Investigating the relationship between the monetary policy shock through the exchange rate channel on the management quality index in the banking system: by examining the productivity approach

Subject Areas : Economy

Farhad Sharifi Bagha ¹ , Jafar Haqiqat ^{2 *} , Zahra Karimi Takanloo ³

1 - Ph.D. Candidate, Department of Economics, Faculty of Economics and Management, University of Tabriz, Tabriz, Iran
2 - Professor, Department of Economics, Faculty of Economics and Management, University of Tabriz, Tabriz, Iran
3 - Assistant Professor, Department of Economics, Faculty of Economics and Management, University of Tabriz, Tabriz, Iran

Received: 2023-09-12 Accepted : 2023-11-19 Published : 2025-03-18

Keywords: Management quality in the banking system, productivity approach, monetary policy shock, exchange rate,

Abstract :

Abstract

The purpose of the current research is to investigate the relationship between the monetary policy shock via exchange rate channel on the management quality index in the banking system within a productivity approach. The current research is applied in terms of its purpose and analytical-descriptive in terms of its method. This study utilizes 96 variables of seasonal time series data that affect the management quality index within the bank productivity framework, one of the critical indicators for assessing the health of the banking system. The analysis covers the period from 1378:1 to 1401:4 and employs the Factor-Augmented Vector Autoregression (FAVAR) model to investigate the effect of monetary policy via exchange rate channel on the management quality index in the banking system. Among the many variables influencing the productivity of the whole bank, which are extracted from the bank's balance sheet, the amount of expenses (financial expenses, administrative and general expenses) and the amount of profit (net investment interest, interest received from foreign currency deposits) were investigated. The results indicated that the monetary policy shock through the exchange rate channel had a significant negative relationship with the selected variables and caused a decrease in the amount of profit and an increase in the amount of expenses, which led to a decrease in the overall productivity of the bank.

 

Key Words: management quality in the banking system, productivity approach, monetary policy shock, exchange rate

1.Introduction

Productivity is one of the concepts of economics and management, which is defined as: "the amount of goods or services produced compared to each unit of energy or labor spent without reducing quality”, in other words "effectiveness along with efficiency". In the operational concept, productivity is the ratio between output values ​​and input values ​​used in the production process. In fact, the purpose of productivity is to maximize output and minimize input. On the other hand, one of the most important challenges of the banking system in any economy is its reaction to shocks and economic fluctuations. Any unexpected phenomenon that has an unpredictable effect on economic variables is considered a shock, which can be classified as environmental, external, internal or supply and demand shocks. The adoption of monetary policies is the process by which the central bank or the country's monetary authority controls the supply of money or other monetary variables and imposes fluctuations on the economy as a type of economic policies.

2.Literature Review

Sofin (2005) in a study entitled “the source of changes in profitability in commercial banks in developing countries; The case study of the country of Malaysia” has investigated the productivity of all production factors in commercial banks in Malaysia during the period from 1998 to 2003 using the Malmquist index. In this study, the interest income of the banks from the place of granting various types of facilities, the amount of loan paid as the bank's income and the volume of various types of bank deposits, labor force and fixed assets of the bank's branches were taken into consideration. In total, the results of this study showed that the productivity of production factors in Malaysian banks decreased by 7% during the period under review. The negative effects of technological changes have been one of the reasons for the decrease in the productivity of banks. In a study, Sanbat (2016) has investigated monetary policy transmission channels in the United States using the FAVAR model and 154 monthly time series variables in the time period from 1970 to 2014. To this end, the effect of monetary policy shock on bank portfolio variables and economic activity variables and the effect of lending on economic activity variables have been investigated. The research findings indicate the existence of a credit channel in America. Also, it was found that the contractionary monetary policy causes a decrease in loan supply, which leads to a dcrease in economic activities. Elborn et al. (2019) in a study aimed at Do SVARs detect unconventional monetary policy shocks? revealed that the used identification schemes fail to recover real unconventional monetary policy shocks in the Eurozone. In their identification schemes, information on the size of the central bank's balance sheet is key to distinguishing monetary policy shocks from other shocks that reduce financial market stress. In the present study, we show that replacing ECB balance sheet size with random numbers leads to statistically indistinguishable shock response functions and time series of abnormal monetary policy shocks. In contrast, using monetary policy shocks identified by forward rate data by Jaroski and Karadi, we argue that unconventional monetary policies have not had a statistically significant effect on real economic activity.

3.Methodology

Regarding the purpose, the present study is applied research, utilizing an analytical-descriptive methodology. The FAVAR or the Factor-Augmented Vector Autoregression model presented by Bernanke, Boivin and Elias (2003) has been used to solve the problems related to the VAR model. Therefore, using 96 variables of seasonal time series data affecting the management quality index within the bank productivity approach which is one of the most important indicators of assessing the health of the banking system, and employing the factor-added empirical model (FAVAR), the effect of monetary policy via the exchange rate channel on the management quality index in the banking system was investigated during the period of 1378:1-1401:4

In order to investigate the mechanism of the impact of monetary policy shocks via exchange rate channel on the variables affecting the health of the banking system, the two-stage method of principal components was used. Therefore, first, the following equation was estimated without considering the Yt vector, based on which the number of optimal factors was selected. The equation can be written using model variables as follows:

After determining the number of optimal factors, the equation was estimated. This equation can be shown as follows:

4.Result

The purpose of the current research was to investigate the relationship between the monetary policy shock through the exchange rate channel on the management quality index in the banking system within the productivity approach. Regarding the relationship between the variables, it was expected that the value of each variable from the previous period will have a positive effect on the current value of the variable, in such a way that, for example, an increase in the exchange rate in the past period increases or decreases the variables in the current period. The monetary policy through the exchange rate channel has led to a direct effect on the deposits of the banking network and, as a result, the power to grant facilities and operational income, which, in turn, affects one of the most important indicators of the health of the banking system, which is the management quality index (i.e., productivity). For this reason, fluctuations caused by monetary policy shocks in the exchange rate, as one of the most fundamental factors affecting the health of the banking system, can have a significant negative impact. Thus, the results showed:

Monetary policy shocks via exchange rate channel have a significant negative impact on the bank's profit.

Monetary policy shocks via exchange rate channel have a significant positive effect on the amount of expenses in the bank.

As a result, it can be said that the relationship between the monetary policy shock via exchange rate channel has a negative significant relationship with the management quality index (i.e., productivity).

5.Discussion

In recent years, the exchange rate fluctuations caused by the policies of monetary and financial authorities of the country to pursue different goals and the banking-oriented nature of Iran's economy have caused the optimal management of resources and the ability of bank allocation as well as the resulting revenues to have a great impact on the country's financial performance. One of the most important indicators that can be used to attract bank resources and assess how to use resources (optimal allocation of resources) and incomes, is the productivity index in the discussion of management quality. Productivity is a combination of efficiency and effectiveness. The obtained results indicate that the impact of the monetary policy shock via exchange rate channel has increased over a certain period on the target factors. During this time, the number of changes in the target variables by the variables themselves decreases and the changes in the variables caused by the shock of the exchange rate channel increase. Therefore, monetary policy shocks through the exchange rate channel have a significant negative impact on productivity, and consequently, have a negative impact on the quality index of bank management. Moreover, monetary policy shocks through the exchange rate channel have a significant negative impact on the amount of profit earned in the bank and a significant positive effect on the amount of bank expenses.

 

 

 

 

 

References:

Amini,A & Hejazi,Z.(1387). Analysis of the role of human capital and research and development in improving total factor productivity (TFP) in Iran's economy. Iranian Journal of Economic Research by Allameh Tabataba'i University,11(35),1-35(in Persian).doi:20.1001.1.25383833.1391.6.21. 3.5
Abolhasani Hestiani, H. J. (2018). Evaluation of banking system health indicators and its pathology in Iran. Defense Economics Quarterly, 4(11), 71-149 (in Persian). doi:20.1001.1.25382454.1398.4.11.6.5
Alfaro, R., Franken, H., García, C., & Jara, A. (2004). The bank lending channel in Chile. Banking Market Structure and Monetary Policy, 22, 128-146. doi:20.1001.1.22285954.1401.12.46.2.7
Asefi, N., Karimi, Z., Haqiqat, J., & Barqi Oskoui, M. M. (1401). The effect of monetary policy through the asset price channel on financial development using the FAVAR method. Scientific Research Quarterly of Economic Growth and Development, 12(46), 35-46 (in Persian). doi:20.1001.1.22285954.1401.12.46.2.7
Bernanke, B. S., & Boivin, J. (2003). Monetary policy in a data-rich environment. Journal of Monetary Economics, 50(3), 525-546.‏ doi:10.1016/S0304-3932(03)00024-2
Bernanke, B. S. (1993, December). How important is the credit channel in the transmission of monetary policy?: A comment. In Carnegie-Rochester Conference Series on Public Policy (Vol. 39, pp.47-52). North-Holland.‏ dor:20.1001.1.22285954.1401.12.46.2.7
Bernanke, B. S., and Blinder, A. S. (1992). The federal funds rate and the channels of monetary transmission, 82(4), 901-921. ‏doi:20.1001.1.25383833.1398.13.49.5.2
Bernanke, B. S., & Gertler, M. (1995). Inside the black box: the credit channel of monetary policy transmission. Journal of Economic perspectives, 9(4), 27-48.‏ doi:20.1001.1.25383833.1398.13.49.5.2
Dezhpasand,F. Amini,A.& Ahmadi kabir,M.(1398). Analysis of factors affecting the productivity of total factors: a case study of selected specialized and commercial banks, public and private of Iran. Journal of Financial Economy (Financial Economy and Development).13(49), 153-189.(in Persian) doi:20.1001.1.25383833.1398.13.49.5.2
Eskandari,Z.esfandiyari,M. Dehmardi,N & Fetras,M.(1401). Investigating the effect of the shock of macroeconomic variables on the performance of the country's banking system: the user of the recursive dynamic calculable model (RDCGE). Journal of Monetary economy, finance Ferdosi University.Vol 24, 6-32(in Persian) doi:10.22067/mfe.2023.77234.1205
Gadiri,B.(2013), Generalities of Economics: Compact Analysis of Micro and Macro Economics, Sepehr Publishing, 9th Edition, 1-640. (in Persian). doi:20.1001.1.25383833.1398.13.49.5.2
Moshiri,S & vasheghani,M.(1389). Publication: Economic modeling Year: 1389 Course: 4 Number: 1 (consecutive 11) Pages: 1-32(in Persian).doi:10.30495/eco.2023.1984033.2746
Niazi Mohseni, M., Shahrashtani, H., Hajbarkiani, K., & Ghafari, F. (2019). Investigating the effect of monetary policy shocks and oil revenues on inflation and economic growth in Iran. Financial monetary economy, 27(19), 46-29 (in Persian). doi:10.22067/pm.v27i19.85109
Setayesh, M. H., & Fathe, M. H. (2016). Investigating the impact of banking system health indicators in determining asset and debt management strategy (ALM); With a special look at the capital adequacy ratio (CAR). Investment Knowledge, (24) 6, 139-150 (in Persian(. doi:20.1001.1.25383833.1398.13.49.5.2
Sufian,F.(2005). Source of productivity change of Comirical Banks in Developing Economy: Evidence from Malaysia.International Journal of Applied Econometrics and Quantitative Studies.Vol:2(3). doi:20.1001.1.25383833.1398.13.49.5.2
Tafzali, F. (1996). The history of economic ideas. Tehran: Ney Publishing, 1-684. (in Persian). doi:20.1001.1.25383833.1398.13.49.5.2

