Emergency Management Agency

[3]  Trust

[4]  Leadership

[5]  Collective efficacy

[6]  Social capital

[7]  Social cohesion and sense of community

[8]   Community involvement

[9]   Existing norms/attitudes/values

[10]  Communication and information

[11]  Resource dependency

بحث و یافته‌های تحقیق

در این بخش فراوانی، میانگین و میانه ویژگی‌های اجتماعی 

مربوط به پاسخگویان سرپرست خانوار در منطقه 3 شهرداری شیراز در قالب جدول 1 نمایش داده شده است.

 

 

جدول 1- ویژگی‌های اجتماعی سرپرستان خانوار

متغیر	میانگین	انحراف معیار	متغیر	میانگین	انحراف معیار
سن	3/44	59/11	میزان مخارج ماهیانه	2276955	1584248
مدت اقامت در محله	86/10	49/9	متراژ منزل مسکونی	44/136	82/107
درآمد ماهیانه سرپرست	2367694	2467590	ارزش منزل مسکونی	305140540	219952364
درآمد ماهیانه خانوار	2976861	25490360	دفعات تجربه زلزله	2/5	46/4

منبع: یافته‌های نگارندگان، 1400

 

اکثریت پاسخگویان سرپرست خانوار در این مطالعه(56.1%) تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی بوده‌اند و تنها 0.8% در این منطقه شهر شیراز تحت پوشش بیمه حوادث بوده‌اند. در ادامه مولفه‌های مرتبط با معیارهای تاب‌آوری اجتماعی سرپرستان خانوار منطقه 3 شهرداری شیراز آورده شده است(جدول 2).

 

جدول 2- متغیرهای مرتبط با تاب آوری اجتماعی 

متغیر	طبقه‌بندی	فراوانی	درصد	متغیر	طبقه‌بندی	فراوانی	درصد
جنسیت	مرد	328	6/85	مالکیت	مالک	210	1/56
	زن	55	4/14		مستاجر	152	06/4
سطح تحصیلات	بیسواد	11	9/2		سرایداری	7	9/1
	ابتدایی و راهنمایی	52	6/13		رایگان	5	3/1
	دبیرستان و دیپلم	133	7/34	درآمد صرف ضروریات	تقریبا همه آن	125	6/33
	فوق دیپلم	57	9/14		بیش‌تر آن	139	4/37
	لیسانس و فوق لیسانس	123	2/32		نیمی از آن	72	4/19
	دکتری	4	1		کم‌تر از نیمی	17	6/4
	حوزوی	3	8/0		کمی از آن	19	1/5
وضعیت اشتغال	شاغل	298	8/77	محل تولد سرپرست خانوار	شیراز	261	1/68
	غیرشاغل	85	2/22		غیر شیراز	122	9/31

منبع: یافته‌های نگارندگان، 1400

 

برای سنجش میزان تاب‌آوری اجتماعی خانوارهای نمونه در جهت رویارویی و مقابله با زلزله، با توجه به توزیع نرمال داده‌ها، از آزمون پارامتریک یک نمونه‌ای علامت دار ویلکاکسون با در نظر گرفتن حد مطلوب عددی 3 و مقایسه آن با میانگین نظری مربوط به هر مولفه، استفاده شد. سوالات در هر مولفه جمع و بر تعداد سوالات در آن مولفه تقسیم شده است. میانگین نظری مربوط به هر مولفه یک عددی بین 1 تا 5 به دست آمد که این عدد با حد مطلوب 3 با استفاده از آزمون پارامتریک علامت‌دار مقایسه شد. همان‌طور که از جدول ذیل مشخص است، در این مطالعه نمره میانگین نظری مولفه سرمایه اجتماعی (3.99)، مولفه نگرش(3.94) آگاهی و دانش(3.78) و مولفه مهارت(3.76)، به ترتیب در مقایسه با حد مطلوب 3 میزان بالاتری را نشان می‌دهند و این موضوع نشان دهنده اولویت سرمایه اجتماعی نسبت به سایر مولفه‌ها می‌باشد. با توجه به این‌که سطح معنی‌داری حاصل از آزمون یک نمونه‌ای علامت‌دار کم‌تر از 0.05 است، می‌توان نتیجه گرفت که خانوارهای نمونه از حیث مولفه‌های میزان آگاهی و دانش، مهارت، نگرش و سرمایه اجتماعی در وضعیت مطلوبی قرار دارند. در مجموع نمره میانگین نظری میزان تاب‌آوری اجتماعی برای مطالعه منطقه 3 شهرداری شهر شیراز 3.90 به دست آمد که در مقایسه با حد مطلوب 3 در سطح معناداری کم‌تر از 0.05 میزان بالاتری را نشان می‌دهد. به عبارتی دیگر این یافته بیان‌گر آن است که وضعیت تاب‌آوری اجتماعی از دیدگاه پاسخگویان سرپرست خانوار، در این مطالعه از وضعیت مطلوبی برخودار است.

