Identifying Green Management Components in Shiraz Public Hospitals
Subject Areas :
Reyhaneh Mosallanejad
1
(Department of Management, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran)
Hamdollah Manzari Tavakoli
2
(Associate Professor, Department of Management, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran)
Shahin Sharafi
3
(Assistant Professor, Department of Management, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran)
Navid Fatehi Rad
4
(Assistant Professor, Department of Management, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran)
Sanjar Salajegheh
5
(Associate Professor, Department of Management, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran)
Keywords: green management, mixed method, public hospitals,
Abstract :
Due to the importance of green management in healthcare organizations, the present study was carried out to identify the components of green management in Shiraz public hospitals. The current research is applied and exploratory. The working method in the qualitative part included the basic context and also included structural equation modeling in the quantitative part. The research community was the employees of the administrative department of Shiraz public hospitals during the research implementation. The sample of the qualitative part included 14 people using a targeted method and the quantitative part included 320 people with simple random sampling. The data collection tool included semi-structured interviews and a researcher-made scale of factors related to green management. The research in the qualitative part was analyzed through coding based on Strauss' study and in the quantitative part by SPSS26 and AMOS24 software. Finally, the components identified in the qualitative section were categorized into (1 major theme) and sub-themes (4 themes) into operational concepts (20 concepts). according to the respondents, the components of work ethics can have a positive and significant effect on the establishment of green management in hospitals. As a result, managers are advised to pay attention to the role of the obtained components and also the central importance of work ethics to promote green management.
- Azmal, M., Kalhor, R. Dehcheshmeh, N., Goharinezhad, S., Heidari, Z., and Farzianpour, F. (2021). Going toward Green Hospital by Sustainable Healthcare Waste Management: Segregation, Treatment and Safe Disposal. Health, 6(1): 2632-2640.
- Bartlett, MS. (1973). Properties of sufficiency and statistical tests. Proceedings of the Royal Statistical Society, 160(1): 268-282.
- Claes, F., and David, F. (1981). Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error. Journal of Marketing Research, 18(1): 39-50.
- Dhillon, VS., and Kaur D. (2015). Green Hospital and Climate Change: Their Interrelationship and the Way Forward. Journal of clinical and diagnostic research: Journal of Clinical and Diagnostic Research, 9(12): 1-5.
- Fabrigar, L., Duane, T., Robert, C. Callum, M., and Erin J. (1999). Evaluating the Use of Exploratory Factor Analysis in Psychological Research. Psychological Methods, 4(3): 272-289.
- Jovita, O., Chibuzor, A. and Onyemachi, U. (2019). Green management and organizational effectiveness. Strategic Journal of Business and Social Science, 2(2): 1-22.
- Kaiser, HF., and Rice, J. (1974). Little jiffy, mark IV. Educational and psychological measurement, 34(1): 111-117.
- Karimi Zarchi, M., and Ahmadinejad S. (2017). Identification and prioritization of green human resource management measures using the fuzzy TOPSIS technique. Specialized scientific quarterly of new research approaches in management and accounting, 2(6): 143-152.
- Khani, H., Moradi, F. (2022). Investigating the role of performance appraisal and organizational learning on the development of green human resource management of the Ministry of Culture and Islamic Guidance. Journal of Green Management, 1(3): 93-108.
- Kline, R. (2016). Data preparation and psychometrics review. Principles and practice of structural equation modeling.
- Kord, N., Saeedi, P., Samiee, R., and Shojaee, S. (2023). The role of electronic customer relationship management in marketing behaviors and green environmental. Journal of Green Management, 2(1): 61-82.
- Labrague, L. J., Al Sabei, S., Al Rawajfah, O., AbuAlRub, R., & Burney, I. (2022). Interprofessional collaboration as a mediator in the relationship between nurse work environment, patient safety outcomes and job satisfaction among nurses. Journal of Nursing Management, 30(1): 268-278.
- Lee, SM., and Lee D. (2022). Developing Green Healthcare Activities in the Total Quality Management Framework. International journal of environmental research and public health, 19(11): 6504-6513.
- Moini, H., Sorensen, O. J., & Szuchy-Kristiansen, E. (2014). Adoption of green strategy by Danish firms. Sustainability Accounting, Management and Policy Journal.
- Oakland, J. (2011). Leadership and policy deployment: the backbone of TQM. Total Quality Management & Business Excellence, 22(5): 517-534.
- Pinzone, M., Guerci, M., and Lettieri E. Redman T. (2016). Progressing in the change journey towards sustainability in healthcare: The role of green HRM. Journal of Cleaner Production, 112(1): 201-211.
- Powell, TC. (1995). Total quality management as competitive advantage: a review and empirical study. Strategic management journal, 16(1): 15-37.
- Rezaian, A. (2007). Organizational Behavior Management, Tehran, Semt Publications, 7th edition.
- Schumacker, RE., and Lomax, RG. (2004). A beginner's guide to structural equation modeling. Psychology press.
- Sharifa, K., and Mousa, MO. (2020). The impact of green human resource management practices on sustainable performance in healthcare organisations: A conceptual framework, Journal of Cleaner Production, 243(1): 118595-118605.
- Smith, J. Anderson, S. and Fox, G. (2017). A quality system’s impact on the service experience. International Journal of Operations & Production Management.
- Sullivan, P. (2000). Value driven intellectual capital: how to convert intangible corporateassets into market value. John Wiley & Sons, New York, Brisbane, 229(1): 231-233.
- Sutanto Eka, IKP., Bambang, PN. and Suyud, WU. (2020). Hospital management strategy towards green hospitals in Indonesia. Ecology, Environment and Conservation Paper Eco. Env. & Cons, 26(1): 326-332.
- Taghvaee Yazdi, M., and Kelij, M. (2022). Modeling the promotion of organizational vitality and university environmental performance by implementation of green management in Islamic Azad University in Mazandaran Province. Journal of Green Management, 1(4): 61-85.
- Taylor, P. W. (2011). Respect for nature: A theory of environmental ethics. Princeton: Princeton University Press.
- Teimurzadeh, G., and Qadir Z. (2019). Investigating the key indicators of "green hospital" in a selected military hospital. Military Journal, (14)409: 22-401.
- Victor, K., and Chan, Y. (2012). The Relationship between Universal Human Values and Adolescent Problem and Pathological Gambling. Journal of Addictive Diseases, 31(2): 183-94.
- Yusofi, YM., Othman, NZ., Fernando, Y., and Amran, A. (2015). Conceptualization of Green Human Resource Management: An Exploratory Study from Malaysian-based Multinational Companies. International Journal of Business Management and Economic Research, 6(3): 158-166.
- Zameer H, Wang Y, Yasmeen H.(2019).Transformation of firm innovation activities into brand effect. Marketing Intelligence & Planning.
شناسایی مؤلفههای مدیریت سبز در بیمارستانهای دولتی شیراز
ریحانه مصلینژاد1، حمدالله منظری توکلی2، شهین شرفی3، نوید فاتحی راد4، سنجر سلاجقه5
چکیده
نظر به اهمیت مدیریت سبز در سازمانهای بهداشتی و درمانی، پژوهش حاضر باهدف شناسایی مؤلفههای مدیریت سبز در بیمارستانهای دولتی شیراز انجام شده است. پژوهش حاضر کاربردی و اکتشافی است. روش کار در بخش کیفی شامل زمینه مبنا و در بخش کمی شامل مدل یابی معادلات ساختاری بود. جامعه پژوهش کارکنان بخش اداری بیمارستانهای دولتی شیراز در بازه زمانی اجرای پژوهش بود. نمونه بخش کیفی شامل 14 نفر به روش هدفمند و در بخش کمی شامل 320 نفر با نمونهگیری تصادفی ساده بود. ابزار گرداوری دادهها شامل مصاحبه نیمه ساختاریافته و مقیاس محقق ساخته عوامل مرتبط با مدیریت سبز بود. پژوهش در بخش کیفی از طریق کدگذاری بر اساس مطالعه استراوس و کوربین (1) و در بخش کمی توسط نرمافزار SPSS26 و AMOS24 تحلیل شدند. در نهایت مؤلفههای شناسایی شده در بخش کیفی در (1 مضمون عمده) و فرعی (4 مضمون) به مفاهیم عملیاتی (20 مفهوم) دستهبندی شد. از نظر پاسخگویان مؤلفههای اخلاق کار میتواند به شکل مثبت و معناداری بر استقرار مدیریت سبز در بیمارستانها اثرگذار باشد. درنتیجه به مدیران توصیه میشود تا برای پیشبرد مدیریت سبز به نقش مؤلفههای بهدستآمده و همچنین اهمیت محوری اخلاق کار توجه داشته باشند.
واژههای کلیدی: مدیریت سبز، روش ترکیبی، بیمارستانهای دولتی.
