Modeling school culture with structural method

Subject Areas : Education

khadije fooladvand ¹ , mahnaz mehrabi ^{2 *}

1 - lorestan university
2 - hamedan azad university

Received: 2023-04-25 Accepted : 2023-09-27 Published : 2024-01-31

Keywords: culture, school, school culture, An interpretative structure,

Abstract :

Introduction: The importance of culture as an underlying factor in the development of educational and research systems is not hidden from anyone. For this purpose, this study was conducted with the aim of modeling culture in schools.
research methodology: Philosophically, this study is classified under the paradigm of positivism. The present research has been done in two steps. In the first step, the dimensions of school culture through semi-structured interviews with expert professors in the field of public administration, organizational behavior and educational management who have many publications in these fields, as well as active experts in the country's education organization (principals) Arshad (with more than 15 years of service experience in the education organization and schools) was identified based on the principle of theoretical saturation in the number of 15 people using the snowball sampling method and using the qualitative content analysis method. In the second step, leveling and conceptual communication between the identified dimensions of school culture was done using interpretative structural modeling. In this section, the statistical population is made up of all the senior managers of the education organization and schools of Khorram Abad city. Sampling was done using a targeted non-probability method, and finally, the opinions of 32 senior managers as experts were applied in order to model the identified dimensions. Findings: In the first level, the dimensions of school culture by analyzing the data obtained from the interview led to the identification of 10 dimensions of school culture, including school background, attitude, value and norm, mission, physical environment, equipment, symbols, goals, group learning and behavior.
Conclusion: Modeling the dimensions of school culture using interpretive structural method classified the identified dimensions into 5 levels, in this model, school background is the most effective dimension and group learning and behavior are the most effective dimensions.

Full-Text:



Journal of New Approaches in Educational Adminstration

ISSN (Print): 2008-6369- ISSN (Online): 2423-723X

Research Paper

 

Modeling school culture with interpretive structural method

 

 

Received: Accepted: PP:   Use your device to scan and read the article online             DOI:       Keywords: culture; School; school culture; An interpretative structure.

Corresponding author:  Address:   Tell:  Email:

Abstract Introduction: The importance of culture as an underlying factor in the development of educational and research systems is not hidden from anyone. For this purpose, this study was conducted with the aim of modeling culture in schools. research methodology: Philosophically, this study is classified under the paradigm of interpretatuinist. The present research has been done in two steps. In the first step, the dimensions of school culture through semi-structured interviews with expert professors in the field of public administration, organizational behavior and educational management who have many publications in these fields, as well as active experts in the country's education organization (principals) Arshad (with more than 15 years of service experience in the education organization and schools) was identified based on the principle of theoretical saturation in the number of 15 people using the snowball sampling method and using the qualitative content analysis method. In the second step, leveling and conceptual communication between the identified dimensions of school culture was done using interpretative structural modeling. In this section, the statistical population is made up of all the senior managers of the education organization and schools of Khorram Abad city. Sampling was done using a targeted non-probability method, and finally, the opinions of 32 senior managers as experts were applied in order to model the identified dimensions. Findings: In the first level, the dimensions of school culture by analyzing the data obtained from the interview led to the identification of 10 dimensions of school culture, including school background, attitude, value and norm, mission, physical environment, equipment, symbols, goals, group learning and behavior. Conclusion: Modeling the dimensions of school culture using interpretive structural method classified the identified dimensions into 5 levels, in this model, school background is the most effective dimension and group learning and behavior are the most effective dimensions. .

Citation:,  first author, second writer, Third Author; Title(موارد قرمز را اسامی و عنوان مقاله جایگزین شود)

 

 

 

 

 

 

دوماهنامه علمی پژوهشی – رهیافتی نو در مدیریت آموزشی

شاپا چاپی: 2008-6369- شاپا الکترونیکی: x2423-723

مقاله پژوهشی

مدلسازی فرهنگ مدرسه با روش ساختاری تفسیری

 

 

تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش: شماره صفحات:    از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید              DOI:     واژه­های کلیدی: فرهنگ؛ مدرسه؛ فرهنگ مدرسه؛ ساختاری تفسیری