Full-Text:



Vol.19, No.72, Spring 2025                                                                Journal of Productivity Management 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Investigating the Relationship between the Monetary Policy Shock via Exchange Rate Channel on Banking Management Quality:

 a Productivity Approach

 

Farhad Sharifi Baqa¹, Jafar Haqiqat*², Zahra Karimi Takanl³

(Received:2023.09.12 - Accepted:2023.11.19 )

 

Abstract

The purpose of the current research is to investigate the relationship between the monetary policy shock via exchange rate channel on the management quality index in the banking system within a productivity approach. The current research is applied in terms of its purpose and analytical-descriptive in terms of its method. This study utilizes 96 variables of seasonal time series data that affect the management quality index within the bank productivity framework, one of the critical indicators for assessing the health of the banking system. The analysis covers the period from 1378:1 to 1401:4 and employs the Factor-Augmented Vector Autoregression (FAVAR) model to investigate the effect of monetary policy via exchange rate channel on the management quality index in the banking system. Among the many variables influencing the productivity of the whole bank, which are extracted from the bank's balance sheet, the amount of expenses (financial expenses, administrative and general expenses) and the amount of profit (net investment interest, interest received from foreign currency deposits) were investigated. The results indicated that the monetary policy shock through the exchange rate channel had a significant negative relationship with the selected variables and caused a decrease in the amount of profit and an increase in the amount of expenses, which led to a decrease in the overall productivity of the bank.

 

Key Words: management quality in the banking system, productivity approach, monetary policy shock, exchange rate

1.Introduction

Productivity is one of the concepts of economics and management, which is defined as: "the amount of goods or services produced compared to each unit of energy or labor spent without reducing quality”, in other words "effectiveness along with efficiency". In the operational concept, productivity is the ratio between output values ​​and input values ​​used in the production process. In fact, the purpose of productivity is to maximize output and minimize input. On the other hand, one of the most important challenges of the banking system in any economy is its reaction to shocks and economic fluctuations. Any unexpected phenomenon that has an unpredictable effect on economic variables is considered a shock, which can be classified as environmental, external, internal or supply and demand shocks. The adoption of monetary policies is the process by which the central bank or the country's monetary authority controls the supply of money or other monetary variables and imposes fluctuations on the economy as a type of economic policies.

2.Literature Review

Sofin (2005) in a study entitled “the source of changes in profitability in commercial banks in developing countries; The case study of the country of Malaysia” has investigated the productivity of all production factors in commercial banks in Malaysia during the period from 1998 to 2003 using the Malmquist index. In this study, the interest income of the banks from the place of granting various types of facilities, the amount of loan paid as the bank's income and the volume of various types of bank deposits, labor force and fixed assets of the bank's branches were taken into consideration. In total, the results of this study showed that the productivity of production factors in Malaysian banks decreased by 7% during the period under review. The negative effects of technological changes have been one of the reasons for the decrease in the productivity of banks. In a study, Sanbat (2016) has investigated monetary policy transmission channels in the United States using the FAVAR model and 154 monthly time series variables in the time period from 1970 to 2014. To this end, the effect of monetary policy shock on bank portfolio variables and economic activity variables and the effect of lending on economic activity variables have been investigated. The research findings indicate the existence of a credit channel in America. Also, it was found that the contractionary monetary policy causes a decrease in loan supply, which leads to a dcrease in economic activities. Elborn et al. (2019) in a study aimed at Do SVARs detect unconventional monetary policy shocks? revealed that the used identification schemes fail to recover real unconventional monetary policy shocks in the Eurozone. In their identification schemes, information on the size of the central bank's balance sheet is key to distinguishing monetary policy shocks from other shocks that reduce financial market stress. In the present study, we show that replacing ECB balance sheet size with random numbers leads to statistically indistinguishable shock response functions and time series of abnormal monetary policy shocks. In contrast, using monetary policy shocks identified by forward rate data by Jaroski and Karadi, we argue that unconventional monetary policies have not had a statistically significant effect on real economic activity.

3.Methodology

Regarding the purpose, the present study is applied research, utilizing an analytical-descriptive methodology. The FAVAR or the Factor-Augmented Vector Autoregression model presented by Bernanke, Boivin and Elias (2003) has been used to solve the problems related to the VAR model. Therefore, using 96 variables of seasonal time series data affecting the management quality index within the bank productivity approach which is one of the most important indicators of assessing the health of the banking system, and employing the factor-added empirical model (FAVAR), the effect of monetary policy via the exchange rate channel on the management quality index in the banking system was investigated during the period of 1378:1-1401:4

In order to investigate the mechanism of the impact of monetary policy shocks via exchange rate channel on the variables affecting the health of the banking system, the two-stage method of principal components was used. Therefore, first, the following equation was estimated without considering the Yt vector, based on which the number of optimal factors was selected. The equation can be written using model variables as follows:

 

After determining the number of optimal factors, the equation was estimated. This equation can be shown as follows:

 

4.Result

The purpose of the current research was to investigate the relationship between the monetary policy shock through the exchange rate channel on the management quality index in the banking system within the productivity approach. Regarding the relationship between the variables, it was expected that the value of each variable from the previous period will have a positive effect on the current value of the variable, in such a way that, for example, an increase in the exchange rate in the past period increases or decreases the variables in the current period. The monetary policy through the exchange rate channel has led to a direct effect on the deposits of the banking network and, as a result, the power to grant facilities and operational income, which, in turn, affects one of the most important indicators of the health of the banking system, which is the management quality index (i.e., productivity). For this reason, fluctuations caused by monetary policy shocks in the exchange rate, as one of the most fundamental factors affecting the health of the banking system, can have a significant negative impact. Thus, the results showed:

Monetary policy shocks via exchange rate channel have a significant negative impact on the bank's profit.

Monetary policy shocks via exchange rate channel have a significant positive effect on the amount of expenses in the bank.

As a result, it can be said that the relationship between the monetary policy shock via exchange rate channel has a negative significant relationship with the management quality index (i.e., productivity).

5.Discussion

In recent years, the exchange rate fluctuations caused by the policies of monetary and financial authorities of the country to pursue different goals and the banking-oriented nature of Iran's economy have caused the optimal management of resources and the ability of bank allocation as well as the resulting revenues to have a great impact on the country's financial performance. One of the most important indicators that can be used to attract bank resources and assess how to use resources (optimal allocation of resources) and incomes, is the productivity index in the discussion of management quality. Productivity is a combination of efficiency and effectiveness. The obtained results indicate that the impact of the monetary policy shock via exchange rate channel has increased over a certain period on the target factors. During this time, the number of changes in the target variables by the variables themselves decreases and the changes in the variables caused by the shock of the exchange rate channel increase. Therefore, monetary policy shocks through the exchange rate channel have a significant negative impact on productivity, and consequently, have a negative impact on the quality index of bank management. Moreover, monetary policy shocks through the exchange rate channel have a significant negative impact on the amount of profit earned in the bank and a significant positive effect on the amount of bank expenses.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مطالعه رابطه بین شوک سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز بر شاخص کیفیت مدیریت در نظام بانکی: با بررسی رویکرد بهره وری

 

فرهاد شریفی بقا⁴، جعفر حقیقت*⁵، زهرا کریمی تکانلو⁶

 

(دریافت: 21/06/1402-پذیرش نهایی: 28/08/1402)

 

 

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین شوک سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز بر شاخص کیفیت مدیریت در نظام بانکی: با بررسی رویکرد بهره‌وری می باشد. تحقیق حاضر ‏از نظر هدف یک تحقیق کاربردی و از نظر روش انجام، تحلیلی- توصیفی است. از این رو با استفاده از  96 متغیر داده‌های سری زمانی فصلی تأثیرگذار بر شاخص کیفیت مدیریت با رویکرد بهره‌وری بانک که یکی از مهمترین شاخص‌های سنجش و قضاوت سلامت نظام بانکی است در طی دوره 1401:4-1378:1 و با استفاده از الگوی تجربی عامل-افزوده شده (FAVAR ) به بررسی اثر سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز بر شاخص کیفیت مدیریت در نظام بانکی پرداخته شد. از بین متغیرهای متعدد تأثیرگذار بر بهره‌وری کل بانک که از ترازنامه بانک استخراج شده، میزان هزینه (هزینه‌های مالی، هزینه‌های اداری و عمومی) و میزان کسب سود (خالص سود سرمایه‌گذاری، سود دریافتی از ‌سپرده‌های  ارزی ) مورد بررسی قرار گرفته و نتایج بیانگر این موضوع است که شوک سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز رابطه معنی‌دار و منفی با متغیرهای منتخب داشته و موجب کاهش میزان کسب سود و موجب افزایش میزان هزینه‌ها گردیده که این امر باعث کاهش بهره‌وری کل در بانک می گردد.