مقدمه
مفهوم سبز، اصطلاح جدیدی در مدیریت سازمانها است. امروزه از سازمانها و مدیران آنها انتظار میرود تا در راستای مسئولیت اجتماعی خود به سمت ایجاد سازمان سبز حرکت نمایند (Zameer, 2019). بااینحال، ذکر این نکته ضروری است که مدیریت منابع انسانی سبز هنوز در مراحل خود قرار داشته و بسیاری از مطالعات این حوزه در مرحله نظری سیر میکنند. مراکز بهداشتی درمانی در گروه ساختمانهای عمومی قرار دارند و بهواسطه نوع کاربری از مجموعه فضاهای آلاینده محیط به شمار میآیند و بدین سبب نگرش به رویکردهای سبز در این مراکز درمانی از جایگاه ویژهای برخوردار است (Teimurzadeh & Qadir, 2019) درواقع، افزایش نگرانیها در مورد هشدارهای محیطی، تولیدکنندهها را مجبور به تلاش برای کاربرد راهکارهایی درزمینۀ مدیریت سبز نموده است (Karimi Zarchi and Ahmadinejad 2017). مدیران در بخش بیمارستان تحتفشارهای فزایندهای از سوی جامعه در رابطه با مسائل مدیریت سبز هستند تا هم حفاظت از مسائل زیستمحیطی را شامل شوند و هم استفاده از منابع طبیعی تجدید ناپذیر را کاهش دهند(Pinzone & et al, 2016).. مدیریت سبز برای تحقق ارزشهای سبز و طیف وسیعی از انگیزههای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و قانونی، صرفاً با بهرهمندی از مدیریت منابع انسانی سبز امکانپذیر است... ازاینرو در حوزههای مختلف برنامههای مدیریت سبز را طراحی و در حال اجرای این برنامهها هستند. یکی از مشکلاتی که مانع از تحقق این مهم است؛ عدم درونی شدن توجه به مدیریت سبز از سوی کارکنان و مدیران است. مدیران سازمانهای مختلف بهمنظور رفع این مانع به دنبال تغییر نگرش کارکنان و درونی کردن مدیریت سبز در بین کارکنان خود هستند(Rezaian, 2007). گرچه مدیریت سبز هنوز در مراحل ابتدایی هست، اما افزایش آگاهی از اهمیت مسائل سبز، سازمانها را مجبور کرده تا فعالیتهای منابع انسانی را که دوستدار محیط زیست است، به همراه تمرکز بر اموری از قبیل مدیریت پسماند، بازیافت، کاهش گازهای آلاینده و تولید محصولات سبز را در فهرست برنامههای خود موردتوجه جدی قرار دهند (Yusofi & et al, 2015). با داشتن نگاهی جامع نسبت به کارایی حوزه مدیریت سبز در بیمارستانها و مراکز درمانی، آگاهی مدیران در زمینه عواملی که مرتبط با پیشرفت مراکز تحت نظارت آنهاست، افزایش مییابد و در آینده سود قابلتوجهی را نصیب این سازمانها خواهد کرد. علاوه بر این، ماده 38 قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماع و فرهنگی کشور، سیاستهای ابلاغی اقتصاد مقاومتی و الگوی مصرف و سند چشمانداز 20 جمهوری اسلامی ایران در افق 1404، ضرورت و اهمیت توجه به این مسئله را در ایران بیشازپیش برجستهتر مینماید؛ بنابراین، بایسته است در این عصر محیطگرایی6 سازمانها بهمنظور بهبود عملکردشان، توجه بیشتری بر رعایت اقدامات مدیریت سبز داشته باشند (Jovita & et al, 2019). هدف پژوهش شناسایی مؤلفههای مدیریت سبز است. لذا این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال بود که مؤلفههای مدیریت سبز در بیمارستانهای دولتی شیراز کدام است؟
2- مبانی نظری و پیشینه پژوهش
مفهوم سبز مفهوم جدیدي در مدیریت سازمانهاست. تصمیمگیری سبز بر تصمیماتی که در محدودیتهای محیطی با تأکید بر حفاظت از منابع طبیعی در بهبود کیفیت زندگی است، اشاره دارد. هدفهای مدیریت سبز نگهداری منابع و بهبود کیفیت محیط فیزیکی و بهبود فرآیند است (Moini & et al, 2014). مدیریت سبز مفهوم جدیدي است که ترکیبی از آرمانهای حفاظت از محیطزیست با اهداف سازمان، طراحی محصول، توسعه محصول، بازاریابی، مالی و متغیرهاي دیگر در مدیریت کسبوکار است. تیلور (Taylor, (2011 نشان داد که مدیریت سبز به انجام اقدامات جامع در سرتاسر فرآیند کسبوکار اشاره دارد.
مدیریت سبز مدیریتی است که داناییها و اندوختههای علمی را با مهارتهای تجربی میآمیزد و در جهت تولید و ارائه کالاها و خدمات سالمتر، پاکتر و بیخطرتر و باکیفیتتر میکوشد تا به شاخصهایی نظیر کارایی اکولوژیکی و مدیریت بهینه پسماند دست یابد. هدف مدیریت سبز کاهش هزینه و آثار منفی زیستمحیطی ناشی از مصرف در دستگاههای دولتی از طریق اجرای نظام مدیریت محیط زیستی، تغییر الگوی مصرف، مصرف بهینه منابع و کاهش ضایعات و درنهایت بهبود محیطزیست است (Labrague & et al, 2022).
پژوهش حاضر از نوع مطالعات ترکیبی اکتشافی متوالی با رویکردی تلفیقی از مبانی نظری و آراء خبرگان برای شناسایی مؤلفههای مدیریت سبز (مورد مطالعه: بیمارستانهای دولتی شیراز) انجام شده است.
بخش کیفی
در این بخش برای گردآوری دادهها از مصاحبه نیمه ساختاریافته در بین خبرگان مديران بیمارستانهای دولتی شیراز شامل مديران ارشد و مياني که بهطور مستقيم با حوزه مدیریت سبز، سروکار دارند، استفاده شد. خبرگاني انتخاب شدند تا مرحله اشباع نظری مورد مصاحبه قرار گرفتند و درمجموع 14 نفر در این بخش شرکت کردند و بر اساس مؤلفههای بهدستآمده از مصاحبههای آنان مدل کیفی اولیه ساخته شد. پس از اتمام هر مصاحبه پژوهشگر مصاحبهها را پیاده کرده و پس از مرور و با انجام کدگذاری موردنظر شروع به تعیین مقولههای اصلی و مفاهیم فرعی در دادهها نمود. دراینبین و در صورت نیاز سؤالات مصاحبه نیز دائماً وارسی و اصلاح میشد. بعد از انجام و کدگذاری 14 مصاحبه تمامی مقولات شکلگرفته بهطوریکه پسازآن کدها تکراری شدند یا به دیگر بیان اشباع نظری ایجاد شد.
جامعه آماری در پژوهش کیفی: در این پژوهش جامعه آماری خبرگان مديران بیمارستانهای دولتی شیراز شامل مديران ارشد و مياني که بهطور مستقيم با حوزه مدیریت سبز، سروکار دارند است و در بازه زمانی اجرای پژوهش مشغول به فعالیت بودهاند. برای تعیین نمونههای این پژوهش و تعیین این گروه از خبرگان و مدیران از روش نمونهگیری هدفمند استفاده شد که با توجه به آنکه تا تعداد 14 نفر، اطلاعات به حد اشباع نظری رسید لذا فرآیند نمونهگیری در این مرحله پایان یافت.
جامعه آماری در پژوهش کمی: جامعه آماری این پژوهش شامل تعداد کارکنان بخش اداری بیمارستانهای موردنظر است که شامل 1062 نفر است. در بخش کمی بر اساس فرمول کوکران در سطح اطمينان 95% و خطاي اندازهگيري 5%=α، تعداد 320 نفر با روش نمونهگیری طبقهای در رابطه زیر محاسبه گردید؛ که نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 320 محاسبهشده است.
N: حجم جامعه آماری
n: حجم نمونه
Z: مقدار متغیر نرمال واحد استاندارد که در سطح اطمینان 95 درصد برابر 1.96 است
P: مقدار نسبت صفت موجود در جامعه است. اگر در اختیار نباشد میتوان آن را 5/0 در نظر گرفت.
q: درصد افرادی که فاقد آن صفت در جامعه هستند (q =1-p)
d: مقدار خطا (05/0)
در این تحقیق با توجه به حجم جامعه 320 در نظر گرفتهشده است و اگر مقدار خطای مجاز را 05/0 در نظر بگیریم.
Z=96/1
p=q=5/0
که نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 320 محاسبهشده است.
جهت بررسی سؤالات پژوهش و جمعآوری دادههای نمونه آماری انتخابشده در بیمارستانهای دولتی شیراز از روش نمونهگیری طبقهای استفاده گردید. به این منظور تعداد بیمارستانهای دولتی شیراز و اطلاعات موردنیاز آنها بررسی شدند که نتایج آن در (جدول1) آورده شده است.
