Futures investment and financing of rail transportation industry (machinery and equipment)
Subject Areas : FuturologyMohammad Reza Fathi 1 , Mohammad Hassan Maleki 2 , Hossein Moghaddam 3
1 - Assistant Professor, Faculty of Management and Accounting, Farabi Campus, Tehran University, Iran, (Corresponding Author)
reza.fathi@ut.ac.ir
2 - Assistant Professor, Faculty of Economics and Management, Qom University, Iran
3 - Master of Industrial Management, Institute for Management and Planning Education and Research, Iran
Keywords: Futures study, Railway transportation industry, writing scenarios, investment, Financing,
Abstract :
Transportation industry is considered as one of the most important elements of national economy and because of possessing basically role, has abundant effects on process of economic growth of the country. Thus, without existence of transportation network, installations and lateral equipment and desired fleet, imagination of growth and general development of country sounds impossible. in this research with applying two methods of futures study including structural analysis and scenario planning at first proceed to identifying and analyzing key effective factors and then futures scenarios of investing and financing in railway transportation industry (machinery and equipment sector) will be wrote. First data of this research are gathered with using interview with managers and experts of railway industry, literature review and review antecedent researches and analyzed in the form of expert questionnaire and using Mic-mac software. among 40 effective factors, 16 important factors are identified and with analyzing Mic-mac software, eventually 3 effective key factors including economic sanctions, inflation and monetary and financial policies specified. These factors used as basically foundations in writing scenarios. Set of probable conditions of these factors specified by experts and then 7 uncertain conditions considered for them and entered to Scenario wizard software. with analysis of Scenario wizard software, 5 scenarios with high consistency presented and then with regard to experts viewpoints, 2 effective key factors including economic sanctions and monetary and financial policies that have high uncertainty and high importance, identified as pivots of writing future scenarios and then 4 scenarios for future of investing and financing in railway transportation industry presented.
_||_
آینده پژوهی سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ایران (بخش ماشین آلات و تجهیزات)
چکیده
صنعت حمل و نقل یکی از اجزاء مهم اقتصاد ملی محسوب می گردد و بدلیل داشتن نقش زیربنایی تأثیرهای فراوانی بر فرآیند رشد اقتصادي کشور دارد. بدون وجود شبکه حمل و نقل، تاسیسات و تجهیزات جانبی و ناوگان مطلوب تصور رشد و توسعه عمومی کشور غیرممکن بنظر می رسد. در این پژوهش با استفاده از دو روش آینده پژوهی ، تحلیل ساختاری و سناریونگاری ابتدا به شناسایی عوامل کلیدی موثر بر سرمایه گذاری و تامین مالی پرداخته و سپس سناریوهای آتی پیش روی سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل ونقل ریلی (بخش ماشین آلات و تجهیزات) تدوین خواهند شد. داده های اولیه تحقیق با استفاده از مصاحبه با مدیران و خبرگان صنعت حمل ونقل ریلی و مرور ادبیات و پیشینه ی تحقیق جمع آوری گردید و در قالب پرسشنامه خبره سنجی و با استفاده از نرم افزار میک مک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. از میان چهل عامل موثر ، شانزده عامل با اهمیت شناسایی گردید و با تجزیه و تحلیل نرم افزار میک مک در نهایت سه عامل کلیدی موثر تحریم های اقتصادی، تورم و سیاست های پولی و مالی مشخص گردید. این عوامل به عنوان عوامل پایه های اصلی در تدوین سناریو در ادامه مورد استفاده قرار گرفتند. مجموعه وضعیت های محتمل این عوامل توسط خبرگان معین گردید و هفت حالت عدم قطعیت برای آنها در نظر گرفته شد و وارد نرم افزار سناریو ویزارد گردید. با تحلیل های انجام شده توسط نرم افزار سناریو ویزارد، پنج سناریو با سازگاری بالا ارائه گردید و سپس براساس نظرات خبرگان، دو عامل کلیدی موثر تحریم های اقتصادی و سیاست های پولی و مالی که دارای اهمیت و عدم قطعیت بالا شناسایی شدند بعنوان محورهای تدوین سناریوهای آتی قرار گرفته و چهار سناریو برای آینده سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ارائه گردید.
کلمات کلیدی: آینده پژوهی، سرمایه گذاری، تامین مالی، صنعت حمل و نقل ریلی، سناریو نگاری
Futures investment and financing of rail transportation industry (machinery and equipment)
Abstract
Transportation industry is considered as one of the most important elements of national economy and because of possessing basically role, has abundant effects on process of economic growth of the country. Thus, without existence of transportation network, installations and lateral equipment and desired fleet, imagination of growth and general development of country sounds impossible. in this research with applying two methods of futures study including structural analysis and scenario planning at first proceed to identifying and analyzing key effective factors and then futures scenarios of investing and financing in railway transportation industry (machinery and equipment sector) will be wrote. First data of this research are gathered with using interview with managers and experts of railway industry, literature review and review antecedent researches and analyzed in the form of expert questionnaire and using Mic-mac software. among 40 effective factors, 16 important factors are identified and with analyzing Mic-mac software, eventually 3 effective key factors including economic sanctions, inflation and monetary and financial policies specified. These factors used as basically foundations in writing scenarios. Set of probable conditions of these factors specified by experts and then 7 uncertain conditions considered for them and entered to Scenario wizard software. with analysis of Scenario wizard software, 5 scenarios with high consistency presented and then with regard to experts viewpoints, 2 effective key factors including economic sanctions and monetary and financial policies that have high uncertainty and high importance, identified as pivots of writing future scenarios and then 4 scenarios for future of investing and financing in railway transportation industry presented.
Key words: Futures study, Investment, Financing, Railway transportation industry, writing scenarios
1- مقدمه
امروزه ، حمل و نقل يكي از عوامل اثرگذار بر تمامي بخش های زندگي افراد جامعه می باشد و به عنوان يكي از ابزارهاي بسيار مهم توسعه ی کشور نقش و جايگاه خاصي دارد . مزیت هاي چشمگیر حمل و نقل ریلی از جهت ملاحظات اقتصادي، ایمنی و زیست محیطی در کنار ویژگی های خاص کشورمان موجب شده که این شیوه نسبت به سایر شقوق حمل و نقل از بیشترین تأکید و بالاترین اولویت در سیاست هاي کلی و برنامه هاي توسعه جمهوري اسلامی ایران برخوردار شود (نوبخت ،1391). مزایای حمل و نقل ریلی در مقایسه با روش های دیگر حمل و نقل موجب شده است که امروزه بسیاری از دولت ها وکشورها نسبت به توسعه این بخش توجه خاص داشته باشند (صفارزاده، 1383) .از سوی دیگر، دولت ها همواره براي ایجاد زیرساخت هاي توسعه در تلاش بوده اند. از جمله این زیر ساخت ها پروژه ها ي ساخت و احداث در صنایع مادر مثل آب، انرژي، حمل و نقل و ارتباطات است . از آنجا که تأمین مالی این پروژه ها همواره با مشکل کمبود نقدینگی روبرو بوده است با تأخیر به بهره برداري می رسیده اند و لذا دولت ها همیشه به نوعی به دنبال راه حلی براي حل این مشکل بوده اند (حدادی و همکاران ،1388). بررسی انواع روش های تأمين مالی و سرمایه گذاری وبرنامه ریزی درپروژ ه های صنعت حمل و نقل ریلی که در حال اجرا در کشور می باشند و مشکلاتی که بخش سرمایه گذاری و تأمين مالی که این پروژه ها با آن مواجه هستند و موجب کاهش سرعت اجرای این پروژه ها شده اند و هم چنین برنامه ریزی هاي آینده و بررسی جایگاه کنونی و پتانسیل حمل و نقل ریلی در اقتصادکشور، چشم انداز آتی آن و شناخت نیرو های موثر و کمبودها و مشکلات مربوط به سرمایه گذاری و تامین مالی و برنامه ریزی در این صنعت از گام هاي ضروري می باشد. برنامه ریزی در این صنعت به آینده پژوهی و شناخت شیوه های مناسب سرمایه گذاری و تامین مالی با توجه به شرایط آینده و هم چنین شناسایی نیروهای کلیدی و موثر در این صنعت برای تصمیم گیری برای اجرای پروژه ها نیاز دارد. آینده پژوهی مطالعه علمی آینده های ممکن، محتمل و مدنظر با هدف طراحی آن است (کربیخ و اورتل1، 2011). آینده‌پژوهی و آینده‌سازی از مسائل بسیار اساسی مطرح شده چند سال اخیر است. آینده‌پژوهی، مطالعاتی فرارشته‌ای است که نظر بسیاری از محققان و نوآوران حوزه علوم اجتماعی را به خود جلب کرده و می‌تواندتمام علوم را تحت تأثیر قرار دهد. قلمرو موضوعی آینده‌پژوهی، تمام بخش‌های فرهنگ، اقتصاد، سیاست، تکنولوژی و هنر را در برگرفته و نظر به تغییرات پیش رو، موضوعات آن رو به افزایش است. با تدوین سناریوهای مختلف، آینده‌های احتمالی مشخص شده و استراتژی‌هایی برای بهره‌برداری بهتر از آن تدوین نمود. همچنین می‌توان فعالانه‌تر هم عمل کرد و دست به خلق آینده زد. این عمل متهورانه از طریق رویکرد آینده‌سازی صورت می‌گیرد (ملکی، 1392). در واقع مساله اصلی این تحقیق بدین شرح می باشد که "پیشران های کلیدی (نیروهای کلیدی موثر) سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی کشور در آینده به چه صورتی می باشند و ما می خواهیم بدانیم که چه سناریو هایی برای آینده ی سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل ونقل ریلی در بخش ماشین آلات و تجهیزات در کشور، قابل تصور می باشند که با شناسایی متغیرهای کلیدی موثر و تدوین سناریو های مربوطه، زمینه مناسب برای آمادگی در برابر تغییرات آینده و برنامه ریزی مناسب فراهم گردد. اهداف حاصل از اجرا و پیاده سازی تحقیق پیشنهادی بصورت زیر می باشد:
1) تعیین عوامل کلیدی تاثیر گذار در سرمایه گذاری و تامین مالی صنعت حمل ونقل ریلی ایران.