 

 

جدول3- سنجش مولفه‌های تاب‌آوری اجتماعی در منطقه 3 شهرداری شهر شیراز با استفاده از آزمون یک نمونه‌ای علامت‌دار ویلکاکسون

مولفه‌ها		حد مطلوب=3
	میانگین نظری		انحراف معیار	تفاوت میانگین نظری از حد مطلوب	95 درصد فاصله اطمینان		P-value	وضعیت
آگاهی و دانش	3.78		0.9878	0.78184	0.682	0.8811	0.001>	مطلوب
مهارت	3.7687		1.05259	0.76874	0.6630	0.8745	0.001>	مطلوب
نگرش	3.9459		0.72084	0.94592	0.8735	1.0183	0.001>	مطلوب
سرمایه اجتماعی	3.9955		0.73860	0.99550	0.9213	1.0697	0.001>	مطلوب
تاب آوری اجتماعی	3.9014		0.54265	0.90142	0.8469	0.9559	0.001>	مطلوب

منبع: یافته‌های نگارندگان، 1400

 

جنسیت، قومیت و محل تولد و تاب‌آوری

 

در مطالعه منطقه 3 شهرداری شهر شیراز بین متغیر جنسیت پاسخگویان سرپرست خانوار با میزان تاب‌آوری اجتماعی ارتباط معناداری وجود ندارد(0.05P>). نشان می‌دهد که در این مطالعه بین متغیر قومیت و محل تولد پاسخگویان سرپرست خانوار با میزان تاب‌آوری اجتماعی ارتباط معناداری وجود ندارد(0.05< P).

 

جدول 4- ارتباط بین جنسیت و تاب‌آوری اجتماعی در منطقه 3 شهرداری شهر شیراز

تاب آوری	پاسخ	تعداد پاسخگویان	میانگین	انحراف معیار	آماره t	P-value
جنسیت	مرد	328	39.8277	5.6799	1.392-	0.165
	زن	55	40.9545	4.7307
قومیت	فارس	294	39.8835	5.5713	0.678-	0.498
	غیرفارس	89	40.3399	5.5483
محل تولد در شیراز	بلی	261	39.9100	5.4955	0.409-	0.683
	خیر	122	40.1598	5.7212

 

 

 

منبع: یافته‌های نگارندگان، 1400

 

تسلط به زبانی غیر از زبان مادری و وجود افراد معلول در خانواده و تاب‌آوری

 

ارتباط آماری معنی‌داری بین متغیر تسلط به زبانی غیر زبان مادری و با متغیر تاب‌آوری اجتماعی وجود دارد (0.05< P). اما در مورد وجود افراد معلول در خانواده این رابطه برقرار نمی‌باشد.

 

 

تاب آوری	پاسخ	تعداد پاسخگویان	میانگین	انحراف معیار	آماره t	P-value
زبان غیرمادری	بلی	67	40.6816	5.3546	2.730	0.006
	خیر	316	39.6422	5.5381
افراد معلول	بلی	29	40.3017	5.5783	0.314	0.754
	خیر	354	39.9640	5.5679

جدول 5- ارتباط بین تسلط به زبان غیر زبان مادری و وجود افراد معلول در خانواده و تاب‌آوری در منطقه 3 شهرداری شیراز

منبع: یافته‌های نگارندگان، 1400

سطح تحصیلات و وضعیت مالکیت منزل مسکونی و تاب‌آوری

 

در مطالعه منطقه 3 شهرداری شهر شیراز بین متغیر سطح تحصیلات پاسخگویان سرپرست خانوار و وضعیت مالکیت منزل مسکونی با میزان تاب‌آوری اجتماعی ارتباط معناداری وجود ندارد(0.05> P). به طوریکه نمره میانگین تاب‌آوری اجتماعی در پاسخگویانی که مالک هستند نسبت به پاسخگویانی که مستاجر هستند از نظر آماری متفاوت نمی‌باشد.

 

 

جدول 6- ارتباط بین سطح تحصیلات سرپرست خانواده و وضعیت مالکیت منزل مسکونی و تاب آوری اجتماعی در منطقه 3 شهرداری شهر شیراز

مالکیت منزل	تعداد پاسخگویان	میانگین	انحراف معیار	کم‌ترین	بیش‌ترین	F	P-value
مالک	210	40.3214	5.6165	21.75	54	1.256	0.286
مستاجر	152	39.5000	5.4102	19.25	56.25
سایر	12	41.2500	7.1135	33	53.75
کل	374	40.0174	5.5881	19.25	56.25
سطح تحصیلات	تعداد پاسخگویان	میانگین	انحراف معیار	کم‌ترین	بیش‌ترین	F	P-value
بیسواد	11	40.5455	5.6732	28.75	47.50	2.210	0.067
ابتدایی	23	37.0543	5.0424	27.50	46.25
راهنمایی	29	40.9310	6.6978	25	53.75
دبیرستان و دیپلم	133	40.5113	5.5716	19.25	56.25
دانشگاهی	187	39.8008	5.3445	23.50	54
کل	383	39.9896	5.5621	19.25	56.25

 

 

 

 

 

 

 

 

منبع: یافته‌های نگارندگان، 1400

 

 