جدول 1. اطلاعات جامعه آماری
ردیف | نام بیمارستان | حجم جامعه آماری | حجم طبقه |
1 | ابنسینا | 36 | 11 |
2 | اعصاب و روان محرری | 49 | 15 |
3 | انکولوژی امیر | 83 | 25 |
4 | شهید رجایی | 98 | 30 |
5 | حافظ | 75 | 23 |
6 | حضرت زینب (س) | 85 | 26 |
7 | حضرت علیاصغر (ع) | 76 | 23 |
8 | خلیلی | 34 | 10 |
9 | سوانح سوختگی و ترمیمی امیرالمومنین )ع( | 38 | 11 |
10 | شهید چمران | 65 | 20 |
11 | شهید فقیهی | 106 | 32 |
12 | شهید آیتالله دستغیب | 55 | 17 |
13 | قلب الزهرا (س) و کودکان شهید حجازی | 58 | 17 |
14 | مادر و کودک شوشتری | 38 | 11 |
15 | نمازی | 166 | 50 |
با توجه به تراکم جمعیتی نمونهها در بیمارستانهای تحت مطالعه، روش نمونهگیری طبقهای در نظر گرفته شد و هر بیمارستان بهعنوان یک طبقه در انتخاب تصادفی قرار گرفت و با توجه به حجم جامعه هر بیمارستان تعداد نمونه مشخص شد؛ بنابراین، با توجه به نسبت تعداد نمونه در هر بیمارستان حجم نمونه بر همان اساس انتخاب گردید. در مرحله بعد، تعداد بهدستآمده از هر بیمارستان از بین کارکنان بخش اداری بهطور تصادفی انتخاب و مورد سؤال قرار گرفتند.
1- بخش کیفی (روایی)
براي حصول اطمینان از روایی بخش کیفی پژوهش و بهمنظور اطمینان خاطر از دقیق بودن و اطمینان یافتهها از دیدگاه پژوهشگر، مشارکتکنندگان یا خوانندگان گزارش پژوهش، اقدامات زیر صورت گرفت: بازبینی توسط اعضاء: مشارکتکنندگان در مصاحبهها، مقولههاي بهدستآمده را ملاحظه و بازبینی کردند و نظر خود را در ارتباط با آنها ابراز کردند.
بررسی همکار: علاوه بر دریافت نظرات ارزشمند اساتید راهنما و مشاور مقولههاي استخراجشده با تعدادي از مدیران بیمارستانهای شیراز به بررسی مقولهها و طبقهبندي آنها پرداخته شد.
تجربه و سوابق خبرگان: تجربه چندین ساله در حوزه مدیریت سبز این امکان را فراهم میساخت که مقولهبنديها بهدرستی صورت گیرد.
مشارکتی بودن پژوهش: بهطور همزمان از مشارکتکنندگان در تحلیل و تفسیر دادهها کمک گرفته شد.
2- بخش کمی (روایی)
الف- روایی صوری7: جهت تائید روایی صوری، پرسشنامهها در اختیار خبرگان و اساتید فن قرارگرفته و از آنان نظرخواهی شد. بهاینترتیب تغییراتی در نحوه نگارش، جملهبندی و ویرایش املایی انجام پذیرفت و تعدادی سؤال نیز از پرسشنامه حذف شدند.
ب- روایی محتوایی8: جهت تائید روایی محتوایی ابزار اقدامات زیر انجام شد: پس از شناسایی و تعیین مقولههای اصلی، فرعی و مفاهیم مربوط به متغیر از طریق مطالعه ادبیات پژوهش و مصاحبه با خبرگان، پرسشنامه اولیه تهیه و در اختیار خبرگان قرار گرفت، بر اساس نظرات اصلاحی آنان اصلاحات و تعدیلهای اولیه در ابزار ایجاد گردید. سپس با همکاری اساتید راهنما و مشاور و با نظر خبرگان، اصلاحات ثانویه برای ابزار اعمال و تغییرات لازم بر اساس نظرات آنان صورت پذیرفت و در مرحله نهایی، تحت نظر اساتید راهنما و مشاور، اصلاحات نهایی در خصوص هر ابزار انجام و بهاینترتیب روایی محتوایی ابزار مورد تائید قرار گرفت.
برای ارزیابی روایی محتوا و جهت اطمینان از اینکه مهمترین و صحیحترین محتوا (ضرورت سؤال) انتخابشده است، نسبت روایی محتوا9 و برای اطمینان از اینکه سؤالات ابزار به بهترین نحو جهت اندازهگیری محتوا طراحیشده، از شاخص روایی محتوا10 استفاده شد.
شاخص نسبت روایی محتوایی: این شاخص توسط لاوشه11 (۱۹۷۵) طراحیشده است. جهت محاسبه این شاخص از نظرات کارشناسان متخصص درزمینۀ محتوای آزمون موردنظر استفاده میشود و با توضیح اهداف آزمون برای آنها و ارائه تعاریف عملیاتی مربوط به محتوای سؤالات به آنها، از آنها خواسته میشود تا هریک از سؤالات را بر اساس طیف سه گزینهای لیکرت «۲-ضروری»، «۱-مفید ولی غیرضروری» و «۰-غیرضروری» طبقهبندی کنند. سپس بر اساس فرمول زیر، نسبت روایی محتوایی محاسبه میشود:
برای تعیین نسبت روایی محتوای پرسشنامه، پرسشنامه طراحیشده در اختیار 10 نفر از متخصصین در این حوزه قرار گرفت و با توجه به (جدول 2) مقدار نسبت روایی محتوای قابلقبول 62/0 در نظر گرفته شد. پس از محاسبه نسبت روایی محتوا، عدد 74/0 به دست آمد، بنابراین مشخص شد تمام سؤالات پرسشنامه اعتبار لازم را دارا بودند.
که در آن
عبارت است از تعداد متخصصینی که سؤال را کاملاً ضروری تشخیص دادهاند و
تعداد کل متخصصینی است که در خصوص سؤال نظر دادهاند. بر اساس تعداد متخصصینی که سؤالات را مورد ارزیابی قرار دادهاند، حداقل مقدار نسبت روایی محتوای قابلقبول بر اساس (جدول 2) بایستی باشد. سؤالاتی که مقدار نسبت روایی محتوای محاسبهشده برای آنها کمتر از میزان موردنظر با توجه به تعداد متخصصین ارزیابیکننده سؤال باشد، بایستی از آزمون کنار گذاشته شوند به علت اینکه بر اساس شاخص روایی محتوایی، روایی محتوایی قابل قبولی ندارند.
جدول 2. حداقل مقدار نسبت روایی محتوای قابلقبول بر اساس تعداد متخصصین (جدول لاوشه)
تعداد متخصصین | مقدار CVR | تعداد متخصصین | مقدار CVR | تعداد متخصصین | مقدار CVR |
۵ | ۹۹/۰ | ۱۱ | ۵۹/۰ | ۲۵ | ۳۷/۰ |
۶ | ۹۹/۰ | ۱۲ | ۵۶/۰ | ۳۰ | ۳۳/۰ |
۷ | ۹۹/۰ | ۱۳ | ۵۴/۰ | ۳۵ | ۳۱/۰ |
۸ | ۷۵/۰ | ۱۴ | ۵۱/۰ | ۴۰ | ۲۹/۰ |
۹ | ۷۸/۰ | ۱۵ | ۴۹/۰ |
|
|
۱۰ | ۶۲/۰ | ۲۰ | ۴۲/۰ |
شاخص روایی محتوایی: جهت بررسی شاخص روایی محتوا از روش والتز و باسل (Waltz & Bausell, 1981) استفاده میشود؛ بدینصورت که متخصصان مربوط بودن هر گویه را بر اساس یک طیف لیکرتی ۴ گزینهای «۱-غیر مرتبط»، «۲-تا حدی مرتبط»، «۳-مرتبط» و «۴-کاملاً مرتبط» مشخص میکنند. سپس بر اساس فرمول زیر، شاخص روایی محتوایی محاسبه میشود:
حداقل مقدار قابلقبول برای شاخص روایی محتوا برابر با ۷۹/۰ است و اگر شاخص روایی محتوا گویهای کمتر از ۷۹/۰ باشد، آن گویه بایستی حذف شود. برای تعیین شاخص روایی محتوا پرسشنامه، پرسشنامه طراحیشده در اختیار ۱۰ نفر از متخصصین در این حوزه قرار گرفت و پس از محاسبه شاخص روایی محتوا مشخص شد که تمام گویههای پرسشنامه مقدار قابلقبول ۷۹/۰ را کسب کردند.
ج- روایی سازه12: در بخش روایی سازه از تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی جهت بررسی استفاده میشود. از تحلیل عامل اکتشافی بهمنظور بررسی ارتباط درونی بین متغیرها و کشف طبقاتی از متغیرها که دارای بیشترین ارتباط با یکدیگر و از تحلیل عامل تأییدی جهت تعیین میزان توان مدل عوامل شناساییشده از تحلیل عاملی اکتشافی میپردازد.
بهمنظور بررسی ارتباط درونی بین متغیرها و کشف طبقاتی از متغیرها که دارای بیشترین ارتباط با یکدیگر بودهاند، از تحلیل عاملی اکتشافی (EFA)13 با روش عامل یابی محور اصلی (PAF)14 استفاده شد (Labrague, 2022). قبـل از اسـتخراج مؤلفهها، بـراي اطمینان از اینکه گویههاي ابزار جهت تحلیل اجزاي اصلی متناسب هستند، آزمون کایزر-مایر-الکین15 برای کفایت نمونه و آزمون گویوارگی بارتلت16 برای کرویت17 استفاده شد (Sullivan, 2000) . مقادیر KMO بین 7/0 و 8/0 خوب و مقادیر بین 8/0 و 9/0 عالی محسوب میشود (Victor & Chan, 2012). مقولههای فرع استخراجشده پرسشنامهها توسط چرخش متعامد واریماکس، چرخش داده شدند. برای شناسایی مؤلفهها، چهار شاخص اصلی مقدار ویژه (بیشتر از یک)، نسبت واریانس تبیین شده توسط هر مؤلفه، واریانس تجمعی تبیین شده و نمودار سنگریزه مورد استفاده قرار گرفت هایتون18، برای اجرای تحلیل عاملی اکتشافی از 320 نمونه استفاده شد.
