Evaluation of Factors Affecting Residents' Satisfaction with Urban Living in Informal Settlements of Tabriz Metropolis (Case Study: Pasdaran Neighborhood)
علی Oskouee Aras
1
(
Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Planning and Environmental Sciences, Tabriz University, Tabriz, Iran.
)
Ali Azar
2
(
2- Assistant Professor, Department of Architecture and Urban Planning, Maragheh Branch, Islamic Azad University, Maragheh, Iran.
)
Keywords: urban livability, Tabriz, informal settlements, Citizen services, Pasdaran,
Abstract :
The concept of urban livability is one of the basic components of urbanism and promotes the sustainability of human settlements and biological complexes. Considering the degradation of residential quality in informal settlements, the investigation and evaluation of urban livability indicators in this type of settlement is particularly important in urban management. Because the residents of informal settlements are considered the vulnerable sections of the urban community, who are often deprived of minimum citizen services. The current research aims to evaluate the level of satisfaction of the residents with the indicators of urban livability in the informal settlements of the Pasdaran neighborhood of Tabriz. The research method is descriptive-analytical and qualitative and quantitative research approach and the nature of the research is applied. To analyze the data, questionnaire tools and one-sample t-tests, one-way analysis of variance, Friedman and Kruskal-Wallis were used. The research data was collected using library studies and field surveys, and the sample size was estimated to be 379 people based on Cochran's formula. The indicators determined in this research are the "educational" index, "physical" index, "service" index, "health" index, "social" index, and "welfare" index, respectively. The results of the data analysis indicate that the "educational" component is the most important among the components of assessing the level of livability according to the residents of the informal settlements of the Pasdaran neighborhood in Tabriz. Also, the components of "social" (3.82), "physical" (3.61), "welfare" (3.37), "health" (3.03), and finally the "service" component (3) are ranked second to sixth. The mentioned ranking shows that the importance of urban livability components is not the same according to the residents in the Pasdaran neighborhood of Tabriz and in general the residents' satisfaction with urban livability indicators is lower than average.
_||_
Journal Research and Urban Planning ISSN (Print): - ISSN (Online):
|
Spring 2022. Vol. Issue |
Research Paper
Evaluation of Factors Affecting Residents' Satisfaction with Urban Living in Informal Settlements of Tabriz Metropolis (Case Study: Pasdaran Neighborhood)
Abstract The concept of urban livability is one of the basic components of urbanism and promotes the sustainability of human settlements and biological complexes. Considering the degradation of residential quality in informal settlements, the investigation and evaluation of urban livability indicators in this type of settlement is particularly important in urban management. Because the residents of informal settlements are considered the vulnerable sections of the urban community, who are often deprived of minimum citizen services. The current research aims to evaluate the level of satisfaction of the residents with the indicators of urban livability in the informal settlements of the Pasdaran neighborhood of Tabriz. The research method is descriptive-analytical and qualitative and quantitative research approach and the nature of the research is applied. To analyze the data, questionnaire tools and one-sample t-tests, one-way analysis of variance, Friedman and Kruskal-Wallis were used. The research data was collected using library studies and field surveys, and the sample size was estimated to be 379 people based on Cochran's formula. The indicators determined in this research are the "educational" index, "physical" index, "service" index, "health" index, "social" index, and "welfare" index, respectively. The results of the data analysis indicate that the "educational" component is the most important among the components of assessing the level of livability according to the residents of the informal settlements of the Pasdaran neighborhood in Tabriz. Also, the components of "social" (3.82), "physical" (3.61), "welfare" (3.37), "health" (3.03), and finally the "service" component (3) are ranked second to sixth. The mentioned ranking shows that the importance of urban livability components is not the same according to the residents in the Pasdaran neighborhood of Tabriz and in general the residents' satisfaction with urban livability indicators is lower than average. |
Received Accepted: PP:
Keywords: Urban livability, Informal settlements, Citizen services, Pasdaran, Tabriz. |
Use your device to scan and read the article online
|
Citation:
DOI:
|
Extended Abstract
Introduction
Considering that the Pasdaran neighborhood is one of the oldest and long-standing neighborhoods related to informal settlements and also has a high population density, in the first place, an attempt has been made to provide an understanding of the level and level of satisfaction of residents in various dimensions. Then, with a comprehensive view, the problems of the residents of informal settlements should be studied and the necessary operational solutions should be presented to improve the residents' satisfaction with the indicators of urban livability. The difference between the present study and previous researches is in the lack of separability of urban viability indicators in both objective and subjective formats. The present study tries to examine all components of urban viability without classifying urban viability indicators into two groups: objective and subjective.
Methodology
The present study is applied and descriptive-analytical. Data were analyzed using a one-sample questionnaire and one-way t-test, one-way analysis of variance, Friedman, and Kruskal-Wallis. Research data were collected using library studies and field research and the sample size was estimated to be 379 based on Cochran's formula.
Results and discussion
There is a difference between the theoretical average (equal to 3) and the obtained average (experimental average) of the residents' satisfaction with the indicators of urban livability in the informal settlements of the Pasdaran neighborhood of Tabriz at the level of 95%. Residents' satisfaction with urban livability indicators in the informal settlement of Pasdaran neighborhood in Tabriz is low (below average). There is a difference between the theoretical average and the average obtained (2.29) of the residents' satisfaction with the index of educational services in the informal settlements of Pasdaran neighborhood of Tabriz at the level of 95%; It can be said that there is a significant difference between the obtained mean and the theoretical mean. Residents' satisfaction with the housing index in the informal settlement of the Pasdaran neighborhood of Tabriz is low (below average). Residents' satisfaction with the public transportation index in the informal settlement of the Pasdaran neighborhood of Tabriz is low (below average). Residents' satisfaction with the health index in the informal settlement of the Pasdaran neighborhood in Tabriz is low (below average). Residents' satisfaction with the social and personal security index in the informal settlement of the Pasdaran neighborhood of Tabriz is low (below average). Residents' satisfaction with the social participation index in the informal settlement of the Pasdaran neighborhood of Tabriz is low (below average). Residents' satisfaction with the leisure index in the informal settlement of Tabriz Pasdaran neighborhood is low (below average). The results of the one-way analysis of variance test show that there is no significant difference between the satisfaction of residents of informal settlements in the Tabriz Pasdaran neighborhood with urban living in terms of job status. Comparison of average rankings shows that the highest average rank (4.16) belongs to the educational index. After the above index, the most important other indicators are in order: social (3.82), Physical (3.61), welfare (3.37), health (3.03), and services (3). The Friedman test shows that the importance of the indicators on urban viability has varied. (P <0.05, df = 5, squared = 138/120). The Sig level of educational, physical, service, health, social, and welfare components are all 0.000. The results are significant because the level of significance of the mentioned indicators is less than 0.05.
Conclusion
This study aimed to evaluate the level of residents' satisfaction with urban livability indicators in informal settlements of the Pasdaran neighborhood of Tabriz. The results showed that the level of satisfaction of the residents of Tabriz Pasdaran neighborhood with the urban living was lower than average. Accordingly, the highest level of satisfaction with the indicators of urban livability is related to the indicators of educational services, social participation, housing, social and personal security, leisure, public transportation, and finally health and treatment. To investigate the effectiveness or ineffectiveness of residents' characteristics (job status) in urban living satisfaction in informal settlements of Tabriz Pasdaran neighborhood and also their ranking, a one-way analysis of variance test was used, based on which It was found that the job status of the respondents did not affect their satisfaction with urban living. In other words, employed people, unemployed people, retirees, housewives, and market people did not have different opinions about satisfaction with urban living in the Pasdaran neighborhood of Tabriz and all of them emphasized the low level of urban living in these settlements. The results of the satisfaction measure of the components of urban livability showed that the educational dimension with an average of 4.16 had the highest rank, followed by the social dimension (3.82) in the second place, the physical dimension (3.61). In the third rank, the welfare dimension (3.37) is in the fourth rank, the health dimension (3.03) is in the fifth rank and finally, the service dimension (3) is in the last rank. The results of the Kruskal-Wallis test also indicate that the results related to the six dimensions of education, physical, service, health, social, and welfare are significant; Because the level of significance of the mentioned indicators is less than the normal level of 0.05. The results of the present study are similar to the research of Vekkoro (2015) and Qaderpour et al. (2021) due to the low level of residents' satisfaction with the indicators of urban livability in the target study areas. However, it is different from the study of Heidari et al. (2017) because urban livability in the dilapidated central fabric of Zanjan was moderate but in the present study in the Pasdaran neighborhood of Tabriz was less than average. Other similarities of the present study include the results of Mandelani et al. (2021); Because in both studies, the component of "education" is considered as the most important component in the level of residents' satisfaction with the urban living situation. But in the research of Zakir Haghighi et al. (2015), Barzegar et al. (1398), Oskouee Aras and Hakimi (1400) and finally Heidari et al. (1400), respectively, "economic" components, "Physical", "psychosocial", "facilitative" and "impact and impact" have been explained as the most important components in determining the importance of urban livability indicators.