وضعیت پوشش بیمه و تاب‌آوری

از مهم‌ترین شاخص‌هایی که به نوعی اجماع کلی هم در مورد آن وجود دارد، بیمه می‌باشد. به گونه‌ای که پلینگ(2003) از آن به عنوان یکی از مکانیزم‌های اساسی در افزایش تاب‌آوری افراد و خانوارها نام می‌برد. در این بخش برای مشخص کردن رابطه همبستگی بین این متغیر و تاب‌آوری به علت این‌که متغیر بیمه در سطح سنجش اسمی است، از آزمون t-test استفاده شده است. در مطالعه منطقه 3 شهرداری شهر شیراز، بین متغیر وضعیت پوشش بیمه با میزان تاب‌آوری اجتماعی ارتباط معناداری وجود دارد (0.05> P). همچنین وضعیت فعالیت و اشتغال افراد می‌تواند یکی از فاکتورهای تاثیرگذار بر تاب‌آوری باشد. در مطالعه منطقه 3 شهرداری شهر شیراز بین متغیر وضعیت اشتغال پاسخگویان سرپرست خانوار با میزان تاب‌آوری اجتماعی ارتباط معناداری وجود ندارد(0.05< P).

 

جدول 7- ارتباط بین وضعیت پوشش بیمه و شغل و تاب‌آوری در منطقه 3 شهرداری شهر شیراز

P-value	آماره t	انحراف معیار	میانگین	تعداد پاسخگویان	وضعیت اشتغال
0.819	0.229	5.3985	40.024	298	شاغل
		6.1341	39.867	85	غیرشاغل
P-value	آماره t	انحراف معیار	میانگین	تعداد پاسخگویان	پوشش بیمه
0.004	2.874	5.3121	41.830	62	بلی
		5.5496	39.634	321	خیر

منبع: یافته‌های نگارندگان، 1400

سن و مدت اقامت در محله و تعداد دفعات تجربه زلزله و تاب‌آوری

 

ارتباط آماری معنی‌داری بین متغیر مدت زمان سکونت در محله و متغیر تعداد دفعات تجربه زلزله با متغیر تاب‌آوری اجتماعی وجود دارد (0.05> P). چنان‌چه با افزایش میزان سال‌های اقامت در محله سکونت میزان تاب‌آوری اجتماعی افزایش می‌باشد و برعکس. 

 

 

جدول 8- همبستگی بین سن و مدت اقامت در محله و دفعات زلزله وتاب‌آوری در منطقه 3 شهرداری شهر شیراز

تاب‌آوری اجتماعی	دفعات تحربه زلزله	تاب‌آوری اجتماعی	اقامت در محله	تاب‌آوری اجتماعی	سن
0.099	1	0.113	1	0.62	1	ضریب همبستگی پیرسون
0.045		0.027		0.229		P-value
381	381	383	383	383	383	تعداد

منبع: یافته‌های نگارندگان، 1400

 

قابل پیش‌بینی بودن درآمد و عمر و کیفیت ساختمان مسکونی و تاب‌آوری

 

در مطالعه منطقه 3 شهرداری شهر شیراز بین متغیر قابل پیش‌بینی بودن درآمد پاسخگویان سرپرست خانوار با میزان تاب‌آوری اجتماعی ارتباط معنی‌داری وجود ندارد(0.05< P). ارتباط آماری معنی‌داری بین متغیر عمر و کیفیت ساختمان مسکونی با متغیر تاب‌آوری اجتماعی وجود دارد (0.05> P). به طوریکه افرادی که منزل نوساز دارند نسبت به سایر افراد نمره میانگین تاب‌آوری اجتماعی بیش‌تری دارند.

 

جدول 9- ارتباط بین وضعیت قابل پیش‌بینی بودن درآمد و عمر و کیفیت ساختمان مسکونی و تاب‌آوری در منطقه 3 شهرداری شهر شیراز

عمر و کیفیت ساختمان	تعداد پاسخگویان	میانگین	انحراف معیار	کم‌ترین	بیش‌ترین	F	P-value
نوساز	108	42.6968	6.3680	21.75	54	3.472	0.016
قابل استفاده	170	39.1985	5.3520	19.25	55
مرمتی	63	41.4286	4.0434	31.25	49
تخریبی	42	39.2143	5.6486	25	56.25
کل	383	39.9896	5.5621	19.25	56.25
پیش‌بینی درآمد	تعداد پاسخگویان	میانگین	انحراف معیار	کم‌ترین	بیش‌ترین	F	P-value
خیلی کم	71	39.3908	6.0549	19.25	55	0.942	0.420
کم	116	39.7444	5.6084	23.50	53.75
متوسط	157	40.5414	4.6290	23.25	56.25
زیاد	39	39.8846	7.6161	21.75	54
کل	383	39.9896	5.5621	19.25	56.25

 

میزان درآمد صرف ضروریات و مدت اقامت در شهر شیراز و تاب‌آوری

 

نتایج جدول 10 نشان می‌دهد که ارتباط آماری معنی‌داری بین متغیر مدت زمان سکونت در شیراز و میزان درآمد صرف ضروریات با متغیر تاب‌آوری اجتماعی وجود دارد (0.05> P). نمره میانگین تاب‌آوری اجتماعی در افرادی که 15 سال به بالا در شهر شیراز زندگی کرده‌اند بیش‌تر از سایر افراد می‌باشد.