جهت اعتبار مقولههای اصلی و فرعی پرسشنامهها از تحلیل عاملی تأییدی (CFA)19 با روش برآورد حداکثر درستنمایی از نرمافزار AMOS نسخه 24 استفاده شد. برای بررسی شاخصهای برازش مدل از چندین شاخص شامل نسبت مجذور خی به درجه آزادی (
)20، شاخص برازش نرم پارسیمونس (
)21، شاخص برازش مقایسهای (
)22، شاخص برازش مقایسهای پارسیمونس (
)23، شاخص برازش افزایشی (
)24، شاخص نیکویی برازش (GFI)25 و ریشه میانگین مربعات خطای تقریب (
)26 استفاده شد. 320 نمونه برای تحلیل عاملی تأییدی مورد بررسی قرار گرفت (Claes & David, 1981). همچنین جهت بررسی روایی همگرا و واگرا از معیار فورنل و لارکر27 استفاده شده است Schumacker & Lomax, 2004)). معنیداری بارهای عاملی با t.value بررسی شد بهگونهای که اگر مقادیر آن در بازه (96/1، 96/1-) نباشد بهاحتمال 95% و اگر در بازه (58/2، 58/2-) نباشد بهاحتمال 99% بارهای عاملی معنیدار خواهند بود. کلیه بارهای عاملی باید بالای 4/0 باشند. ضرایب میانگین واریانس استخراجی (AVE28) برای کلیه متغیرها باید بالای 5/0 باشند. فرمول میانگین واریانس استخراجی بهصورت زیر است:
AVE =
که 
بار عاملی و n تعداد سؤالات است. برای کلیه متغیرها باید رابطه CR > AVE برقرار باشد؛ که در این رابطه CR پایایی ترکیبی و AVE میانگین واریانس استخراجی است.
پایایی: برای مقولههای اصلی و فرعی پرسشنامهها نیز ضریب آلفا محاسبه گردید که به شرح ذیل است و بیانگر آن است تمامی اعداد بهدستآمده بیانگر این موضوع هستند که مقولههای اصلی و فرعی پرسشنامهها نیز دارای پایایی مناسبی میباشند.
پایایی ابزارهای گردآوری دادهها در متغیرهای پنهان مدیریت سبز (0.912)، نهادینه شدن گفتمان سبز در بیمارستانها (0.832)، استراتژیها و راهبردهای سازمانی در جهت سیاستگذاری مدیریت سبز (0.816)، منابع و پتانسیلها (0.764)، نگاه آینده محور به مدیریت سبز (0.802) بوده است که برای تمام مقولههای اصلی و فرعی، آلفای کرونباخ بالاتر از 7/0 به دست آمد. در این پژوهش، پژوهشگر دادههای بهدستآمده از طریق مصاحبه و پرسشنامه را پس از استخراج و طبقهبندي از طريق نرمافزارهای SPSS26 و AMOS24 و آزمونهای آماری t تک نمونهای، تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تأییدی مورد تجزیهوتحلیل قرار داده است.
یافتهها
اطلاعات (جدول 3) نشان میدهد؛ 8/42 درصد از نمونه آماری در گروه سنی 40 تا 45 سال و 2/57 درصد در گروه سنی بالای 45 سال قرار دارند. 5/71 درصد از نمونه آماری دارای سطح تحصیلات کارشناسی ارشد و 5/28 درصد دارای سطح تحصیلات دکترا بودند. 5/28 درصد از نمونه آماری در گروه سابقه شغلی 15 تا 20 سال و 5/71 درصد در گروه سابقه شغلی بالای 20 سال قرار دارند.
جدول 3. توزیع فراوانی و مشخصات دموگرافیک پاسخدهندگان در بخش کیفی
متغیر | گروه | فراواني | درصد فراواني |
سن | 40-45 سال | 6 | 8/42 |
بالای 45 سال | 8 | 2/57 | |
سطح تحصیلات | کارشناسی ارشد | 10 | 5/71 |
دکترا | 4 | 5/28 | |
سابقه شغلی | 15-20 سال | 10 | 5/71 |
بالای 20 سال | 4 | 5/28 |
با استفاده از تحلیل مصاحبههای انجامشده با تعدادی از مدیران صاحبنظر و بر اساس دیدگاههای آنها مؤلفههای مدیریت سبز در بیمارستانهای دولتی شیراز شناسایی شد. در این راستا با توجه به هدفمند بودن مطالعه انجامشده و انتخاب افراد برای تحلیل دادههای کیفی از درون دادهها مقولههای اصلی و فرعی و مفاهیم عملیاتی استخراج گردید. دادههای بهدستآمده از طریق مصاحبه و پرسشنامه پس از استخراج و طبقهبندي از طريق نرمافزارهای SPSS26 و AMOS24 و آزمونهای آماری t تک نمونهای، تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تأییدی مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت که در (جدول 4) ارائه شده است.
جدول 4. مؤلفههای اصلی، فرعی و مفاهیم عملیاتی
عوامل (مقوله اصلی) | مقوله فرعی | مفاهیم |
مؤلفههای مدیریت سبز | نهادینه شدن گفتمان سبز در بیمارستانها | 1. آشنایی و باورمندی مدیران سازمان با مفهوم و مؤلفههای چندگانه مدیریت سبز 2. تشکیل کمیتههای اختصاصی تصمیم گیر در حوزه مدیریت سبز 3. تعيين اهداف میانمدت و طولانیمدت زیستمحیطی براي حرکت به سمت بیمارستانهای سبز 4. آموزشهای ضمن خدمت به کارکنان در مورد مدیریت سبز |
استراتژیها و راهبردهای سازمانی در جهت سیاستگذاری مدیریت سبز | 1. شناسایی مشکلات زیستمحیطی در بیمارستانها 2. برنامهریزی برای کاهش موانع و استقرار مدیریت سبز 3. تقویت استراتژیهای سازمانی در جهت بهبود بهرهوری 4. راهبردهای سیاستی در توسعه مدل مصرف بهينه انواع حاملهای انرژي و استفاده از انرژیهای تجدید پذیر 5. تدوین برنامههای مدیریت پسماند در بیمارستان و نظارت مستمر بر اجرای آن. 6. پیادهسازی اصول مديريت کيفيت جامع براي کارآمدي و اثربخشي منابع در راستاي تحقق اهداف مديريت سبز | |
منابع و پتانسیلها | 5. گسترش منابع انسانی سبز از طریق کارمند یابی سبز 6. ارزیابی عملکرد سبز 7. بهکارگیری اصول بهداشت حرفهای و ايمني (HSE) در بیمارستانها 8. تعيين و تأمين منابع مالي و بودجه موردنیاز براي طرحهای مديريت سبز 9. ايجاد سازوکار لازم جهت پايش، نظارت و حسابرسي هزینههای مديريت سبز 10. توسعه حملونقل سبز مصارف انرژي دانشگاه با رويکرد مديريت سبز 11. مديريت تعمير و نگهداري دستگاهها و تجهيزات بهجای تعويض | |
نگاه آینده محور به مدیریت سبز | 12. آیندهپژوهشی سبز 13. استفاده و بهکارگیری فناوریهای سبز 14. حمایت از ایدههای خلاقانه در جهت تدوین برنامههای نو |
توصیف متغیرهای پژوهش
فرآیند تحلیل و تفسیر دادههای کیفی بهصورت خطی نبوده، بلکه بهصورت یک جریان رفت و برگشتی میان مصاحبهها، کدهای گذارده شده و تفاسیر انجامشده و روند تحلیل دادههای حاصل از مصاحبهها و به دست آوردن یافتهها به شرح زیر بوده است.
در فرآیند رونویسی هرگونه اطلاعاتی که باعث شناسایی مصاحبهشونده میشد حذف گردید و تمام اطلاعات بهصورت بینام نوشته شدند. مصاحبهها تکبهتک مکرراً خوانده شدند. تفکرات و بازتابهای اولیه در رونویسی مصاحبهها نوشته شد. در مرحلهی بعدی کدگذاری توصیفی صورت گرفت که شامل مرور رونوشت میشد یعنی خط به خط در سه سطح مصاحبهها خوانده شد: در سطح اول: تأکید بر محتوا بود (توصیفی)، در سطح دوم تأکید بر زبان و نوع و لحن بیان بود (زبانی)، در سطح سوم بهصورت پرسشگرایانه محتوا بررسی میشد یعنی این سؤال مطرح میشد که «این جمله چه معنایی دارد؟» این فرآیند به فهم مفاهیمی که در هر مورد مشابه و یا متفاوت بود منجر گردید. بدین ترتیب از مصاحبهها مجموعهای از واحدهای متنی به دست آورده شد. در فرآیند کدگذاری 3 سطح مقولهبندی صورت گرفت که در سطح اول زیر مقولهها، در سطح دوم مقولههای میانی و در سطح سوم که سطحی جامع و کلی هست خوشه مقولهها شکل گرفتند. با به دست آوردن هر کد جدیدی که از مصاحبهها به دست میآمد با سایر کدهای پیشین بهدستآمده مقایسه شد و سپس به این پرداخته شد که کدام کدها میتوانند زیرمجموعه یک مفهوم اصلی قرار گیرند. کدهایی که دارای معنا و مفهوم مشترک بودند تحت عنوان یک مقوله یا مضمون قرار گرفتند. بدین ترتیب زیر مقولهها به دست آمدند.