مقاله پژوهشی
ارزیابی عوامل مؤثر بر رضایتمندی ساکنین از زیستپذیری شهری در سکونتگاههای غیررسمی کلانشهر تبریز (مطالعة موردی: محلة پاسداران)
چکیده مفهوم زیستپذیری شهری، از مؤلفههای اساسی شهرگرایی و ارتقای پایداری سکونتگاههای انسانی و مجموعههای زیستی است. با توجه به تنزل کیفیت سکونتی در سکونتگاههای غیررسمی، بررسی و ارزیابی شاخصهای زیستپذیری شهری در این نوع از سکونتگاهها اهمیت ویژهای در مدیریت شهری دارد. چراکه ساکنین در سکونتگاههای غیررسمی به عنوان اقشار آسیبپذیر اجتماع شهری محسوب میشوند که اغلب از حداقل خدمات شهروندی محروم هستند. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی میزان رضایتمندی ساکنین از شاخصهای زیستپذیری شهری در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز است. روش تحقیق، توصیفی – تحلیلی و رویکرد تحقیق کیفی و کمی و ماهیت تحقیق کاربردی میباشد. برای تجزیه و تحلیل دادهها از ابزار پرسشنامه و از آزمونهای تی تک نمونهای، تحلیل واریانس یکطرفه، فریدمن و کروسکال والیس استفاده شده است. دادههای پژوهش با استفاده از مطالعات کتابخانهای و بررسی میدانی گردآوری شده و حجم نمونه هم براساس فرمول کوکران معادل 379 نفر برآورد شده است. شاخصهای تعیین شده در این پژوهش به ترتیب شاخص «آموزشی»، شاخص «کالبدی»، شاخص «خدماتی»، شاخص «بهداشتی»، شاخص «اجتماعی» و شاخص «رفاهی» هستند. نتایج تحلیل دادهها حاکی از آن است که از نظر ساکنین سکونگاههای غیررسمی محله پاسداران تبریز در میان مؤلفههای ارزیابی میزان زیستپذیری، مؤلفة «آموزشی» بیشترین اهمیت را دارد. همچنین به ترتیب مؤلفههای «اجتماعی» (82/3)، «کالبدی» (61/3)، «رفاهی» (37/3)، «بهداشتی» (03/3) و در نهایت مؤلفة «خدماتی» (3) در رتبههای دوم تا ششم قرار گرفتهاند. رتبهبندی مذکور بیانگر آن است که میزان اهمیت مؤلفههای زیستپذیری شهری از نظر ساکنین در محلة پاسداران تبریز یکسان نیست و به طور کلی رضایتمندی ساکنین از شاخصهای زیستپذیری شهری پایینتر از حد متوسط میباشد.
|
تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش: شماره صفحات:
واژههای کلیدی: زیستپذیری شهری، سکونتگاههای غیررسمی، خدمات شهروندی، پاسداران، تبریز. |
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید
|
استناد:
DOI:
مقدمه:
جمعیت شهری جهان به طور چشمگیری در حال افزایش است (World Bank, 2016). بنابر پیشبینی سازمان ملل، ایران تا سال 1405 یک جامعة شهرنشین خواهد بود. به طوری که 75 درصد از جمعیت آن در مناطق شهری ساکن خواهند بود. این رقم تقریباً برابر با نرخ شهرنشینی در کشورهای توسعه یافته (79 درصد) و بیشتر از نرخ شهرنشینی در جهان (5/60 درصد) است (Abedin Darkoosh, 2016: 35؛ Meshkini) et al, 2019: 225). یکی از نتایج این رشد شتابان و بیبرنامه در سطح جهانی و به ویژه در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، ظهور مناطق اسکان غیررسمی است. سکونتگاههای غیررسمی پدیدهای جهانی است که بسیاری از کشورها در سراسر جهان از آن رنج میبرند (khalifa, 2015: 1151). براساس آماری که سازمانهای جهانی اعلام کردهاند، در حال حاضر به طور متوسط از هر هفت نفر جمعیت کرة زمین یک نفر حاشیهنشین است که این آمار در کشورهای درحال توسعه یک نفر به ازای هر سه نفر را نشان میدهد (Afsari et al, 2018: 2). سکونتگاههای غیررسمی از زمینههای ناپایداری توسعة شهری به ویژه در کشورهای در حال توسعه محسوب میگردند (Heydari & Mohammadi, 2020: 60). به منظور مقابله با مشکلات عدیدة شهرها مفاهیمی چون کیفیت زندگی شهری، پایداری شهری و زیستپذیری شهری از سوی محققان و دانشپژوهان حوزة برنامهریزی شهری مطرح گردیده است که بیشتر تلاش این محققان خلق محیطی سالم و راحت برای شهروندان شهرها و کلانشهرها میباشد (Saffari & Nazmfar, 2023: 6220). روشهای مقابلهای و ستیزهجویانه با سکونتگاههای غیررسمی راهحل مناسبی برای رفع مشکلات موجود در پیدایش اینگونه سکونتگاهها نبوده و توجه به زیستپذیری آنها میتواند راهگشای پیاده کردن اصول توسعة پایدار در مقیاس شهر قلمداد شود. چرا که رویکرد زیستپذیری به مانند دیگر رویکردهای نوین نظریة توسعة پایدار (همچون شهر تابآور1، شهر خلاق2، شهر آرمانی3، شهر برنامهریزی4، شهر امن5، شهر سالمندان6، شهر دوستدار کودک7 و ...)؛ ضمن طرح مسئلهای در شهر، میتواند ما را به سوی داشتن شهری مطلوبتر برای زندگی و توسعة شهری پایدار رهنمون سازد (Barzegar et al, 2019: 138).
در بین تئوریهای نوین شهرسازی مطرح شده، زیستپذیری شهری ضمن طرح مسئلهای آشکار، به عنوان راهنمایی برای داشتن محیطی مطلوب و پایدار شهری به حساب میآید (Taleshi Anbohi et al, 2019: 118).
مطالعات نشان میدهد که از یک سو ضرورت و اهمیت پرداختن به زیستپذیری شهری در ارتباط با وظایف جدید برنامهریزی در پاسخدهی به نیازهای جامعه پس از صنعتی شدن که شدیداً در جستجوی امکانات تسهیلات و کیفیت زندگی است به شدت افزایش یافته و از سوی دیگر، زیستپذیری به جهت تهدیدهای پیش روی زندگی شهری امروز نیز اهمیت دوچندانی یافته است (Sasanpour et al, 2015: 28؛ Ziari et al, 2016: 106). زیستپذیری شهری از یک سو به نشانههای تاریخی احترام میگذارد و از سوی دیگر به آنچه تاکنون متولد شده است ارج مینهد (Monavar Zeiny & Mojtabazadeh, 2020: 166).
ارزیابی رضایتمندی از شاخصهای زیستپذیری شهری در سکونتگاههای غیررسمی به ویژه در کلانشهرها از اهمیت ویژهای برخوردار است. چراکه ساکنین سکونتگاههای غیررسمی از حداقل امکانات رفاهی برخوردار بوده و نوعاً سکونتگاههای خودرو، اقشار آسیبپذیر جامعة شهری را در خود جای دادهاند که در مقایسه با دیگر ساکنین در دهکهای پایین درآمدی به لحاظ اقتصادی قرار دارند و همچنین به لحاظ اجتماعی در وضعیت مطلوبی به سر نمیبرند و عدم بررسی وضعیت زیستپذیری در این مناطق یقیناً در آیندهای نه چندان دور شهرها را با مشکلات متعددی مواجه خواهد ساخت. گسترش انواع بزه، کاهش امنیت اجتماعی، وندالیسم (تخریبگرایی) شهری، مشکلات عاطفی-روانی و ... تنها بخشی از پیامدهای عدم توجه به وضعیت زیستپذیری ساکنان این نواحی است. بررسی ویژگی ها و ابعاد زیست پذیری این بافت ها در درک و تبیین ساختارمند مسائل شهری راهنما بوده و مدیریت بهبود اینگونه بافت ها را مؤثرتر می سازد (Doiran, 2020: 49).
از جملة شهرهایی که تقریباً دارای سابقة طولانی در مواجهه با پدیدة اسکان غیررسمی است، شهر تبریز میباشد. براساس استانداردها سطح زیستپذیری کلانشهر تبریز در سطح پایین ارزیابی میگردد (Rashidi Ebrahim Hessari, 2016: 155؛ Aref Hosseini et al, 2020: 136). باتوجه به اینکه محلة پاسداران از جملة محلات قدیمی و پرسابقه در ارتباط با سکونتگاههای غیررسمی است و همچنین دارای تراکم جمعیتی بالایی است، در وهلة نخست تلاش گردیده تا شناختی از میزان و سطح رضایتمندی ساکنان در ابعاد مختلف مطرح گردد و سپس با نگرشی جامع معضلات ساکنین سکونتگاههای غیررسمی بررسی شده و راهکارهای عملیاتی لازم جهت ارتقاء رضایتمندی ساکنین از شاخصهای زیستپذیری شهری ارائه گردد. تفاوت پژوهش حاضر با پژوهشهای پیشین در عدم تفکیکپذیری شاخصهای زیستپذیری شهری در دو قالب عینی و ذهنی میباشد. پژوهش حاضر میکوشد تا بدون دستهبندی شاخصهای زیستپذیری شهری به دو گروه عینی و ذهنی، تمامی مؤلفههای زیستپذیری شهری را بررسی نماید. هدف اصلی پژوهش حاضر ارزیابی عوامل مؤثر بر رضایتمندی ساکنین از زیستپذیری شهری در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران کلانشهر تبریز میباشد که در شش حوزة آموزشی، کالبدی، خدماتی، بهداشتی، اجتماعی و رفاهی دنبال میشود تا درک مناسبی از میزان رضایتمندی ساکنان محلة پاسداران تبریز از شاخصهای زیستپذیری شهری حاصل گردد. بدین ترتیب پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این سؤال است که میزان رضایتمندی ساکنین محلة پاسداران تبریز از شاخصهای مختلف زیستپذیری شهری در چه وضعیتی است؟ و از نظر ساکنین، کدام عوامل در تعیین میزان زیستپذیری مؤثر هستند؟ همچنین فرضیة اصلی پژوهش حاضر عبارت است از اینکه «بین رضایتمندی ساکنین سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز از زیستپذیری شهری بر حسب وضعیت شغلی تفاوت معناداری وجود ندارد».
پیشینه و مبانی نظری تحقیق:
سکونتگاههای غیررسمی در جهان از پیشینة طولانی برخوردار است که از زمان شکلگیری تاکنون با عناوین متعددی چون: حاشیهنشینی، سکونتگاه خودرو و نابسامان، اجتماعات آلونکی و اسکان نابهنجار نامیده میشوند (Jamini et al, 2021: 116).