2) تعیین سناریوهای محتمل برای سرمایه گذاری و تامین مالی صنعت حمل و نقل ریلی ایران.
2- مبانی نظری پژوهش
2-1- تامین مالی پروژه ها
در هر پروژه ای، رویکردهای مختلفی می توان برای اجرا و تأمين مالی پروژه در پیش گرفت، انتخاب رویکرد مناسب برای انجام و تأمين مالی پروژه از تصمیماتی است که در ابتدای هر پروژه گرفته می شود و به اصطلاح، ازتصمیمات استراتژیک در مدیریت پروژه است که بسته به شرایط اقتصادی، قانونی، فرهنگی و سیاسی هر کشور و همچنین ویژگی های خاص هر پروژه، این رو ش ها متفاوت مي باشد.به طورکلی، می توان شش گونه اساسی در تأمين مالی پروژه ها تعریف كرد:
1) استفاده از منابع داخلی و هزینه مستقیم دولت: استفاده از منابع داخلی و هزینه کَرد مستقیم دولت :استفاده از منابع داخلی و هزینه کرد مستقیم دولت در واقع استفاده دولت از منابع بودجه سالانه عمرانی و همچنین درآمدهای عمومی دولت یا درآمدهای ناشی از صادرات است که در پروژ ه های زیربنایی هزینه می گردد.
2) استقراض دولت (چه استقراض داخلی وچه استقراض خارجی): استقراض دولت دولت، طبق قانون می تواند از منابع داخلی یا خارجی برای تأمين مالی پروژ ه های زیربنایی استفاده كند. دولت می تواند از طریق استقراض مستقیم از منابع داخلی یعنی انتشار اوراق مشارکت یا استقراض از بانک مرکزی برای تأمين مالی پروژ ه ها اقدام نماید. اما اگر از طریق فاینانس داخلی اقدام به تأمين مالی كند، استقراض غیرمستقیم داخلی را اعمال كرده است. همچنین، اگر دولت از وام های بین دولتی یا اوراق مشارکت ارزی یا اعتبار از موسسات مالی(فاینانس خارجی، یوزانس) اقدام به تأمين مالی پروژه نماید، آنگاه از روش استقراض غیرمستقیم خارجی استفاده كرده است. روش دیگر تأمين مالی خارجی، فاینانس خارجی است.
3) سرمایه گذاری مستقیم غیردولتی (شامل بخش خصوصی و بخش خارجی): سرمایه گذاری مستقیم غیردولتی (سرمایه گذاری خارجی و خصوصی) :به هر نوع سرمایه گذاری در کشور از سوی شرکت های خصوصی و افراد حقیقی(غیراز کمک های دولتی) یا حقوقی خارجی،سرمایه گذاری خارجی می گویند.
4) قراردادهای ساخت و بهره بردار ی و انتقال مانند قراردادهای ساخت– بهره برداری– واگذاری2: یکی از مکانیزم هایی که در جهت حل معضل تأمين مالی در پروژ ه های زیربنایی در کشورهای در حال توسعه در چند دهه اخیر مورد توجه قرار گرفته است. روش های تامین مالی در روش ساخت– بهره برداری– واگذاری به این طریق است که بخشی از سرمایه گذاري توسط بانیان پروژه تامین شده ولی قسمت اعظم سرمایه گذاري از طریق اهرم هاي مالی مثل وام اوراق مشارکت و یا سهام تأمین می شود. بانیان پروژه پس از قطعی شدن قرارداد نسبت به تأسیس شرکت پروژه اقدام نموده و این شرکت با موسسات مالی و اعتباري وارد مذاکره گردیده و با توجه به جریان نقدي پروژه و نرخ بازگشت سرمایه مورد نظر نسبت به تأمین مالی روش دریافت وام شرکت ساخت– بهره برداری– واگذاری پروژه اقدام می نماید.
5) مشارکت مدنی از لحاظ تاریخی، سرمایه گذاری مستقیمِ خارجی در کشورهای در حال توسعه، عموماً در قالب شرکت های فرعی با مالکیت صدد رصد خارجی بوده است.
6) قراردادهای مهندسی، تأمين کالا و تجهیزات، ساخت و تأمين مالی: یکی از رو ش های نوین در اجرای طر ح ها، روش مهندسی، تدارک و ساخت است. در این نوع قرارداد، شرکت پیمانکار، مهندسی، تدارک و تأمين کلیۀ تجهیزات و ساخت پروژه را به طور مستقل و یا با اشخاصی که در طرف رابطه با شرکت مزبور هستند، انجام می دهد (امین زاده وعبدی،1392).
2-2-پیشینه پژوهش های انجام شده
خرازی (1391) در پژوهشی با عنوان "قراردادهای تامین مالی خودگردان، روشی کم مخاطره جهت تامین مالی طرح های صنعت ریلی"بیان نموده است که این ضرورت در شرایط جامعه ایران که کمتر بانک خارجی اجازه تسهیلات دهی به شرکت های ایرانی را دارد محسوس تر است و اهمیت استفاده از منابع مالی داخلی خصوصا بانک ها و موسسات مالی و اعتباری را مضاعف می گرداند. از سوی دیگر روش های سنتی تامین مالی پروژه های زیربنائی، همچون تامین مالی به اتکاء تضامین شرکت یا تامین مالی به اتکاء تضامین دولت،دیگر قادر به برآوردن نیاز و هدف مذکور خصوصا در کشورهای در حال توسعه نمی باشند. میرزاخانی و نوری (1392) در تحقیقی با عنوان " شناسایی مهم ترین عوامل افزایش ریسک سرمایه گذاری در بخش صنعت ایران و ارائه راهکارهایی به منظور کاهش آثار منفی آنها" بیان نموده اند که مهم ترین عوامل اثرگذار بر افزایش دامنه ریسک ها ی سرمایه گذاری صنعتی در ایران شناسایی و سپس با رتبه بندی مؤلفه ها به روش تحلیل سلسله مراتبی به ترتیب عوامل بی ثباتی در اجرا و تغییرات مکرر در قوانین و مقررات مرتبط با صنعت، مشکلات پرداخت های بخش صنعت بابت مالیات، حق بیمه، تعرفه گمرکی و عوارض، تبعات نوسان شاخص های اقتصاد کلان از قبیل تورم و نرخ ارز بیشترین تأثیر را بر نوسان دامنه ریسک سرمایه گذاری در بخش صنعت کشور ایفا نموده اند. جلایی و صمیمی (1392) در تحقیقی با عنوان "بررسی موانع سرمایه گذاری بخش خصو صی در ایران (در راستای سیاست های کلی ابلاغی نظام " به دنبال پاسخگویی به این سوال بوده اندکه چه عواملی مانع افزایش سرمایه گذاری بخش خصوصی بوده اند؟ در این راستا مدل مناسب جهت برآوردعوامل تاثیرگذار بر سرمایه گذاری بخش خصوصی معرفی و با استفاده از روش خودرگرسیون برداری برای دوره 1373-1390 برآورد شده است. نتایج این تحقیق نشان داده است که افزایش اندازه دولت،نوسان نرخ ارز،تورم دائمی،بعنوان مانعی برای افزایش سرمایه گذاری بخش خصوصی می باشند. عرب مازار و نظری گوار (1391) در تحقیقی با عنوان"اثر نااطمینانی نرخ تورم بر سرمایه گذاری بخش خصوصی ایران" به بررسی اثر نااطمینانی نرخ تورم بر سرمایه گذاری بخش خصوصی در ایران پرداخته اند و به منظور برآورد رابطه ی بین نااطمینانی نرخ تورم در کنار متغیرهای سنتی شامل تولید ناخالص داخلی، نرخ سود تسهیلات بانکی و متغیر نرخ تورم بر سرمایه گذاری بخش خصوصی بررسی می شود . نتایج این تحقیق حاکی از منفی بودن اثر نااطمینانی نرخ تورم بر سرمایه گذاری بخش خصوصی در کوتاه مدت و بلند مدت است و هم چنین تولید ناخالص داخلی ،اثر مثبت و نرخ سود تسهیلات بانکی و نرخ تورم نیزاثر منفی بر سرمایه گذاری بخش خصوصی دارند. کاظمی نسب و رجایی (1394) در تحقیقی با عنوان " بررسی نقش اثرات متغیرهای کلان اقتصادی بر سرمایه گذاری (مطالعه موردی ایران)" نتایج به دست آمده از تخمین مدل می توان بیان کرد که مالیات و تورم تأثیر منفی و معنی دار و تولید ناخالص ملی تأثیر مثبت و معنی داری بر سرمایه گذاری در ایران دارد. راجیری (1393) در پژوهشی با عنوان "بررسی نقش آزادی انتقالات ارزی در تشویق سرمایه گذاری خارجی در چارچوب موافقت نامه های دوجانبه سرمایه گذاری میان ایران و سایر کشورها"بیان نموده است که هنگامی که انتقالات ارزی با آزادی بیشتری صورت گیرد ،جذب سرمایه گذاری خارجی نیز در فضای اقتصادی بیشتر خواهد بود و بالعکس محدودیت های انتقالات ارزی موجب افزایش ریسک سرمایه گذا ران خارجی شده و تعداد آنها را کاهش می دهد. محدودیت هایی مانند الزام به استفاده از ارز خاص، نوسان نرخ ارز، وجود ارز با نرخ های متفاوت در کشور میزبان، محدودیت در