چکیده مقدمه و هدف: اهمیت فرهنگ به عنوان یک عامل زیربنایی در توسعه سیستم­های آموزشی و پژوهشی بر کسی پوشیده نیست. بدین منظور این مطالعه با هدف مدلسازی فرهنگ در مدارس انجام گرفته است. روش شناسی پژوهش: از نظر فلسفی این مطالعه ذیل پارادایم تفسیرگرایانه طبقه­بندی می­شود. پژوهش حاضر در دو گام انجام گرفته است. در گام اول، ابعاد فرهنگ مدرسه از طریق مصاحبه­های نیمه­ساختاریافته با اساتید متخصص در حوزه مدیریت دولتی، رفتار سازمانی و مدیریت آموزشی که در این زمینه­ها دارای تالیفات متعددی هستند و همچنین خبرگان فعال در سازمان آموزش و پرورش کشور (مدیران ارشد با سابقه خدمتی بیشتر از 15 سال در سازمان آموزش و پرورش و مدارس) بر پایه اصل اشباع نظری به تعداد 15 نفر با روش نمونه­گیری گلوله برفی و با بهره­گیری از روش تحلیل محتوای کیفی شناسایی گردید. در گام دوم، سطح­بندی و برقراری ارتباط مفهومی میان ابعاد شناسایی­شده فرهنگ مدرسه با استفاده از روش مدلسازی ساختاری تفسیری انجام گرفت. در این بخش جامعه آماری را کلیه مدیران ارشد سازمان­ آموزش و پرورش و مدارس شهر خرم­آباد تشکیل داده­اند. نمونه­گیری با استفاده از روش غیراحتمالی هدفمند انجام شد که در نهایت نظرات 32 نفر از مدیران ارشد به عنوان خبره در راستای مدلسازی ابعاد شناسایی­شده اعمال گردید. یافته­ها: در سطح اول ابعاد فرهنگ مدرسه با تحلیل داده­های حاصل از مصاحبه منجر به شناسایی 10 بعد فرهنگ مدرسه شامل پیشینه مدرسه، نگرش، ارزش و هنجار، ماموریت، محیط فیزیکی، تجهیزات، نمادها، اهداف، یادگیری گروهی و رفتار شد. بحث و نتیجه­گیری: مدلسازی ابعاد فرهنگ مدرسه با استفاده از روش ساختاری تفسیری، ابعاد شناسایی­شده را در 5 سطح طبقه­بندی نمود که در این مدل، پیشینه مدرسه اثرگذارترین بعد و یادگیری گروهی و رفتار اثرپذیرترین ابعاد هستند.

 

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

استناد:  نویسنده ها(نحوه نوشتن اسامی نویسنده گان حتما اول نام خانوادگی بعد نام نمونه زارع علی) ، 1400، عنوان مقاله ،دوماهنامه علمی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی.

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه 

در عصر حاضر مدارس موتور محرکه توسعه و پیشرفت هر جامعه­ای محسوب می­شود، چرا که دانش­آموزانی را پرورش می­دهد که آینده­سازان کشور محسوب می­شوند (BenDavid-Hadar, 2018). بر این اساس پرداختن به جنبه­ها و وجوه متعدد مدارس بیش از پیش اهمیت دارد. مطالعات انجام­گرفته در این حوزه نشان می­دهد که فرهنگ در مدارس به عنوان پایه و اساس شکل­گیری ارزش­ها و باورهای مشترک که پیش­زمینه تحقق اهداف و برنامه­های جمعی مدون است، در توسعه و پیشرفت مدارس نقشی تعیین­کننده و پیشتاز دارد (Carpenter, 2015). در معنای کلی فرهنگ به ارزش­ها، باورها و هنجارهای جمعی و مشترک در میان عده­ای از افراد تعبیر می­شود که توان اثرگذاری بالای آن بر هیچ­کس پوشیده نیست (Wang et al, 2021). فرهنگ مدرسه شامل ارزش­ها، نمادها، باورها و معانی مشترک میان والدین، معلمان، دانش­آموزان و سایر دست­اندرکاران تعلیم و تربیت است (Dadon-Golan et al, 2019). ارزشمندبودن امور برای این گروه و همچنین نحوه تفکر، احساس و رفتار آنان از معبر فرهنگ مدرسه تعیین می­شود. آداب و رسوم، سنت­ها، باورهای سنتی، عادات، هنجارها، انتظارات و مفروضه­های مشترک، شالودۀ فرهنگ مدرسه محسوب می­گردند که شناخت آن­ها می­تواند در توسعه مفهوم فرهنگ مدرسه اثرگذار باشد (Xing & Gordon, 2021). مانند بسیاری از مفاهیم علوم انسانی و اجتماعی علاوه بر اینکه تعریفی واضح و بدون ابهام از فرهنگ مدرسه وجود ندارد، ابعاد و مولفه­های آن نیز مشخص نمی­باشد (Daily et al, 2019). به همین علت مسئله اصلی این مطالعه مفهوم فرهنگ مدرسه و ابعاد ناشناخته آن است.