اسکان غیررسمی، نتیجة بیتوجهی به مقولة فقر مطلق و فقر نسبی و برنامهریزی نکردن در محورهای مذکور است. تأثیرگذاری مشخصههای اجتماعی – فرهنگی بیشتر شهرها در ایجاد اسکانهایی که به صورت نامنظم و قارچگونه مشاهده میشود، مشهود است. به کارگیری عنوان غیررسمی برای این گونه مساکن به دلیل نبود سازوکارهای رسمی برای بهبود و درمان این شیوة گذار سکونتی در شهرهای قرن بیستویکم است (Oskouee Aras & Hakimi, 2021: 146).
به طور کلی میتوان گفت که اسکان غیررسمی بازتاب تفکرات تکنوکراتسالارانة مدیران شهری است که بدون توجه به زیرساختهای موجود شهرها و به طور کلی بدون در نظرگرفتن وضع موجود، زمینة افزایش فاصلة طبقاتی بین شهروندان را مهیا نمودهاند. در این میان مقوله ای که در میان ساکنین سکونتگاه های خودروی شهری از درجة اهمیت بیشتری برخوردار میباشد، توجه به مسئلة زیستپذیری ساکنین این سکونتگاهها میباشد. چراکه زیستپذیری شهری سرآغاز و مقدمة دستیابی ساکنین به زندگی توأم با آرامش و سرزندگی است. به بیان بهتر، لازمة دستیابی به کیفیت زندگی مطلوب در سکونتگاههای غیررسمی در وهلة نخست نیازمند توجه به مقولة زیستپذیری شهری میباشد. تعریف زیستپذیری از یک فرهنگ به فرهنگ دیگر یا از یک زمان به زمان دیگر متفاوت است و از آن جهت که یک مفهوم نسبی است، معنای جامع آن به مکان، زمان، هدف ارزیابی و سیستم ارزشی ارزیابان بستگی دارد (mohrekesh & Saberi, 2022: 2; Sitluanga, 2014: 541-559;). در فرهنگ لغت میریام وبستر در سال 2010 زیستپذیری به معنی مکانی مناسب برای زندگی بشر تعریف شده است (Webster, 2016). اصطلاح زیستپذیری به درجة تأمین ملزومات یک جامعه بر مبنای نیازها و ظرفیتهای افراد آن جامعه اطلاق میشود (Rouhipour Zohreh et al, 2019: 139). سافیسکا8، شهر زیستپذیر را یک سیستم پیچیده و بزرگ میداند و ساختمانها، زیر ساختهای پارکها و فضای سبز، آب و دیگر عناصر را به عنوان زیر سیستمهای تحقق یک شهر زیستپذیر معرفی مینماید (Sofeska, 2016: 452؛ Meshkini et al, 2021: 87). زیست پذیری منعکس کنندة رفاه یک اجتماع محلی است و مشتمل بر بسیاری از خصوصیاتی است که یک مکان را تبدیل به جایی می کند که مردم تمایل به زندگی در آنجا در زمان حال و آینده دارند (Nab & Agdam, 2020: 49-62; Ahmed, El-Halafawy et al, 2019: 165; Moazzami Gudarzi, , Tawaklan, 2022: 212).
در این پژوهش به منظور استخراج شاخصهای مؤثر بر زیستپذیری شهری در سکونتگاههای غیررسمی از پژوهشهای داخلی و خارجی صورت گرفته در این زمینه استفاده گردیده است که در ادامه به آن پرداخته میشود.
ذاکر حقیقی و همکاران (2015)، در پژوهشی به ارزیابی کیفیت ذهنی زندگی ساکنین سکونتگاههای غیررسمی در محلة حصار امام خمینی (ره) در همدان پرداختهاند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مهمترین عامل تأثیرگذار در کاهش کیفیت زندگی در سکونتگاههای غیررسمی محلة حصار امام خمینی (ره)، عامل اقتصاد است. وککورو9 (2015)، در پژوهشی به ارزیابی رضایتمندی ساکنان از کیفیت زندگی در سکونتگاههای غیررسمی در شهرداری بندر هارکورت10پرداختهاند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که کیفیت زندگی مسکونی در شهرداری بندر هارکورت با وجود زباله در خیابان و محلات، پایین است. قادرپور و همکاران (2021)، در پژوهشی به تجزیه و تحلیل و سنجش عوامل کیفیت زندگی در سکونتگاههای غیررسمی اطراف کلانشهر تهران پرداختهاند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که شاخصهای کیفیت زندگی در سکونتگاههای غیررسمی اطراف کلانشهر تهران، در سطح پایینی قرار دارد. ماندلنی11و همکاران (2021)، در پژوهشی به تحلیل شرایط زندگی در سکونتگاههای غیررسمی ایزاخلنی12 در دوربان13 آفریقای جنوبی پرداختهاند. نتایج پژوهش نشانگر آن است که مؤلفههایی همچون آموزش، خدمات اولیة مسکن، امنیت غذایی، تجربة کاری، ارتباط اجتماعی و بهداشت، مشارکتکنندگان اصلی در وضعیت زندگی خانوارها در منطقة مورد مطالعه هستند. وودکرافت14 و همکاران (2020)، در پژوهشی بنیادی به یافتن راهکارهایی برای زندگی خوب در زمینة توسعة رفاه در سکونتگاههای غیررسمی در تازانیا پرداختهاند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که رویکردهای روششناسی و نظری جدید در جهت رفاه در سکونتگاههای غیررسمی، فضاهای فراگیری را برای مشارکت جامعه در فرآیندهای تولید دانش و تحقیقات اجتماعی – انتقادی ایجاد مینماید. حیدری و همکاران (1396)، در پژوهشی به تحلیل عوامل مؤثر بر زیستپذیری بافتهای فرسودة شهری بخش مرکزی شهر زنجان پرداختهاند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که زیستپذیری بافت فرسودة شهر زنجان در حد متوسط است. برزگر و همکاران (1398)، در پژوهشی به تحلیل سکونتگاههای غیررسمی محلات شهر زنجان با رویکرد زیستپذیری پرداختهاند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که به ترتیب بعد کالبدی، بعد اقتصادی، بعد زیست محیطی و در نهایت بعد اجتماعی بیشترین تأثیرگذاری را بر زیستپذیری شهری در سکونتگاههای غیررسمی شهر زنجان دارند. اسکوئی ارس و حکیمی (1400)، در پژوهشی به سنجش شاخصهای سرزندگی شهری در سکونتگاههای غیررسمی محلة سیلاب قوشخانة تبریز پرداختهاند. نتایج پژوهش نشانگر آن است که از نظر ساکنان محلة سیلاب تبریز، مؤلفة روانی – اجتماعی با میانگین (43/2) بیشترین اهمیت را دارد. حیدری و همکاران (1400)، در پژوهشی به تحلیل پیشرانهای باززایش زیستپذیری در متن زیست غیررسمی شهر زنجان پرداختهاند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مؤلفة تأثر دارای بیشترین امتیاز و مؤلفة نیروی محرکه دارای کمترین امتیاز هستند.
[1] The Resilient city
[2] Creative city
[3] The ideal city
[4] The Planning City
[5] The secure city
[6] Age Friendly city
[7] Child Friendly City (CFC)
[8] Sofeska
[9] Wokekoro
[10] Harcourt
[11] Mandleni
[12] Ezakheleni
[13] Durban
[14] Woodcraft
مواد و روش تحقیق:
ماهیت پژوهش حاضر کاربردی و روش تحقیق به صورت توصیفی-تحلیلی میباشد. متغیرهای تحقیق با بهرهگیری از مطالعات کتابخانهای شناسایی شدهاند و برای دستیابی به پرسشهای پژوهش و آزمودن فرضیه ها، اطلاعات با مطالعة میدانی و از طریق پرسشنامه گردآوری شدند. روایی و پایایی پژوهش نیز بررسی شد. روایی پرسشنامه به روش صوری به دست آمد و پایایی نیز با استفاده از آلفای کرونباخ بررسی شد که ضریب آن برای کل پرسشنامه 850/0 بود. جامعة آماری پژوهش، ساکنان محلة پاسداران تبریز بودند که 26723 نفر میباشند. با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه 379 نفر با سطح خطای 5 درصد محاسبه شده است. نحوة انتخاب نمونهها به صورت نمونهگیری تصادفی ساده میباشد که از پرسشنامهها جهت گردآوری نظرات ساکنین محلة پاسداران بهرهگیری شده است. (از طیف پنج گزینهای لیکرت برای سنجش متغیرهای تحقیق استفاده شده است). همچنین برای نیل به هدف اصلی پژوهش مبتنی بر ارزیابی میزان رضایتمندی ساکنین سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز از شاخصهای زیستپذیری شهری از آزمونهای آماری فریدمن و کروسکال- والیس استفاده شد. به منظور بررسی میانگین ابعاد رضایتمندی ساکنین سکونتگاه غیررسمی محلة پاسداران تبریز در مقایسه با میانگین جامعه، از آزمون T تک نمونهای استفاده شد. برای پیبردن به تأثیرگذاری و یا عدم تأثیرگذاری ویژگیهای فردی ساکنین (شغل) در رضایتمندی از زیستپذیری شهری در محلة پاسداران تبریز از آزمون تحلیل واریانس استفاده شده است.
در شکل (1)، به ابعاد، شاخصها و مؤلفههای زیستپذیری شهری در این پژوهش، اشاره شده است. بدین صورت که از بین شاخصهای گردآوری شده، شاخصهایی که بیشترین فراوانی را در بین پژوهشگران داشتهاند به عنوان شاخصهای اصلی در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفتهاند.