خروج ارز از نظر میزان آن با الزام به ارائه تسویه مالیاتی جهت خروج عواید حاصل از سرمایه گذاری ،الزام به رعایت تشریفات بانکی در خروج ارز بدون قید حداکثر مدت یا تاخیر میزبان در ارائه ی ارز مورد نیاز. خرازي (1393) در پژوهشی با عنوان "تسهیل فرایند تأمین مالی صنعت حمل و نقل ریلی در بازار سرمایه با رویکرد بانکداري سرمایه گذاري" بیان نموده است که طی سنوات اخیر روند نزولی تخصیص اعتبارات از محل منابع داخلی شرکت راه آهن و همچنین کاهش ارقام تخصیصی از محل اعتبارات طرح کمک هاي فنی و اعتباري منجر به کاهش روند سرمایه گذاري در حوزه نوسازي و خرید ناوگان در شرکت راه آهن شده است. وزیرزاده و همکاران (۱۳۹۲) در پژوهشی با عنوان "رویه های تامین مالی پروژه های زیربنایی باتاکید برحوزه آزادراه و راه آهن" بیان نموده اند که در دو دهه اخیر تغییرات عمده ای درشیوه تامین مالی ساخت و بهره برداری از امکانات زیربنایی درکشورهای درحال توسعه اتفاق افتاده است و در راس این تحولات رشد و گسترش ساختارهای مشارکت بخش خصوصی می باشد و نتایج تحقیق بیانگر آن است که باتوجه به محدودیت در تعداد روش های تامین مالی درکشور انجام اصلاحات قانونی به منظور گسترش روش های مذکور با هدف جذب سرمایه گذاران ضروری به نظر می رسد. ابراهیمی ملکشاه (1392) در تحقیقی با عنوان " تحلیل ریسک هاي سرمایه گذاري بخش خصوصی در پروژه هاي حمل و نقل ریلی (مطالعه موردي احداث محور ارتباط ریلی اختصاصی شرکت معدنی و صنعتی گل گهرسیرجان – کوه کار راهان) بیان نموده است که این اعتقاد که سرمایه گذاري بخش خصوصی در پروژه هاي حمل و نقل ریلی سرشار از ریسک و عدم اطمینان است، این واقعیت را تقویت می کند که بسیاري از این قبیل پروژه ها در دستیابی به اهداف منافع، هزینه، زمان و محدوده مورد انتظارشان شکست می خورند. قهرمانی و همکاران (1390) در تحقیقی با عنوان " بررسی بازار حمل و نقل ریلی باري در شرکت راه آهن جمهوري اسلامی ایران با استفاده از دیدگاه پویایی سیستم " با استفاده از نرم افزار ونسیم3، مدل براي 30 سال شبیه سازي گردیده و با مقایسه، نتایج ارائه شده مدل و آنچه در واقعیت رخ داده است به ارزیابی مدل ارائه شده پرداخته اند. مولر و آراگونس4 (2013) در تحقیقی با عنوان "جزئیات آرزوهای مشابه: راه آهن خصوصی سازی شده در آرژانتین، راه آهن مقررات زدایی شده در آمریکا " به تجزیه و تحلیل مقایسه ای از معرفی وستاده های اصلاحات مطابق با بازار در آرژانتین و ایالات متحده آمریکا پرداخته اند و عملکرد راه آهن در دو کشور و تفاوت های اساسی را مرور و بیان کرده اند که مقررات زدایی در ایالات متحده آمریکا به بخش های راه آهن اجازه داد تا از ورشکستگی، بازیابی نمایند و خصوصی سازی در آرژانتین، نتایج ترکیب شده ای را حاصل داد که خطوط را ه آهن توانستند که عملیاتشان را بهبود دهند و بهره وری را افزایش دهند اما هنوز از دستیابی به پایداری بلند مدت دور می باشند. چانگ5 (2014) در مقاله ای تحت عنوان "تامین مالی متروهای جدید: مطالعه قابلیت پایداری تامین مالی مترو شهر پکن" بیان نموده است که کشور چین بطور متمرکز در سیستم مترو برای آماده سازی مناطق شهری از سال 2000 سرمایه گذاری نموده است. این مقاله بدنبال دانستن آن می باشد چگونه حکومت های محلی این سرمایه گذاری ها را تامین مالی می نمایند و آیا استراتژی های تامین مالی معاصر برای سال های پیش رو پایدار می باشند؟ در این تحقیق همچنین از ماهیت سازوکار تامین مالی مترو و استفاده های سیستم مترو پکن به عنوان یک مورد مطالعه برای بررسی قابلیت پایداری تامین مالی بحث شده است. گانگوار6 (2015) در مقاله ای با عنوان" چارچوب برای ساختاردهی مشارکت های عمومی خصوصی در خطوط راه آهن" بیان نموده است که ساختاردهی مشارکت عمومی خصوصی در خطوط راه آهن مفروض با تکنولوژی آن و الزام آن بعنوان یک حالت با قابلیت تهیه و عمومی حمل ونقل یک چالش می باشد.
هدف تحقیق حاضر درک و آگاهی بیشتر در زمینه سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت ریلی و ارائه پیشنهاداتی برای این صنعت میباشد، در نتیجه تحقیق فعلی پژوهشی کاربردی است. پژوهش حاضر به دلیل کسب آگاهی و آینده پژوهی سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل ونقل ریلی، رویکرد این پژوهش اکتشافی می باشد. برای جمع آوری اطلاعات از روش پرسشنامه و مصاحبه با خبرگان صنعت حمل ونقل ریلی استفاده می شود و از تكنيك تحليل اثرات متقابل برای تحلیل استفاده می شود و پرسشنامه ها صرفاً با متخصصين و مدیران صنعت حمل ونقل ریلی كه به مسائل سرمایه گذاری و تامین مالی احاطه دارند تكميل می گردد و مصاحبه نیز انجام می شود. روش ماتريس تحلیل تأثير متقابل جهت بررسی ميزان تأثير عوامل بر همديگر و روش سناريونويسی به عنوان روش تعيين سناريوهای مطلوب از جمله روش هايی هستند كه در تدوين سناريوهای مطلوب آينده صنعت حمل ونقل ریلی از آنها استفاده خواهد شد.
3-1- روایی و پایایی ابزار گردآوری داده
این پژوهش شامل سه پرسشنامه با عناوین پرسشنامه خبره سنجی تعیین عوامل موثر، پرسشنامه تحلیل ساختاری (تحلیل تاثیر متقابل) و پرسشنامه عدم قطعیت می باشد. در پرسشنامه خبره سنجی، روایی محتوا (صوری) توسط خبرگان صنعت ریلی مورد تایید قرار گرفت. پایایی این پرسشنامه با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ و با مقدار 0.83 مورد تایید قرار گرفت. پرسشنامه دوم، از آنجایی که پرسشنامه استاندارد مورد استفاده در روش تحلیل ساختاری با نرم افزار میک مک می باشد، روایی و پایایی آن تایید شده است. پرسشنامه شماره سه، که پرسشنامه استاندارد خبره سنجی عدم قطعیت می باشد، که در فرآیند تدوین سناریو در تحقیقات آینده پژوهی بکار می رود. هم چنین حالت های عدم قطعیت تشخیص داده شده مورد تایید تمامی خبرگان در این پژوهش قرار گرفت.
جامعه آماری این پژوهش با توجه به قلمرو موضوعی آن شامل مدیران وخبرگان و متخصصان و فعالان و در صنعت حمل و نقل ریلی کشور می باشد. برای محاسبة تعداد جامعة آماری خبرگان در روشهای خبره محور، فرمول یا رابطة دقیقی وجود ندارد. در این نوع روش ها دانش و تخصص خبرگان بر کمیت آنها ارجحیت دارد، اما در مطالعات سناریونگاری عموماً تعداد خبرگان نباید کمتر از 25 نفر باشد (گوده و همکاران،2008). در این پژوهش مصاحبه و تکمیل پرسشنامه ها توسط 30 نفر از خبرگان صنعت ریلی انجام گرفته است.
4- تجزیه و تحلیل داده ها
در این قسمت در ابتدا عوامل کلیدی که با مرور ادبیات و مصاحبه با خبرگان صنعت ریلی شناسایی شده اند معرفی می گردند و سپس تجزیه و تحلیل صورت گرفته بر روی داده های گردآوری شده در هر یک از مراحل تحقیق تشریح خواهند شد و در نهایت خروجی های مربوط به نرم افزار های میک مک و سناریو ویزارد ارائه می شوند.
4-1- مراحل انجام تحلیل ساختاری سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ایران
جهت تحلیل آینده پژوهی سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ایران ابتدا از طریق روش مرور پیشینه تحقیق و مصاحبه 40 عامل کلیدی استخراج گردید، سپس این عوامل به صورت پرسشنامه برای تعیین میزان اهمیت هر کدام از این عوامل در میان خبرگان توزیع گردید.