 

 

 جدول 10- ارتباط بین میزان درآمد صرف ضروریات و مدت اقامت در شهر شیراز و تاب‌آوری در منطقه 3 شیراز 

اقامت در شهر شیراز	تعداد پاسخگو	میانگین	انحراف معیار	کم‌ترین	بیش‌ترین	F	P-value
5>	28	37.9643	6.5084	25	50.25	2.864	0.023
5-10	27	38.5741	5.8543	23.50	48.25
10-15	35	39.8786	6.5625	19.25	49
15-25	47	41.9362	4.6635	31	55
25<	246	40.0193	5.3340	21.75	56.25
کل	383	39.9896	5.5621	19.25	56.25
درآمد صرف ضروریات	تعداد پاسخگو	میانگین	انحراف معیار	کم‌ترین	بیش‌ترین	F	P-value
تقریبا همه آن	125	39.4820	5.08419	23.50	51.50	2.827	0.027
بیش‌تر آن	139	39.8076	4.8556	19.25	55
نیمی از آن	72	41.3229	6.5099	29.75	56.25
کم‌تر از نیمی	17	41.3235	8.1080	28	53.75
کمی از آن	19	38.6974	6.9410	21.75	45.75
کل	372	40.0040	5.5949	19.25	56.25

 

شرکت در دوره‌های آموزشی زلزله و افراد فعال و تاب‌آوری

نتایج جدول 11 نشان می‌دهد که ارتباط آماری معنی‌داری بین متغیر شرکت در دوره مقابله با زلزله با متغیر تاب‌آوری اجتماعی وجود ندارد (0.05< P). غالب افراد تمایلی به یادگیری و مشارکت در تهیه طرح‌های آموزشی وجود ندارد.شاید علت آن گرفتاری در مسایل روزمره دانست.

 

جدول 11- ارتباط بین شرکت در دوره آموزش زلزله و تعداد افراد فعال در تامین مخارج به جز سرپرست 

P-value	آماره t	انحراف معیار	میانگین	تعداد پاسخگویان	تعداد افراد فعال در تامین مخارج
0.006	2.783	4.8439	40.2073	123	یک نفر و کم‌تر
		6.3374	37.4044	34	دو نفر و بیش‌تر
P-value	آماره t	انحراف معیار	میانگین	تعداد پاسخگویان	شرکت در دوره آموزشی
0.415	0.817	5.0769	40.4722	72	بلی
		5.6703	39.8778	311	خیر

 

 

 

 

 

 

 

 

منبع: یافته‌های نگارندگان، 1400

 

ارتباط آماری معنی‌داری بین متغیر تعداد افراد فعال در تامین مخارج به جز سرپرست خانوار با متغیر تاب‌آوری اجتماعی وجود دارد (0.05> P). چنان‌چه نمره میانگین تاب‌آوری اجتماعی در افراد که 2 نفر و بیش‌تر در تامین مخارج فعال می‌باشند، بیش‌تر از افرادی است که یک نفر و کم‌تر هستند.

 

 

میزان درآمد خانواده و میزان مخارج ماهیانه خانواده و تاب‌آوری

 

نتایج نشان می‌دهد که ارتباط آماری معنی‌داری بین متغیر میزان درآمد ماهیانه خانواده و متغیر میزان مخارج ماهیانه با متغیر تاب‌آوری اجتماعی وجود ندارد (0.05< P).

 

 

جدول 12- همبستگی بین متغیرهای درآمد خانواده و مخارج ماهیانه خانواده با تاب‌آوری در منطقه 3 شهرداری شهر شیراز

تاب آوری اجتماعی	مخارج ماهیانه خانواده	تاب‌آوری اجتماعی	درآمد خانواده
0.060	1	0.021	1	ضریب همبستگی پیرسون
0.242		0.684		P-value
381	381	376	376	تعداد

منبع: یافته‌های نگارندگان، 1400

 

مدل رگرسیون خطی چندگانه بعد اجتماعی منطقه 3 شهرداری شیراز

 

حال با استفاده از مدل برازش رگرسیونی مدل تحلیل مسیر عوامل تاثیرگذار در میزان تاب‌آوری در بین خانوارهای منطقه 3 ترسیم گردید. تحلیل مسیر شیوه‌ای برای مطالعه‌ی تاثیر مستقیم متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته به صورت مکانیسمی علی است. تحلیل مسیر ابزار تحلیلی مهمی برای آزمودن نظریه است. از طریق کاربرد آن محقق می‌تواند توافقی الگویی از همبستگی‌ها را که از مجموعه‌ای از مشاهدات حاصل شده‌اند، با یک مدل معین معلوم کند. تحلیل مسیر مشخص می‌کند که اثر هر متغیر تا چه حد مستقیم است و تا چه حد غیرمستقیم، بدین ترتیب تحلیل مسیر به طریق قابل فهم و ساده‌ای اطلاعات زیادی درباره‌ی فرایندهای علی فراهم می‌آورد. از آن‌جایی که تحلیل مسیر راهی برای ارزیابی میزان تناسب و همخوانی مجموعه‌ای از داده‌ها با مدل است، می‌توان با مشخص کردن مقدار بتا در مدل موثرترین متغیر را تعیین کرد. از این رو سهم بتا در تمامی متغیرها مشخص می‌شود. 