شکل 1. زیست پذیری شهری و ابعاد آن (Source: Research findings, 2022)
محدوده مورد مطالعه:
با رشد نامتعادل اقتصادی در بخشهای صنعت و خدمات و نیز تمرکز سرمایهها و تأسیسات در مراکز بزرگ شهری، گسترش روزافزون شهرنشینی در شهرهای بزرگ ایران به تدریج از دهة 1340 به بعد آغاز شد که این رشد بدون منطق توأم با کاستیهای برنامهریزی کالبدی و مسکن و نادیده گرفتن اقشار کم درآمد شهری سبب شکلگیری سکونتگاههای غیررسمی در ایران شد. از جملة استانهای درگیر با این معضل در ایران، استان آذربایجان شرقی بوده است. براساس آخرین اطلاعات از مرکز آمار ایران، جمعیت استان آذربایجان شرقی در سال 1395 برابر با 3909652 نفر با متوسط رشد سالانة 97/0 درصد بوده است (Statistics Center of Iran, 2016؛ Statistical Yearbook of East Azerbaijan Province, 2017: 122؛ Oskouee Aras & Hakimi, 2021: 150).
محدودة مورد مطالعة پژوهش، سکونتگاههای غیررسمی کلانشهر تبریز است که هم از نظر وضعیت کالبدی و هم تنوع بافت اجتماعی-اقتصادی و نیز زمان تاریخی تکوین اجتماعات محلی ساکن در آن کیفیت متفاوتی را به نمایش میگذارد. شهر تبریز همانند اغلب کلانشهرهای ایران با موضوع سکونتگاههای غیررسمی دست به گریبان است که در متن و حاشیة خدماتی شهر قرار گرفتهاند. پهنههای فضایی مختلفی در تصرف سکونتگاههای غیررسمی است که از آن میان عبارتنداز: پهنة شمال شهر، پهنة شمالغرب (محل پارک بزرگ)، پهنة جنوب شهر (حاشیة شمالی کنارگذر جنوبی-انتهای خیابانهای مارالان، حافظ، طالقانی و لاله) و پهنة حاشیهنشین جنوبغربی شهر (حاشیهنشینی آخماقیه). محلة مورد مطالعه در این پژوهش در محدودة پهنة شمالغربی قرار میگیرد که در واقع جزو بزرگترین پهنههای اسکان غیررسمی کلانشهر تبریز میباشد. از نظر خدمات عمومی و راههای ارتباطی نسبت به مناطق مشابه سرانة بالاتری داشته ولی در مقایسه با استانداردهای معمول شهر بسیار فقیر است. عمدة ساکنین محله را مهاجرین روستایی تشکیل میدهند که به علت بیکاری، درآمد پایین و ... (مشکلات اقتصادی) و امید به بهبود وضعیت زندگی خود راهی شهر شدهاند و نیز به علت نداشتن مهارتهای شغلی و همچنین ضعیف بودن اقتصاد شهری، در بخش رسمی اقتصاد جذب نشده و ناچار به اشتغال در بخش غیررسمی تن در میدهند. از آنجایی که بخش غیررسمی دارای درآمد پایین و نامنظم میباشد و مهاجرین هم دارای بنیة مالی ضعیفی هستند و از طرفی به علت بالا بودن قیمت زمین و مسکن در داخل محدودة شهری نسبت به درآمد افراد فوق و غلبه داشتن عامل دافعه در روستا بر عامل جاذبه در شهر، در یک ساختار جبرگونه اقدام به خلق چنین فضاهای جغرافیایی مینمایند (Pourmohammadi et al, 2019: 593-594).
شکل 2. موقعیت محلة پاسداران در کلانشهر تبریز
Source: Authors, 2022.
بحث و ارائه یافتهها:
یافتههای توصیفی پژوهش حاکی از این است که 6/54 درصد (207 نفر) افراد را مردان و 4/45 درصد (172 نفر) افراد را زنان تشکیل میدهند. به لحاظ وضعیت تأهل، 2/66 درصد (251 نفر) افراد متأهل و 8/33 درصد (128 نفر) افراد مجرد بودند. به لحاظ سنی 6//11 درصد (44 نفر) افراد در ردة سنی 18 تا 24 سال، 6/30 درصد (116 نفر) افراد در ردة سنی 24 تا 34 سال، 5/24 درصد (93 نفر) افراد در ردة سنی 34 تا 44 سال، 8/19 درصد (75 نفر) افراد در ردة سنی 44 تا 59 سال و در نهایت 5/13 درصد (51 نفر) افراد در ردة سنی 60 سال و یا بالاتر قرار داشتند. به لحاظ وضعیت شغلی، 1/44 درصد (167 نفر) افراد بیکار، 7/31 درصد (120 نفر) افراد کارگر ساده، 7/12 درصد (48 نفر) افراد خانهدار، 8/9 درصد (37 نفر) افراد بازاری و تنها 8/1 درصد (7 نفر) افراد دانشجو بوده اند. به لحاظ وضعیت تحصیلی، 9/21 درصد (83 نفر) افراد بیسواد، 9/44 درصد (170 نفر) افراد دیپلم، 5/23 درصد (89 نفر) افراد دارای مدرک فوق دیپلم، 2/8 درصد (31 نفر) افراد دارای لیسانس و تنها 6/1 درصد (6 نفر) دارای مدارک فوق لیسانس و یا بالاتر بودهاند. به لحاظ مدت اقامت در محل، 4/34 درصد (130 نفر) افراد زیر 1 سال، 4/22 درصد (85 نفر) افراد بین 1 تا 3 سال، 9/11 درصد (45 نفر) افراد بین 3 تا 5 سال، 1/12 درصد (46 نفر) افراد بین 5 تا 10 سال و در نهایت 3/19 درصد (73 نفر) افراد بیش از 10 سال در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز اقامت داشتهاند. باتوجه به آمار مذکور بیشترین فراوانی گروه سنی مربوط به گروه سنی 18 تا 44 سال و کمترین فراوانی گروه سنی مربوط به گروه سنی 44 سال به بالا بوده است. به عبارت بهتر نزدیک به سه چهارم ساکنین را افراد جوان و بزرگسال تشکیل میدهد و تعداد جمعیت سالخورده و کهنسال در محلة پاسداران تبریز کمتر میباشد. از لحاظ وضعیت شغلی متأسفانه نزدیک به نیمی از افراد حجم نمونه بیکار بودهاند و بیش از یک چهارم افراد نیز به عنوان کارگران ساده مشغول به فعالیت هستند. به لحاظ مدت اقامت در محل هم بیش از نیمی از افراد بین 1 تا 3 سال اخیر در محلة پاسداران ساکن شدهاند و این بدین معنی است که حجم مهاجرتهای روستا-شهری و یا مهاجرت از نواحی برخوردار به سمت نواحی کم برخوردار در سالهای اخیر در محلة پاسداران تبریز روند افزایشی داشته است.
به منظور سنجش میزان رضایتمندی ساکنین از شاخصهای زیستپذیری شهری از آزمون T تک نمونهای استفاده شده است.
جدول 1. آمار توصیفی و استنباطی تی تک نمونهای رضایتمندی کل
| میانگین | انحراف معیار | مقدار مقایسه = 3 | |||||||
اختلاف میانگین | t | درجة آزادی | معیار تصمیم | |||||||
رضایتمندی کل | 12/2 | 323/0 | 884/0 | 228/53- | 378 | 000/0 |
Source: Research findings, 2022
نتایج حاصل از خروجی آزمون که در جدول (1) ارائه شده است، نشان میدهد که بین میانگین نظری (برابر با 3) با میانگین به دست آمده (میانگین تجربی) میزان رضایتمندی ساکنین از شاخص های زیست پذیری شهری در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز تفاوت معیار تصمیم در سطح 95 درصد وجود دارد؛ چون که مقدار آمارة T به دست آمده بزرگتر از مقدار آمارة T استاندارد است، مقدار Sig یا معیار تصمیم به دست آمده کمتر از 05/0 است و اینکه فاصلة بین کران بالا و کران پایین صفر را شامل نمیشود، یعنی صفر بین این دو کران قرار نمیگیرد. در نهایت باتوجه به اختلاف میانگین ناچیز (884/0) میتوان گفت که تفاوت معنیداری بین میانگین به دست آمده با میانگین نظری وجود ندارد. همچنین با میانگین کمتر از حد متوسط (12/2) میتوان گفت رضایتمندی ساکنین از شاخص های زیست پذیری شهری در سکونتگاه غیررسمی محلة پاسداران تبریزدر حد پائینی (کمتر از حد متوسط) قرار دارد.
جدول 2. آمار توصیفی و استنباطی آزمون تی تک نمونهای شاخص خدمات آموزشی
متغیرهای پژوهش | میانگین | انحراف معیار | مقدار مقایسه = 3 | |||||||
اختلاف میانگین | t | درجة آزادی | معیار تصمیم | |||||||
خدمات آموزشی | 29/2 | 639/0 | 711/0- | 664/22- | 378 | 000/0 | ||||
1. متناسب با جمعیت ساکن در محلة ما، مهدکودک، مدارس ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان وجود دارد. | 46/2 | 520/0 | 544/0- | 367/20- | 378 | 000/0 | ||||
2. فاصلة محل سکونت من تا نزدیکترین واحد آموزشی کمتر از 5 دقیقه پیادهروی است. | 31/2 | 464/0 | 689/0- | 915/28- | 378 | 000/0 | ||||
3. در مدارس محلة ما، از تجهیزات به روز و پیشرفته به منظور ارائة خدمات آموزشی به دانشآموزان استفاده می گردد. | 10/2 | 675/0 | 900/0- | 952/25- | 378 | 000/0 | ||||
4. اساتید مدارس از شیوههای نوین جهت آموزش دانشآموزان استفاده مینمایند. | 29/2 | 899/0 | 712/0- | 423/15- | 378 | 000/0 |
Source: Research findings, 2022.