جدول 1- فهرست عوامل موثر بر سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت ریلی
دشواری ورود و خروج سرمایه به بخش ریلی | تقاضای روزافزون حمل محصولات سایرصنایع | تحریم های اقتصادی | میزان ظرفیت تولید | وایستگی به خرید خارجی |
رونق و رکود اقتصادی | نرخ سرمایه گذاری در سایر صنایع | نرخ ارز | بازار روبه رشد صنایع ریلی | تاخیر در اجرای پروژه ها |
ناکارآمدی نظام تامین مالی | قیمت مواد اولیه | فضای رقابتی برای ورودبخش خصوصی و سرمایه خارجی | جامع نگری به مسائل حمل ونقل | میزان توسعه یافتگی صنعت |
میزان سرمایه گذاری در صنایع وابسته | منابع ذخیره ارزی | نبود سیاست مدیریت تقاضا | میزان حمایت دولت از صنایع ریلی و سرمایه گذاری خارجی | کاهش سرمایه گذاری دولت |
ابهام در فضای سرمایه گذاری و سودآوری بخش خصوصی | آزادسازی قیمت سوخت | سهم صنعت ریلی از بخش حمل ونقل کشور | ضعف در تنظیم قراردادها و ریسک سرمایه گذاری |
فرسودگی تجهیزات
|
سیاست های پولی و مالی | انحصاری بودن صنعت ریلی | ارزش افزوده صنعت ریلی | دسترسی به فناوری های نوین | زمان بر بودن اجرای پروژه ها |
تغییر در قوانین | سرمایه بر بودن صنعت ریلی | تغییرات مدیریتی | میزان بودجه سرمایه ای راه آهن ومنابع مالی | کارآیی و اثربخشی در صنعت ریلی |
درآمد دولت | تورم | کمبود ناوگان وت جهیزات | بهره وری نامناسب | قیمت نفت |
پس از وارد کردن 40 عامل کلیدی استخراج شده، با مرور ادبیات و مصاحبه با خبرگان، عوامل کلیدی وارد پرسشنامه خبره سنجی گردید و از خبرگان خواسته شد تا میزان اهمیت هر عامل را از یک تا پنج انتخاب نمایند. نتایج پرسشنامه حاصل از سی پرسشنامه خبره سنجی با نرم افزار Spss تحلیل گردید و شانزده عامل کلیدی، با توجه به فرض های اماری مربوط به آنها در سطح خطای 0.05، براساس نظر خبرگان انتخاب گردید. خروجی نرم افزار Spss برای تعدادی از متغیر ها در شکل (1) ارائه شده است.
برای مثال میزان sigبرای متغیر "دشواری ورود و خروج سرمایه به بخش ریلی" برابر با 0.006 می باشد و بنابراین با توجه سطح خطای .005، فرض H1 تایید می شود. به همین ترتیب سایر عوامل کلیدی نیز استخراج می گردد. در ادامه فهرست عوامل موثر برسرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت ریلی ارائه می گردند.
جدول 2- فهرست عوامل موثر بر سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت ریلی با نرم افزارspss
1) دشواری ورود وخروج سرمایه به بخش ریلی | 5) ابهام در فضای سرمایه گذاری و سودآوری بخش خصوصی | 9) تحریم های اقتصادی | 13) دسترسی به فناوری های نوین |
2) رونق و رکود اقتصادی | 6) انحصاری بودن صنعت ریلی | 10) فضای رقابتی ورود بخش خصوصی و سرمایه گذاری خارجی | 14) میزان بودجه ی سذمایه ای راهآهن و منابع مالی |
3) ناکارآمدی نظام تامین مالی | 7) سرمایه بر بودن صنعت ریلی | 11) میزان حمایت دولت از بخش خصوصی و سرمایه گذاری خارجی | 15) سیاست های پولی و مالی |
4) میزان سرمایه گذاری در صنایع وابسته | 8) تورم | 12) ضعف در تنظیم قراردادها و ریسک سرمایه گذاری | 16) نرخ ارز |
گام سوم
پس از مشخص شدن فهرست عوامل موثر، برای شناسایی و رتبه بندی آنها، متغیرها وارد ماتریس تحلیل تاثیر متقابل می گردند و با تدوین پرسشنامه استاندارد تحلیل تاثیر متقابل در اختیار خبرگان قرار گرفت. سپس میانگین پاسخ های جمع آوری شده، برای ورود به نرم افزار میک مک7 به شر ح زیر می باشد.
[1] Kreibich and Oertel
[2] Build-Operate-Transfer
[3] VENSIM
[4] Muller and Aragones
[5] Chang
[6] Gangwar
[7] Mic Mac
جدول 3- ماتریس تاثیرات متقابل عوامل کلیدی
سرمایه بربودن صنعت ریلی | تحریم های اقتصادی | نرخ ارز | تورم | انحصاری بودن صنعت ریلی | میزان بودجه سرمایه ای راه آهن و منابع مالی | دسترسی به فناوری های نوین | ضعف در تنظیم قراردادها و ریسک سرمایه گذاری | میزان حمایت دولت از صنعت ریلی و سرمایه گذاری خارجی | فضای رقابتی برای ورود بخش خصوصی | سیاست های پولی و مالی | ابهام در فضای سرمایه گذاری و سوداوری بخش خصوصی | میزان سرمایه گذاری در صنایع وابسته | ناکارآمدی نظام تامین مالی | رونق ورکود اقتصادی | دشواری ورود و خروج سرمایه به بخش ریلی | عامل کلیدی |
1 | 0 | 0 | 0 | 2 | 2 | 2 | 1 | 1 | 2 | 0 | 2 | 1 | 0 | 1 | × | دشواری ورود و خروج سرمایه به صنعت ریلی |
1 | 0 | 2 | 2 | 1 | 2 | 1 | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | × | 2 | رونق ورکود اقتصادی |
1 | 0 | 0 | 1 | 0 | 2 | 2 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | × | 2 | 2 | ناکارآمدی نظام تامین مالی |
1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | × | 0 | 1 | 0 | میزان سرمایه گذاری در صنایع وابسته |
0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | 0 | × | 1 | 0 | 1 | 3 | ابهام در فضای سرمایه گذاری و سودآوری بخش خصوصی |
1 | 0 | 2 | 2 | 1 | 2 | 2 | 1 | 1 | 1 | × | 1 | 2 | 3 | 3 | 2 | سیاست های پولی ومالی |
1 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 2 | 1 | 1 | × | 0 | 2 | 1 | 0 | 1 | 2 | فضای رقابتی برای ورود بخش خصوصی |
1 | 0 | 0 | 0 | 1 | 2 | 2 | 1 | × | 2 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 2 | میزان حمایت دولت از صنعت ریلی وسرمایه گذاری خارجی |
1 | 0 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | × | 0 | 1 | 0 | 2 | 1 | 0 | 1 | 2 | ضعف در تنظیم قراردادهاو ریسک سرمایه گذاری |
1 | 0 | 0 | 1 | 1 | 2 | × | 1 | 1 | 1 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | دسترسی به فناوری های نوین |
0 | 0 | 0 | 0 | 0 | × | 2 | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | میزان بودجه سرمایه ای ومنابع مالی راه آهن |
1 | 0 | 0 | 0 | × | 1 | 2 | 1 | 1 | 2 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 2 | انحصاری بودن صنعت ریلی |
2 | 0 | 3 | × | 0 | 2 | 3 | 2 | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | تورم |
2 | 0 | × | 1 | 0 | 1 | 2 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | 2 | 1 | 2 | نرخ ارز |
2 | × | 2 | 3 | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | 1 | 3 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | تحریم های اقتصادی |
× | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 | 2 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | سرمایه بر بودن صنعت ریلی |
گام چهارم (تحلیل خروجی های نرم افزار میک مک)
پس از اینکه داده های پرسشنامه وارد نرم افزار شد. تاثیرات عوامل سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ایران به صورت مستقیم و غیر مستقیم محاسبه شد. که در زیر ماتریس تاثیرات عوامل سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ایران به صورت مستقیم و غیر مستقیم و امتیاز هر عامل در ستون و ردیف ماتریس نشان داده شده است. لازم به ذکر است که محاسبات و اعداد براساس معادلات ریاضی توسط نرم افزار محاسبه می‌شود و بیشتر جهت مقایسه عوامل به صورت نسبی میباشد و ارزش واقعی اعداد را نشان نمی‌دهد.