نتایج نشان می‌دهد که متغیرهای مدت اقامت در این منطقه، وضعیت تاهل، میزان درآمد ماهیانه فرد، میزان درآمد صرف ضروریات، کیفیت و عمر ساختمان، تعداد دفعات تجربه زلزله، تسلط به زبان غیرمادری و تعداد افراد فعال در تامین مخارج خانوار رابطه معنی‌داری با تاب‌آوری اجتماعی دارند(0.05>P). همچنین مقدار ضریب استاندارد میزان تاثیر هر متغیر در تاب آوری را نشان می‌دهد. براساس این ضریب تمامی مولفه‌های جدول 13 در سطح اطمینان 95/0 و سطح خطای 05/0 دارای تاثیر معناداری بر روی تاب آوری اجتماعی این منطقه می‌باشد. به طور مثال به ازای هر واحد افزایش در متغیر تعداد دفعات تجربه زلزله میزان تاب‌آوری اجتماعی به اندازه 18/0 افزایش می‌یابد. همچنین سرپرستان خانوار که میزان درآمد صرف ضروریات آن‌ها کم‌تر از نیمی است، نسبت به کسانی که بیش‌تر آن صرف ضروریات می

شود، سبب افزایش 20/0 در نمره میانگین تاب‌آوری می‌شوند. 

 

 

جدول 13- بررسی ارتباط بین ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی با متغیر تاب‌آوری اجتماعی در منطقه 3 شهر شیراز

متغیر باقیمانده در مدل نهایی	ضریب غیراستاندارد		ضریب استاندارد	آماره t	value- P	R2
	B	SE	Beta
ثابت	46.053	1.818		25.330	<0.001*	0.22
مدت اقامت در شهر شیراز 5 تا 10 سال(گروه پایه بیشتر از 25 سال اقامت)	3.548-	1.321	0.202-	2.686-	0.008*
مجرد(گروه پایه: متاهل)	8.657-	2.550	0.265-	3.395-	0.001*
میزان درامد ماهیانه فرد	2.489-	0.000	0.134-	1.778-	0.038*
میزان درآمد صرف ضروریات: کمتر از نیمی(بیشتر آن)	4.301	1.606	0.203	2.678	0.008*
کیفیت و عمر ساختمان: تخریبی (گروه پایه:قابل استفاده)	2.478-	1.198	0.160-	2.068-	0.040*
تعداد دفعات تجربه زلزله	0.216	0.092	0.179	2.338	0.021*
تسلط به زبان غیرمادری(گروه پایه: بله)	1.874-	0.825	0.171-	2.272-	0.025*
تعداد افراد فعال در تامین مخارج خانوار	2.725-	1.008	0.206-	2.705-	0.008*

منبع: یافته‌های نگارندگان، 1400

 

نتیجه‌گیری و ارائه پیشنهادها:

 

از زمان تصویب چارچوب Hyogo، هدف اصلی برنامه‌ریزی خطر و کاهش ریسک به جای تمرکز بیش‌تر بر روی کاهش آسیب‌پذیری بر تاب‌آوری جوامع تغییر یافت(Mayunga, 2007). بنابراین تحلیل و افزایش تاب‌آوری نسبت به سوانح طبیعی به حوزه‌ای مهم و گسترده تبدیل شده است. به طوری که در حال حاضر از حرکت همزمان و متقابل توسعه‌ی پایدار و مدیریت سوانح به سمت افزایش تاب‌آوری بحث می‌شود. بر این اساس، تحلیل و افزایش تاب‌آوری سیستم‌های انسانی و محیطی در برابر سوانح طبیعی در مسیر نیل به آرمان توسعه‌ی پایدار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده است. 

مروری بر تحقیقات و پژوهش‌های موجود، حاکی از ایـن اسـت که پژوهش در زمینه‌ی تاب آوری نسبت به سوانح طبیعی در مراحل نوباوگی خود قرار دارد؛ به علاوه پژوهش چندانی از تاب آوری در بستر و زمینه‌ی شهری و در پیوند با اجتماعات محلی صورت نگرفته است. نوباوگی پژوهش تاب آوری در دنیا، در ایران نیز خود را نشان داده است؛ به طوری که پژوهش‌ها و طر ح‌ها یا بر روی ابعاد فیزیکی، کالبدی و فنی است یا عمدتا بر روی عواقب و تأثیرات مختلف حاصل از وقوع سوانح و مدیریت آمرانه‌ی آن است. همچنین پژوهش‌های فراوانی درباره شاخص‌های مهمی که برنامه ریزی شهری باید در تاب آورساختن یک فضا بدان توجه داشته باشد انجام گردیده است. برخی از مطالعات همچون ارکر و همکاران(2017) پیشنهاد کرده‌اند که مطالعات تاب آوری در بخش ارتقای امنیت منابع انرژی در شهرها تاثیرگذار هستند. اسکلر و همکاران(2018) اعتقاد دارند مهم ترین وظیفه تاب آوری می‌تواند متوجه اکولوژی شهری و شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی تاب آوری در شهرها باشد. شکری فیروزجاه(1396) اعتقاد دارد که تاب آوری در مولفه‌های اجتماعی خود را به صورت آگاهی و بینش در برابر بحران‌ها، مشارکت و انسجام اجتماعی نشان دهد. اما تحقیق چندانی که مهم ترین شاخص‌های اجتماعی تاب آوری در برابر زلزله را در یک جمع بندی سنجیده و آن را اولویت بندی نماید، انجام نشده است. بدیهی است که برنامه ریزی شهری بسته به ماهیت خود یعنی زمان بر بودن، بسیار نیازمند این مطلب است که اولویت دقیق شاخص‌ها را دانسته تا گام به گام در جهت اجرای آن‌ها به سمت تاب آور ساختن یک فضا حرکت نماید.