نتایج حاصل از خروجی آزمون که در جدول (2) ارائه شده است، نشان میدهد که بین میانگین نظری (برابر با 3) با میانگین به دست آمده (29/2) میزان رضایتمندی ساکنین از شاخص خدمات آموزشی در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز تفاوت معیار تصمیم در سطح 95 درصد وجود دارد؛ نهایتاً باتوجه به اختلاف میانگینها به ترتیب از مؤلفههای 1 تا 4 برابر 544/0-، 689/0-، 900/0- و 712/0- میتوان گفت که تفاوت معنیداری بین میانگین به دست آمده با میانگین نظری وجود دارد. همچنین نتایج بررسی شاخص خدمات آموزشی نشانگر آن است که ساکنین سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسدارن تبریز، از لحاظ دسترسی به خدمات آموزشی و همچنین کیفیت ارائة خدمات آموزشی در وضعیت مناسبی قرار ندارند و ساکنین با فقدان عدالت آموزشی در ارتباط با بهرهگیری از خدمات اولیة آموزشی مواجه هستند. همچنین با میانگین کمتر از حد متوسط (29/2) میتوان گفت میزان رضایتمندی ساکنین از شاخص خدمات آموزشی در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز در حد پائینی (کمتر از حد متوسط) قرار دارد.
جدول 3. آمار توصیفی و استنباطی آزمون تی تک نمونهای شاخص مسکن
متغیرهای پژوهش | میانگین | انحراف معیار | مقدار مقایسه = 3 | |||||||
اختلاف میانگین | t | درجة آزادی | معیار تصمیم | |||||||
مسکن | 18/2 | 826/0 | 821/0- | 359/19- | 378 | 000/0 | ||||
1. ابنیة محله ما نوساز میباشند. | 19/2 | 805/0 | 807/0- | 526/19- | 378 | 000/0 | ||||
2. قدمت ابنیه محلة ما کمتر از یک سال میباشد. | 20/2 | 823/0 | 802/0- | 969/18- | 378 | 000/0 | ||||
3. مصالح به کار رفته در ابنیة محلة ما، از جملة مصالح بادوام و درجة یک میباشد. | 20/2 | 796/0 | 797/0- | 494/19- | 378 | 000/0 | ||||
4. مقاومت و ایمنی مصالح به کار رفته در ابنیة محلة ما در برابر بلایای طبیعی همچون سیل، زلزله، طوفان و ... زیاد میباشد. | 12/2 | 880/0 | 879/0- | 448/19- | 378 | 000/0 |
Source: Research findings, 2022
نتایج حاصل از خروجی آزمون که در جدول (3) ارائه شده است، نشان میدهد که بین میانگین نظری (برابر با 3) با میانگین به دست آمده (18/2) میزان رضایتمندی ساکنین از شاخص مسکن در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز تفاوت معیار تصمیم در سطح 95 درصد وجود دارد. همچنین با میانگین کمتر از حد متوسط (18/2) میتوان گفت میزان رضایتمندی ساکنین از شاخص مسکن در سکونتگاه غیررسمی محلة پاسداران تبریز در حد پائینی (کمتر از حد متوسط) قرار دارد. همچنین نتایج بررسی شاخص مسکن نشانگر آن است که کیفیت مصالح استفاده شده در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز، در وضعیت مناسبی قرار ندارند و اغلب از مصالح کم دوام یا بیدوامی همچون آجر در ساخت و سازها بهرهگیری شده است و با توجه به عمر ابنیه که دارای قدمت زیادی میباشند ضرورت نوسازی در محلة پاسداران تبریز بیش از پیش نمود پیدا میکند و همچنین با میانگین کمتر از حد متوسط (18/2) میتوان گفت میزان رضایتمندی ساکنین از شاخص مسکن در سکونتگاه غیررسمی محلة پاسداران تبریز در حد پائینی (کمتر از حد متوسط) قرار دارد.
جدول 4. آمار توصیفی و استنباطی آزمون تی تک نمونهای شاخص حمل و نقل عمومی
متغیرهای پژوهش | میانگین | انحراف معیار | مقدار مقایسه = 3 | |||||||
اختلاف میانگین | t | درجة آزادی | معیار تصمیم | |||||||
حمل و نقل عمومی | 99/1 | 705/0 | 012/1- | 251/28- | 378 | 000/0 | ||||
1. فاصلة خانة ما تا نزدیکترین ایستگاه حمل و نقل عمومی (مترو، BRT و ...) کمتر از ده دقیقه پیادهروی است. | 14/2 | 773/0 | 860/0- | 676/21- | 378 | 000/0 | ||||
2. تعداد ایستگاههای حمل و نقل عمومی در محلة ما به تناسب جمعیت موجود، قابل قبول میباشد. | 96/1 | 626/0 | 045/1- | 482/32- | 378 | 000/0 | ||||
3. در ایستگاههای اتوبوس از سایهبانهای خورشیدی استفاده شده است. | 94/1 | 716/0 | 061/1- | 853/28- | 378 | 000/0 | ||||
4. نشیمنگاههای تعبیه شده در ایستگاههای اتوبوس از کیفیت مطلوبی برخوردار هستند. | 92/1 | 704/0 | 084/1- | 992/29- | 378 | 000/0 |
Source: Research findings, 2022
نتایج حاصل از خروجی آزمون که در جدول (4) ارائه شده است، نشان میدهد که بین میانگین نظری (برابر با 3) با میانگین به دست آمده (99/1) میزان رضایتمندی ساکنین از شاخص حمل و نقل عمومی در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز تفاوت معیار تصمیم در سطح 95 درصد وجود دارد. نتایج بررسی شاخص حمل و نقل عمومی نشانگر آن است که محلة پاسداران تبریز به لحاظ دسترسی به ایستگاههای حمل و نقل عمومی با محدودیت مواجه است و کیفیت ایستگاههای حمل و نقل عمومی نیز در سطح نازلی قرار دارند و همچنین با میانگین کمتر از حد متوسط (99/1) میتوان گفت میزان رضایتمندی ساکنین از شاخص حمل و نقل عمومی در سکونتگاه غیررسمی محلة پاسداران تبریز در حد پائینی (کمتر از حد متوسط) قرار دارد.
جدول 5. آمار توصیفی و استنباطی آزمون تی تک نمونهای شاخص بهداشت و درمان (سلامت)
متغیرهای پژوهش | میانگین | انحراف معیار | مقدار مقایسه = 3 | |||||||
اختلاف میانگین | t | درجة آزادی | معیار تصمیم | |||||||
بهداشت و درمان | 98/1 | 704/0 | 021/1- | 260/28- | 378 | 000/0 | ||||
1. فاصلة محل سکونت من تا نزدیکترین مرکز درمانی (خانة بهداشت، درمانگاه و یا بیمارستان) کمتر از 5 دقیقه مسافت با ماشین است. | 98/1 | 684/0 | 018/1- | 986/28- | 378 | 000/0 | ||||
2. تعداد مراکز درمانی (خانة بهداشت، درمانگاه، بیمارستان) در محدودة مورد سکونت محلة ما به تناسب جمعیت، قابل قبول میباشد. | 96/1 | 710/0 | 040/1- | 516/28- | 378 | 000/0 | ||||
3. مراکز درمانی موجود در محلة ما، از تجهیزات به روز و پیشرفتة پزشکی برخوردار میباشند. | 97/1 | 705/0 | 032/1- | 508/28- | 378 | 000/0 | ||||
4. کادر درمان مشغول در مراکز درمانی محلة ما، افراد مجرب و باتجربهای میباشند. | 01/2 | 716/0 | 995/0- | 032/27- | 378 | 000/0 |
Source: Research findings, 2022
نتایج حاصل از خروجی آزمون که در جدول (5) ارائه شده است، نشان میدهد که بین میانگین نظری (برابر با 3) با میانگین به دست آمده (98/1) میزان رضایتمندی ساکنین از شاخص بهداشت و درمان در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز تفاوت معیار تصمیم در سطح 95 درصد وجود دارد. نتایج بررسی شاخص بهداشت و درمان (سلامت) نشانگر آن است که ساکنین سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز به لحاظ دسترسی به مراکز درمانی با مشکلات بسیاری مواجه هستند و کیفیت مراکز درمانی نیز مطابق با حداقل استانداردهای تعیین شده نمیباشد و همچنین با میانگین کمتر از حد متوسط (98/1) میتوان گفت میزان رضایتمندی ساکنین از شاخص بهداشت و درمان در سکونتگاه غیررسمی محلة پاسداران تبریز در حد پائینی (کمتر از حد متوسط) قرار دارد.
جدول 6. آمار توصیفی و استنباطی آزمون تی تک نمونهای شاخص امنیت اجتماعی و فردی
متغیرهای پژوهش | میانگین | انحراف معیار | مقدار مقایسه = 3 | |||||||
اختلاف میانگین | t | درجة آزادی | معیار تصمیم | |||||||
امنیت اجتماعی و فردی | 09/2 | 654/0 | 904/0- | 445/26- | 378 | 000/0 | ||||
1. بانوان به هنگام رفت و آمد در محلة ما به خصوص در شب، احساس امنیت میکنند. | 98/1 | 701/0 | 016/1- | 200/28- | 378 | 000/0 | ||||
2. کودکان به هنگام بازی در محلة، احساس امنیت میکنند. | 92/1 | 680/0 | 077/1- | 820/30- | 378 | 000/0 | ||||
3. مأمورین نیروی انتظامی به هنگام مشاهدة افراد بزهکار و اراذل و اوباش به شدت با آنها برخورد مینمایند. | 97/1 | 676/0 | 034/1- | 802/29- | 378 | 000/0 | ||||
4. ساکنین با مأموران نیروی انتظامی در ارتباط با شناسایی سارقین و افراد بزهکار همکاری میکنند. | 51/2 | 560/0 | 488/0- | 958/16- | 378 | 000/0 |
Source: Research findings, 2022
نتایج حاصل از خروجی آزمون که در جدول (6) ارائه شده است، نشان میدهد که بین میانگین نظری (برابر با 3) با میانگین به دست آمده (09/2) میزان رضایتمندی ساکنین از شاخص امنیت اجتماعی و فردی در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز تفاوت معیار تصمیم در سطح 95 درصد وجود دارد. نتایج بررسی شاخص امنیت اجتماعی و فردی نشانگر آن است که زنان و کودکان ساکن در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز، به لحاظ برخورداری از احساس امنیت در وضعیت مناسبی قرار ندارند و از طرفی مکانیسم و نحوة برخورد با جرائم و بزهکاریها در محلة پاسداران تبریز پاسخگوی مطالبات ساکنین این محله نمیباشد و همچنین با میانگین کمتر از حد متوسط (09/2) میتوان گفت میزان رضایتمندی ساکنین از شاخص امنیت اجتماعی و فردی در سکونتگاه غیررسمی محلة پاسداران تبریز در حد پائینی (کمتر از حد متوسط) قرار دارد.