جدول 4- ماتریس تاثیرات مستقیم عوامل سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ایران
ردیف | شاخص | مجموع ردیفها | مجموع ستونها |
|---|---|---|---|
1 | دشواري ورود و خروج سرمايه به بخش ريلي | 15 | 28 |
2 | رونق ورکود اقتصادي | 24 | 19 |
3 | ناکارآمدي نظام تامين مالي | 17 | 12 |
4 | ميزان سرمايه گذاري در صنايع وابسته | 6 | 19 |
5 | ابهام در فضاي سرمايه گذاري و سودآوري بخش خصوصي | 12 | 18 |
6 | سياست هاي پولي ومالي | 24 | 10 |
7 | فضاي رقابتي براي ورود بخش خصوصي | 13 | 20 |
8 | ميزان حمايت دولت از صنعت ريلي وسرمايه گذاري خارجي | 15 | 15 |
9 | ضعف در تنظيم قراردادهاو ريسک سرمايه گذاري | 12 | 17 |
10 | دسترسي به فناوري هاي نوين | 9 | 27 |
11 | ميزان بودجه سرمايه اي ومنابع مالي راه آهن | 5 | 24 |
12 | انحصاري بودن صنعت ريلي | 11 | 10 |
13 | تورم | 29 | 11 |
14 | نرخ ارز | 18 | 9 |
15 | تحريم هاي اقتصادي | 32 | 0 |
16 | سرمايه بر بودن صنعت ريلي | 13 | 16 |
| کل | 255 | 255 |
جدول 5- ماتریس تاثیرات غیر مستقیم عوامل سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ایران
ردیف | شاخص | مجموع ردیفها | مجموع ستونها |
|---|---|---|---|
1 | دشواري ورود و خروج سرمايه به بخش ريلي | 2158 | 4970 |
2 | رونق ورکود اقتصادي | 4707 | 2889 |
3 | ناکارآمدي نظام تامين مالي | 3134 | 1391 |
4 | ميزان سرمايه گذاري در صنايع وابسته | 1001 | 3350 |
5 | ابهام در فضاي سرمايه گذاري و سودآوري بخش خصوصي | 1905 | 3493 |
6 | سياست هاي پولي ومالي | 4888 | 1142 |
7 | فضاي رقابتي براي ورود بخش خصوصي | 1991 | 4206 |
8 | ميزان حمايت دولت از صنعت ريلي وسرمايه گذاري خارجي | 2391 | 2995 |
9 | ضعف در تنظيم قراردادهاو ريسک سرمايه گذاري | 2107 | 3375 |
10 | دسترسي به فناوري هاي نوين | 1409 | 5334 |
11 | ميزان بودجه سرمايه اي ومنابع مالي راه آهن | 738 | 4905 |
12 | انحصاري بودن صنعت ريلي | 1594 | 2499 |
13 | تورم | 5578 | 1508 |
14 | نرخ ارز | 3350 | 1019 |
15 | تحريم هاي اقتصادي | 6988 | 0 |
16 | سرمايه بر بودن صنعت ريلي | 2004 | 2867 |
با هر بار تکرار ارتباط بین متغیرها، نرم افزار میک مک شکل جدیدی از سلسله مراتب متغیرها ارائه می‌دهد. مقایسه بین تعداد تکرار جایگشت‌های متغیر I و تکرار I-I نشان دهنده پایداری در قالب درصد میباشد. برای نمونه 100 درصد به معنی این است که تعداد جایگشت‌های ضروری برای دسته بندی تکرار متغیر I در تکرار متغیر I-I ضروری میباشد و این به معنی این است که کاربرد آن پایدار میباشد. نتایج می‌تواند در حدود صد درد صد باشد.
جدول 6-میزان سازگاری تاثیرات مستقیم عوامل سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ایران
تکرار | تاثیرگذاری | تاثیرپذیری |
|---|---|---|
1 | 95 % | 88 % |
2 | 98 % | 93 % |
نرم افزار، عوامل را در دو حالت تاثیرگذار و تاثیرپذیر به صورت مستقیم و غیرمستقیم طبقه بندی و رتبه بندی می کند که نتیجه آن در ادامه نشان داده شده است.
تاثیرگذاری غیرمستقیم تاثیرگذاری مستقیم
شکل 2- طبقه بندی متغیرها بر اساس میزان تاثیرگذاری آنها به صورت مستقیم و غیر مستقیم
همان طور که در شکل (2) مشاهده می شود، براساس رتبه بندی "میزان تاثیرگذاری" مستقیم و غیر مستقیم متغیرها، بطور مثال عوامل کلیدی" تحریم های اقتصادی "و" تورم" در رتبه بندی تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم در رتبه های مشابهی قرار گرفته اند. اما "رونق و رکود اقتصادی" رتبه سوم در تاثیرات مستقیم و رتبه چهارم را در تاثیرات غیر مستقیم دارد. برای سایر متغیرها نیز این مقایسه مشهود می باشد.
تاثیرپذیری غیرمستقیم تاثیرپذیری مستقیم
شکل 3- طبقه بندی متغیرها بر اساس میزان تاثیرپذیری آنها به صورت مستقیم و غیر مستقیم
در شکل (3) مشاهده می شود که برای مثال "دشواری ورود وخروج سرمایه به بخش ریلی"و " دسترسی به فناوری های نوین" در تاثیرپذیری مستقیم در رتبه اول و در تاثیرپذیری غیرمستقیم در رتبه دوم قرار گرفته اند. با توجه به اعداد پرسشنامه که به صورت ماتریس تکمیل شده اند. نرم افزار رابطه آنها را محاسبه کرده و در نهایت برای هر عامل یک امتیاز عددی در نظر می گیرد. سپس براساس این امتیاز عوامل را براساس تاثیرگذاری و تاثیرپذیری به صورت مستقیم و غیرمستقیم رتبه بندی می کند. که در این حالت عواملی که بیشترین امتیاز را کسب کنند میزان تاثیرگذاری و تاثیرپذیری آنها نیز بر این اساس تغییر می کند. در جدول (7) عوامل موثر بر سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ایران را به بر اساس تاثیرپذیری و تاثیرگذاری به صورت مستقیم و غیرمستقیم رتبه بندی کرده است.
جدول 7- امتیاز تاثیر گذاری و تاثیر پذیری عوامل به صورت مستقیم و غیرمستقیم
رتبه | عامل | تاثیرگذاری مستقیم | عامل | تاثیرپذبری مستقیم | عامل | تاثیرگذاری غیر مستقیم | عامل | تاثیرپذیری غیر مستقیم |
1 | تحريم هاي | 1254 | دشواري ورو | 1098 | تحريم هاي | 1521 | دسترسي به | 1161 |
2 | تورم | 1137 | دسترسي به | 1058 | تورم | 1214 | دشواري ورو | 1081 |
3 | رونق ورکود | 941 | ميزان بودج | 941 | سياست هاي | 1063 | ميزان بودج | 1067 |
4 | سياست هاي | 941 | فضاي رقابت | 784 | رونق ورکود | 1024 | فضاي رقابت | 915 |
5 | نرخ ارز | 705 | رونق ورکود | 745 | نرخ ارز | 729 | ابهام در ف | 760 |
6 | ناکارآمدي | 666 | ميزان سرما | 745 | ناکارآمدي | 682 | ضعف در تنظ | 734 |
7 | دشواري ورو | 588 | ابهام در ف | 705 | ميزان حماي | 520 | ميزان سرما | 729 |
8 | ميزان حماي | 588 | ضعف در تنظ | 666 | دشواري ورو | 469 | ميزان حماي | 651 |
9 | فضاي رقابت | 509 | سرمايه بر | 627 | ضعف در تنظ | 458 | رونق ورکود | 628 |
10 | سرمايه بر | 509 | ميزان حماي | 588 | سرمايه بر | 436 | سرمايه بر | 624 |
11 | ابهام در ف | 470 | ناکارآمدي | 470 | فضاي رقابت | 433 | انحصاري بو | 543 |
12 | ضعف در تنظ | 470 | تورم | 431 | ابهام در ف | 414 | تورم | 328 |
13 | انحصاري بو | 431 | سياست هاي | 392 | انحصاري بو | 346 | ناکارآمدي | 302 |
14 | دسترسي به | 352 | انحصاري بو | 392 | دسترسي به | 306 | سياست هاي | 248 |
15 | ميزان سرما | 235 | نرخ ارز | 352 | ميزان سرما | 217 | نرخ ارز | 221 |
16 | ميزان بودج | 196 | تحريم هاي | 0 | ميزان بودجه | 160 | تحريم هاي | 0 |
تفسیر تاثیرپذیری و تاثیرگذاری متغیرها
محل قرار گرفتن متغیرها در خروجی نرم افزار میک مک براساس تاثیرگذاری و تاثیرپذیری متغیرها می باشد که به صورت زیر نشان داده شده است.
شکل 4- نمودار وضعیت عوامل کلیدی در خروجی نرم افزار میک مک
بر اساس تعریف و تفسیر متغیرها در نمودار میک مک، موقعیت و وضعیت هر یک از عوامل کلیدی سرمایه گذاری و تامین مالی براساس نحوه قرارگیری متغیرها که توسط گوده ارائه شده در صنعت ریلی مورد بررسی قرار گرفت که نتیجه آن در شکل (5) نشان داده شده است.