در این مقوله و در ارتباط با این پژوهش سطح تاب‌آوری برای محلات نمونه در منطقه 3 شهرداری شهر شیراز مورد بررسی قرار گرفت و در راستای اهداف این مطالعه عوامل و مولفه‌های تاثیرگذار بر تاب‌آوری در سطح اجتماعات محلی در این منطقه مورد بررسی قرار گرفت. 

نتایج مدل رگرسیون خطی نشان داد که متغیرهای مدت اقامت در این منطقه، وضعیت تاهل، میزان درآمد ماهیانه فرد، میزان درآمد صرف ضروریات، کیفیت و عمر ساختمان، تعداد دفعات تجربه زلزله، تسلط به زبان غیرمادری و تعداد افراد فعال در تامین مخارج خانوار رابطه معنی‌داری با تاب‌آوری اجتماعی دارند. با به کارگیری آزمون‌های t- test و تحلیل واریانس ANOVA و ضریب همبستگی پیرسون می‌توان متوجه شد که علاوه بر موارد یاد شده، پوشش بیمه و مدت اقامت در شهر شیراز با میزان تاب‌آوری اجتماعی ارتباط معناداری دارند. همچنین به نظر می‌رسد وضعیت تاب‌آوری اجتماعی در منطقه 3 شهرداری شهر شیراز از دیدگاه پاسخگویان سرپرست خانوار، در سطح مطلوبی قرار دارد. ضریب تبیین(R2) در جدول 13، 22/0 بدست آمد. یعنی 22 درصد از تغییرات متغیر وابسته (تاب آوری اجتماعی) توسط متغیرهای مستقل (ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی) تبیین شده است.

در کل با توجه به نتایج می‌توان گفت که مولفه سرمایه اجتماعی بیش‌ترین تاثیر را در تبیین میزان تاب‌آوری داشته است (که این مورد مطابق با مطالعات شکری فیروزجاه می‌باشد)و باید توجه اصلی را بر روی این موارد در مواقع بحران متمرکز ساخت. بدین ترتیب آموزش تاب‌آوری و اجرای برنامه‌های مشترک میان دولت و مردم می‌تواند به افزایش سطح تاب‌آوری در جامعه در زمان زلزله منجر گردد. بنابراین اگر چه عناصری مانند مقاومت ساختمان‌ها، وضعیت اقتصادی، آموزش در زمینه‌ی زمین‌لرزه و تبلیغات دولت، ظاهرا در تاب‌آوری موثر هستند، متغیرهایی مانند آگاهی، مهارت و سرمایه اجتماعی، نقش کلیدی در سطح تاب‌آوری خانواده‌ها در منطقه 3 شهرداری شهر شیراز ایفا می‌کنند. در این زمینه مواردی همچون همکاری اجتماعی بین گروه‌ها، کمک به همنوعان در صورت بروز سوانح، اعتماد به یکدیگر، همبستگی اجتماعی بین گروه‌ها، سطح سواد و آگاهی، تمایل به شرکت در کارگاه‌های آموزشی، همکاری با مسئولین محلی در خصوص برنامه‌های عمومی، روحیه همکاری و کاهش اثرات سوانح و ... مطرح هستند. از سوی دیگر مطالعات نشان می‌دهد اکثر شهروندان در مــورد زلزله در «فازآمادگی و پیشــگیری» اطلاعات ناچیزی دارند و همچنیــن تمایلی به یادگیری و مشــارکت در طرح‌ها و برنامه‌های آموزشــی وجود ندارد که شــاید بتوان علت آن را گرفتاری در مسائل روزمره و معضلات گریبان‌گیر شــهرهای امروزی دانست. یافته‌های ما اشاره می‌کنند که با وجود آگاهی از آسیب‌پذیری پیش از مخاطرات طبیعی، تاب‌آوری شهری می‌تواند به درک درست اعضای جامعه از در دسترس بودن کمک‌های اولیه و بسیج منابع کمک کند. 

 

ملاحظات اخلاقی:

پیروی از اصول اخلاق پژوهش: در مطالعه حاضر فرم‌های رضایت نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنی‌ها تکمیل شد.