در گام دوم هر زیر مقوله بهدستآمده از دادهها با زیر مقولهی دیگر مقایسه گردید تا بدین ترتیب دریابیم کدام زیر مقولهها میتوانند در زیرمجموعه یک مقوله سطح بالاتر که مقوله میانی نام داشت قرار گیرند.
در گام سوم همانند دو گام قبلی مقولههای میانی بهدستآمده با یکدیگر مقایسه شدند تا آنهایی که دارای اشتراکات ازنظر مفاهیم و مضامین میباشند در زیر یک مقوله سطح بالاتر و انتزاعیتر به نام خوشه مقوله قرار گیرند.
در نهایت مقولههای بهدستآمده در سه سطح موردبررسی مجدد قرار گرفتند تا اصلاحات و تغییرات لازمه صورت پذیرد، در این روند هر کدی که بر اساس مدل نظری نامربوط و کمکی به تبیین نمیکرد حذف گردید.
بررسی توصیفی سؤالهای پرسشنامه مدیریت سبز در بیمارستانهای دولتی شیراز
در این قسمت سؤالهای پرسشنامه مدیریت سبز در بیمارستانهای دولتی شیراز مورد بررسی قرار گرفت. در جدول کمترین مقدار، بیشترین مقدار، میانگین، انحراف معیار، آماره t و سطح معناداری برای هر سؤال ارائه شد (جدول 5).
جدول 5. بررسی توصیفی سؤالهای پرسشنامه مدیریت سبز در بیمارستانهای دولتی شیراز
سؤال | تعداد | کمترین مقدار | بیشترین مقدار | میانگین | انحراف معیار | آماره t | سطح معناداری |
1 | 320 | 1 | 5 | 66/3 | 94/0 | 526/12 | 000/0 |
2 | 320 | 1 | 5 | 49/3 | 97/0 | 963/8 | 000/0 |
3 | 320 | 1 | 5 | 56/3 | 1 | 008/10 | 000/0 |
4 | 320 | 1 | 5 | 64/3 | 96/0 | 840/11 | 000/0 |
5 | 320 | 1 | 5 | 4 | 89/0 | 104/20 | 000/0 |
6 | 320 | 1 | 5 | 16/4 | 86/0 | 200/24 | 000/0 |
7 | 320 | 1 | 5 | 38/4 | 85/0 | 955/28 | 000/0 |
8 | 320 | 1 | 5 | 07/4 | 89/0 | 405/21 | 000/0 |
9 | 320 | 1 | 5 | 11/4 | 86/0 | 113/23 | 000/0 |
10 | 320 | 1 | 5 | 27/4 | 87/0 | 157/26 | 000/0 |
11 | 320 | 1 | 5 | 97/3 | 22/1 | 312/14 | 000/0 |
12 | 320 | 1 | 5 | 78/3 | 10/1 | 634/12 | 000/0 |
13 | 320 | 1 | 5 | 44/3 | 12/1 | 018/7 | 000/0 |
14 | 320 | 1 | 5 | 73/3 | 23/1 | 632/10 | 000/0 |
15 | 320 | 1 | 5 | 88/3 | 16/1 | 466/13 | 000/0 |
16 | 320 | 1 | 5 | 63/3 | 15/1 | 841/9 | 000/0 |
17 | 320 | 1 | 5 | 58/3 | 17/1 | 924/8 | 000/0 |
18 | 320 | 1 | 5 | 61/3 | 02/1 | 741/10 | 000/0 |
19 | 320 | 1 | 5 | 50/3 | 97/0 | 281/9 | 000/0 |
20 | 320 | 1 | 5 | 30/3 | 09/1 | 984/4 | 000/0 |
نتایج (جدول 6) نشان میدهد که: در بین مقولههای مدیریت سبز، میانگین بیشتر (16/4) مربوط به مقوله فرعی استراتژیها و راهبردهای سازمانی در جهت سیاستگذاری مدیریت سبز با انحراف معیار 77/0 و میانگین کمتر (47/3) مربوط به مقوله فرعی نگاه آینده محور به مدیریت سبز با انحراف معیار 88/0 است.
جدول 6. بررسی توصیفی مقولههای اصلی و فرعی مدیریت سبز
متغیر | تعداد | کمترین مقدار | بیشترین مقدار | میانگین | انحراف معیار | سطح معناداری آزمون t |
مؤلفههای مربوط به مدیریت سبز | 320 | 29/1 | 86/4 | 73/3 | 61/0 | 000/0 |
نهادینه شدن گفتمان سبز در بیمارستانها | 320 | 1 | 5 | 58/3 | 87/0 | 000/0 |
استراتژیها و راهبردهای سازمانی در جهت سیاستگذاری مدیریت سبز | 320 | 1 | 5 | 16/4 | 77/0 | 000/0 |
منابع و پتانسیلها | 320 | 1 | 5 | 71/3 | 98/0 | 000/0 |
نگاه آینده محور به مدیریت سبز | 320 | 1 | 5 | 47/3 | 88/0 | 000/0 |
جهت بررسی روایی سازه طراحیشده از آزمون آلفای کرونباخ، KMO29، بارتلت30، روش تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. پس از برازش مدل ساختاری، برای ارزیابی روایی همگرا و واگرا سازهها از شاخصهای فورنل ولارکر31 پایایی ترکیبی (CR)32، میزان واریانس استخراجشده (AVE)33، حداکثر مجذور واریانس مشترک (
)34 و میانگین مجذور واریانس مشترک (
)35 استفاده شد. زمانی که گویههای ابزار در یک مؤلفه همبستگی بالایی با یکدیگر داشته باشند و معرف سازه (مؤلفه) خود باشند روایی همگرا و درصورتیکه مؤلفههای استخراجشده مجزا از یکدیگر باشند روایی واگرا وجود دارد. جهت برقراری روایی همگرا باید 5/0AVE>، 7/0CR> و CR>AVE و برای تأیید روایی واگرا باید و کمتر از 
باشد. تحلیل معادلات ساختاری روشی برای تحلیل همبستگی چند متغیری است. این روش، مناسبترین روش تحلیل برای بخش کمی در این پژوهش بود، زیرا از تحلیل معادلات ساختاری برای تحلیل و آزمون مدلهای نظری میتوان استفاده کرد (Kaiser .(& Rice, 1974 نظر به اینکه در مطالعه حاضر لازم بود مؤلفههای بهدستآمده از بخش کیفی، آزمون شود، استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری در مرحله کمی ضرورت داشت. برای تحلیل کمی دادهها و تحلیلهای تعقیبی از نرمافزار SPSS26 و AMOS24 استفاده شد.
جهت شناسایی و استخراج عوامل تأثیرگذار بر مدیریت سبز در بیمارستانهای دولتی شیراز از 320 نفر استفاده شد. برای تشخیص کفایت و شرایط لازم دادهها برای اجرای تحلیل عاملی، از آزمونهای تناسب کایزر-مایر-الکین36 و(Bartlett, 1973) استفاده شد. آماره KMO شاخص کفایت متغیرها است و مقدار بالاتر از 7/0 برای اجرای تحلیل عاملی مناسب است و امکان تقلیل دادههای موردنظر به عاملهای زیر بنایی و بنیادی وجود دارد. آزمون بارتلت نیز یکی از روشهای تشخیص مناسب بودن دادهها است و برای اینکه یک مدل تحلیل عاملی مفید و دارای معنا باشد، لازم است که متغیرهای آن همبسته باشند. لذا فرض آماری مربوط به آزمون بارتلت (KMO:-0.769 sig-0.000) با درصد واریانس تبیین شده 989/82% بوده است. نتایج حاصل در سطح اطمينان %95 و خطاي اندازهگيري %5=α، مقدار آماره KMO برای هر سه مقوله اصلی بیشتر از 7/0 محاسبه شد و همچنین نتیجه آزمون بارتلت نشان داده که سطح معناداری برای همه ابعاد 05/0>Sig محاسبهشده است، لذا شواهد کافی برای تأیید فرض صفر مشاهده نشده و فرض تحقیق تأیید میگردد و دادهها همبسته میباشند. لذا دادهها کفایت و همبستگی لازم جهت اجرای تحلیل عاملی اکتشافی را دارند. در ادامه در (جدول 8) بررسی تحلیل عاملی اکتشافی، تعیین میزان بار عاملی (چرخش دادهشده)، همبستگی درون آیتم، مقدار ویژه و درصد واریانس تبیین شده برای هر یک از مقولههای اصلی و فرعی آن انجام شد. همچنین مقولههای فرعی با استفاده از روش عامل یابی محور اصلی37، چرخش واریماکس و نمودار سنگریزه استخراج شد. حداقل مقدار بارهای عاملی بهدستآمده برای تمامی گویههای پرسشنامه بیشتر از 4/0 و در سطح معنیداری کمتر از 001/0 معنیدار بود. نتایج در (جدول 7) نشان دادهشده است.