شکل 5- نمودار موقعیت عوامل کلیدی بر اساس وضعیت آنها
جدول 8- وضعیت هر یک از متغیرها بر اساس تحلیل در نرم افزار میک مک
ردیف | نوع متغیر | متغیر |
1 | تاثیرگذار | تحریم های اقتصادی |
2 | تورم | |
3 | سیاست های پولی و مالی | |
4 | دو وجهی | رونق و رکود اقتصادی |
5 | ریسک | - |
6 | هدف | - |
7 | تاثیرپذیر | میزان حمایت دولت از صنعت ریلی وسرمایه گذاری خارجی |
دشواری ورود و خروج سرمایه به صنعت ریلی | ||
ضعف در تنظیم قراردادهاو ریسک سرمایه گذاری | ||
میزان سرمایه گذاری در صنایع وابسته | ||
سرمایه بر بودن صنعت ریلی | ||
ابهام در فضای سرمایه گذاری و سودآوری بخش خصوصی | ||
فضای رقابتی برای ورود بخش خصوصی | ||
میزان بودجه سرمایه ای ومنابع مالی راه آهن | ||
دسترسی به فناوری های نوین | ||
8 | مستقل | نرخ تورم |
انحصاری بودن صنعت ریلی | ||
ناکارآمدی نظام تامین مالی | ||
9 | تنظیمی | ناکارآمدی نظام تامین مالی |
10 | اهرمی ثانویه | - |
پس از مشخص کردن وضعیت هر یک از عوامل موثر بر سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ایران، روابط این عوامل در نرم افزار میک مک مورد بررسی قرار گرفت که روابط تاثیرات عوامل به صورت مستقیم و غیرمستقیم در اشکال زیر نشان داده شده اند. چگونگی روابط عوامل موثر بر سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی در پنج سطح نشان داده شده اند :
· تاثیرات بسیار ضعیف تا بسیار قوی
· تاثیرات ضعیف تا بسیار قوی
· تاثیرات نسبتاً قوی تا بسیار قوی
· تاثیرات قوی تا بسیار قوی
· تاثیرات بسیار قوی
لازم به ذکر است که پنج سطح بودن تاثیرات در قالب نمودار به نرم افزار میک مک برمی‌گردد که پدید آوردندگان آن برای تحلیل مناسب دانسته‌اند و تغییر در آن در اختیار کاربر نمی‌باشد. ماتریس های بدست آمده را می توان با نمودار متناظر آن نیز نمایش داد که در آن نمودار جهت تاثیرگذاری هر پیشران بر دیگری توسط "پیکان ها" و میزان تاثیر گذاری به صورت عددی، در بالای پیکان نمایش داده می شود. در نهایت براساس توپولوژی پیشران ها این نرم افزار قادر است، عوامل کلیدی را استخراج و آنها را رتبه بندی کند (Godet, 1991). نمودار مربوط به سطح تاثیرات مستقیم عوامل از بسیار ضعیف تا بسیار قوی روابط بین متغیرها در خروجی نرم افزار میک مک در ادامه ارائه می گردد.
شکل 6- نمودار تاثیرات مستقیم عوامل (تاثیرات بسیار ضعیف تا بسیار قوی)
شکل 7- نمودار تاثیرات مستقیم بسیار قوی بین متغیرهای کلیدی
شکل 8- نمودار تاثیرات غیر مستقیم (تاثیرات بسیار ضعیف تا بسیار قوی)
با مشخص شدن سه عامل کلیدی که عبارتند از :
1) تورم
2) تحریم های اقتصادی
3) سیاست های پولی ومالی
که از بین شانزده عامل کلیدی توسط نرم افزار میک مک بعنوان عوامل تاثیر گذار کلیدی بر سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل ونقل ریلی ایران شناخته شدند. بنابراین برای تدوین سناریو وضعیت های مختلف برای هر یک از عوامل کلیدی توسط خبرگان مشخص گردید و بصورت پرسشنامه عدم قطعیت در بین خبرگان توزیع گردید. سپس پس از امتیازدهی آنها وارد نرم افزار سناریو ویزارد گردید.
جدول 9- وضعیت های مختلف عوامل کلیدی براساس نظرات خبرگان
عامل موثر کلیدی | تحریم های اقتصادی | تورم | سیاست های پولی ومالی |
وضعیت اول | تشدید تحریم های اقتصادی | وجود تورم | سیاست های پولی مناسب |
وضعیت دوم | کم شدن تحریم های اقتصادی | عدم تورم | سیاست های پولی نامناسب |
وضعیت سوم | برداشتن تحریم های اقتصادی | * | * |
گام پنجم : سناریوهای سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی با بهره گیری از نرم افزار سناریو ویزارد1
مرحله شناسایی عوامل تاثرگذار بر سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ایران به وسیله نرم افزار میک مک به پایان رسید و در نهایت سه عامل اصلی 1) تحریم های اقتصادی، 2) تورم 3) سیاست های پولی و مالی به عنوان مهم ترین و تاثیرگذارترین عوامل موثر برسرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ایران که همه عوامل دیگر به شیوه مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر این سه عامل میباشد، شناسایی شدند. در این مرحله با استفاده از نرم افزار سناریونگاری، سناریوها به شیوه کمی تدوین می‌شوند. به طوری که برای این سه عامل اصلی تاثیرگذار با توجه به وضعیت هر کدام از آنها در دنیای واقعی جایگشت‌ها و حالت های مختلفی بر اساس نظرات خبرگان در نظر گرفته می‌شود. پس از انتخاب عوامل موثر كليدي داراي عدم قطعيت، عوامل به وضعيت هاي مختلف طبقه بندي شده و اين وضعيت ها براي تمام عوامل كليدي به صورت ماتريسي در پرسشنامه ی عدم قطعیت در اختيار خبرگان قرار گرفت. در اين پرسشنامه، وضعيت ها مي توانند تأثير گذاري منفي را نيز نشان دهند و اعداد پرسشنامه از 3 تا 3- متغير است. سؤال محوري اين پرسشنامه اين است كه " اگر وضعيت A1 از عامل كليدي A در آينده اتفاق بيافتد، چه تأثيري مثلاً بر وقوع يا عدم وقوع وضعيت B2 از عامل كليدي B خواهد داشت كه جواب آن به صورت طيفي از اعداد 3 تا 3- ذكر شده و در نهايت، نرم افزار مذكور تحليل مي شود. ماتریس متقاطع عوامل کلیدی در نرم افزار سناریو ویزارد به شکل (9) ارائه شده است.
شکل 9- ماتریس متقاطع متغیرهای اصلی (3+ تا 3-)
نتایج تحلیل در نرم افزار سناریو ویزارد نشان می‌دهد که سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ایران با 5 تا سناریو روبه‌رو میباشد. که جزئیات آنها در جدول زیر نشان داده شده است.
جدول 10- پایداری و میزان تاثیر در هر سناریو
سناریو | وضعیت | ارزش پایداری | میزان تاثیر کلی |
سناریو 1 | تحريم هاي اقتصادي: تشديد تحريم هاي اقتصادي تورم: وجود تورم سياست هاي پولي و مالي: سياست هاي پولي و مالي نامناسب | 10 | 12 |
سناریو 2 | تحريم هاي اقتصادي: کم شدن تحريم هاي اقتصادي تورم: وجود تورم سياست هاي پولي و مالي: سياست هاي پولي و مالي نامناسب | 8 | 10 |
سناریو 3 | تحريم هاي اقتصادي: برداشتن تحريم هاي اقتصادي تورم: وجود تورم سياست هاي پولي و مالي: سياست هاي پولي و مالي نامناسب | 0 | 7 |
سناریو 4 | تحريم هاي اقتصادي: برداشتن تحريم هاي اقتصادي تورم : وجود تورم سياست هاي پولي و مالي: سياست هاي پولي ومالي مناسب | 0 | 2 |
سناریو 5 | تحريم هاي اقتصادي: کم شدن تحريم هاي اقتصادي تورم: عدم تورم سياست هاي پولي و مالي: سياست هاي پولي ومالي مناسب | 1 | 4 |
از جمله مهم ترین عوامل مهم در سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ایران تحریم‌های اقتصادی و سیاستهای پولی و مالی در داخل کشور میباشد. بنابراین این دو نیروی پیشران می‌تواند آینده سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ایران را تحت تاثیر قرار دهد و عوامل کلیدی دیگر نیز متاثر از وضعیت متغیر این دو نیرو خواهند بود. بنابراین این دو نیرو به عنوان محورهای سناریو شناسایی شدند که برای هر کدام از حالتهای احتمالی آنها سناریوهای متفاوتی قابل تدوین است که در زیر به آنها اشاره می شود. بنابراین استخوان بندی اصلی سناریوهای سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی ایران شامل عوامل بیرونی (تحریم‌های اقتصادی) و عوامل درونی (سیاست های پولی و مالی) میباشد. نکته‌ای که باید بدان اشاره کرد این است که در مرحله تحلیل تاثیر متقاطع عامل «تورم» به عنوان عوامل تاثیرگذار شناسایی شد، اما چون تورم خود نشات گرفته از سیاستهای پولی و مالی داخلی میباشد در منطق سناریو گنجانده نشد.
شکل 10- نمودار مربوط به سناریوها
سناریو اول (سیمرغ) – سیاستهای پولی و مالی مناسب – عدم تحریم‌های اقتصادی
در این سناریو شرایط برای سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی بسیار ایده آل و مناسب میباشد. به طوریکه هم عوامل داخلی و هم عوامل خارجی برای سرمایهگذاری شرایط را مهیا می‌کنند. به طوریکه سیاستهای پولی و مالی در کشور مناسب و مهیا میباشد و بخش خصوصی و دولتی از لحاظ شرایط پولی و بانکی با محدویت روبه رو نخواهند شد و سرمایه خارجی می‌تواند بدون محدویت های سیاسی و اقتصادی در صنعت حمل و نقل ریلی فعالیت کند. در این سناریو فضای رقابت مهیا می‌شود و این وضعیت به ارتقاء کیفیت حمل و نقل ریلی کمک می‌کند و رقابت برای استفاده از فناوریهای نوین بین سرمایه‌گذاران ایجاد خواهد شد. و به طور کلی در این سناریو وضعیت سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی خوب و ایده آل میباشد.
سناریو دوم (گنج گم شده) سیاستهای پولی و مالی نامناسب – عدم تحریم‌های اقتصادی
در این سناریو شرایط برای استفاده از فرصتهای بیرونی و خارجی برای سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی مهیا میباشد اما سیاستهای پولی و مالی در داخل کشور شرایط مناسبی را برای سرمایهگذاری فراهم نمی‌کنند. بنابراین همه سرمایه‌گذاران نمی توانند از این شرایط بهره ببرند بلکه تنها سرمایه‌گذارانی می‌توانند فعالیت داشته باشند که توانایی همکاری با سرمایه‌گذاران خارجی و استفاده از سرمایه خارجی را داشته باشند. در این سناریو فرصت استفاده از فناوریهای نوین خارجی فراهم میباشد. اما در این سناریو دولت برای سرمایهگذاری در بخش ریلی محدودیت‌های پولی و مالی را موجب می‌شود. در کل می‌توان گفت که در این سناریو سرمایهگذاری در بخش ریلی با محدودیت داخلی و وجود فرصت خارجی روبه رو خواهد شد.