حامی مالی: هزینه‌های مطالعه حاضر توسط نویسندگان تامین شد. 

تعارض منافع: بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.

 

 References

1.       Adger, W. N. (2000). Social and ecological resilience: are they related?, Progress in Human Geography, 24 (3),  347-364.

2.       Ahmadzadeh kermani, H. & Aminzadeh Goharrizi, B. (2020). Assessment of urban resilience dimensions,with using the method average total distances of optimal limites(research on municipality 9 of Mashhad), Hoviatshahr, 14(41), 33- 44.

3.       Aroca-Jimenez, Estefania, Bodoque, Jose Maria, Garcia, Juan Antonio, Diez-Herrero, Andres(2017). Construction of an integrated social vulnerability index in urban areas prone to flash flooding, Natural Hazards and Earth System Sciences, 17, 1541–1557.

4.       Aslani, F., Amini Hosseini, K., &  Fallahi, A.(2019). “The Physical and Social Resilience Framework of the City Districts against the Earthquake (Case Study: Keshavars District in Region 6 of Tehran City)”. The Journal of Environmental Hazards Management, 5, 417- 433.

5.       Bastaminia, A., Rezaie, M.R., Tazesh, Y., Dastoorpoor, M. (2016). “Evaluation of Urban Resilience to Earthquake A Case Study: Dehdasht City”. International Journal of Ecology & Development,31(4). 

6.       Bastaminia, A.,  Rezaie, M.R. &  Saraie, M.H. (2016). Explaining and Analyzing the Concept of Resiliency and its Indicators and Frameworks in Natural Disasters, Disaster Prevention an Management Knowledge, 6(1), 32- 46.

7.       CA Workshop, 2015. DISASTER RESILIENCE FRAMEWORK 75% Draft for San Diego.

8.       Chisty, M. A. , Mostafizur Rahman, Md., Ahmed Khan, N. & S. Alam Dola, E. (2022). Assessing Community Disaster Resilience in Flood-Prone Areas of Bangladesh: From a Gender Lens, MDPI, 14 (40), https://doi.org/10.3390/w14010040. 

9.       Clauss, E. & Lopez, L. (2002). Violence and Community, Terms in Conflict: An Ecological Approach to Resilience, Journal of Social Distress and the Homeless 11(4):265-278

10.       Ebadollahzadeh Maleki, S., Khanloo, N., ziyari, K., & shali amini, V. (2019). “Prioritization of Factors Affecting Social Resilience Against Natural Hazards with Emphasis on Earthquakes”. The Journal of Hoviat Shahr, 13(37), 45-58.

11.       Ebrahimpour, M. (2009). The Social Consequences of Bam Earthquake in Damaged Villages, The Journal of Village and Development, 11(4), 175- 202.

12.       Enemark, S. (2006). People, Politics, and Places – responding to the Millennium Development Goals. Proceedings of international conference on Land Policies & legal Empowerment of the Poor. World Bank, Washington, 

13.       Ghaderi, Sh., Rostami, Ch., Ardalan A. & Pashai T. (2016). Predict of job performance and resiliency based on personality characteristics, The Journal of Kurdistan Nursing, Midwifery and Paramedical Faculty, 2 (2), 48- 59.

14.       Heidarifar, M.R., Siahgoli, M., & Soleimaniad, E. (2018). The Evaluation of Urban Resilience Components (Case Study: Kermanshah Metropolis). The Journal of Geography And Environmental Studies, 7(28), 107-125.

15.       Jowkar, B. (2008). The mediating role of resilience in the relationship between general and emotional intelligence and life satisfaction, Contemporary Psychology, 2(2), 3-12.

16.       Khalatbari, J. & Bahari, S. (2009). Relationship between Resilience and Satisfaction of Relationship between Resilience and Satisfaction of Life, The Journal of Educational Psychology, 1(2), 78- 89.

17.       Mahmoudzadeh, H., Nazari, M. & Herischiyan, M. (2022). Assessing and evaluating the resilience of worn-out urban fabric against earthquakes (Case Study: Shahrekord), The Journal of Geographical Planning of Space, 11(41), 163- 188.

18.       Maleki, S., Amanpour, S., Shojaeeyan, A. & Razavii, M. (2020). Surveying and Measuring the Physical and Social Resilience to Earthquakes (Case Study of Izeh City), The Journal of Urban Structure and Function Studies, 7(22), 81- 111.

19.       Marasco, S., Kammouh, O., & PaoloCimellaro, G. (2022). “Disaster Resilience Quantification of Communities: A Risk-based Approach”. The International Journal of Disaster Risk Reduction, 70.

20.       Mayunga, Joseph S., (2007). Understanding and Applying the Concept of Community Disaster Resilience: A capital-based approach, social vulnerability and resilience building, Munich, Germany.

21.       Mirasadollahi, S., Motvale, S. & Janbazghobadi, G. (2021). The Role of Urban resistance Components in Reduction of Flood Damage Case study ( Gorgan City), The Quarterly Journal of Geographical Planning Space, 10(38), 71-88.

