A Comparative Discussion on Mahanta and Pir in the Eckankar School and Islamic Mysticism

Subject Areas : Mystic Literatur

Fātemeh Hooshangi Cheqāmārāti ¹ , Mohammad-Ebrāhim Mālmir ^{2 *} , Mojtabā Beiglari ³

1 - Ph D. Candidate of Persian Language and Literature, Razi University
2 - The Associate Professor of Persian Language and Literature, Razi University
3 - The Assistant Professor of Persian Language and Literature, Razi University

Received: 2025-05-17 Accepted : 2025-06-22 Published : 2025-09-23

Keywords: Eckankar, Mahanta, Islamic Mysticism, Pir,

Abstract :

The concept of the pir (spiritual master) is one of the fundamental and essential topics in mysticism and in all esoteric perspectives worldwide. For the seeker of the spiritual path (sālek), the presence of a guide or master is necessary to help him/her progress and reach the ultimate goal. In different religions, various criteria and characteristics have been presented for the master, and he has been referred to by different titles. In the Eckankar school, the perfect master is referred to as the Mahanta, and specific qualities are ascribed to him. The present study, using a descriptive–analytical method, seeks to examine the position of the Mahanta (in Eckankar) and the pir (in Islamic mysticism), and by comparing the two, investigates their similarities and differences. The main research question is whether the characteristics of the Mahanta correspond to those of the pir. The general findings indicate that despite certain similarities in the nature and functions of the pir and the Mahanta, due to the fundamental differences between the two schools regarding the concept of monotheism (tawhid), there are also many significant differences. In fact, the Mahanta, within the humanistic worldview of Eckankar, represents a polytheistic being whose position conflicts with monotheistic principles.

References:

قرآن کریم
اسد پور، رضا(1380)، از شور و شکفتن، بازنویسی کتاب تمهیدات اثر عین القضات همدانی، چاپ اول، تهران: مؤسسه فرهنگی اهل قلم
آشتیانی، جلاالدین(1387)، هستی در فلسفه و عرفان، قم: بوستان‌کتاب (دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
توئیچل، اکنکار(1373)، بیگانه¬ای بر لب رودخانه، ترجمه هوشنگ اهرپور، نگارستان کتاب
توئیچل، پال (1377)،‌ ندای الهی( فلوت خدا)، ترجمه: جعفری، ناشر دنیای کتاب،‌ چاپ دوم
توئیچل، پال(1379)، (الف)، اکنکار کلید جهان¬های اسرار، مترجم: هوشنگ اهر پور، چاپ اول، تهران: نگارستان کتاب
توئیچل، پال(1379)، (ب)، سرزمین¬های نور، ترجمه هوشنگ اهرپور، تهران: نشر زیرن، چاپ اول
توئیچل، پال(1380)، (الف) دفترچه معنوی، ترجمه هوشنگ اهرپور، تهران: نگارستان کتاب، چاپ چهارم
توئیچل، پال(1380)، (پ)، واژه نامه اکنکار، ترجمه یحیی فقیه، تهران/ک انتشارات سی گل، چاپ اول
توئیچل، پال(1380ب)، نامه¬های طریق نور، ترجمه مینو ارژنگ، تهران، ثالث گلسار
توئیچل، پال، بی تا، شریعت کی سوگماد، مترجم هوشنگ اهرپور، بی جا، جلد1 و 2
جراحی، سعید،( 1388)، انسان در عرفان، انسان در اندیشۀ مولانا، چاپ اول، یزد: مفاخر
جناب¬زاده؛ حشمدار، علی اکبر؛ حمید (1390)، فرقه¬ای در مرداب گمراهی اکنکار، ناشر: موسسه ساحل اندیشه تهران، چاپ اول
حافظ، خواجه شمس‌الدین محمد(1378)، دیوان به تصحیح: محمدقزوینی و دکتر قاسم غنی، تهران.
حداد عادل، غلامحسین (1388)، دانشنامه جهان اسلام، چاپ دوم، تهران: بنیاد دایره المعارف اسلامی، ج5
دهخدا، علی اکبر(1385)، فرهنگ توسط دهخدا، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه ایران، ج 1
روحانی نژاد، حسین(1388)، مواجید عرفانی، ج2، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
شریفی، احمد حسین(1392)، درآمدی بر عرفان حقیقی و عرفان¬های کاذب، چاپ دوازدهم، قم: پرتو ولایت
شيرازى، شاه داعى(1377)، نسايم گلشن‏ راز (شرح گلشن راز)،‏تصحیح پرويز عباسى داكانى، تهران: انتشارات الهام‏، چاپ اول‏.
عراقی، ابراهیم بن بزرگمهر(1392)، مجموعه آثار عراقی، مصحح: نسرین خزاعی، محتشم: انتشارات زوار
عراقی، فخرالدین ابراهیم(1363)، كليات، تصحيح سعید نفیسی، کتابخانه سنائی.
عطار نیشابوری، شیخ فریدالدین محمدبن ابراهیم (1364)، مصیبت‌نامه، به اهتمام و تصحیح نورانی، وصال، چاپ سوم، زوار
غزالی توسی، ابوحامد امام محمد(1386)، کیمیای سعادت، 2 جلد، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سیزدهم
غزالی، امام ابوحامد محمد(1939)، احياء علوم الدین، چاپ مؤسسة حلبی و شرکاء مصر.
فاضلی، مهبود (1375)، )، سیمای پیر در آثار عطار نیشابوری دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی
قیصری، داود(1375)، شرح فصوص الحکم، ‏تصحیح سيد جلال الدين آشتيانى‏، تهران: شركت انتشارات علمى و فرهنگى‏، چاپ اول‏.
کرامر، تاد(1386)، اکنکار حکمت باستانی برای عصر، با همکاری دوگ منسون، ترجمه مهیار جلالیانی، دنیای کتاب
کلمپ، هارولد ( 1377الف)، روح نوردان سرزمین¬های دور، مترجم: هوشنگ اهرپور، چاپ اول، دنیای کتاب
لاهیجی، شیخ محمد(1387)، شرح گلشن راز، با مقدمه کیوان سمیعی، انتشارات سنایی.
مجلسی،‌ محمدباقر (1384)، بحارالانوار،‌ انتشارات اسلامیه،‌چاپ چهارم
مروج، فاطمه (1387) رابطه مراد و مرید از دیدگاه مولانا بر اساس کتاب " مناقب العارفین ، همایش ملی پژوهشهای نوین در زبان و ادبیات فارسی.
مشکاتی¬فر، رضا (1390)، اکنکار دیدگاه‌ها و آسیب‌ها نشر جمهوری‌، چاپ اول
موحدی، محمد رضا(1385)، حکایت آینه، بازنویسی کتاب مرصاد العباد من المبدا الی المعاد اثر شیخ نجم الدین رازی، چاپ اول، تهران: میراثبان
موسوی بجنوردی، کاظم(1385)، دائره المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج 14
‌مولوی، جلال‌الدین بلخی (1385)، کلیات دیوان شمس تبریزی، ج2، چ اول، تهران، شقایق.
مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی(1373)،‌ مثنوی معنوی،‌ مصصحح:‌توفیق سبحانی،‌ تهران:‌انتشارات وزارت اسلامی.
نجم الدین رازی(1336)، مرصاد العباد من المبداء الى المعاد، تصحيح شمس العرفا، انتشارات کتابفروشی اسلامیه تهران
نصر، حسین(1383)، آموزه¬های صوفیان از دیروز تا امروز، ترجمه حسین حیدری و محمد هادی امینی، چاپ دوم، تهران: قصیده سرا
نواب، هما(1368)، شعله¬های عرفان، انتشارات نواب، چاپ اول
نیکلسون، رینولد (۱۳۵۸)، تصوف اسلامی و رابطه انسان و خدا، ترجمه: دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: انتشارات توس.
ولی کرمانی، شاه نعمت الله( 1380)، ‏ ديوان شاه نعمت الله ولى‏، تصحیح عباس خياط زاده‏، کرمان: انتشارات خانقاه نعمت اللهى‏، چاپ اول‏