سناریو سوم (خرابات) سیاستهای پولی و مالی نامناسب – وجود تحریم‌های اقتصادی
سناریو سوم بدترین وضعیت را برای سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی را نشان می‌دهد. به طوریکه هم شرایط داخلی که شامل سیاستهای پولی و مالی است نامناسب میباشد و هم شرایط خارجی که شامل وجود تحریم‌های اقتصادی است، شرایط را برای سرمایه گذاری به بدترین وضعیت خود خواهند رساند. در این شرایط سرمایه‌گذاران هیچ گونه تمایلی به فعالیت در بخش حمل و نقل ریلی نشان نمی‌دهند و دولت نیز علنا از سرمایهگذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل عاجر خواهد بود و هیچ گونه فعالیتی در بخش حمل و نقل ریلی انجام نمی‌گیرد.
سناریو چهارم (وضعیت خاکستری) سیاستهای پولی و مالی مناسب – وجود تحریم‌های اقتصادی
در این سناریو وضعیت سیاست های پولی و مالی برای سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی در وضعیت مناسب می باشند. به طوری که شرایط داخلی که شامل سیاستهای پولی و مالی است مناسب میباشد اما شرایط خارجی که شامل وجود تحریم‌های اقتصادی است ، شرایط را برای سرمایه گذاری بخصوص سرمایه گذاری خارجی در وضعیت مناسبی قرار نمی دهد ، زیرا در این شرایط دولت تمامی قوانین و سیاست های پولی و مالی خود را برای رشد صنعت ریلی در نظر گرفته است اما وجود تحریم ها مانع از سرمایه گذاری خارجی و دسترسی به فناوری های نوین می باشد و شرایط را برای تولیدکنندگان داخلی و عدم تامین قطعات مورد نیاز و در این شرایط سرمایه‌گذاران هیچ گونه تمایلی به فعالیت در بخش حمل و نقل ریلی نشان نمی‌دهند و صنعت ریلی نمی تواند به رشد مناسب دست یابد.
الف- نتایج حاصل از تحقیق
با توجه به اهمیت حمل و نقل ریلی در توسعه کشور و ارتباط آن با سایر بخش های اقتصادی، برنامه ریزی و سیاست گذاری در این صنعت از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می باشد. نتایج این تحقیق نشان دهنده چهار وضعیت محتمل برای آینده سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت ریلی می باشد. مديريت استراتژيک كارآمد به ظرفيت و توان سازمان در پيش بينی و تفسير روندها، ريسک ها و ديگر تغييرات خواسته و ناخواسته دارد. زیرا يكی از الزامات توسعه و پيشرفت در هر زمينه، داشتن بينش نسبت به محيط، تصميم گيری به موقع و داشتن برنامة هدفمند جامع و مانع است و اين ميسر نمی شود مگر اين كه امر آينده پژوهی به صورت صحيح و موفق انجام گيرد. با اين وجود با آنكه بسياری از سازمان های دولتی پژوهش پيرامون آينده را به عنوان يكی از فرايندهای اصلی در امر سياست گذاری و توسعة استراتژی می دانند، اما كمتر می توانند به نحو مؤثری از دانش ايجاد شده توسط اين پژوهش ها در امر سياست گذاری استفاده كنند. از سوی دیگر صنعت حمل و نقل ریلی برای نیل به اهداف مورد انتظار به سوی چشم انداز مطلوب در آينده، نیازمند شناسایی متغيرهای محيطی و پيش بينی تهديدات و فرصت ها به منظور آمادگی لازم است. با توجه به تحولات پرشتاب علمی و فناوری، اقتصادی، زيستی و جمعيتی، برنامه ريزی برای ايجاد، حفظ و رشد وتوسعه ی صنعت ریلی بايد برنامه ریزی اثربخش و كارآمد و نگاه به آینده و جامع با رويكردی آینده پژوهانه و قابلیت درک تغییرات محیطی ایجاد نمود تا با انتخاب استراتژی های مناسب و ایده آل در جهت رسیدن به اهداف گام برداشت. در اين راستا در اين تحقيق از آينده پژوهی به منظور شناخت از آنچه در انتظار آينده سرمایه گذاری و تامین مالی در بخش ماشین آلات و تجهیزات صنعت ریلی استفاده و بر اساس چهار سناريوی پيش روی صنعت ریلی راهبردهایی ارائه می گردد. در سناريو اول تحریم های اقتصادی وجود ندارد و سیاست های پولی ومالی مناسب در کشور وجود دارند. شرایط حاكم بر اين سناريو بیانگر وجود صنعتی رقابتی و روبه رشد می باشد. مطابق با اين سناريو تحریم های اقتصادی برداشته شده اند بنابراین قطعات، ماشین آلات وتجهیزات، فناوری های پیشرفته و سرمایه گذاری خارجی و سرمایه گذاری در صنایع وابسته و پایین آمدن ریسک سرمایه گذاری و رفع ابهام در فضای سرمایه گذاری در این صنعت و ثبات نرخ ارز وشرایط اقتصادی مناسب فراهم می گردد. هم چنین با وجود سیاست های پولی و مالی دولت ،بخش ریلی با ورود بخش خصوصی به این صنعت می تواند از انحصار خارج شود و با بوجودآمدن فضای رقابتی و شفاف شدن و اقتصادی شدن پروژه ها وحمایت دولت از صنعت ریلی با توجه به نیاز به سرمایه گذاری کلان در این صنعت، زمینه رشد و توسعه این صنعت فراهم می گردد. در سناريو دوم تحریم های اقتصادی وجود ندارند ولی سیاست های پولی و مالی در وضعیت نامناسبی قرار دارند. شرایط حاكم بر اين سناريو بیانگروجود صنعتی رقابتی و روبه رشد می باشد. مطابق با اين سناريو تحریم های اقتصادی برداشته شده اند بنابراین قطعات، ماشین آلات وتجهیزات، فناوری های پیشرفته و سرمایه گذاری خارجی و سرمایه گذاری در صنایع وابسته و پایین آمدن ریسک سرمایه گذاری و رفع ابهام در فضای سرمایه گذاری در این صنعت و ثبات نرخ ارز و شرایط اقتصادی مناسب فراهم می گردد. هم چنین با وجود سیاست های پولی و مالی دولت، بخش ریلی با ورود بخش خصوصی به این صنعت می تواند از انحصار خارج شود و با بوجودآمدن فضای رقابتی و شفاف شدن و اقتصادی شدن پروژه ها و حمایت دولت از صنعت ریلی با توجه به نیاز به سرمایه گذاری کلان در این صنعت، زمینه رشد و توسعه این صنعت فراهم می گردد. در سناریو سوم سیاست های پولی و مالی در شرایط مناسبی قرار ندارند و هم چنین تحریم ها فشارها را بر صنعت دو چندان نموده است. در این سناریو بدترین وضعیت را برای سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی را نشان می‌دهد. به طوری که هم شرایط داخلی که شامل سیاستهای پولی و مالی است نامناسب میباشد و باعث کاهش سرمایه گذاری در صنعت ریلی و با توجه به سرمایه بر بودن صنعت ریلی، ریسک سرمایه گذاری در این صنعت را افزایش داده و کاهش انگیزه سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری در این صنعت می گردد. شرایط خارجی که شامل وجود تحریم‌های اقتصادی است، شرایط را برای سرمایه گذاری به بدترین وضعیت خود خواهند رساند. تحریم های اقتصادی معمولا باعث بالا رفتن نرخ ارز می گردد و با توجه به این که بیشتر تجهیزات و قطعات بصورت خرید خارجی صورت می پذیرد، سبب بالارفتن هزینه تمام شده قطعات وتجهیزات می گردد. علاوه بر این، خود تحریم های اقتصادی ممکن است شامل تحریم محصولات و قطعات شرکت های معتبر خارجی نیز باشد که این وضعیت موجب عدم دسترسی صنعت به فناوری های نوین می گردد. این شرایط سرمایه‌گذاران هیچ گونه تمایلی به فعالیت در بخش حمل و نقل ریلی نشان نمی‌دهند و دولت نیز توان سرمایهگذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی و بخش ماشین آلات و تجهیزات را نخواهد داشت، بنابراین شرایط انحصاری در صنعت ریلی تشدید گردیده و رشد و توسعه این صنعت متوقف می گردد. در سناریو چهارم، سیاست های پولی ومالی مناسب می باشد، اما کشور با تحریم های اقتصادی مواجه می باشد. در این سناریو وضعیت سیاست های پولی و مالی برای سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی در وضعیت مناسب می باشند. به طوری که شرایط داخلی که شامل سیاستهای پولی و مالی است مناسب میباشد بنابراین تامین مالی شرکت های تولید کننده قطعات از منابع داخلی به آسانی صورت می گیرد اما شرایط خارجی که شامل وجود تحریم‌های اقتصادی است، تامین مالی خارجی و هم چنین سرمایه گذاری خارجی را با مشکل مواجه می سازد. در شرایط تحریم ها، درآمد دولت نیز کاهش می یابد که باعث کاهش میزان سرمایه گذاری دولت در بخش ریلی می گردد. باوجود شرایط مناسب سیاست های پولی و مالی، دولت تمامی قوانین و سیاست های پولی و مالی خود را برای رشد صنعت ریلی در نظر می گیرد اما وجود تحریم ها مانع از سرمایه گذاری خارجی و دسترسی به فناوری های نوین می باشد و شرایط را برای تولیدکنندگان داخلی و عدم تامین قطعات مورد نیاز و در این شرایط سرمایه‌گذاران هیچ گونه تمایلی به فعالیت در بخش حمل و نقل ریلی نشان نمی‌دهند و صنعت ریلی با تاخیر در اجرای پروژه ها مواجه می گردد که خود موجب افزایش ریسک سرمایه گذاری می گردد.