 

واژه­های کلیدی: کیفیت مدیریت در نظام بانکی، رویکرد بهره وری، شوک سیاست پولی، نرخ ارز

 

 

 

 

 

مقدمه

بهره‌وری (به انگلیسی: Productivity ) از مفاهیم علم اقتصاد و مدیریت است که چنین تعریف می‌شود: «مقدار کالا یا خدمات تولید شده در مقایسه با هر واحد از انرژی یا کار هزینه شده بدون کاهش کیفیت»؛ یا به این شکل: «اثربخشی به همراه کارایی». در مفهوم عملیاتی، بهره‌وری نسبت بین مقادیر ستانده به مقادیر نهاده به کار گرفته شده در جریان تولید است.در حقیقت هدف از بهره‌وری حداکثر کردن ستانده و حداقل کردن نهاده است.(سید نورانی و همکاران،1397)

از طرفی یکی از مهم‌ترین چالش‌های سیستم بانکی در هر اقتصاد، واکنشی است که در برابر شوک ها با نوسانات اقتصادی خواهد داشت. هر پدیده غیر منتظره­ای که تأثیر غیرقابل پیش بینی بر متغیرهای اقتصادی می گذارد، شوک تلقی می شود که در طبقه بندی آنها می توان به‌ شوک‌های محیطی، خارجی، داخلی یا‌ شوک‌های عرضه و تقاضا اشاره کرد. اتخاذ سیاست‌های پولی عبارت است از فرآیندی که بانک مرکزی و یا مقام پولی کشور به کنترل عرضه پول و یا سایر متغیرهای پولی   می پردازد و به عنوان یکی از انواع سیاستهای اقتصادی، نوساناتی را به اقتصاد تحمیل می نماید (رفیعی و همکاران،1398).

فرآیند انتقال پولی، چگونگی واکنش اقتصاد به یک شوک پولی را توصیف می­کند. زمانی که بانک مرکزی اقدام به اجرای سیاست پولی می‌کند مجموعه ای از تغییرات پدید می‌آید که از تأثیر بر بازارهای مالی (پول و دارایی) شروع شده و به تغییر در سطح عمومی قیمت­ها یا به طورمشخص‌تر، تورم می‌انجامد. علاوه بر اختلاف نظر راجع به منبع تأثیرگذاری سیاست پولی، همواره موارد دیگری، مانند نااطمینانی درخصوص میزان اثر، کانالهای اثرگذاری، مدت زمان لازم برای شروع اثرگذاری، ماندگاری و زمان به اوج رسیدن اثر نیز محل بحث و چالش میان اقتصاددانان بوده است. بنابراین از دیدگاه اکثریت آنها، از یک طرف مشخص است که درکوتاه مدت برای تثبیت فعالیت‌های اقتصادی و مدیریت تورم می‌توان از سیاستهای پولی استفاده کرد و از سوی دیگر بر همه سیاست‌گذاران حوزه پولی (دولت ها و بانکهای مرکزی) مسجل شده است که برای اجرای موفقیت‌آمیز و به موقع سیاست پولی، باید از مکانیسم انتقال پولی آگاهی کافی داشته باشند؛ در غیر این صورت، مقامات پولی در طراحی سیاست پولی با خطاهایی مواجه خواهند شد که می تواند ضمن ناکارآمد کردن سیاست‌های اتخاذ شده، بروز نتایج ناخواسته و یا غیرمنتظره در زمان و جهت اشتباه، هزینه‌های قابل ملاحظه ای را بر اقتصاد تحمیل کند(مشیری و واشقانی،1390).

در اقتصاد ایران، عمدتا سیاست پولی از طریق ابزارهای مستقیم کنترل سود بانکی و تعیین سقف اعتباری و نیز ابزارهای غیرمستقیم، نسبت سپرده قانونی، اوراق مشارکت بانک مرکزی و سپرده ویژه بانک ها نزد بانک مرکزی اعمال می‌شود. سیاستهای پولی از اهمیت ویژه‌ای در اقتصادهای در حال گذار برخوردارند. چگونگی تنظیم سیاستهای پولی و استفاده از ابزارهای پولی، به یقین بر عملکرد اقتصادهای مزبور و عبور موفقیت آمیز از مرحله گذار، تأثیر شگرفی خواهد داشت (وچودری،1382).

مسائل و مشكلات ايجاد شده در بخش بانكي، اعتماد سـرمايه‌گـذار را كاهش و شتاب خروج سرمايه از كشورها را افزايش داده است که همین امر باعث بروز بحرانهای مالی و در نتیجه بی‌ثباتی بانک­ها گردیده است. بر این اساس با توجه به اهمیت و ضرورت تأثیر سیاست پولی بر اقتصاد حقیقی، در این پژوهش سعی می شود به اثرات ناشی از سیاست‌های پولی از طریق کانال نرخ ارز بر شاخص کیفیت مدیریت با رویکرد بهره‌وری که یکی از مهم‌ترین و کلیدی­ترین شاخص‌های سنجش سلامت نظام بانکی است، در شعب ریالی- ارزی بانک ملی ایران طی سالهای 1378-1401 پرداخته شود. برای ارزیابی شاخص بهره­وری از میان عوامل گوناگون موجود درصورت‌های مالی بانک از دو عامل بسیار مهم میزان هزینه (هزینه‌های مالی، هزینه‌های اداری و عمومی) و میزان کسب سود (خالص سود سرمایه گذاری، سود دریافتی از ‌سپرده‌های  ارزی ) استفاده شد.

یکی از معیارهای بسیار مهم در سنجش شاخص کیفیت مدیریت در سلامت نظام بانکی، بهره‌وری می باشد. بهره‌وری رمز حیات مستمر هر سازمانی است. امروزه بهره‌وری فراتر از یک معیار و شاخص اقتصادی است و به عنوان یک رویکرد جامع، یک فرهنگ و نگرشی نظام‌گراست و یک کل از همه اجزا مطرح است به طوری که می تواند هر یک از جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، سازمان و یا حتی افراد را در برمی گیرد(امینی و حجازی آزاد،1387).

توجه به بهره‌وری این فعالیت مهم اقتصادی و شناخت عوامل تأثیرگذار بر بهره‌وری کل عوامل بانکها می تواند تأثیر بسزایی بر بهبود شاخص‌های اقتصادی این زیربخش اقتصادی و همچنین کل اقتصاد کشور داشته باشد(دژپسند و همکاران،1398).

کیفیت مدیریت در بلندمدت بر عملیات بانک تأثیر می‌گذارد. ارزیابی کیفیت مدیریت سه جنبه را در بر می گیرد: مدیریت عمومی، مدیریت ریسک و سازگاری با قوانین و مقررات، مدیریت عمومی، ساختار و ترکیب مدیریت، کیفیت حاکمیت شرکتی، شفافیت و اثربخشی و کارایی کمیته ها را تحت پوشش قرار می دهد (ابوالحسنی و حاجی جعفری1398).

بزرگ‌ترین سرمایه‌های شرکت، مشتریان آن‌ها می باشند. بنابراین، سازمانهای موفق، سازمان‌هایی هستند که قادرند رابطه مستمر با مشتری بر ای خود ایجاد کنند. تحقیقات نشان       می دهند که پاره‌ای از شرکت‌های بسیار موفق، تمام عمر از نرخ بالای نود درصدی ماندگاری مشتریان برخوردار هستند. اکنون بسیاری از شرکت ها با توجه به کیفیت محصول و ارائه خدمات به مشتریان رقابت می کنند؛ چرا که پیشرفت تکنولوژی، انتظارات مشتریان را بر ای دریافت خدمات مناسب و بموقع افزایش داده و آنان چون گذشته دیگر حاضر به پذیرش هر نوع کالایی نمی باشند. امروزه رقابت برای بهبود کیفیت خدمات به عنوان یک مسئله راهبردی کلیدی برای سازمان‌هایی که در بخش خدمات فعالیت می کنند، شناخته شده است. تمام اموری که امروزه آنها را بانکداری مجازی اطلاق عوامل مؤثر بر کیفیت خدمات بانکی می کنیم در جهت دستیابی به کیفیت خدمت برتر انجام پذیرفته است. لذا، می‌توان از کیفیت خدمت به عنوان مغز افزار عملیات بانکی نام برد(سالک مقدم، 1391).

سیاست پولی مجموعه اقداماتی است کـه بانک مرکزي به منظور کنترل فعالیت هاي اقتصادي جامعه به کار می­برد. چنین سیاستی بر عرضه پول و نرخ بهره اثر می‌گذارد و از این طریق بسیاري از اهداف اقتصادي مانند افزایش اشتغال، ثبات قیمت­ها و حل مشکل رکود را متأثر می­سازد. در واقع سیاست پولی، اتخاذ تدابیري به منظور کنترل و تنظیم حجم پول در گردش است. مکاتب مختلف دیدگاه­هاي متفاوتی در مورد اثرگذاري سیاست پـولی بر اقتصاد دارند. مرکانتلیست­ها اعتقاد داشتند که لازمه رشد سریع تجارت، گردش پول بیشتر در اقتصاد است؛ به عبارت دیگر بین عرضه پول و میزان فعالیـت اقتصادى رابطه مستقیم وجود دارد و براین اساس هر گاه عرضه پول افزایش یابد(در صورت ثابـت بودن سایر عوامل) این عامل موجب افزایش حجـم فعالیـت­هاى اقتصـادى مـى­شـود. همچنـین استدلال می­کردند که افزایش حجم پول در گردش گاهى اوقـات موجـب افـزایش تـورمى قیمت­ها می­شود (تفضلى، 1375).

سیاست پولی انبساطی: سیاست پولی انبساطی به سیاست هایی اطلاق می‌گردد که از طریق افزایش در عرضه پول خود را به هدف عمومی سیاست پولی می‌رساند یا به عبارت دیگر هر سیاستی یا تدبیری افزایش دهندۀ عرضه پول را سیاست انبساطی پولی گویند. این سیاست بیشتر در حالاتی قابل تطبیق و مثمر است که اقتصاد در حالت رکود باشد که در این حالت بانک مرکزی جهت برقراری تعادل در اقتصاد کشور و رفع اثرات نامطلوب این پدیده بر مقدار عرضه پول می‌افزاید تا اینکه از این طریق رکود را مهار کند(قدیری اصل،1391).

سیاست پولی انقباضی: سیاست‌های پولی انقباضی به تدابیری اطلاق می‌گردد که از طریق کاهش در عرضه پول، اهداف عمومی سیاست‌های پولی را برآورده می‌سازد یا به عبارت دیگر هر نوع تدابیری کاهنده  عرضه ی پول را سیاست پولی انقباضی گویند(قدیری اصل، 1391).