22.       Mohammadi sarin dizaj, M. & Ahadnejad roshti, M. (2016). The evaluation of the urban fabric resiliency against earthquake risk Case Study: Zanjan, 3(1)- 103-114.

23.       Namjoo, F., samadzadeh, R. & Masoumi, M. (2021). Assessment of urban resilience against earthquake risk (Case study: Tabriz Metropolis), The Journal of Geography and Environmental Hazards, 9(36), 201- 219.

24.       Nasiri Hande Khaleh, E., Eftekhari, E., Nezafat Takleh, H. (2021). Evaluation of environmental physical resilience components of dysfunctional urban tissues to reduce earthquake crisis: A case study on Mallard, Urban Structure and Function Studies, 8(29), 149-169.

25.       Patel, R. & Nosal, L. (2016). Defining the Resilient City, United Nations University Centre for Policy Research.

26.       Pickett, S. T. A., and Cadenasso, M. L., Grove, J. M. (2004). Resilient cities: Meaning, models, and metaphor for integrating the ecological, socio-economic, and planning realms. Landscape and Urban Planning, 69: 369–384. DOI: org/10,1016/j.landurbplan.2003,10,035.

27.       Poynting, S. (2006). What caused the Cronulla riot?, SAGE Journals, 48(1), 85-92.

28.       Rahimi, M., Ayazi, A. & Ravanshadnia, A. (2020). Analysis of Factors Affecting Resilience in Inefficient Urban Neighborhoods with Emphasis on Physical Criteria (Case Study: Farahzad Neighborhood, Tehran), The Journal of Human Settlements Planning, 15(3), 995- 1009.

29.       Ramin Azad, S. M., Babak Omidvar, B., Shobeiri, S. M. & Mohammad Mahdi Parhizgar, M. M. (2022). Introducing the Model for Community Resilience against Environmental Disasters with a Meta-Analysis approach, Quarterly Journal of Environmental Education and Sustainable Development, 10(2), 169- 177.

30.       Saeedi, J., Firoozi, M. A., Mohammadi Dehcheshmeh, M. & Shamsaei Zafarghandi, F. (2021). Development of resilience scenarios for border cities(Case Study: Abadan and Khorramshahr Cities), The Journal of Spatial Planning, 25(4), 1-43.

31.       Salimi, M. & Naderi, A. (2020). Study of Women’s Lived Experiences of Earthquake in Sarpol-e-Zahab, Quarterly Journal of Social Sciences, 27(88), 217- 252.

32.       Seydmoradi, K., Shafiabady, A., Farrokhi, N. A., salimi Bajestani, H. & Ghafoori, A. (2020). Exploring the Process of Utilizing Social Capital in Resilience of Earthquake Survivors in Kermanshah: A QualitativeStudy, Quarterly Social Psychology Research, 36, 89- 114.

33.       Shabani, A. & Nakhli, S. R. (2008). Components of resistance economics in popular literature and in the expression of the Supreme Leader, The Journal of Security Horizons, 7(25), 55- 88.

34.       Tamvakis, P. & Xenidis, Y., (2013). Comparative Evaluation of Resilience Quantification Methods for Infrastructure Systems, Procedia - Social and Behavioral Sciences 74 pp. 339 – 348.

35.       Tiernan, A., Drennan, L., Nalau, J., Onyango, E., Lochlan M. & Brendan, M. (2019). Policy Design and Practice, 2.

36.       Tobin, Graham A., (1999). Sustainability and community resilience: the holy grail of hazards planning?, Environmental Hazards, Vol.1, pp. 13-25.

37.       Trkulja, Tanja, (2015). SOCIAL Resilience as a Theoretical Approach to Social Sustainability, Defendology, Vol. 2, No. 36, pp. 47- 60. 

38.        Valbonesi, C. (2021). Between Necessity and Legal Responsibility: The Development of EEWS in Italy and its International Framework, Ferantiers in Earth Science. 

39.       Yarahmadi, M., Nikpour, A. & Lotfi, S. (2020). Evaluating the physical resilience of cities against earthquakes: A case study of Noorabad Mamassani, Geographical Research on Desert Areas, 7(2), 147-171.

40.       Yodmani, S., (2000). "Disaster risk management and vulnerability reduction: Protecting the poor", Paper Presented at The Asia and Pacific Forum on Poverty Organized by the Asian Development Bank.

41.       Zarghami, S., A. Teymouri, A., Mohammadian, H. & Shamaei, A. (2017). Measuring and Evaluating Urban Neighborhood’s Resilience Against Earthquake: The Case of Zanjan Downtown, Research and Urban Planning, 7(22), 77-92.

42.       Zebardast, E., Azizi, M. m. & Baghernejhad, E. (2020). Analyzing Relationship between Urban Form and Disaster Resilience at Tehran Metropolis Neighborhoods, The Journal of Housing and Rural Environment, 39(170), 15-28.

43.       Ziyyari, K. & Kanuni, R. (2021). Structural analysis of social resilience in the context, Proper urban governance With a futures research approach( Case study: Ardabil city), Urban Structure and Function Studies, 25(3), 59- 91.

 

 

 

 

---