جدول 7. آمار توصیفی و استنباطی آزمون تی تک نمونهای متغیر مشارکت اجتماعی
متغیرهای پژوهش | میانگین | انحراف معیار | مقدار مقایسه = 3 | |||||||
اختلاف میانگین | t | درجة آزادی | معیار تصمیم | |||||||
مشارکت اجتماعی | 26/2 | 682/0 | 735/0- | 318/21- | 378 | 000/0 | ||||
1. همسایگان ساکن در محلة ما در طول روز با یکدیگر در ارتباط و تعامل هستند. | 24/2 | 849/0 | 763/0- | 480/17- | 378 | 000/0 | ||||
2. پیوندی ناگسستنی عاطفی و اجتماعی عمیقی در بین همسایگان محلة ما با یکدیگر وجود دارد. | 30/2 | 638/0 | 699/0- | 346/21- | 378 | 000/0 | ||||
3. در محلة مورد سکونت ما، انجمن شورایاری محلهای تشکیل شده است. | 22/2 | 634/0 | 776/0- | 820/23- | 378 | 000/0 | ||||
4. مدیران شهری از تشکیل شورایاری محلهای در محلة سکونت ما، حمایت میکنند. | 30/2 | 606/0 | 704/0- | 625/22- | 378 | 000/0 |
Source: Research findings, 2022
نتایج حاصل از خروجی آزمون که در جدول (7) ارائه شده است، نشان میدهد که بین میانگین نظری (برابر با 3) با میانگین به دست آمده (26/2) میزان رضایتمندی ساکنین از شاخص مشارکت اجتماعی در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز تفاوت معیار تصمیم در سطح 95 درصد وجود دارد. نتایج بررسی شاخص مشارکت اجتماعی نشانگر آن است که میزان تعامل همسایگان با یکدیگر پایینتر از سطح انتظار معمول بوده است این در صورتی است که ساکنین سکونتگاههای غیررسمی غالباً دارای پیوندها و گسستهای عمیق اجتماعی در تعاملات اجتماعی با یکدیگر هستند در صورتی که نتایج نشانگر آن است که با میانگین کمتر از حد متوسط (26/2)، میزان رضایتمندی ساکنین از شاخص مشارکت اجتماعی در سکونتگاه غیررسمی محلة پاسداران تبریز در حد پائینی (کمتر از حد متوسط) قرار دارد. در ارتباط با برنامهریزی جهت ایجاد شورایاریهای محلهای نیز اقدامات مناسبی در محلة پاسداران تبریز انجام نگرفته است.
جدول 8. آمار توصیفی و استنباطی آزمون تی تک نمونهای شاخص اوقات فراغت
متغیرهای پژوهش | میانگین | انحراف معیار | مقدار مقایسه = 3 | |||||||
اختلاف میانگین | t | درجة آزادی | معیار تصمیم | |||||||
اوقات فراغت | 07/2 | 687/0 | 922/0- | 345/26- | 378 | 000/0 | ||||
1. تعداد فضای سبز، پارکها، بوستانها و ... در محلة سکونت ما به تناسب جمعیت، وجود دارد. | 12/2 | 704/0 | 876/0- | 235/24- | 378 | 000/0 | ||||
2. فاصلة خانة ما تا نزدیکترین پارک محلهای کمتر از 5 دقیقه پیاده روی است. | 12/2 | 741/0 | 881/0- | 147/23- | 378 | 000/0 | ||||
3. وسائل تفریحی بازی کودکان به لحاظ ایمنی، از امنیت کافی برخوردارند. | 07/2 | 598/0 | 929/0- | 247/30- | 378 | 000/0 | ||||
4. وسائل ورزشی و بازی در پارکها و بوستانها متناسب با گروههای سنی مختلف، به ویژه کودکان وجود دارد. | 99/1 | 705/0 | 005/1- | 751/27- | 378 | 000/0 |
Source: Research findings, 2022
نتایج حاصل از خروجی آزمون که در جدول (8) ارائه شده است، نشان میدهد که بین میانگین نظری (برابر با 3) با میانگین به دست آمده (07/2) میزان رضایتمندی ساکنین از شاخص اوقات فراغت مشارکت اجتماعی در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز تفاوت معیار تصمیم در سطح 95 درصد وجود دارد. همچنین نتایج بررسی شاخص اوقات فراغت از دو جهت قابل تأمل و تعمق است. نخست اینکه تعداد فضاهای سبز و پایدار در محلة پاسداران تبریز مطابق با حداقل استانداردها نمیباشد و همچنین به لحاظ دسترسی به فضاهای سبز و پایدار ساکنین با مشکل مواجه هستند. دوم اینکه وسائل تفریحی در نظر گرفته شده برای کودکان از کیفیت نازلی برخوردار هستند. به طور کلی میتوان گفت با میانگین کمتر از حد متوسط (07/2) میزان رضایتمندی ساکنین از شاخص اوقات فراغت در سکونتگاه غیررسمی محلة پاسداران تبریز در حد پائینی (کمتر از حد متوسط) قرار دارد.
تحلیل آزمون واریانس متغیر وضعیت شغلی در خصوص رضایتمندی از زیست پذیری شهری
برای اثبات فرضیة تحقیق «به نظر میرسد ویژگیهای فردی ساکنین (وضعیت شغلی) در رضایتمندی از شاخصهای زیستپذیری در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز تأثیرگذار است». از آزمون آماری تحلیل واریانس یکطرفه استفاده میشود. با توجه به اینکه یکی از اهداف این پژوهش، سنجش میزان تفاوت رضایتمندی ساکنین بر حسب وضعیت شغلی است. بدین منظور تحلیل واریانس یکطرفه میتواند به تشخیص معناداری تفاوت خصوصیات فردی پاسخدهندگان در ارتباط با رضایتمندی از زیستپذیری شهری کمک نماید.
جدول 9. تحلیل واریانس وضعیت شغلی در ارتباط با رضایتمندی ساکنان محلة پاسداران تبریز از زیست پذیری شهری
منبع تغییرات | مجموع مجذورات | درجة آزادی | میانگین مجذورات | F | معیار تصمیم |
بینگروهی | 375/123 | 70 | 763/1 | 953/0 | 586/0 |
درونگروهی | 796/569 | 308 | 850/1 |
|
|
جمع | 172/693 | 378 |
|
|
|
Source: Research findings, 2022
نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه نشان میدهد که با توجه به اینکه معیار تصمیم خطای آزمون برای سطح معناداری 95/0 بیشتر از 05/0 است، بنابراین میتوان گفت که این فرضیه رد میشود و بین رضایتمندی ساکنین سکونتگاه های غیررسمی محلة پاسداران تبریز از زیست پذیری شهری بر حسب وضعیت شغلی تفاوت معنیداری وجود ندارد. به عبارت بهتر؛ افرادی که فاقد شغل هستند (بیکاران)، کارگران ساده، دانشجویان، افراد خانهدار، بازاری و در نهایت بازنشستگان، میزان نارضایتیشان از زیستپذیری شهری در محلة پاسداران تبریز در یک سطح و طیف مشخصی قرار دارد و تفاوت چندانی در نظرات آنان دیده نمیشود.
ارزیابی رضایتمندی زنان ساکنین از زیست پذیری شهری و رتبهبندی شاخصهای آن در محلة پاسداران تبریز
باتوجه به هدف پژوهش که سنجش اهمیت شاخصهای رضایتمندی از زیست پذیری شهری میان ساکنان محلة پاسداران تبریز و نیز 6 مقیاس آموزشی، کالبدی، خدماتی، بهداشتی، اجتماعی و رفاهی باتوجه به پاسخهای ساکنین که براساس طیف لیکرت طبقهبندی شدهاند، توسط آزمون فریدمن ارزیابی شد. به عبارت بهتر از آزمون فریدمن به منظور ارزیابی و رتبهبندی شاخصهای رضایتمندی از زیست پذیری شهری در محلة پاسداران تبریز استفاده شد. مقایسة میانگین شاخصهای رضایتمندی سکونتی نشان میدهد بالاترین میانگین (28/2)، متعلق به شاخص آموزشی است و پایینترین میانگین (98/1)، مربوط به شاخص بهداشتی است. مقایسة میانگین رتبهها نشان میدهد بالاترین میانگین رتبه، (16/4)، به شاخص آموزشی تعلق دارد و بدین معناست که مهمترین شاخص در جلب رضایتمندی ساکنین از زیست پذیری شهری شاخص آموزشی میباشد. بعد از شاخص فوق، مهمترین شاخصهای دیگر به ترتیب روبهرو هستند: اجتماعی (82/3)، کالبدی (61/3)، رفاهی (37/3)، بهداشتی (03/3) و خدماتی (3). جدول (10) بیانگر معناداری آماری است. مقدار مجذور کای به دست آمده 138/120 است که در سطح خطای کمتر از 05/0 قرار دارد (05/0> P). آزمون فریدمن نشان میدهد که اهمیت شاخصهای مطرح شده دربارة زیست پذیری شهری متفاوت بوده است. (05/0> P، 5=df، مجذور کا = 138/120). در جدول (10) به نتایج آزمون فریدمن و در جدول (11) به رتبهبندی شاخصها اشاره شده است.