کارايي سياست پولي و انتخاب سياست مناسب بانک­هاي مرکزي براي تحقق اهداف، به يک نظام سياستي نياز دارند. در مرکز اين نظام، رژيم سياستي قرار دارد که يک چارچوب تصميم­گيري است. در اين رژيم، سياست پولي حول يک هدف مشخص و کمّي که عموم از آن مطلع مي­گردند، ساماندهي مي­شود و بر اين اساس، قاعده سياست پولي که رهنمون­هايي براي اجراي سياست پولي در ميان­مدت است، تعيين مي­گردد. هدف­گذاري تورم به عنوان جديدترين استراتژي پولي با تمرکز بر اقتصاد داخلي و وجود سياست پولي مستقل و افزايش اعتبار بانک مرکزي، آثار شوک­هاي تورمي را کاهش مي­دهد. البته کاهش تورم در اين رژيم هزينه­هايي را به اقتصاد تحميل مي­کند. از اين رو، با به‌کارگيري استراتژي هدف­گذاري تورم انعطاف­پذير که در آن دو هدف توليد و تورم با هم در نظرگرفته شده است، اثرات منفي کاهش تورم بر توليد در يک مسير زماني بهينه کنترل مي­گردد.

با تعيين رژيم سياست­گذاري پولي، مشخص کردن نحوه واکنش سياست­گذار به تغيير در وضعيت کنوني و پيش­بيني شده اقتصاد براي سياست­گذاري ضروري است. با توجه به تکانه­هاي وارده به اقتصاد ايران طي سالهاي اخير، تغيير در روابط تجاري خارجي و بازار ارز  و شناخت از روابط ساختاري اقتصاد محدود است و امکان استخراج قواعد در راستاي اهداف سياست پولي بسيار دشوار مي­باشد. جدا از محدوديت­هاي ابزاري، اجرايي­کردن قاعده ابزاري، يا در سطحي بالاتر، شناخت و دانش محدود راجع به ساختار اقتصاد و نيز کانال انتقال اثر سياست پولي از مشکلات اين حوزه محسوب مي‌شود. تصريح و اجرايي کردن قواعد ابزاري ساده سهل‌تر از قواعد هدف‌گذاري است. تغييرات و نوسان هاي سال هاي اخير، الگوپذيري و پيش بيني پذيري متغيرها را دشوارتر کرده است.

در اين شرايط، مشخص کردن تابع واکنش، فرايندي همراه با يادگيري خواهد بود که حرکت بر  اساس قواعد بهينه پولي، کارايي سياست پولي را افزايش مي­دهد . اولويت‌بندي ميان تأمين اهداف ثبات قيمت و حفظ ثبات توليد به وضعيت جاري و پيش بيني وضعيت آتي اقتصاد کلان بستگي دارد. در شرايط فعلي و با توجه به اجراي برجام، چشم انداز بخش واقعي و رشد اقتصادي براي سال جاري و سالهاي آتي نسبتا مطلوب به نظر مي‌رسد. اين در حالي است که ثبات قيمتي با ريسک‌هايي مواجه است. علاوه بر اين بايد توجه نمود که بخش مهمي از ضعف عملکرد رشد اقتصادي در سالهاي اخير ناشي از محدوديت هاي شديد طرف عرضه اقتصاد بوده است که رفع آنها خارج از محدوده اثربخشي سياست پولي است. بنابراين در چنين شرايطي و با وجود اين که توليد و اشتغال مهمترين اولويت اقتصاد کشور از منظر کل حاکميت قرار دارد، اما با توجه به حوزه اثربخشي سياست پولي، هدف‌گذاري ثبات قيمتي در اولويت سياست پولي قرار مي‌گيرد(کمیجانی، 1395).

همواره سیاست‌گذاری‌های اقتصادی با هدف مدیریت متغیرهای اقتصادی در کوتاه مدت و بلندمدت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. این سیاست‌ها در کوتاه مدت به دنبال کاهش نوسانات اقتصادی و در بلندمدت به دنبال رشد اقتصادی بالاتر هستند. یکی از این سیاست‌ها، سیاستهای پولی بوده که عمدتاً توسط بانک مرکزی انجام می‌شود(زرین اقبال و همکاران، ۱۳۹۷).

بررسی اثر سیاست‌های پولی بر اقتصاد از نظریه ایروینگ فیشر و با ارائه نظریه مقداری پول آغاز شد. از نظر وی پول اثری بر متغیرهای حقیقی اقتصاد نداشته و فقط قیمت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نقش پول در اقتصاد با نظریه کینز و سایر اقتصاددانان مکتب کمبریج ادامه پیدا کرد و از نظر این دسته از اقتصاددانان پول می تواند اثر غیرمستقیمی بر متغیرهای اقتصادی از طریق اثری که بر نرخ بهره و سرمایه‌گذاری و همچنین اثری که بر موجودی نقد در دست افراد می‌گذارد، داشته باشد. از نظر کینز بیکاری به دلیل عدم تقاضای کافی به وجود می‌آید و افزایش عرضه پول می‌تواند از طریق افزایش مخارج، موجب افزایش اشتغال و همچنین محرک رشد اقتصادی باشد. صاحب نظران اقتصادی در مورد چگونگی اثرگذاری سیاستهای پولی بر متغیرهای کلان اقتصادی اختلاف نظر دارند (پالسا⁷، 4 2014).

پولی­گرایان سنتی به رهبری میلتون فریدمن با ترکیب نظریه فیلیپس و مفهوم انتظارات تطبیقی، نشان دادند که سیاستهای پولی به شکل هدف گذاری نرخ پایین رشد پول کوتاه مدت، قادر است از کانال کاهش نرخ بهره، شرایط الزم برای کاهش نرخ بیکاری و افزایش تولید را فراهم آورد. توبین پول را مورد بررسی قرار داد. او در یک تحلیل نظری نشان داد که رشد سریع‌تر عرضه پول به تراکم سرمایه می انجامد(ابونوری و همکاران، 1392).

از دیگر ابزارهای سیاست پولی، نرخ ذخیره قانونی می­باشد که به صورت دستوری از سوی مقامات پولی به نظام بانکی ابلاغ می‌شود. مقامات پولی با استفاده از این ابزارها بر چگونگی مصرف پول در اقتصاد تأثیر گذاشته و حجم پول را در اقتصاد تغییر می‌دهند. ذخایر قانونی بالا، نرخ بهره را افزایش می دهد. جهت تحقق ذخایر قانونی بدون کاهش اعتبار گسترش یافته، بانک‌ها باید ‌سپرده‌های  بیشتری را جذب کنند که منجر به افزایش نرخ سپرده‌ها خواهد شد. افزایش هزینه نهایی مالی به نوبه خود منجر به افزایش نرخ وام و نرخ بهره خواهد شد که نتیجه این موضوع هم افزایش هزینه سرمایه و درنتیجه آن افزایش نرخ تورم است(حاجی قاسمی و همکاران، ۱۳۹۶).

این کانال به صورت ضمنی شامل اثر نرخ بهره نیز می باشد؛ زیرا زمانی که نرخ بهره واقعی در داخل کشور افزایش می یابد، ‌سپرده‌های دلاری (یا پول داخلی از ‌سپرده‌های صورت گرفته با پول‌های خارجی) ‌سپرده‌های ارزی جذاب‌تر می شود و از این طریق، ارزش ‌سپرده‌های دلاری، نسبت به سایر ‌سپرده‌های مالی افزایش می یابد. افزایش ‌سپرده‌های دلاری، سبب افزایش بهای دلار خواهد شد، افزایش ارزش پول داخلی سبب می شود کالاهای داخلی گران تر از کالاهای خارجی شود و از این طریق، خالص صادرات کاهش و ستاد کل نیز به تبع آن کاهش می یابد از (شریفی رنانی و همکاران،1388).

سوفين ⁸(2005 ) در مطالعه اي با عنوان منبع تغييرات بهره‌وري در بانك هاي تجاري در كشورهاي در حال توسـعه، مطالعه موردي كشـور مـالزي بـا روش واسـطه‌اي بـه بررسـي بهره‌وري كل عوامل توليد در بانكهاي تجاري مالزي، طي دوره زمـاني 1998 تـا 2003 بـا استفاده از شاخص مالم كوئيست پرداخته است. درآمد بهره اي بانك ها از محل اعطـاي انواع تسهیلات و ميزان وامهاي پرداختي به عنوان ستانده بانـك و حجـم انـواع سـپرده هـاي بانكي، نيروي كار و دارايي‌هـاي ثابـت شـعب نهـاده‌هـاي بانـك در نظـر گرفتـه شـدند. در مجموع، نتايج اين مطالعه نشان داده كه طي زمان مورد بررسـي بهـره‌وري عوامـل توليـد در بانكهاي مالزي 7 درصد كاهش يافته است. اثرات منفـي تغييـرات تكنولـوژيكي از جملـه علل كاهش بهره‌وري بانكها بوده است.

سنبت⁹ (2016) در مطالعه‌ای کانال‌های انتقال سیاست پولی را در آمریکا با استفاده از مدل FAVAR  و با استفاده از ١٥٤ متغیر ماهانه سری زمانی در دوره زمانی ٢٠١٤-1970 بررسی کرده است. برای این منظور اثر شوک سیاست پولی بر متغیرهای پرتفوی بانکی و متغیرهای فعالیت‌های اقتصادی و اثر وام‌دهی بر متغیرهای فعالیتهای اقتصادی بررسی شده است. یافته‌های تحقیق بیانگر وجود کانال اعتباری در آمریکاست. همچنین سیاست پولی انقباضی باعث کاهش در عرضه وام شده و در نتیجه فعالیت‌های اقتصادی کاهش می یابد.

آدام البورن و همکار¹⁰ (2019) طی مطالعه‌ای با این هدف که آیا SVAR ها‌ شوک‌های غیرمتعارف سیاست پولی را شناسایی می کنند؟ انجام دادند. ما نشان می‌دهیم که طرحهای شناسایی مورد استفاده نتوانسته است‌ شوک‌های واقعی غیرمتعارف سیاست پولی را در منطقه یورو بازیابی کند. در طرح‌های شناسایی آنها، اطلاعات موجود در اندازه ترازنامه بانک مرکزی برای تشخیص‌ شوک‌های سیاست پولی از سایر شوک‌هایی که استرس بازار مالی را کاهش می دهند ، کلیدی است. ما نشان می دهیم که جایگزینی اندازه ترازنامه بانک مرکزی اروپا با اعداد تصادفی منجر به توابع پاسخ ضربه‌ای از نظر آماری غیرقابل تشخیص و سری‌های زمانی از‌ شوک‌های غیرعادی سیاست پولی می شود. در مقابل، با استفاده از‌ شوک‌های سیاست پولی که توسط داده‌های نرخ آتی توسط جاروسکی و کارادی مشخص شده است، استدلال می کنیم که سیاستهای پولی غیرمتعارف از نظر آماری تأثیر معنی‌داری بر فعالیت اقتصادی واقعی نداشته است.