پیشینه بررسی علمی فرهنگ مدرسه به اندازه تعلیم و تربیت رسمی بر پایه شکل­گیری مدارس است. هر چند تاریخچه فرهنگ مدرسه بسیار غنی و طولانی بوده اما توجه کم­تری به آن نسبت به سایر سطوح فرهنگ همچون فرهنگ سازمانی شده است (Deal & Peterson, 2016). سابقه مطالعات علمی در حوزه فرهنگ مدرسه به دهه 1980 باز می­گردد، چرا بیشتر تعریف­های موجود در حوزه فرهنگ مدرسه به این زمان برمی­گردد و معرفی فرهنگ مدرسه به عنوان یک مفهوم علمی در مقالات منتشرشده در دهه مذکور صورت گرفته است (Dinsdale, 2017). فرهنگ در مدارس همانند سایر سطح و حوزه­های فرهنگ جهت عملیاتی­نمودن برنامه­ها و اهداف آموزشی بسیار حائزاهمیت بوده و در نهایت تلاش در راستای شناسایی و تحلیل آن و ابعاد ناشناخته آن می­بایست در اولویت مطالعات پژوهشی در حوزه آموزش و مدارس قرار گیرد (Eisenberg & Selivansky-Eden, 2019).

به طور کلی تغییر و تحولات فرهنگی و اجتماعی در دهه­های اخیر در کلیه کشورها باعث ایجاد تغییرات همه جانبه شده است، به ویژه جریان نوسازی جامعه با تهاجم تکنولوژی­های مدرن و وسائل رسانه­های جمعی و شبکه­های اینترنت، جای تامل بیشتری را در بررسی فرهنگ سازمانی مدرسه به خود اختصاص داده است (Wang et al, 2020). Liu, Bellibas & Gumus (2021) در مطالعه­ای نشان دادند که رهبری آموزشی و رهبری توزیع­شده هم مستقیم بر رضایت شغلی و خودکارآمدی معلمان تأثیر دارد و هم غیرمستقیم با میانجی­گری فرهنگ حمایتی مدرسه و همکاری معلمان بر رضایت شغلی و خودکارآمدی معلمان تأثیر دارد.Tahmasbzadeh Sheikhlar et al (2020) در پژوهشی به این نتیجه دست یافتند که بین صالحیت حرفهای معلمان، تعامل معلمان با کارکنان و مدیریت، تعامل معلمان با یکدیگر، مشارکت والدین در فعالیت­های مدرسه و بهره­گیری از تسهیلات فیزیکی مدرسه با فعالیت درس­پژوهی رابطه مثبت و معنی­دار وجود دارد. نتایج ضریب رگرسیون متغیرهای پیشبین نشان داد که تمامی مؤلفه­های فرهنگ مدرسه (بهره­گیری تسهیلات فیزیکی مدرسه، تعامل معلمان با کارکنان و مدیریت، تعامل معلمان با یکدیگر، مشارکت والدین در فعالیت­های مدرسه و صلاحیت حرفه­ای معلمان) می­توانند فعالیت درس­پژوهی را به­گونه­ای معنادار تبیین کنند. Taslimi (2018) در مطالعات خود با عنوان عوامل و زمینه­های شکل­گیری فرهنگ سازمانی مدارس دولتی با تاکید بر شهر تهران، با توجه به مدل خود معتقدند، مدارس در کشورهای درحال توسعه با نظام­های آموزشی متمرکز، تناقض­های فرهنگی و ضعف کارگروهی، کماکان در مرحله کیفیت­بخشی نسبی فرایندهای فرهنگی درون مدرسه هستند. Scott (2016) در تحقیقی که انجام داد دریافت که فرهنگ مدارس با شاخص­ها و مولفه­هایی که دارد منجر به اثربخشی و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان می­شود. Nie (2016) طی پژوهشی نتیجه گرفت که فرهنگ می­تواند رابطه میان رهبر و کارکنان را تحت تأثیر قرار دهد و ویژگی­های فرهنگی مانند همیاری، اعتماد و باهم­بودن تعاملات را میان مدیران و کارکنان بهبود بخشد. Taslimi & farasatkhah (2020) در مطالعه­ای به سنخ­شناسي فرهنگ سازماني مدارس پرداختند. نمونه قابل بررسی 308 مورد بود که از نظریه­پردازی، ارائه مدل و سنخ­شناسی برخوردار بودند. با روش تحلیل محتوایی و کدگذاری موضوعی، یافته­ها در دو دسته سنخ­شناسایی شدند. این طیف سنخ­شناسی نشان داد، مدرسه حسب عوامل و زمینه­های موجود، دارای فرهنگ سازمانی خاص است و مدیران و رهبران آموزشی با شناخت جامع الگوها، می­توانند کاشف و خالق فرهنگ سازمانی مثبت در مدرسه­ها باشند.