جدول 10. آمار آزمون فریدمن
379 | N |
138/120 | Chi-Square |
5 | df |
000/0 | Asymp. Sig. |
Source: Research findings, 2022
با توجه به خروجی آزمون فریدمن، شاخص آموزشی (وجود فضاهای آموزشی) در صدر عوامل مؤثر بر زیستپذیری محلة پاسداران محسوب میشود. همچنین شاخصهای اجتماعی، کالبدی، رفاهی و خدماتی در رتبههای بعدی قرار دارند.
جدول 11. رتبهبندی شاخصها
میانگین رتبهها | شاخصها |
16/4 | آموزشی |
82/3 | اجتماعی |
61/3 | کالبدی |
37/3 | رفاهی |
3 | خدماتی |
Source: Research findings, 2022
در آزمون کروسکال - والیس زمانی میتوانیم از معنادار بودن نتایج اطمینان حاصل کنیم که میزان سطح معناداری متغیرها کمتر از 05/0 باشد (Oskouee Aras & Hakimi, 2021: 157). میزان Sig مؤلفههای آموزشی، کالبدی، خدماتی، بهداشتی، اجتماعی و رفاهی همگی 000/0 میباشد. جدول (12) بیانگر معنادار بودن نتایج است؛ چراکه میزان سطوح معناداری شاخصهای مذکور، کمتر از 05/0 است.
جدول 12. نتایج آمارة آزمون کروسکال والیس محلة پاسداران تبریز
آماره | آموزشی | کالبدی | خدماتی | بهداشتی | اجتماعی | رفاهی |
مقدار اسکوئر | 991/107 | 434/128 | 924/143 | 265/85 | 030/69 | 346/23 |
درجة آزادی | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
|
معیار تصمیم | 000/0 | 000/0 | 000/0 | 000/0 | 000/0 |
|
Source: Research findings, 2022
نتیجهگیری و ارائه پیشنهادها:
زیستپذیری شهری و مؤلفههای سنجش آن یکی از مهمترین مسائل تأثیرگذار بر زندگی ساکنان سکونتگاههای غیررسمی است. توجه به این مهم از این حیث بیش از پیش ضروری به نظر میرسد که ساکنین در سکونتگاههای غیررسمی بیشتر از سایر گروههای معیشتی با مشکلات بسیاری که در این نواحی به چشم میخورد، مواجه هستند. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی میزان رضایتمندی ساکنان از شاخصهای زیستپذیری شهری در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز انجام شده است. آنچه از نتایج تحلیلهای توصیفی مشاهده شد این بود که میانگین سطح تحصیلات نمونة جامعة آماری هدف، در بیسواد و دیپلم بوده و تعداد افراد دارای مدارج عالی دانشگاهی کمتر از ده درصد بوده است و به لحاظ اشتغال نزدیک به نیمی از ساکنین در محلة پاسداران تبریز بیکار بودند و و حدود یک چهارم از افراد نیز دارای مشاغل کارگری فصلی بودهاند. از جهت وضعیت تأهل، نزدیک به سه چهارم افراد نمونه متأهل و تنها یک سوم آنان مجرد بودند. شش بعد آموزشی، کالبدی، خدماتی، بهداشتی، اجتماعی و رفاهی به عنوان ابعاد مهم زیستپذیری شهری به کار گرفته شدند. نتایج تحقیق نشانگر آن بود که میزان رضایتمندی ساکنین محلة پاسداران تبریز از زیستپذیری شهری در حد کمتر از متوسط با میانگین (12/2) بوده است. و به ترتیب بیشترین میزان رضایتمندی از شاخصهای زیستپذیری شهری مربوطه به شاخصهای خدمات آموزشی، (29/2)، مشارکت اجتماعی، (26/2)، مسکن، (18/2)، امنیت اجتماعی و فردی، (09/2)، اوقات فراغت، (07/2)، حمل و نقل عمومی، (99/1) و در نهایت بهداشت و درمان، (98/1) میباشد. به لحاظ بررسی تأثیرگذاری و یا عدم تأثیرگذاری ویژگیهای فردی ساکنین (وضعیت شغلی) در رضایتمندی از زیستپذیری شهری در سکونتگاههای غیررسمی محلة پاسداران تبریز و همچنین رتبهبندی آنها از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه بهرهبرداری شد که براساس آن مشخص گردید که وضعیت شغلی پرسششوندگان در میزان رضایتمندی آنان از زیستپذیری شهری تأثیرگذار نبوده است. به عبارت بهتر، افراد دارای شغل، فاقد شغل، بازنشستگان، افراد خانهدار و افراد بازاری در ارتباط با رضایتمندی از زیستپذیری شهری در محلة پاسداران تبریز نظرات متفاوتی نداشتهاند و همگی بر پایین بودن سطح زیستپذیری شهری در این سکونتگاهها تأکید داشتند. نتایج سنجش رضایتمندی از مؤلفههای زیستپذیری شهری حاکی از آن بود که بعد آموزشی (فضاهای آموزشی) با میانگین 16/4 بیشترین رتبه را داشته است و پس از آن به ترتیب بعد اجتماعی (82/3) در رتبة دوم، بعد کالبدی (61/3) در رتبة سوم، بعد رفاهی (37/3) در رتبة چهارم، بعد بهداشتی (03/3) در رتبة پنجم و در نهایت بعد خدماتی (3) در رتبة آخر قرار دارند. نتایج آزمون کروسکال والیس نیز حاکی از آن است که نتایج مرتبط با شش بعد آموزشی، کالبدی، خدماتی، بهداشتی، اجتماعی و رفاهی معنادار میباشند؛ چراکه میزان سطح معناداری شاخصهای مذکور کمتر از میزان نرمال 05/0 است. نتایج پژوهش حاضر با پژوهش وککورو (2015) و قادرپور و همکاران (2021) به جهت پایین بودن میزان رضایتمندی ساکنین از شاخصهای زیستپذیری شهری در محدودههای مطالعاتی هدف، مشابه است. اما با پژوهش حیدری و همکاران (1396) به جهت اینکه زیستپذیری شهری در بافت فرسودة مرکزی شهر زنجان در حد متوسط بوده اما در پژوهش حاضر در محلة پاسداران تبریز کمتر از حد متوسط بوده است، متفاوت است. از وجوه تشابه دیگر پژوهش حاضر میتوان به نتایج پژوهش ماندلنی و همکاران (2021) اشاره نمود؛ چرا که در هر دو پژوهش مؤلفة "آموزش" به عنوان مهمترین مؤلفه در میزان رضایتمندی ساکنین از وضعیت زیستپذیری شهری در نظر گرفته شدهاند. اما در پژوهش ذاکر حقیقی و همکاران (2015)، برزگر و همکاران (1398)، اسکوئیارس و حکیمی (1400) و در نهایت حیدری و همکاران (1400) به ترتیب مؤلفههای "اقتصادی"، "کالبدی"، "روانی-اجتماعی"، "تسهیلاتی" و "تأثیر و تأثر" به عنوان مهمترین مؤلفهها در تعیین میزان اهمیت شاخصهای زیستپذیری شهری تبیین شدهاند.
باتوجه به نتایج پژوهش، پیشنهادهای زیر به منظور افزایش رضایتمندی ساکنین از شاخصهای زیستپذیری شهری در محلة پاسداران تبریز ارائه شده است:
- تعداد مدارس راهنمایی موجود در محلة پاسداران تبریز به تناسب جمعیت دانشآموزان ساکن در این محله در مقطع مذکور، کم میباشد. بنابراین در راستای تحقق اهداف آموزشی و رعایت استانداردهای عملکردهای شهری، ضروری است تا 2 باب مدرسة راهنمائی احداث گردد.
- مقاومسازی و استحکام بخشی ابنیة محلة پاسداران با توجه به کم دوام بودن ساخت و سازها و قرار گرفتن در حریم خطرناک گسل فعال شمال تبریز.
- ایستگاههای اتوبوس موجود در محلة پاسداران تبریز به لحاظ ظاهری و کیفی از مطلوبیت کافی برخوردار نیستند. ضروری است از تجهیزاتی همچون مواد مصنوعی (پلی استایرن همراه با پوشش پلی استر) به منظور مقاومت در برابر آسیبهای طبیعی و انسانی استفاده شود.
- به منظور بهبود کیفیت امکانات ایستگاههای اتوبوس به ویژه امکانات گرمایی برای فصول سرد سال و امکانات سرمایشی برای فصول گرم سال چارهاندیشی شود.
- تعداد مراکز درمانی در محلة پاسداران تبریز از جمله درمانگاه و خانة بهداشت متناسب با نفوس جمعیتی نمیباشد. ضروری است بر تعداد مراکز درمانی و همچنین تجهیزات پیشرفتة درمانی و کادر درمان مجرب، افزوده گردد.
- به منظور تأمین امنیت شبانه به خصوص با تأکید بر تأمین
امنیت بانوان و کودکان، ضروری است گشتهای نیروی انتظامی به صورت 24 ساعته در فعالیت باشند.
- گاهاً مماشاتهایی از سوی برخی از مأمورین نیروی انتظامی به هنگام برخورد با متخلفین و سارقان به چشم میخورد؛ ضروری است افرادی از بین ساکنین محله نقش "پلیس محله" را در این مواقع بر عهده بگیرند و به هنگام مواجهه با چنین مسائلی؛ جزئیات را به مراجع ذی صلاح اطلاع دهند تا از تکرار و تداوم آن جلوگیری شود.