محمدحسین ستایش و همکار (1396) طی مطالعه‌ای با هدف بررسی تأثیر شاخص‌های سلامت نظام بانکی در تعیین راهبرد مدیریت دارایی و بدهی (ALM)؛ با نگاه ویژه به شاخص کفایت سرمایه (CAR) انجام دادند. نتایج به دست آمده از پژوهش حاکی از آن است که شاخص کفایت سرمایه، بازده دارایی و بازده سرمایه تأثیر معناداری بر روی مدیریت دارایی و بدهی دارند و شواهدی دال بر تأثیر شاخص‌های مدیریت (بهره وری) و نقدینگی یافت نشد.

اصغر ابولحسنی هستیانی و همکار (1398) طی مطالعه‌ای با هدف ارزیابی شاخص‌های سلامت نظام بانکی و آسیب شناسی انجام دادند. نمونه این مطالعه به صورت هدفمند از میان بانکهای ایرانی (مجموعة ده بانک انتخاب شده که در حقیقت این بانک‌ها شاخص‌تر بوده و نمونه شامل هریک از اقسام سه گانه بانک ها می شود. همچنین داده‌ها بر اساس صورت مالی بانک ها و ترازنامه آنها به دست آمدند، پس از بررسی صورت‌های مالی و محاسبات دقیق شاخص‌هایCAMEL شاخص‌های سلامت نظام بانکی در بانکهای نمونه، ارقام به دست آمده مقایسه شد و نتیجتا در برخی شاخصها بانکهای خصوصی و در برخی دیگر خصولتی با دولتی نصابهای بهتری به دست آوردند. چرایی و تحلیل وضعیت مزبور در پایان پژوهش بحث و بررسی گردید.

محسن نیازی محسنی و همکاران (1399) طی مطالعه‌ای با هدف بررسی اثر‌ شوک‌های سیاست پولی و درآمدهای نفتی بر تورم و رشد اقتصادی در ایران انجام پذیرفت. نتایج این مطالعه نشان داد که افزایش نرخ سود بانکی، نرخ رشد اقتصادی را حداقل تا دو سال پس از اعمال شوک کاهش داده است و پس از ان اثر شوک به سمت صفر میل پیدا می‌کند. با افزایش نرخ سود بانکی، از یک طرف هزینه تأمین سرمایه کاهش پیدا کرده و باعث می‌شود میل به سرمایه‌گذاری و در نهایت سرمایه‌گذاری به دلیل کاهش سود سرمایه‌گذاری کاهش پیدا کند. از طرف دیگر با افزایش نرخ سود بانکی نرخ تورم کاهش پیدا کرده است. همان‌طور که مشخص است، یک انحراف معیار شوک در نرخ سود تسهیلات بانکی، تا سه دوره پس از اعمال شوک اثر مثبت بر نرخ تورم برجای گذاشته و پس از آن، اثر آن کاهش پیدا کرده و به سمت صفر میل پیدا می‌کند. بررسی اثر نرخ ذخیره قانونی بر رشد اقتصادی نشان می‌دهد که این متغیر نیز به مانند نرخ تسهیلات بانکی اثر منفی بر رشد اقتصادی ایران داشته است. به صورتی‌که افزایش نرخ ذخیره قانونی تا یک دوره پس از اعمال شوک بوده و از دوره دوم به سمت صفر میل پیدا می‌کند.  

آصفی و همکاران (1401) طی مطالعه‌ای  اثرگذاری سیاست پولی از طریق کانال قیمت دارایی بر توسعه مالی را انجام دادند. نتایج توابع واکنش تکانه ای حاکی از آن است که کانال قیمت مسکن در میان مدت و بلند مدت باعث افزایش تولید شده، اما آثار تورمی قابل توجهی نیز در کوتاه مدت و میان مدت داشته است. همچنین، با توجه به تأثیر چشم‌گیر کانال قیمت سهام بر تولید می توان گفت که بازار سرمایه نقش مهمی در هدایت منابع و وجوه به سمت فعالیت‌های مولد دارد که در نهایت موجب افزایش سرمایه‌گذاری و تولید می شود.

اسکندرپور و همکاران(1401) طی مطالعه‌ای  نشان دادند که با توجه به وابستگی اقتصاد کشور به بانک‌ها به‌عنوان مهم‌ترین منبع تأمین مالی بنگاه‌ها، بررسی عوامل مؤثر بر عملکرد سیستم بانکی، اهمیت بالایی دارد؛ ازاین‌رو به بررسی تأثیر‌ شوک‌های نرخ ارز، قیمت نفت خام، شاخص کل سهام و بودجه دولت بر عملکرد (سودآوری) سیستم بانکی کشور در قالب 12 سناریو مبتنی بر واکنش سودآوری شبکه بانکی نسبت به 2%، 5% و 10% شوک در متغیرهای یاد شده پرداخته شد. برای این منظور داده‌های تحقیق از ماتریس SAM سال 1390 مرکز پژوهش‌های مجلس و جدول داده–ستانده سال 1395 بانک مرکزی گردآوری گردید. همچنین، جهت تجزیه‏ و تحلیل داده‏ها از مدل تعادل عمومی محاسبه‌پذیر پویای بازگشتی (RDCGE) و نرم‏افزار MathLab استفاده شد. نتایج نشان داد نرخ غیررسمی ارز و قیمت نفت خام تأثیر معکوس و شاخص کل سهام و بودجه دولت تأثیر مستقیم بر سودآوری شبکه بانکی دارد؛ به‌طوری‌که اگر شوک مثبت به‌اندازه 2%، 5% و 10% به نرخ غیررسمی ارز وارد شود، سودآوری شبکه بانکی حداکثر به‌ترتیب 73/1، 01/2 و 57/2 درصد کاهش می‌یابد. همچنین، اگر شوک مثبت به‌اندازه 2%، 5% و 10% به قیمت نفت خام وارد شود، سودآوری شبکه بانکی حداکثر به‌ترتیب 41/1، 63/1 و 03/2 درصد کاهش می‌یابد. علاوه براین، اگر شوک مثبت به‌اندازه 2%، 5% و 10% به شاخص کل سهام وارد شود، سودآوری شبکه بانکی حداکثر به‌ترتیب 47/0، 97/0 و 52/1 درصد افزایش می‌یابد. درنهایت، اگر شوک مثبت به‌اندازه 2%، 5% و 10% به بودجه دولت وارد شود، سودآوری شبکه بانکی حداکثر به‌ترتیب 38/0، 44/0 و 61/0 درصد افزایش می‌یابد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین شوک سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز بر شاخص کیفیت مدیریت در نظام بانکی: با بررسی رویکرد بهره‌وری می باشد.

 

ابزار و روش 

دو جزء براي تشکیل یک الگوي خود توضیح برداري عامل تعمیم یافته (FAVAR) لازم است؛ جزء اول الگوي عامل پویاست و جزء دوم الگوي خود توضیح برداري با متغیرهاي مشاهده شده است. در نظر بگیرید Yt برداريM×1  از متغیرهاي قابل مشاهده اقتصادي باشد. بر اساس رویکرد استاندارد می توانیم به برآورد یک الگوي خود توضیح برداري،یک الگوي خود توضیح برداري ساختاري یا دیگر الگوهاي سري زمانی چند متغیره تنها با استفاده از داده هايYt بپردازیم. اجازه دهید فرض کنیم که اطلاعات اضافی را می‌توان در یک بردار K×1از عاملهاي مشاهده نشده،  Ft خلاصه نمود که Kعددي کوچک است. عامل‌هاي مشاهده نشده را می توان به عنوان مفاهیم پراکنده همانند فعالیتهاي اقتصادي یا شرایط اعتباري تصور کرد که به راحتی در یک یا دو سري زمانی نمایش داده نمی‌شوند اما در تمام متغیرهاي اقتصادي منعکس شده‌اند. پویایی هاي مرکب (Yt,Ft) به صورت معادله (1) مفروض باشد.

            (1)

که در آن∅(L) چندجمله‌اي با وقفه از مرتبه محدود  dاست که می­تواند شامل محدودیت­هاي اولیه همانند ادبیات الگوهاي خود توضیح برداري ساختاري باشد. جمله خطاي داراي میانگین صفر با ماتریس کوواریانسQ است. معادله (1) یک الگوي خود توضیح برداري است. این سیستم به یک الگوي استاندارد خود توضیح برداري درYtخلاصه می شود اگر عبارات ∅(L) که Ytرا بهFt  ربط می دهند، همگی صفر باشند، در غیر این صورت معادله (1) را به عنوان یک الگوي خود توضیح برداري عاملی تعمیم یافته (FAVAR) می شناسیم. بنابراین نگاشت مستقیمی به نتایج خود توضیح برداري وجود دارد و معادله (1) روشی براي ارزیابی نقش نهایی اطلاعات اضافیFt فراهم می نماید.

معادله (1) را نمی توان مستقیما برآورد نمود، چون عاملهايFt، غیرقابل مشاهده هستند. به هر حال اگر عامل ها را نماینده نیروهایی بدانیم که بسیاري از متغیرهاي اقتصادي را تحت تأثیر قرار می‌دهند، می توان به استنباط درباره این عامل ها از مشاهدات موجود در مجموعه سري هاي زمانی اقتصادي امیدوار بود. فرض نمایید اطلاعات تعدادي از سريهاي زمانی در دسترس باشد که با بردارN×1بعدي Xt  نشان داده می شود. تعداد سريهاي زمانی،N، بزرگ است )بویژه اینکهN  بزرگترازT یعنی دوره زمانی باشد(. فرض می کنیم سري‌هاي زمانی اطلاعاتی Xt با عامل‌هاي غیرقابل مشاهده Ft  و عامل‌هاي قابل مشاهده Ytوابسته باشد: 

                         (2)

که در آن، ماتریسN×K  از بارگذاري عاملها، ماتریسیN×M  وet برداريN×1  از جملات اخلال با میانگین صفر که فرض شده، بسته به اینکه آیا برآورد با اجزا اصلی باشد یا روش درست نمایی باشد، یا به طور ضعیف هم‌بسته هستند و یا نیستند. معادله (2) در برگیرنده این ایده است که هردويYtوFt، که به طور کل هم‌بسته هستند، نماینده نیروهایی هستند که پویایی‌هاي مشتركXt  را به دست می‌دهند. مفهوم معادله (2) این است کهXt  تنها به مقادیر جاري و نه وقفه‌هاي عاملها بستگی دارد که البته در عمل محدودکننده نیست وFt می تواند به عنوان وقفه هاي دلخواه عامل‌هاي بنیادین در نظر گرفته شود؛ استوك و واتسون¹¹(1998) معادله (2) را (بدون عامل‌هاي قابل مشاهده) به عنوان یک الگوي عامل پویا معرفی نمودند.