بررسی مطالعات در این حوزه نشان می­دهد که پژوهش­های انجام­گرفته در ارتباط با فرهنگ مدارس با رویکرد کمی صورت پذیرفته و هیچ یک از مطالعات داخلی به انجام مطالعه­ای جامع که بتواند جنبه­های ناشناخته فرهنگ مدارس را شناسایی نموده و الگوی قابل­قبولی را ارائه نماید، نپرداخته­اند. در نهایت نوآوری این مطالعه به استفاده از رویکرد کیفی و شناسایی ابعاد مجهول فرهنگ مدارس و ارائه الگوی این ابعاد باز می­گردد. اهداف که تاکنون در هیچ مطالعه داخلی صورت نگرفته است. علاوه بر نوآوری بکاررفته در مطالعه حاضر، مواردی وجود دارند که ضرورت انجام این پژوهش را بیش­ازپیش بااهمیت می­نمایند. نتایج حاصل از انجام این مطالعه می­تواند به مدیران و سیاست­گذاران عرصه آموزش و مدارس کشور در تدوین استراتژی­هایشان یاری رساند. همچنین با توجه به اینکه اختلاف­نظرهای زیادی در خصوص ابعاد فرهنگ مدرسه وجود دارد، انجام این مطالعه می­تواند این اختلاف­نظرها را کاهش دهد. علاوه بر این با توجه به مطالعات محدود در این حوزه، انجام پژوهش حاضر می­تواند علاوه بر کاهش شکاف در حوزه ادبیات نظری، راه­گشای مطالعات آتی در این حوزه باشد.

مطالعه حاضر دو هدف عمده را در پیش می­گیرد. ابتدا ابعاد اصلی فرهنگ مدرسه به کمک مصاحبه با خبرگان این حوزه شناسایی شده و سپس این ابعاد بر اساس اثرگذاری و اثرپذیری هر یک مدلسازی می­گردد. بر این اساس سوال اصلی مطالعه حاضر این است که ابعاد فرهنگ مدرسه کدامند و مدلسازی این ابعاد چگونه است؟

 

روش شناسی پژوهش

از نظر فلسفی این مطالعه ذیل پارادایم تفسیرگرایانه طبقه­بندی می­شود، چرا که با استفاده از فرایند مصاحبه و کدگذاری اقدام به شناسایی ابعاد فرهنگ مدرسه می­نماید. پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی می­باشد، چرا که یافته­ها در راستای تدوین استراتژی مورداستفاده مدیران و سیاست­گذاران مدارس و سازمان آموزش و پرورش قرار می­گیرد. همچنین این مطالعه از حیث نحوه جمع­آوری داده­ها با توجه به اینکه از مصاحبه و پرسشنامه استفاده شده است، در زمره مطالعات توصیفی از نوع پیمایشی قرار دارد (TSANG, 2009).

پژوهش حاضر در دو گام انجام گرفته است. در گام اول، ابعاد فرهنگ مدرسه از طریق مصاحبه­های نیمه­ساختاریافته با اساتید متخصص در حوزه مدیریت دولتی، رفتار سازمانی و مدیریت آموزشی که در این زمینه­ها دارای تالیفات متعددی هستند و همچنین خبرگان فعال در سازمان آموزش و پرورش کشور (مدیران ارشد با سابقه خدمتی بیشتر از 15 سال در سازمان آموزش و پرورش و مدارس) و با بهره­گیری از روش تحلیل محتوای کیفی شناسایی گردید. روش تحلیل محتوای کیفی یک روش تحلیلی به منظور تفسیر ذهنی محتوای داده­های متنی به وسیله رویکردی نظام­مند شامل کدگذاری و استخراج مقولات فرعی و اصلی می­باشد. علت انتخاب روش تحلیل محتوای کیفی در تحلیل داده­های مصاحبه حفظ اصالت و حقیقت داده­ها به گونه­ای ذهنی و ارائه تبیین­های علمی از آن است که در قالب مقولات فرعی و اصلی ارائه می­­گردد. علاوه بر این انعطاف­­پذیری بالای این روش در تحلیل داده­های کیفی و ارائه الگوهای ذهنی و استخراج شاخص­ها و مولفه­های مرتبط با هدف پژوهشگر، این روش را به عنوان یک روش مطلوب به منظور شناسایی و استخراج شاخص­ها و مولفه­های پیشران یا مانع در شکل­گیری یک پدیده نموده است. نمونه­گیری با استفاده از روش گلوله­برفی و بر اساس اصل کفایت نظری انجام گرفت. در مجموع پس از مصاحبه­ با نفرات سیزدهم و چهاردهم، مقوله جدیدی استخراج نگردید و اشباع نظری حاصل شد. در نهایت فرایند مصاحبه با نفر پانزدهم به پایان رسید. اطلاعات جمعیت­شناختی مصاحبه­شوندگان به شرح جدول زیر است.