جدول 7. نتایج آزمون تحلیل عاملی اکتشافی
مقولههای اصلی | بار عاملی (چرخش دادهشده) | همبستگی درونی آیتم | مقدار ویژه | درصد واریانس تبیین شده (%) | |
مقولههای فرعی | |||||
نهادینه شدن گفتمان سبز در بیمارستانها | 308/3 | 538/16 | |||
Q1 | 868/0 | 638/0 | |||
Q2 | 840/0 | 629/0 | |||
Q3 | 841/0 | 592/0 | |||
Q4 | 870/0 | 556/0 | |||
استراتژیها و راهبردهای سازمانی در جهت سیاستگذاری مدیریت سبز | 840/4 | 202/24 | |||
Q5 | 839/0 | 448/0 | |||
Q6 | 915/0 | 586/0 | |||
Q7 | 884/0 | 558/0 | |||
Q8 | 782/0 | 565/0 | |||
Q9 | 903/0 | 522/0 | |||
Q10 | 917/0 | 549/0 | |||
منابع و پتانسیلها | 104/5 | 521/25 | |||
Q11 | 855/0 | 675/0 | |||
Q12 | 842/0 | 604/0 | |||
Q13 | 811/0 | 621/0 | |||
Q14 | 812/0 | 606/0 | |||
Q15 | 859/0 | 670/0 | |||
Q16 | 840/0 | 596/0 | |||
Q17 | 800/0 | 596/0 | |||
نگاه آینده محور به مدیریت سبز | 235/2 | 173/11 | |||
Q18 | 817/0 | 447/0 | |||
Q19 | 838/0 | 498/0 | |||
Q20 | 845/0 | 495/0 | |||
بر اساس (شکل 1) مقوله مربوط به مدیریت سبز دارای چهار مقولههای فرعی (نهادینه شدن گفتمان سبز در بیمارستانها، استراتژیها و راهبردهای سازمانی در جهت سیاستگذاری مدیریت سبز، منابع و پتانسیلها و نگاه آینده محور به مدیریت سبز) است که شامل 20 سؤال میشود، درمجموع 435/77 درصد از تغییرات مربوط به مدیریت سبز را تبیین میکنند. بیشترین بار عاملی 917/0 مربوط به سؤال 10 و کمترین بار عاملی 782/0 مربوط به سؤال 8 است.
شکل 1. نمودار سنگریزه مقوله اصلی مربوط به مدیریت سبز
در ادامه برای آزمون فرضیات از روش مدلیابی معادلات ساختاری با استفاده از نرمافزار اموس برای جهت بررسی روایی همگرا، واگرا و پایایی سازه از تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم استفادهشده است.
تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم عوامل تأثیرگذار بر مدیریت سبز در بیمارستانهای دولتی شیراز
برای بررسی شاخصهای برازش مدل از چندین شاخص دیگر شامل شاخص برازش نرم پارسیمونس ()38، شاخص برازش مقایسهای ()39، شاخص برازش مقایسهای پارسیمونس ()40، شاخص برازش افزایشی ()41، شاخص نیکویی برازش (GFI)42 و ریشه میانگین مربعات خطای تقریب ()43 استفادهشده است.
جدول 8. پایایی ترکیبی و ضریب تعیین مقولههای فرعی
مربوط به مدیریت سبز (79/0 = CR) (51/0AVE=) | نهادینه شدن گفتمان سبز در بیمارستانها (92/0= CR)، (69/0 = R2) (152/0MSV=), (059/0ASV=), (76/0AVE=) |
استراتژیها و راهبردهای سازمانی در جهت سیاستگذاری مدیریت سبز (93/0= CR)، (51/0 = R2) (194/0MSV=), (060/0ASV=), (83/0AVE=) | |
منابع و پتانسیلها (94/0= CR)، (39/0 = R2) (157/0MSV=), (021/0ASV=), (67/0AVE=) | |
نگاه آینده محور به مدیریت سبز (83/0= CR)، (63/0 = R2) (053/0MSV=), (009/0ASV=), (63/0AVE=) |
در این مضمون پاسخگویان چند مؤلفه برای استقرار دقیق مدیریت سبز در بیمارستانها در نظر گرفتند که شامل: «نهادینه شدن گفتمان سبز در بیمارستانها»، «استراتژیها و راهبردهای سازمانی در جهت سیاستگذاری مدیریت سبز»، «منابع و پتانسیلها» و «نگاه آینده محور به مدیریت سبز» بود.
در بخش «نهادینه شدن گفتمان سبز در بیمارستانها» پاسخگویان بر این باور بودهاند که یکی از مهمترین ارکان استقرار مدیریت سبز شکلگیری روند گفتمانی آن است و دراینباره اهمیت مؤلفههایی مانند: «آشنایی و باورمندی مدیران سازمان با مفهوم و مؤلفههای چندگانه مدیریت سبز»، «تشکیل کمیتههای اختصاصی تصمیم گیر در حوزه مدیریت سبز»، «تعيين اهداف میانمدت و طولانیمدت زیستمحیطی براي حرکت به سمت بیمارستانهای سبز» و «آموزشهای ضمن خدمت به کارکنان در مورد مدیریت سبز» را برجسته کردهاند.
در بخش «استراتژیها و راهبردهای سازمانی در جهت سیاستگذاری مدیریت سبز» پاسخگویان به اهمیت مؤلفههایی مانند «شناسایی مشکلات زیستمحیطی در بیمارستانها»، «برنامهریزی برای کاهش موانع و استقرار مدیریت سبز»، «راهبردهای سیاستی در توسعه مدل مصرف بهينه انواع حاملهای انرژي و استفاده از انرژیهای تجدید پذیر»، «تدوین برنامههای مدیریت پسماند در بیمارستان و نظارت مستمر بر اجرای آن» و «پیادهسازی اصول مديريت کيفيت جامع براي کارآمدي و اثربخشي منابع در راستاي تحقق اهداف مديريت سبز» اشارهکردهاند.
یکی دیگر از مؤلفهها در این راستا «منابع و پتانسیلها» بود. منظور از منابع و پتانسیلها در مدیریت سبز به این معناست که برای اجرا و استقرار مدیریت سبز چه منابع و پتانسیلهایی اعم از منابع انسانی و مالی و ... در دسترس است.
در این مضمون پاسخگویان به مواردی مانند: «گسترش منابع انسانی سبز از طریق کارمند یابی سبز»، «ارزیابی عملکرد سبز»، «بهکارگیری اصول بهداشت حرفهای و ايمني (HSE) در بیمارستانها»، «تعيين و تأمين منابع مالي و بودجه موردنیاز براي طرحهای مديريت سبز»، «ايجاد سازوکار لازم جهت پايش، نظارت و حسابرسي هزینههای مديريت سبز»، «توسعه حملونقل سبز مصارف انرژي با رويکرد مديريت سبز» و «مديريت تعمير و نگهداري دستگاهها و تجهيزات بهجای تعويض» اشارهکردهاند.
نهایتاً اینکه آخرین مضمون این بخش «نگاه آینده محور به مدیریت سبز» بود. منظور از نگاه آینده محور انجام «پژوهشهای آیندهنگر در حوزه مدیریت سبز سازمان»، «بهرهگیری از ایدههای خلاقانه» و «استفاده از قابلیت های تکنولوژیک» در این زمینه است.
بحث و نتیجهگیری
یافتههای این پژوهش نشان داد که مفهوم مدیریت سبز دربرگیرندهی مفاهیمی مانند نهادینه شدن گفتمان سبز در بیمارستانها، استراتژیها و راهبردهای سازمانی در جهت سیاستگذاری مدیریت سبز، منابع و پتانسیلها و نگاه آینده محور به مدیریت سبز بود.
از این منظر یافتههای پژوهش حاضر به شکل ضمنی با یافتههای لی و لی(Lee & Lee, 2022)؛ شریفا و موسیSharifa & Mousa, 2020))؛ استاتو اکا و همکاران Sutanto Eka et al, 2020))؛ دهلیون و کاوور Dhillon & Kaur, 2015)) و آزمال و همکاران Azmal et al, 2021)) همسوست. بهعنوانمثال یافتههای پژوهش لی و لی Lee & Lee, 2022))، نشان داده بود که نقش مدیریت استراتژیک سطح کلان برای اجرای موفقیتآمیز فعالیتهای مراقبتهای بهداشتی سبز ضروری است، چنین مدیریتی از طریق مؤلفههایی مانند ایجاد انگیزه در کارکنان برای مشارکت فعال در برنامه، ارائه آموزش و آموزش مستمر در مورد اهمیت پایداری محیطی و نظارت منظم بر پیشرفت در سطح سازمان انجام میشود، همسو با این یافتهها پژوهش حاضر نشان داده بود که تشکیل کمیتههای اختصاصی تصمیم گیر در حوزه مدیریت سبز، تعيين اهداف میانمدت و طولانیمدت زیستمحیطی براي حرکت به سمت بیمارستانهای سبز و آموزشهای ضمن خدمت به کارکنان در مورد مدیریت سبز از مؤلفههای پراهمیت شکلگیری و استقرار مدیریت سبز در بیمارستانهاست.