با توجه به محدودیت‌هاي آماري موجود در ایران، دوره زمانی مورد بررسی در این تحقیق     داده هاي فصلی از سالهای1378 لغایت1401 خواهند  بود و از آنجا که بردارYtشامل متغیرهای برون‌زا نسبت به کل اقتصاد مي باشد، که یا تحت کنترل مقامات سیاست‌گذار اقتصادی است، یا اینکه از بیرون از اقتصاد به صورت برون‌زا براقتصاد اثرگذار هستند، لذا در اینجا متغیر نوسانات نرخ ارز را به عنوان متغیر برون‌زا در نظر گرفته شده است

بعد از مشخص شدن متغیر برون‌زا، باید اجزاء بردار Xt  تعیین شوند.در اکثر مطالعات تجربي در قالب الگویFAVAR، متغیرهای بردار مذکور بسیار گسترده هستند، به‌طوری که در کشورهایي که غنای آماری مناسبي دارند، تعداد اجزای این بردار بسیار گسترده بود. این موضوع مي تواند اطلاعات بیشتری را به الگویFAVAR منتقل کرده و در نهایت برآوردهای بهتری حاصل شود. در این تحقیق ما متغیرهای درون‌زا را میزان جذب منابع (‌سپرده‌های دیداری، کوتاه مدت و بلندمدت ریالی و ارزی)، میزان کاهش اعطای تسهیلات، میزان درآمدهای مشاع(درآمدهای ناشی از اعطای تسهیلات و درامدهای ناشی از مبادلات ارزی) در بانک در نظر خواهیم گرفت و با توجه به نامانا بودن اکثر قریب به اتفاق متغیرهای مذکور، همگي به صورت نرخ رشد در الگو لحاظ شده اند و از آنجا که بازه زماني مشترک همه متغیرها بعد از محاسبه نرخ رشد شامل بازه زماني سالهای 1378تا1401 بوده است، لذا بازه زماني مذکور برای تمامي داده ها در نظر گرفته شده است .در نهایت، بردار F بیانگر عاملهای پنهان یا همان فاکتورها است که توسط آماره بای – انجی شناسایی می شود. 

 

جدول1: معرفی متغيرهای بردار  و متغيرهای برون‌زای بردار   و متغیرهای پنهان بردار

Table 1: Introduction of Xt vector variables, Yt vector exogenous variables and Ft vector hidden variables

شرح مختصر متغیر	علامت اختصاری	شرح مختصر متغیر	علامت اختصاری
هزینه‌های اداری عمومی	CO	هزینه‌های مالی	CF
خالص سود دریافتی از ‌سپرده‌های  ارزی	BT	خالص سود دریافتی از سرمایه گذاری	BB
نرخ ارزی	EXCH	سایر متغیرها بعنوان عوامل پنهان	Ft

 

به منظور بررسی مکانیسم اثرگذاری‌ شوک‌های سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز بر روی متغیرهای مؤثر بر سلامت نظام بانکی از روش دو مرحله‌ای مولفه‌های اصلی استفاده می شود. بنابراین ابتدا معادله زیر بدون در نظر گرفتن بردار Ytتخمین زده می شود که بر اساس آن تعداد عامل‌های بهینه انتخاب شد. می توان معادله  را با استفاده از متغیرهای مدل به صورت زیر نوشت:

 

 

پس از تعیین تعداد عامل‌های بهینه، معادله تخمین زده شد. این معادله را می‌توان به صورت زیر نشان داد:

 

یافته ها

یافته های بخش کیفی پژوهش

تحقیق حاضر ‏از نظر هدف یک تحقیق کاربردی است. روش انجام این تحقیق تحلیلی- توصیفی است. از الگوی تجربی عامل افزوده شده FAVAR  که توسط برنانکی، بویوین و الیاس (2003) برای رفع مشکلات مربوط به الگوی VAR ارائه گردیده، استفاده شده است.متغیرهای مورد استفاده در این بخش شامل مجموعه‌ای از متغیرهای مهم و تأثیرگذار بر شاخص سلامت نظام بانکی در بانک ملی ایران در دوره زمانی 1378-1401 می باشد. اطلاعات مربوط به متغیرهای تحقیق از طریق بانک اطلاعات و داده‌های بانک ملی ایران جمع آوری شد.

 

یافته های بخش کمی پژوهش

آزمون ریشه واحد

قبل از تخمین مدل به دلیل محدودیت‌هایی که در استفاده از مدل FAVAR وجود دارد باید متغیرهای مورد استفاده ساکن باشند. طبق نظریه بسیاری از محققین و پژوهشگران بهترین روش بررسی مانایی متغیرها و داده‌های فصلی روش HEGY می باشد. برای بررسی ساکن پذیری متغیرها از این آزمون ریشه واحد استفاده می شود و بر اساس نتایج آزمون بدست آمده داده‌ها با کمک تفاضل مرتبه اول، لگاریتمی، لگاریتمی تفاضل اول و لگاریتمی تفاضل دوم تعدیل گردیده و در گروههای مانایی دسته بندی می گردند.

نتایج آزمون ریشه واحد که با استفاده از نرم‌افزار اقتصادسنجیEviews به دست آمده است در جدول 1 مشاهده می گردد. نتایج حاصل از آزمون ریشه واحد نشان می دهد که متغیرهای LDR, Loan, LDF, SDF, INL در سطح ایستا بوده و مابقی متغیرها با کمک تفاضل مرتبه اول، لگاریتمی ، لگاریتمی تفاضل اول و لگاریتمی تفاضل دوم در مرتبه صفر ساکن  (I0) قرار می گیرند.

 

جدول 2: آزمون ساکن پذیری در مرتبه صفر

Table 2: Unit roots test

آماره آزمون	prob	متغیر
1/387	0/1688	EXCH
-1/708	0/0912	BT
-0/914	0/3639	BB
-1/168	0/2464	CO
-1/238	0/2587	CF

 

تحلیل عامل بهینه

برای تحلیل عامل از نرم افزار Spss23 که از دیدگاه اکثریت محققان و پژوهشگران یکی از بهترین نرم افزارها در این زمینه است استفاده شده است.نتایج تحلیل عاملی اکتشافی با نرم افزار SPSS نشان داد مقدار آماره (KMO) برابر با 72/0 است که بالاتر از معیار حداقل 5/0 است. بنابراین، اندازه نمونه برای تحلیل عاملی کافی است. همچنین، آزمون بارتلت نیز معنی‌دار است (000/0=p، 1/21548=2χ) یعنی همبستگی بین متغیرها به طور معنی داری از صفر متفاوت است.

 شکل 1: نمودار سنگ ریزه 

Figure 1:Scree Plot

 

نتایج تحلیل عاملی روی 96 آیتم با چرخش واریماکس نشان داد که بر اساس معیار کایزر (مقادیر ویژه بالاتر از 1) در جدول (2) و نمودار سنگریزه در شکل (1) حفظ 8 عامل منطقی است و درکل 5/89 درصد از واریانس را توضیح دادند. بنابراین از این 8 مولفه برای محاسبه عوامل الگوی FAVAR  استفاده شده است.

 

جدول3: مقادیر ویژه

Table 3: Special values

عامل Agent	کل Total	واریانس نسبی Relative variance	واریانس تراکمی Density variance
1	35/09	39/88	39/88
2	14/9	16/9	56/86
3	9/48	10/78	65/67
4	6/32	7/18	74/84
5	6/03	6/68	81/7
6	2/84	3/22	84/92
7	2/07	3/07	88/00
8	1/38	1/56	89/5

                                                                           

تعیین تعداد بهینه عوامل

پرسش مهم در این پژوهش این است که چه تعداد عامل بهینه، اطلاعات لازم برای الگو کردن اثر شوک سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز رادر خود جای می دهد. بای و انجی¹²(2002) راه کارهایی برای تعیین تعداد عوامل ارائه داده‌اند. هر چند این معیار لزوما" پاسخی برای این پرسش که چه تعداد عامل باید در الگو وارد شوند ارائه نمی‌دهد. برای این منظور ما حساسیت نتایج به تعداد عوامل مختلف را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

 

 

2

در معادله بالا N,T,K به ترتیب تعداد متغیرها، تعداد مشاهدات و تعداد عوامل می‌باشد.متوسط مجموع مجذور خطا درحالتی که k عامل تخمین زده شود. بنابراین همانند معیارهایی که بیشتر در تحلیل سری‌های زمانی مورد استفاده قرار می گیرد، با این تفاوت که جمله جریمه g(N,T) در اینجا به N و T بستگی دارد. تعداد عوامل (k) با یکی از 6 معیار معرفی شده توسط بای و انجی(2002) انتخاب می شود.همه معیارها به صورت مجانبی هم ارزند اما خواص نمونه کوچک آنها به دلیل تصریح‌های مختلف جزءجریمه¹³ متفاوتند. دو معیاری که به صورت وسیع مورد استفاده قرار گرفته و بهترین معیارها بر حسب عملکرد در شبیه سازی است به صورت زیر     می باشند:

 

 

 

 

درمعیار دوماست. بر اساس این دو معیار تعداد عامل بهینه جهت استفاده در الگو 7 در نظر گرفته می شود.

جدول4: مقادیر ویژه بای_انجی

Table 4: special values of Bai & Ng

Value	Selected	Criterion
-0.612993	8	ICp1
0.508302-	6	ICP2
0.875989-	8	ICP3
0.466098	8	PCP1
0.498447	8	PCP2
0.391936	8	PCP3
	Average of individual selected: 7

                                                       

تعیین وقفه بهینه

درجه تأخیری سیستم معادلات FAVAR نقش مهمی در تجزیه و تحلیلهای آن بازی می کند. معیارهای شوارز- بیزین، آکائیک و حنان کویینو هم چنین آماره حداکثر راست‌نمایی برای تعیین طول وقفه بهینه ارایه می شود. مقدار حداقل هر یک از این معیارها تعیین کننده درجه بهینه FAVAR است. در عمل استفاده از این معیارها در برخی موارد به نتایج یکسانی برای تعیین درجه FAVAR نمی انجامد.