- وسائل بازی مختص کودکان در محلة پاسداران تبریز به ندرت به چشم میخورند و یا اگر وسائل تفریحی در برخی از بوستانها وجود دارد متناسب با گروههای سنی کودکان و نوجوانان نیست. بدین منظور ضروری است از فضاهای خصوصی در مقیاس کودکان و نوجوانان (مختص گروه سنی 12-5 سال) بهرهگیری شود و همچنین جهت ارتقای امنیت فضای بازی کودکان در طراحیها از ایجاد گوشههای کم تردد و خلوت جلوگیری شود.
- تهیة طرح موضعی ویژة مناطق اسکان غیررسمی و محلة پاسداران تبریز.
ملاحظات اخلاقی:
پیروی از اصول اخلاق پژوهش: در مطالعه حاضر فرمهای رضایت نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنیها تکمیل شد.
حامی مالی: هزینههای مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شد و حامی مالی ندارد.
تعارض منافع: بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هر گونه تعارضی بوده است.
1. Abedin Darkoosh, S., (2016), An Introduction to Urban Economics, Tehran: University Publishing Center, 35.
2. Afsari, R., Behzadfar, M., Khairuddin, R. (2018), Explanation, analysis of the concept of security and its indicators in informal settlements, International Conference on Security, Development and Sustainable Development of Border Areas, Territories and metropolises, solutions and challenges with a focus on passive defense and crisis management, Imam Ali University, Tehran, 2.
3. Ahmed, N. O., et al. (2019). A critical review of urban livability. European Journal of Sustainable Development 8 (1): 165.
4. Aref Hosseini, S.A., Panahi, A., Azar, A., Valizadeh, R. (2020), Assessment and evaluation of the mental dimension of livability in the urban contexts of Tabriz metropolis, Scientific Journal of Geography and Planning, 24 (74), 136.
5. Barzegar, S., Heidari, T., Anbarloo, A.R. (2019). Analysis of informal settlements with a viability approach (Case study: Informal neighborhoods of Zanjan, Quarterly Journal of Regional Planning, 9 (33), 137-152.
6. Doiran, I. (2020), Assessing the viability of urban tissues with emphasis on social sustainability (Case study: informal settlements in Hamadan), Bi-Quarterly Journal of Urban Social Geography, 7 (1), 49.
7. Ghaderpour, Y., Arasteh Taleshmekaiil, M.R., Rouki, B., Mohemsaz, M., Azimi, M.H., Sadeghpour., A. (2021). Analysis and Measurement of Parameters of Quality of Life in Informal Settlements Surrounding of Tehran Metropolis, Hindawi Mathematical Problems in Engineering, Article ID 4759461, 10 pages https://doi.org/10.1155/2021/4759461, Pp: 1-10.
8. Hatami Nejad, H., Hatami, A., Ahmadinejad, M. (2019), Measuring the dimensions and indicators of livability in the city of Nurabad Delfan, Quarterly Journal of Sustainable Development of Geographical Environment, 1 (1), 94-112.
9. Heidari, M.T., Haghi, Y., Nasiri, S., Moharremi, S. (2021). Analysis on the drivers of biodegradability regeneration in the informal bio context of the city (Case study: Zanjan city), Geography and Development Quarterly, 19 (65) , 27-52.
10. Heidari, M.T., Shamaei, A., Sasanpour, F., Soleimani, M., Ahadnejad Roshti, M. (2017), Analysis of factors affecting the viability of worn-out urban tissues (Case study: texture Worn in the central part of Zanjan), Quarterly Journal of Geographical Space, 17 (57), 1-25.
11. Heydari, T., Mohammadi, S. (2020). Analysis and assessment of social damages in neighborhoods with informal settlements (case study: Islamabad neighborhood - Zanjan city). Scientific-research quarterly of research and urban planning, 11(40), 60.
12. Jamini, D., Jamshidi, A., Abdolmaleki, M., Identify the challenges of informal settlements and Provide Operational-Executive Solutions to Improve it in Kurdistan Province (Case Study: Urban Separated Area of Naysar), Journal of Research and Urban Planning. 2021; 12 (47): 116.
13. Khalifa, Marwa A., (2015), Evolution of Informal Settlements Upgrading Strategies in Egypt: From Negligence to Participatory Development, Ain Shams Engineering Journal, Vol6, Pp: 1151.
14. Mandleni, B.N, Omotayo, A.O., Ighodaro, D.I., Agbola, S.B. (2021) Analysis of the Living Conditions at EZakheleni Informal Settlement of Durban: Implications for Community Revitalization in South Africa, Sustainability, 14 (3), 1-16.
15. Meshkini, A., Maleki, R., Moammar, E. (2019), Analysis of urban livability using the ELECTRE model (case study: Gorgan city areas), Journal of Geography and Regional Development, 17 (1), 225.
16. Meshkini, A., Rostam Maidan, A., Ahadnejad, M., Mahmoudzadeh, H. (2021), Explaining the ecosystem pattern of the metropolitan city of Tabriz with a fuzzy model, two scientific journals of urban ecology research, 12(1), 87.
17. Moazzami Gudarzi, H., Tawaklan, A. (2022), An analysis of the livability of urban areas (case example: Tehran District 1), Urban Research and Planning Quarterly, 13 (49), 212.
18. Mohrekesh, R., Saberi, H. (2022). Identification of effective indicators in the livability of urban areas (case study of areas 1, 5 and 8 of Isfahan Municipality). Geography and development of urban space, 9 (2), 2.
19. Monavar Zeiny, S., Mojtabazadeh, H. (2020). Comparative study of livability indicators of urban areas of Islamshahr. Scientific-research quarterly of research and urban planning, 11(43), 166.
20. Mousavi Noor, S.A., Varesi, H.R., Mohammadi, J. (2015), Application of Multi-Criteria Decision-Making Models in Measuring the Viability of Tehran Metropolitan Areas, Journal of Geography and Regional Development, 16 (2), 250-252.
21. Nab, B. V., & Agdam, F. B. (2020). Explanation and Leveling the Factors Affecting the Livability of Using the Approach Interpretive Structure Modeling and Mic Mac Technique (Case Study: Tabriz Metropolis). Environmental Researches, 10(20), 49-62.
22. Oskouee Aras, A., Hakimi, H. (2021). Assessing Urban Vitality Indicators in Informal Settlements (Case Study: Tabriz Seilab Qoshkhane", Geographical Research on Urban Planning, 9 (1), 143-163.
23. Pourmohammadi, M.R., Hakimi, H., Mirzaei, A. (2019), Measuring the satisfaction of residents of informal settlements with the services provided by urban management (Case study: Pasdaran neighborhood of Tabriz), Quarterly Journal of Studies Human Settlement Planning, 14 (3), 593-594.
24. Rashidi Ebrahim Hessari, A., Movahed, A., Toulaei, S., Mousavi, M.N. (2016), Spatial analysis of Tabriz metropolitan area with a livable approach, Quarterly Journal of Geographical Space, 16 (54), 155.
25. Rouhipour Zohreh, A.Z., Shobiri, S.M., Larijani, M., Mikaeli, A.R. (2019), Investigating the effects of establishing nature schools on urban living using the Delphi technique; Case study: Pardisan Park, Tehran, two scientific-research quarterly journals of urban ecology research, 10 (1), 139.
26. Saffari, F., Nazmfar, H
. (2023). Measuring the livability of urban areas with an emphasis on the environmental dimension (case study of region 3 of Ardabil city). Environmental Science Studies, 8(1), 6220.
27. Sahebi, M., Farahani, M., Motahhari, S., (2021). Study of urban livability in urban areas from the perspective of citizens (Case study: Eight areas of Kermanshah metropolis, Karafen Scientific Quarterly, 18 (1), 61-62.
28. Sitluanga. B.L. (2014). Spatial pattern of urban livability in Himalayan Region: A -case of
Aizawl City, India. Social Indicators Research. 117(2), 541–559.
29. Sasanpour, F., Toulaei, S., Jafari Asadabadi, H. (2015), Assessing and evaluating urban viability in 22 metropolitan areas of Tehran, Regional Planning Quarterly, 5 (18), 28.
30. Statistical Yearbook of East Azerbaijan Province, (2017), Management and Planning Organization of East Azerbaijan Province, Pp:122.
31. Statistics Center of Iran, (2016), "General Census of Population and Housing".
32. Shabanzadeh Namini, R., Loda, M.L., Meshkini, A. (2020). SWOT Analysis and Developing Strategies for the Realisation of Urban Livability in Tehran., International Journal of Urban Sustainable Development, 13, 117-129.
33. Sofeska, E. (2016), Understanding the livability in a city through smart solutions and urban planning toward developing sustainable livable future of the city of Skopje, International Conference – Green Urbanism, Procedia Environmental Sciences 37, Pp: 452.
34. Taleshi Anbohi, M., Aghaizadeh, E., Jafari Mehrabadi, M. (2019). Structural analysis of the livability of dilapidated urban tissues with a future research approach (case study: dilapidated tissue of one area of Qazvin city). Scientific-research quarterly of research and urban planning, 10(39), 118.
35. Webster, Merriam (2016), Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary 11th Edition, Webster.
36. Wokekoro, E., (2015). Residents’ Satisfaction with residential quality of life in informal settlements in port Harcourt municipality, European Journal of Research in Social Sciences, 3 (3), 1-17.
37. Woodcraft, S., Osuteye, E., Ndezi, T., Makoba, F.D. (2020). Pathways to the ‘Good Life’: Co-Producing Prosperity Research in Informal Settlements in Tanzania, Urban Planning (ISSN: 2183–7635), 5 (3), 288-302.
45. www.worldbank.org.
46. Zakerhaghighi, K., Khanian, M., Gheitarani, N. (2015). Subjective Quality of Life; Assessment of Residents of Informal Settlements in Iran (A Case Study of Hesar Imam Khomeini, Hamedan). Applied Research Quality Life, 10, 419–434.
38. Ziari, K., Heidari, A., Ghanizadeh Ghasemabadi, H., Abazari, N. (2018), Evaluation and prioritization of livability components in Bam, two quarterly social geographies Urban, 5 (1), 106.