کرد و همکارانKord & et al, 2023))، طی پژوهشی مروری نشان داده بودند که در راستای حرکت به سمت مدیریت سبز در بیمارستانها نقش مدیریت و رهبری، اثرات زیستمحیطی عملیات بیمارستانی و ارزیابی اثرات، مدیریت و کنترل پسماندها و همچنین روشهای دفع و تصفیه زباله پراهمیت است، همسو با این پژوهش یافتههای پژوهش حاضر نشان داد که شناسایی مشکلات زیستمحیطی در بیمارستانها، راهبردهای سیاستی در توسعه مدل مصرف بهينه انواع حاملهای انرژي و استفاده از انرژیهای تجدید پذیر و تدوین برنامههای مدیریت پسماند در بیمارستان و نظارت مستمر بر اجرای آن از مؤلفههای پراهمیت مدیریت سبز در بیمارستانهاست.
تقوایی یزدی و همکاران Taghvaee, 2022))، نیز طی پژوهشی نشان داده بودند که یکی از مهمترین اولویتهای تدوین مدل مدیریت سبز در بیمارستانهای اندونزی تهیهی استراتژی و تهیه نقشه راه کلان به سمت بیمارستانهای سبز است. همسو با این یافته، یافتههای پژوهش حاضر نیز نشان داده بود که تقویت استراتژیهای سازمانی در جهت بهبود بهرهوری، پیادهسازی اصول مديريت کيفيت جامع براي کارآمدي و اثربخشي منابع در راستاي تحقق اهداف مديريت سبز و آیندهپژوهشی سبز از مؤلفههای مهم تدوین مدیریت سبز در بیمارستانها است. به شکل ضمنی بیشتر پژوهشهای این حوزه متفقالقول بر این نکته تأکید دارند که استقرار مدیریت سبز در بیمارستانها نیازمند سازوکار، فرآیند، استراتژی و برنامههایی است که با نگاه به آینده و با در نظر داشتن پتانسیل مراکز درمانی به شکل مستمر در راستای شکلگیری و پیادهسازی برنامههای مدیریت سبز گام بردارند؛ و این امر نیاز به نهادینهسازی گفتمان مدیریت سبز، آموزش مفهوم و بایستههای عملیاتی و طراحی سیاستهای تشویقی دارد. درواقع نمیتوان با برنامههای مقطعی، کوتاهمدت و بدون پیوست و استمرار کارهای مؤثری انجام داد، همچنین باید به این نکته توجه داشت که برنامههای مدیریت سبز در بیمارستانها باید با در نظر گرفتن خاص بودگی محیطهای درمانی و مقتضیات خاص آنها صورت پذیرد.
در تبیین این یافتهها میتوان دید که این مؤلفهها به شکل کلی در همسویی با رویکرد نظری چارچوب کلی مدیریت جامع کیفیت44 قرار دارد. مدیریت جامع کیفیت، بهعنوان یک روش مدیریت نوآورانه برای بهبود مستمر کارکرد سازمانی بر اهمیت مواردی مانند ارتقای رضایت مراجع، آموزش و بازآموزی، فرآیندهای قانونی مرتبط با شغل (بهعنوانمثال، دستورالعملها)، نقش تفکیکی بخشهای مرتبط (بهعنوانمثال، مدیریت بازاریابی و عملیات) و مشارکت همه کارکنان یک سازمان تأکید دارد (Khani & Moradi,2022). به شکل اختصاصیتر در رابطه با مراقبتهای بهداشتی میتوان گفت که پارادایم مدیریت جامع کیفیت بهطور گستردهای بهعنوان یک فلسفه یا استراتژی مدیریت در این سازمانها نیز به کار گرفتهشده است...پارادایم مدیریت جامع کیفیت در این حوزه برای تسهیل مواردی مانند توصیف فعالیت کلی یک سازمان، بهبود کیفیت خدمات و رضایت مراجع بر اساس حمایت مدیریت ارشد و ارائه استراتژیهای عملیاتی برای بهبود مستمر همه کارکنان به کار گرفته شده استSmith & et al, 2017)). درواقع مؤلفههای اولیه فعالیتهای مدیریت جامع کیفیت شامل تأکید بر نقش مدیریت کلان، مشارکت کارکنان، آموزش و بازآموزی، مدیریت فرآیند و رویههای عملیاتی و فعالیتهای بهبود مستمر است (Oakland, 2011). از این منظر و در قالب تبیین مؤلفههای بهدستآمده میتوان دید که استقرار مدیریت سبز در بیمارستانها نیاز به مؤلفههایی مانند شکلگیری گفتمان، طراحی استراتژی و آییننامهها، گسترش کمیتههای تصمیم گیر و ارزیابی و نظارت مستمر دارد که از طریق مشارکت همه کارکنان بیمارستان تحقق مییابد، به شکل کلی میتوان ردههایی از این مؤلفهها را در رویکرد مفهومی مدیریت کیفیت جامع دید. علاوه بر این، مدیریت جامع کیفیت میتواند به بهبود کیفیت و رضایت کارکنان و درعینحال کاهش پسماندها با مشارکت همه کارکنان کمک کند. یکی دیگر از مزایای مهم فعالیتهای مدیریت جامع کیفیت این است که فرصتی برای بهبود ساختار سازمانی و فرآیندهای عملیاتی سازمان فراهم میکند ازاینرو، اگر یک سازمان مراقبتهای بهداشتی متعهد به اعمال اصول این نوع مدیریت باشد، ابتکارات عمده مرتبط با آن میتواند برای ارتقای مراقبتهای بهداشتی سبز نیز اجرا شود.
با توجه به نتایج پژوهش حاضر میتوان بیان نمود سازمانها برای بقا و موفقیت خود نیاز به سازوکارهایی دارند تا بتوانند به جامعه خود خدمت کنند. مفهوم مدیریت سبز دربرگیرنده مفاهیمی مانند نهادینه شدن گفتمان سبز در بیمارستانها، استراتژیها و راهبردهای سازمانی در جهت سیاستگذاری مدیریت سبز، منابع و پتانسیلها و نگاه آینده محور به مدیریت سبز است. نقش مدیریت استراتژیک سطح کلان برای اجرای موفقیتآمیز فعالیتهای مراقبتهای بهداشتی سبز از طریق مؤلفههایی مانند ایجاد انگیزه در کارکنان برای مشارکت فعال در برنامه، ارائه آموزش و آموزش مستمر در مورد اهمیت پایداری محیطی و نظارت منظم بر پیشرفت در سطح سازمان انجام شود، لذا تشکیل کمیتههای اختصاصی تصمیم گیر در حوزه مدیریت سبز، تعيين اهداف میانمدت و طولانیمدت زیستمحیطی براي حرکت به سمت بیمارستانهای سبز و آموزشهای ضمن خدمت به کارکنان در مورد مدیریت سبز از مؤلفههای پراهمیت شکلگیری و استقرار مدیریت سبز در بیمارستانهاست. از سویی شناسایی مشکلات زیستمحیطی در بیمارستانها، راهبردهای سیاستی در توسعه مصرف بهينه انواع حاملهای انرژي و استفاده از انرژیهای تجدید پذیر و تدوین برنامههای مدیریت پسماند در بیمارستان و نظارت مستمر بر اجرای آن از مؤلفههای پراهمیت مدیریت سبز در بیمارستانهاست؛ بنابراین تقویت استراتژیهای سازمانی در جهت بهبود بهرهوری، پیادهسازی اصول مديريت کيفيت جامع براي کارآمدي و اثربخشي منابع در راستاي تحقق اهداف مديريت سبز و آیندهپژوهشی سبز از مؤلفههای مهم تدوین مدیریت سبز در بیمارستانها است. درواقع نمیتوان با برنامههای مقطعی، کوتاهمدت، کارهای مؤثری انجام داد، همچنین باید به این نکته توجه داشت که برنامههای مدیریت سبز در بیمارستانها باید با در نظر گرفتن خاص بودن محیطهای درمانی و مقتضیات خاص آنها صورت پذیرد. از این منظر و در قالب تبیین مؤلفههای بهدستآمده میتوان دید که استقرار مدیریت سبز در بیمارستانها نیاز به مؤلفههایی مانند شکلگیری گفتمان، طراحی استراتژی و آییننامهها، گسترش کمیتههای تصمیم گیر و ارزیابی و نظارت مستمر دارد که از طریق مشارکت همه کارکنان بیمارستان تحقق مییابد که ضروری است مورد توجه مدیران و سیاستگزاران برای تدوین برنامههای کوتاهمدت و طولانیمدت در دستیابی راهبردهای سیاستی زیستمحیطی بیمارستانها قرار گیرد.
بر اساس نتایج پژوهش حاضر، پیشنهاد میگردد:
- استفاده از خبرگان و نخبگان سازمانی و تجربی برای حوزه مدیریت سبز
- تعيين و تأمين منابع مالي و بودجه مورد نیاز براي طرحهای مديريت سبز در بودجه سالانه.