به منظور تعیین درجه بهینه تأخیر  در مدل خود رگرسیون برداری مدل را با 4 وقفه تخمین زده و طول وقفه بهینه مشخص شده است. نتایج حاصل از تعیین درجه بهینه FAVAR با استفاده از معیارهای AIC SC, HQ, FPEدر جدول شماره 3 آمده است. همان طور که مشاهده می گردد طول وقفه بهینه یک می باشد.

 

جدول 4: تعیین درجه بهینه FAVAR

Table4: Lags in Favar

FPE	SC	HQ	AIC	Lag
4.30e-11	13.37999	13.16747	13.02365	0
3.38e-13*	13.13350*	10.15825*	8.144745	1
5.01e-13	17.96048	12.22250	8.339310	2
9.78e-13	22.68678	14.18607	8.433197	3
3.60e-13	25.03343	13.76998	6.147426*	4

 

 

تخمین روابط

در این تحقیق برآورد متغیرها در دو مرحله انجام می شود. در مرحله اول که از توابع کنش- واکنش جزء به جزء استفاده می شود، شامل متغیرهای هزینه ها(هزینه‌های اداری عمومی، هزینه‌های مالی) و میزان کسب سود (سود خالص ناشی از سرمایه گذاری، سود خالص دریافتی از ‌سپرده‌های  ارزی) می باشد. در مرحله دوم جهت ارزیابی نقش کانال نرخ ارز در عملکرد نظام بانکی براساس مطالعه دانگی و همکاران¹⁴ (2018)، دو الگو در نظر می گیریم؛ در الگوی اول متغیری که معرف کانال مورد نظر است به صورت درون‌زا در نظر گرفته می شود و توابع واکنش برآورد می شوند. در الگوی دوم، متغیر فوق از فهرست متغیرهای درون‌زا حذف شده و به صورت برون زا با همان وقفه الگوی اول، به متغیر برون زا اضافه شده و مجددا توابع واکنش برآورد می شوند. تفاوت معنی‌دار دو تابع واکنش، به این معناست که کانال مورد نظر قسمت مهمی از سازو کار انتقال پولی را تشکیل   می دهد. در مقابل اگر دو تابع واکنش نتیجه نزدیک به هم داشته باشند بیانگر ضعف کانال مورد نظر در انتقال اثرات شوک پولی است(آصفی و همکاران1398). این دیدگاه بیانگر روش بیان شده در مطالعه اندات و همکاران¹⁵(2016) می باشد. بر اساس این مطالعه در صورتی که تابع واکنش سپرده و تسهیلات() را نسبت به شوک پولی() به صورت زیر در نظر بگیریم:

 

 

در این صورت با استفاده از معیار زیر می‌توان سهم هر کانال را در انتقال شوک پولی ارزیابی کرد:

 

 

که در آن،  واکنش سپرده و تسهیلات به شوک پولی در مدل درون زا و  واکنش سپرده و تسهیلات به شوک پولی در مدل برون زا است.

 

 

 

روابط ریاضی مطالب بیان شده به صورت زیر می باشد:

 

 

 

 

 

 

در الگوی بالا نرخ ارز بصورت درون زا آورده شده است. در صورتیکه نرخ ارز بصورت برون زا در نظر گرفته شود ، تمامی روابط بالا بغیر از رابطه(5) بر قرار خواهند بود.

 

نمودارهای کنش و واکنش آنی(IRF)

نمودارهای(2) مربوط به عکس العمل میزان هزینه و میزان کسب سود را نسبت به یک انحراف معیار تکانه در متغیر سیاست نشان می دهد؛ به عبارت دیگر، اگر یک تکانه یا تغییر ناگهانی به اندازه یک انحراف معیار در متغیر سیاست ایجاد شود. برای مقایسه دو الگو، دو حالت درون زا و برون زا را در یک نمودار آورده شده است.

نمودارهای (3)، به ترتیب نشان دهنده توابع عکس‌العمل متغیرهای جزء به جزء که شامل   هزینه ها (هزینه‌های مالی، هزینه‌های اداری عمومی) و سود (خالص سود ناشی از سرمایه گذاری، خالص سود ناشی از ‌سپرده‌های ارزی) برای داده ها نسبت به‌ شوک‌های وارده بر سلامت نظام بانکی ایران می باشد.

 

نمودار 2: کنش- واکنش آنی(IRF)

Figure 2:Impuls response(IRF)

نمودارهای (2) که تأیید کننده فرضیه‌های این مقاله می‌باشد، نشان‌دهنده این است که سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز منجر به اثرگذاری مستقیم بر هزینه‌ها و میزان کسب سود بانکی شده که به تبع آن بر یکی از مهمترین شاخص‌های سنجش سلامت نظام بانکی که همانا شاخص کیفیت مدیریت(بهره وری) می‌باشد، تأثیرگذار است. نمودار اول نشان می دهد که با افزایش نوسانات نرخ ارز، میزان هزینه ها روند افزایشی به خود گرفته که این امر می تواند به دلیل به وجود آمدن تورم ناشی از بی‌ثباتی سیاست‌های پولی و نوسانات نرخ ارز باشد. نوسان نرخ ارز باعث افزایش تورم و به تبع آن افزایش قیمت نهایی کالاها و خدمات مصرفی در بانک می شود. این امر باعث می شود بهره‌وری در بانک عملا به دلیل کاهش توانایی مدیریت هزینه ها در چنین شرایطی روند کاهشی به خود بگیرد که منجر به کاهش کیفیت مدیریت در بانک می گردد.

نمودار دوم نشان می دهد که نوسان نرخ ارز باعث کاهش میزان سود بانک می شود. کسب سود در سازمانی مثل بانک علل مختلفی می تواند داشته باشد ولی عمده ناشی از فعالیت‌هایی مانند جذب منابع پایدار، تخصیص بهینه منابع می باشد. با کاهش منابع بانکی(سپرده ها) به طبع آن کاهش تخصیص منابع (تسهیلات) و سرمایه گذاری ها را خواهیم داشت و همچنین کاهش ‌سپرده‌های ارزی باعث کاهش عملیات و مبادلات ارزی در بانک می شود که این امر باعث کاهش سود حاصل از ‌سپرده‌های ارزی می‌گردد. به همین دلیل نوسانات ناشی از‌ شوک‌های سیاست پولی در نرخ ارز، به عنوان یکی از اساسی ترین عوامل مؤثر بر سنجش سلامت نظام بانکی، تأثیر معنی‌دار منفی خواهد داشت و باعث کاهش بهره‌وری در بانک و در نتیجه منجر به روند کاهشی کیفیت مدیریت گردیده و نتایج حاصل فرضیه اصلی این رساله را تأیید می کند.

نمودارهای(3) کنش- واکنش مدل با استفاده از 2 فاکتور لحاظ شده در فرضیه‌های مقاله را به صورت جزء به جزء نسبت به شوک نرخ ارز نشان می دهد.

 

 

شکل3: کنش- واکنش آنی جزء به جزء(IRF)

Figure 3:Impuls response in detail

 

همان‌طور که مشاهده می شود میزان هزینه‌های مالی(CF) و هزینه‌های اداری عمومی (CO)  رابطه مثبت و معنادار قابل محسوس با شوک نرخ ارز دارند.این امر نشانگر این مطلب است که ایجاد شوک در سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز به هر دلیلی که باشد می تواند باعث ایجاد تلاطم در بازار و اقتصاد گردیده و یکی از علل مهم ایجاد تورم می باشد.تورم در بازار برای سازمان اقتصادی بزرگی مانند بانک ملی که حجم مصرف کالا و خدمات بالایی دارد می تواند عمده دلیل افزایش هزینه ها باشد و درنتیجه عملا مدیریت هزینه ها در چنین شرایطی برای مدیران بسیار سخت خواهد بود که این امر منجر به کاهش بهره‌وری در سازمان خواهد شد.

میزان کسب سود ناشی از سرمایه گذاری(BB) و میزان سود ناشی از ‌سپرده‌های  ارزی(BT) همانطور که در نمودار بالا مشاهده می شود روند کاهشی با شیب تند را نشان می دهد که همانطور که دز قبل هم توضیح داده شد( در تفسیر نتایج نمودار2) بدلیل روند کاهشی جذب منابع و مصارف و سرمایه گذاریهای بانک در بخشهای مختلف می‌باشد که این امر باعث تقلیل بهره‌وری در سازمان می گردد.پس می توان مشاهده کرد که رابطه منفی و معنی‌دار بین میزان کسب سود و نرخ ارز وجود دارد.

 

تجزیه واریانس

راه دیگر ارزیابی‌ شوک‌های سیاست پولی در نظر گرفتن نقش این شوک در پیش بینی خطاها می باشد. به طور مشخص در پیش بینی تجزیه خطا، ما افق پیش بینی مشخصی را محاسبه می کنیم که کسری از واریانس کلی خطای پیش‌بینی برای متغیر خاص می باشد.در این بخش، تجزیه واریانس متغیرهای هزینه و سود مورد بررسی قرار گرفته است.

 

جدول5 :تجزیه واریانس کانال نرخ ارز

Table 5: Analysis of the variance of the exchange rate channel

دوره زمانی	هزینه ها	Exch	سود	Exch
2	74,283	1,852	58,556	3,312
4	77,698	2,489	57,146	3,877
6	78,012	2,893	56,878	4,122
8	76,897	3,173	56,534	4,487
10	74,187	3,365	56,396	4,705

 

جدول(5)، نمایانگر تجزیه واریانس متغیرهای هدف هزینه ها، سود نسبت به شوک سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز می باشد. در کوتاه مدت (دو دوره اول) و بلندمدت (10دوره) حدود 8518/1 و 3665/3 درصد از تغییرات متغیر هزینه ناشی از شوک کانال نرخ ارز و 283/74 و 1872/74 درصد تغییرات توسط خود متغیر می‌باشد و همچنین نتایج جدول تجزیه واریانس نشان   می دهد که در کوتاه مدت و بلندمدت به ترتیب 3120/3 و 7053/4 درصد تغییرات متغیر درآمدهای عملیاتی از شوک نرخ ارز و 5568/58 و 3965/56 درصد تغییرات توسط خود متغیر می باشد.