ب- پیشنهادهای تحقیق
با توجه به ویژگی های سناریو اول که سیاستهای پولی و مالی در وضعیت مناسب و عدم تحریم‌های اقتصادی می باشد، با توجه به سرمایه بر بودن صنعت ریلی، در این شرایط دولت می تواند با تسهیل فرآیند جذب سرمایه گذار خارجی و مشارکت بخش خصوصی و ایجاد انگیزه سرمایه گذاری در آنها به رونق صنعت حمل ونقل ریلی کمک نماید. در این وضعیت، دولت می تواند با تخصیص بودجه کافی وتخصیص وام های با بهره پایین و دوره بازگشت طولانی به شرکت های فعال در بخش ماشین آلات و تجهیرات صنعت ریلی حمایت خود را از این صنعت افزایش داده و هم چنین با تسهیل در قوانین، زمینه را برای ورود سرمایه و دسترسی به فناوری های نوین فراهم نماید. در این شرایط می توان با شفاف سازی فضای سرمایه گذاری بخش خصوصی و ایجاد مشوق ها، ریسک سرمایه گذاری در این صنعت را کاهش داده و به رشد این صنعت کمک نماید.
در سناریو دوم، وضعیت سیاستهای پولی و مالی نامناسب و می باشند و عدم تحریم‌های اقتصادی وجود دارد. بنابراین تمرکز تصمیم گیران و برنامه ریزان می بایست بر روی بهبود سیاست های پولی والی باشد تا از فرصت عدم تحریم ها بتوان حداکثر استفاده را انجام داد. بدین منظور پیشنهاد می گردد تسهیل قوانین برای ورود بخش خصوصی و ایجادفضای رقابتی برای خروج از وضعیت انحصار در صنعت ریلی و هم چنین ایجاد مشوق برای سرمایه گذاران خارجی و کاهش تعرفه های گمرکی که برای ورود قطعات و تجهیزات بمنظور نوسازی ناوگان حمل ونقل ریلی. در این وضعیت که بدلیل سیاست های پولی و مالی نامناسب امکان تامین مالی مورد نیاز برای شرکت های داخلی از منابع داخل کشور به سختی فراهم می باشد، ایجاد شرایط برد –برد در مشارکت بخش خصوصی و سرمایه خارجی می بایست ایجاد شود.
در سناریو سوم سیاستهای پولی و مالی در وضعیت نامناسب قرار دارد و از سوی دیگر وجود تحریم‌های اقتصادی بدترین وضعیت را برای سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت حمل و نقل ریلی را ایجاد می نماید. در این شرایط به دلیل وجود تحریم های اقتصادی واضح است که به ورود سرمایه خارجی و واردات تجهیزات و ماشین آلات به کشور امیدوار بود، بنابراین دولت می تواند با اعطای تسهیلات و وام های کم بهره به شرکت های داخلی فعال در این صنعت به طوری که هم شرایط داخلی که شامل سیاستهای پولی و مالی است نامناسب میباشد و هم شرایط خارجی که شامل وجود تحریم‌های اقتصادی است، شرایط را برای سرمایه گذاری به بدترین وضعیت خود خواهند رساند.
در سناریو چهارم سیاستهای پولی و مالی مناسب می باشند و تحریم‌های اقتصادی نیز هم چنان وجود دارند. در این شرایط دولت می تواند با تسهیل ورود سرمایه گذاری بخش خصوصی و ایجاد مشوق های سرمایه گذاری و مالیاتی، در مسیر خروج صنعت ریلی از وضعیت انحصار تلاش نماید و زمینه را برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی و فعال نمودن بخش های تحقیق و توسعه در آنها به نوسازی و رشد صنعت ریلی کمک نماید.
· ابراهیمی، ملکشاه، محمد ابراهیم (1392) «تحلیل ریسکهای سرمایهگذاری بخش خصوصی در پروژههای حمل و نقلی ریلی» پانزدهمین همایش بین المللی حمل و نقل ریلی.
· امین زاده، الهام و صادق عبدی (1392)، "بررسی انواع ساز و کارهای تأمین مالی پروژههای صنعت انرژی با تأکید بر مشکلات ساختاری قراردادهای EPCF"، ماهنامه علمی، ترویجی اکتشاف و تولید نفت و گاز، شماره 109.
· جلایی، عبدالمجید و صمیمی سپیده (1392)، «بررسی موانع سرمایه گذری بخش خصوصی ایران» فصلنامه سیاستهای راهبردی و کلان، سال دوم، شماره هفتم.
· حدادی ،جواد و همکاران(1388) "تأمین مالی پروژه محور از نگاه بانک های ایرانی فرصت یا تهدید" منتشر شده در دومین کنفرانس بین المللی توسعه نظام تامین مالی در ایران ، ۱۳۸۸.
· خرازی، فرشاد (1389)، "تأمینات مالی در صنعت ریلی"، ماهنامه ترابران، شماره 96.
· خرازی، فرشاد (1393)، "تسهیل فرآیند تأمین مالی صنعت ریلی در بازار سرمایه با رویکرد بانکداری و سرمایهگذاری" مرکز آموزش راهآهن شماره 268.
· صفارزاده ،محمود و اميني، امیر(1383)، "ساماندهي و راهكارهاي افزايش سهم حمل و نقل ريلي"، مقاله در همایش حمل ونقل ریلی، اردیبهشت 1383.
· عرب مازار، عباس و نظری گوار، سارا (1391)، "اثر نااطمینانی نرخ تورم بر سرمایهگذاری بخش خصوصی ایران"، دوفصلنامه علمی- پژوهشی جستارهای اقتصادی ایران، سال نهم، شماره 18.
· فرزین راجیری، گلدیس (1393) «بررسی نقش آزادی انتقالات ارزی در تشویق سرمایهگذاری خارجی در چارچوب موافقتنامههای دو جانبه سرمایهگذاری میان ایران و سایر کشورها» مجله اقتصادی شمارههای 11 و 12.
· قهرمانی، حسین و همکاران (1390) «بررسی بازار حمل و نقل ریلی باری در راهآهن ایران با دیدگاه پویایی سیستم» دهمین کنفرانس بین المللی مهندسی حمل و نقل و ترافیک.
· قهرمانی،حسین و همکاران (1390)"بررسی بازار حمل و نقل ریلی باري در شرکت راه آهن جمهوري اسلامی ایران با استفاده از دیدگاه سیستم دینامیکی"،از مقالات دهمین کنفرانس بین المللی مهندسی حمل ونقل و ترافیک.
· کاظمی نسب، جابر و مبارکه رجایی (1394) «بررسی نقش اثرات متغیرهای کلان اقتصادی بر سرمایهگذاری ایران، کنفرانس بین المللی مدیریت، اقتصاد.
· ملکی ،محمدحسن (1392)،"آینده پژوهی تحقیق در عملیات بر اساس بررسی محتوایی مسائل تصمیم گیری موضوع تحقیق در عملیات و روش های حل آن "،رساله ی دکتری ،دانشگاه تهران .
· میرزاخانی، حسن و عباس نوری (1392)، «شناسایی مهمترین عوامل افزایش ریسک سرمایهگذاری در بخش صنعت ایران و ارائه راهکارهایی بمنظور کاهش آثار منفی آنها»، مجله اقتصادی، شمارههای 9و10، صفحات 23 تا 48.
· نوبخت، محمدباقر (1391)"حمل ونقل ریلی؛ بررسی عملکرد و نگاهی به آینده"، گزارش راهبردی شماره 157، معاونت پژوهش های اقتصادی مرکز تحقیقات استراتژیک.
· وزیر زاده، سولماز و همکاران (1392) «رویههای تأمین مالی پروژههای زیربنائی با تأکید بر حوزه راهآهن و آزادراه» اولین کنفرانس ملی زیرساختهای حمل و نقل، تهران.
· Chang, Zheng (2014).”Financing new metros: the Beijng metro financing sustainability study”. Transport policy Vol 32.
· Gangwar, rachna and Raghuram. G(2015), “Framework for structuring public private partnerships in railways”, Case studies on transport policy.
· Godet, M. )1991(. “From anticipation to action”, UNESCO publishing, Paris
· Godet, Michel; Durance, Philippe; Gerber, Adam (2008). Strategic Foresight La Prospective Use and Misuse of Scenario Building. LIPSOR Working Paper (#10), Paris.
· Kreibich, R. Oertel, B. and Wölk, M. (2011). Futures Studies and Future oriented Technology, Analysis Principles, Methodology and Research Questions, 1st Berlin Symposium on Internet and Society, 25–27 October, Germany, Berlin, 369-375.
· Muller, Alberto and Aragones, victor (2013) “Details of similar Aspiration: privatized railroad in Argentina, deregulated railroad in the USA”. Transportation Business and management, Vol 6.
[1] ScenarioWizard