- تشکیل کمیتههای اختصاصی تصمیم گیر در حوزه مدیریت سبز برای مدیران بیمارستانها
- تعيين اهداف میانمدت و طولانیمدت زیستمحیطی براي حرکت به سمت بیمارستانهای سبز.
- برگزاری آموزشهای ضمن خدمت کارکنان در مورد مدیریت سبز و شناساندن جایگاه مدیریت سبز به کلیه کارکنان.
- شناسایی مشکلات زیستمحیطی در بیمارستانها و رفع تدریجی و مداوم این مشکلات.
- تقویت استراتژیهای سازمانی در جهت بهبود بهرهوری به کمک حوزه مدیریت سبز.
- تعیین راهبردهای سیاستی در توسعه مدل مصرف بهينه انواع حاملهای انرژي و استفاده از انرژیهای تجدید پذیر در سازمان.
- تدوین برنامههای مدیریت پسماند در بیمارستان و نظارت مستمر بر اجرای آن.
- پیادهسازی اصول مديريت کيفيت جامع براي کارآمدي و اثربخشي منابع در راستاي تحقق اهداف مديريت سبز.
- بهکارگیری اصول بهداشت حرفهای و ايمني (HSE) در بیمارستانها توسط کارکنان حوزه مدیریت سبز
محدودیتهای پژوهش
یکی از محدودیتهای پژوهش حاضر محدودیتهای ذاتی یافتههای ناشی از پژوهشهای کیفی هست که تعمیم نتایج را با سطحی از خطا همراه میسازد. هرچند در پژوهش حاضر از روششناختی آمیخته استفادهشده است، بااینوجود یافتههای پژوهش محدودیت به یک سازمان خاص و تعمیم آن باید با محافظهکاری صورت گیرد.
قدردانی
از اساتید، صاحبنظران و کارشناسانی که در تهیه این پژوهش همکاری داشتهاند، تشکر و قدردانی میگردد.
تضاد منافع
نویسندگان اعلام مینمایند که تضاد منافعی در این تحقیق وجود ندارد.
References:
- Azmal, M., Kalhor, R. Dehcheshmeh, N., Goharinezhad, S., Heidari, Z., and Farzianpour, F. (2021). Going toward Green Hospital by Sustainable Healthcare Waste Management: Segregation, Treatment and Safe Disposal. Health, 6(1): 2632-2640.
- Bartlett, MS. (1973). Properties of sufficiency and statistical tests. Proceedings of the Royal Statistical Society, 160(1): 268-282.
- Claes, F., and David, F. (1981). Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error. Journal of Marketing Research, 18(1): 39-50.
- Dhillon, VS., and Kaur D. (2015). Green Hospital and Climate Change: Their Interrelationship and the Way Forward. Journal of clinical and diagnostic research: Journal of Clinical and Diagnostic Research, 9(12): 1-5.
- Fabrigar, L., Duane, T., Robert, C. Callum, M., and Erin J. (1999). Evaluating the Use of Exploratory Factor Analysis in Psychological Research. Psychological Methods, 4(3): 272-289.
- Jovita, O., Chibuzor, A. and Onyemachi, U. (2019). Green management and organizational effectiveness. Strategic Journal of Business and Social Science, 2(2): 1-22.
- Kaiser, HF., and Rice, J. (1974). Little jiffy, mark IV. Educational and psychological measurement, 34(1): 111-117.
- Karimi Zarchi, M., and Ahmadinejad S. (2017). Identification and prioritization of green human resource management measures using the fuzzy TOPSIS technique. Specialized scientific quarterly of new research approaches in management and accounting, 2(6): 143-152.
- Khani, H., Moradi, F. (2022). Investigating the role of performance appraisal and organizational learning on the development of green human resource management of the Ministry of Culture and Islamic Guidance. Journal of Green Management, 1(3): 93-108.
- Kline, R. (2016). Data preparation and psychometrics review. Principles and practice of structural equation modeling.
- Kord, N., Saeedi, P., Samiee, R., and Shojaee, S. (2023). The role of electronic customer relationship management in marketing behaviors and green environmental. Journal of Green Management, 2(1): 61-82.
- Labrague, L. J., Al Sabei, S., Al Rawajfah, O., AbuAlRub, R., & Burney, I. (2022). Interprofessional collaboration as a mediator in the relationship between nurse work environment, patient safety outcomes and job satisfaction among nurses. Journal of Nursing Management, 30(1): 268-278.
- Lee, SM., and Lee D. (2022). Developing Green Healthcare Activities in the Total Quality Management Framework. International journal of environmental research and public health, 19(11): 6504-6513.
- Moini, H., Sorensen, O. J., & Szuchy-Kristiansen, E. (2014). Adoption of green strategy by Danish firms. Sustainability Accounting, Management and Policy Journal.
- Oakland, J. (2011). Leadership and policy deployment: the backbone of TQM. Total Quality Management & Business Excellence, 22(5): 517-534.
- Pinzone, M., Guerci, M., and Lettieri E. Redman T. (2016). Progressing in the change journey towards sustainability in healthcare: The role of green HRM. Journal of Cleaner Production, 112(1): 201-211.
- Powell, TC. (1995). Total quality management as competitive advantage: a review and empirical study. Strategic management journal, 16(1): 15-37.
- Rezaian, A. (2007). Organizational Behavior Management, Tehran, Semt Publications, 7th edition.
- Schumacker, RE., and Lomax, RG. (2004). A beginner's guide to structural equation modeling. Psychology press.
- Sharifa, K., and Mousa, MO. (2020). The impact of green human resource management practices on sustainable performance in healthcare organisations: A conceptual framework, Journal of Cleaner Production, 243(1): 118595-118605.
- Smith, J. Anderson, S. and Fox, G. (2017). A quality system’s impact on the service experience. International Journal of Operations & Production Management.
- Sullivan, P. (2000). Value driven intellectual capital: how to convert intangible corporateassets into market value. John Wiley & Sons, New York, Brisbane, 229(1): 231-233.
- Sutanto Eka, IKP., Bambang, PN. and Suyud, WU. (2020). Hospital management strategy towards green hospitals in Indonesia. Ecology, Environment and Conservation Paper Eco. Env. & Cons, 26(1): 326-332.
- Taghvaee Yazdi, M., and Kelij, M. (2022). Modeling the promotion of organizational vitality and university environmental performance by implementation of green management in Islamic Azad University in Mazandaran Province. Journal of Green Management, 1(4): 61-85.
- Taylor, P. W. (2011). Respect for nature: A theory of environmental ethics. Princeton: Princeton University Press.
- Teimurzadeh, G., and Qadir Z. (2019). Investigating the key indicators of "green hospital" in a selected military hospital. Military Journal, (14)409: 22-401.
- Victor, K., and Chan, Y. (2012). The Relationship between Universal Human Values and Adolescent Problem and Pathological Gambling. Journal of Addictive Diseases, 31(2): 183-94.
- Yusofi, YM., Othman, NZ., Fernando, Y., and Amran, A. (2015). Conceptualization of Green Human Resource Management: An Exploratory Study from Malaysian-based Multinational Companies. International Journal of Business Management and Economic Research, 6(3): 158-166.
- Zameer H, Wang Y, Yasmeen H.(2019).Transformation of firm innovation activities into brand effect. Marketing Intelligence & Planning.
COPYRIGHTS © 2023 by the authors. Licensee Advances in Finance and Investment Journal. This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/).
|
[1] . دانشجوی دکتری، گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.
[2] . دانشیار، گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران، (نویسنده مسئول)
hmanzari@iauk.ac.ir
[3] . استادیار، گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.
[4] . استادیار، گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.
[5] . دانشیار، گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.
تاریخ وصول 11/8/1402 تاریخ پذیرش 27/11/1402
[6] Environmentalism
[7] Face validity
[8] Content validity
[9] Content Validity Ratio (CVR)
[10] Content Validity Index (CVI)
[11] Lawshe
[12] Structures validity
[13] Exploratory Factor Analysis
[14] Principal Axis Factoring
[15] Kaiser-Meyer-Olkin (KMO)
[16] Bartletts Sephercity Test
[17] Sphericity
[18] Hayton
[19] Confirmatory Factor Analysis
[20] Chi-square/degree-of-freedom ratio
[21] Parsimonious Normed Fit Index
[22] Comparative Fit Index
[23] Parsimonious Comparative Fit Index
[24] Incremental fit index
[25] Goodness of Fit Index
[26] Root Mean Square Error of Approximation
[27] Fornell & Larcker
[28] Average Variance Extracted
[29] Kaiser-Meyer-Olkin
[30] Bartlett's Test
[31] FORNELL &LARCKER
[32] Construct Reliability
[33] Average Variance Extracted
[34] Maximum shared Squared Variance
[35] Average shared Squared Variance
[36] Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy
[37] Principal axis factoring (PAF)
[38] Parsimonious Normed Fit Index
[39] Comparative Fit Index
[40] Parsimonious Comparative Fit Index
[41] Incremental fit index
[42] Goodness of fit index
[44] Total Quality Management Framework