نتایج حاصل بیانگر میزان افزایش تأثیر گذاری شوک سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز در طی دوره زمانی مشخص بر عامل‌های هدف است به طوری که در طی دوره میزان تغییرات متغیرهای هدف توسط خود متغیرها کاهشی و تغییرات متغیرها ناشی از شوک کانال نرخ ارز افزایشی می‌باشد. بنابراین‌ شوک‌های سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز تأثیر معنی‌دار منفی بر بهره‌وری ور در نتیجه تأثیر منفی بر شاخص کیفیت مدیریت بانک دارد. شوکهای سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز تأثیر معنی‌دار منفی بر میزان کسب سود در بانک دارد. شوکهای سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز تأثیر معنی‌دار مثبت بر میزان هزینه‌های بانک دارد.

 

بحث و نتیجه گیری 

در سالهای اخیر نوسانات نرخ ارز ناشی از سیاست‌گذاری مقامات پولی مالی کشور جهت پیگیری اهداف مختلف و ازطرفی بانك محور بودن اقتصاد ايران باعث شده است كـه چگـونگي مـديريت بهینه تجهیز منابع و توانایی تخصیص بـانكي و همچنین درآمدهای حاصله تـأثير زيادي بر عملكرد تأمين مالي كشور داشته باشد. يكي از مهمترين شاخصهایي كه مي توان از طريق آن جذب منابع بانکی و همچنین نحوه استفاده از منـابع( تخصیص بهینه منابع) و درآمدها را مورد ارزيـابي قرار داد شاخص بهره‌وري در بحث کیفیت مدیریت است. بهره وري تركيبي از كارايي و اثربخشي است.

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین شوک سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز بر شاخص کیفیت مدیریت در نظام بانکی: با بررسی رویکرد بهره­وری می­باشد. در مورد روابط بین متغیرها این طور انتظار می‌رود که میزان دوره قبل هر متغیر روی میزان فعلی متغیر تأثیر مثبتی داشته باشد. به این صورت که مثلا افزایش نرخ ارز در دوره گذشته ، متغیرها در دوره فعلی را افزایش یا کاهش می دهد.

در بررسی عکس العمل آنی، اثر یک انحراف معیار تکانه متغیر روی متغیرهای دیگر بررسی شد. نتایج مربوط عکس‌العمل متغیرها را نسبت به یک انحراف معیار تکانه در متغیر سیاست نشان می‌دهد؛ به عبارت دیگر، اگر یک تکانه یا تغییر ناگهانی به اندازه یک انحراف معیار در متغیر سیاست ایجاد شود.

نتایج نمایانگر تجزیه واریانس متغیرهای هدف سپرده ها و تسهیلات، درآمدهای عملیاتی نسبت به شوک سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز می باشد. در کوتاه مدت (دو دوره اول) و بلندمدت (10دوره) حدود8518/1 و 3665/3 درصد از تغییرات متغیر هزینه ناشی از شوک کانال نرخ ارز و 283/74 و 1872/74 درصد تغییرات توسط خود متغیر می‌باشد و همچنین نتایج جدول تجزیه واریانس نشان می دهد که در کوتاه مدت و بلندمدت به ترتیب 3120/3 و 7053/4 درصد تغییرات متغیر درآمدهای عملیاتی از شوک نرخ ارز و 5568/58 و 3965/56 درصد تغییرات توسط خود متغیر می باشد.

سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز منجر به اثرگذاری مستقیم بر ‌سپرده‌های  شبکه بانکی و به تبع آن قدرت اعطای تسهیلات و درآمدهای عملیاتی شده که به تبع آن بر یکی از مهمترین شاخص‌های سنجش سلامت نظام بانکی که همانا شاخص کیفیت مدیریت(بهره وری) می‌باشد، تأثیرگذار است. به همین دلیل  نوسانات ناشی از‌ شوک‌های سیاست پولی در نرخ ارز ، به عنوان یکی از اساسی ترین عوامل مؤثر بر سنجش سلامت نظام بانکی، تأثیر معنی‌دار منفی خواهد داشت و در نتیجه نتایج نشان داد:

·       شوکهای سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز تأثیر معنی‌دار منفی بر میزان کسب سود بانک دارد.

·       شوکهای سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز تأثیر معنی‌دار مثبت بر میزان هزینه ها در بانک دارد.

در نتیجه می توان گفت که رابطه بین شوک سیاست پولی از طریق کانال نرخ ارز رابطه منفی و معنی‌داری با شاخص کیفیت مدیریت(بهره وری) دارد.

پیشنهاد می شود برای بررسی کارآمدی سیاستهای پولی می توان اثرات آن را روی سایر اهداف اقتصادی مانند افزایش سرمایه گذاری، افزایش تراز تجاری و... مدنظر گرفت و خود را محدود به رشد و ثبات اقتصادی ننمود.

همچنین پیشنهاد می شود بررسی کارآمدی سیاستهای پولی تنها به بررسی ابزارهای سیاستی ذکر شده در این پژوهش محدود نگردد و سایر ابزارهای پولی نیز مورد استفاده قرار گیرد. برای بررسی کارآمدی سیاست های پولی می­توان اثرات آن را روی سایر اهداف اقتصادی مانند افزایش سرمایهجگذاری، افزایش تراز تجاری و... مدنظر گرفت و خود را محدود به رشد و ثبات اقتصادی ننمود.

تعارض منافع:

نویسندگان هیچگونه تعارض منافعی ندارند.

References 

Amini,A & Hejazi,Z.(1387). Analysis of the role of human capital and research and development in improving total factor productivity (TFP) in Iran's economy. Iranian Journal of Economic Research by Allameh Tabataba'i University,11(35),1-35(in Persian).doi:20.1001.1.25383833.1391.6.21. 3.5

Abolhasani Hestiani, H. J. (2018). Evaluation of banking system health indicators and its pathology in Iran. Defense Economics Quarterly, 4(11), 71-149 (in Persian). doi:20.1001.1.25382454.1398.4.11.6.5 

Alfaro, R., Franken, H., García, C., & Jara, A. (2004). The bank lending channel in Chile. Banking Market Structure and Monetary Policy, 22, 128-146. doi:20.1001.1.22285954.1401.12.46.2.7

Asefi, N., Karimi, Z., Haqiqat, J., & Barqi Oskoui, M. M. (1401). The effect of monetary policy through the asset price channel on financial development using the FAVAR method. Scientific Research Quarterly of Economic Growth and Development, 12(46), 35-46 (in Persian). doi:20.1001.1.22285954.1401.12.46.2.7

Bernanke, B. S., & Boivin, J. (2003). Monetary policy in a data-rich environment. Journal of Monetary Economics, 50(3), 525-546.‏ doi:10.1016/S0304-3932(03)00024-2

Bernanke, B. S. (1993, December). How important is the credit channel in the transmission of monetary policy?: A comment. In Carnegie-Rochester Conference Series on Public Policy (Vol. 39, pp.47-52). North-Holland.‏ dor:20.1001.1.22285954.1401.12.46.2.7

Bernanke, B. S., and Blinder, A. S. (1992). The federal funds rate and the channels of monetary transmission, 82(4), 901-921. ‏doi:20.1001.1.25383833.1398.13.49.5.2

Bernanke, B. S., & Gertler, M. (1995). Inside the black box: the credit channel of monetary policy transmission. Journal of Economic perspectives, 9(4), 27-48.‏ doi:20.1001.1.25383833.1398.13.49.5.2

Dezhpasand,F. Amini,A.& Ahmadi kabir,M.(1398). Analysis of factors affecting the productivity of total factors: a case study of selected specialized and commercial banks, public and private of Iran. Journal of Financial Economy (Financial Economy and Development).13(49), 153-189.(in Persian) doi:20.1001.1.25383833.1398.13.49.5.2

Eskandari,Z.esfandiyari,M. Dehmardi,N & Fetras,M.(1401). Investigating the effect of the shock of macroeconomic variables on the performance of the country's banking system: the user of the recursive dynamic calculable model (RDCGE). Journal of Monetary economy, finance Ferdosi University.Vol 24, 6-32(in Persian) doi:10.22067/mfe.2023.77234.1205

Gadiri,B.(2013), Generalities of Economics: Compact Analysis of Micro and Macro Economics, Sepehr Publishing, 9th Edition, 1-640. (in Persian).  doi:20.1001.1.25383833.1398.13.49.5.2

Moshiri,S & vasheghani,M.(1389). Publication: Economic modeling Year: 1389 Course: 4 Number: 1 (consecutive 11) Pages: 1-32(in Persian).doi:10.30495/eco.2023.1984033.2746

Niazi Mohseni, M., Shahrashtani, H., Hajbarkiani, K., & Ghafari, F. (2019). Investigating the effect of monetary policy shocks and oil revenues on inflation and economic growth in Iran. Financial monetary economy, 27(19), 46-29 (in Persian). doi:10.22067/pm.v27i19.85109

Setayesh, M. H., & Fathe, M. H. (2016). Investigating the impact of banking system health indicators in determining asset and debt management strategy (ALM); With a special look at the capital adequacy ratio (CAR). Investment Knowledge, (24) 6, 139-150 (in Persian(. doi:20.1001.1.25383833.1398.13.49.5.2

Sufian,F.(2005). Source of productivity change of Comirical Banks in Developing Economy: Evidence from Malaysia.International Journal of Applied Econometrics and Quantitative Studies.Vol:2(3). doi:20.1001.1.25383833.1398.13.49.5.2

Tafzali, F. (1996). The history of economic ideas. Tehran: Ney Publishing, 1-684. (in Persian). doi:20.1001.1.25383833.1398.13.49.5.2

(69)

 

 

---

[1] 1. Ph.D. Candidate, Department of Economics, Faculty of Economics and Management, University of Tabriz, Tabriz, Iran

[2] 2. Professor, Department of Economics, Faculty of Economics and Management, University of Tabriz, Tabriz, Iran

 * Corresponding Author: [e-mail]

[3] 3.Assistant Professor, Department of Economics, Faculty of Economics and Management, University of Tabriz, Tabriz, Iran

[4] .دانشجوی دکتری گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه تبریز، تبریز، ایران [e-mail]

[5] .استاد گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه تبریز، تبریز، ایران( نویسنده مسؤول) [e-mail]

[6] .استادیار گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه تبریز، تبریز، ایران[e-mail]

[7] 1. Palsa

[8] 1.Sufian

[9] 2.Senbet

[10] 3.Adam Elbourne, et al

[11] 1. Stock J&Watson M(1998)

[12] 1. Bay&Ng

[13] 2. Penalty term

[14] 1. Dong et al

[15] 2. Endut et al.