 

جدول 1: اطلاعات جمعیت­شناختی مصاحبه­شوندگان
سابقه دانشگاهی	رتبه علمی	مدرک تحصیلی	جنسیت	ردیف
20	استاد	دکترای تخصصی	مرد	1
16	دانشیار	دکترای تخصصی	مرد	2
25	استاد	دکترای تخصصی	مرد	3
21	استاد	دکترای تخصصی	مرد	4
26	استاد	دکترای تخصصی	زن	5
18	دانشیار	دکترای تخصصی	زن	6
19	دانشیار	دکترای تخصصی	مرد	7
20	دانشیار	دکترای تخصصی	مرد	8
11	استادیار	دکترای تخصصی	مرد	9
27	استاد	دکترای تخصصی	زن	10
19	استاد	دکترای تخصصی	زن	11
12	استادیار	دکترای تخصصی	مرد	12
9	استادیار	دکترای تخصصی	زن	13
18	دانشیار	دکترای تخصصی	مرد	14
17	دانشیار	دکترای تخصصی	مرد	15

 

روایی مصاحبه با استفاده از روش کیوسرت و پایایی آن با بهره­گیری از شاخص کاپای کوهن بررسی گردید. ضريب كاپای کوهن بين صفر تا يك متغير است و به­صورت درصد بيـان مـي­شـود. حداقل مقدار ضریب کاپا 6/. است و مقادیر بالاتر از 6/. بر اساس نظرات دو ارزیابی، مطلوب است. نتیجه به­دست­آمده در جدول 1 نمایان است.

 

جدول 1: ضریب کاپای کوهن
شماره	مقولات اصلی	ضریب کاپای کوهن
X1	پیشینه مدرسه	69/.
X2	اهداف	72/.
X3	ماموریت	73/.
X4	نمادها	66/.
X5	ارزش و هنجار	62/.
X6	رفتار	63/.
X7	محیط فیزیکی	63/.
X8	تجهیزات	66/.
X9	نگرش	65/.
X10	یادگیری گروهی	61/.
مقدار کل		67/.

 

مقدار کل شاخص کاپای کوهن برابر با 67/. حاصل شد که نشان از مطلوبیت پایایی مصاحبه دارد. کدگذاری داده­های مصاحبه با استفاده از نرم­افزار Atlas ti انجام شد.

در گام دوم، سطح­بندی و برقراری ارتباط مفهومی میان ابعاد شناسایی­شده فرهنگ مدرسه با استفاده از روش مدلسازی ساختاری تفسیری انجام گرفت. مدلسازی ساختاری تفسیری یه فرایند تعاملی جامع است که در قالب یک مدل جامع اقدام، سطح­بندی و تعاملات میان عوامل ارائه می­شود. این روش منجر به ایجاد روابط پیچیده میان عوامل موردبررسی می­شود به نحوی که اثرگذارترین عوامل و اثرپذیرترین عوامل را در قالب الگوی سطح­بندی نمایش داده و درک مطلوبی در ارتباط با نحوه و جهت تعاملات میان عوامل ارائه می­دهد. با توجه به این­که مطالعات اندکی در خصوص شناسایی ابعاد فرهنگ مدرسه صورت­گرفته، استفاده از روش ساختاری تفسیری می­تواند علاوه بر نمایش سطح­بندی ابعاد، تعاملات میان ابعاد را نشان داده تا بدین­صورت درک مطلوبی در جهت تدوین سیاست­های لازم جهت توسعه این ابعاد ایجاد شود. در این بخش جامعه آماری را کلیه مدیران ارشد سازمان­ آموزش و پرورش و مدارس شهر خرم­آباد تشکیل داده­اند. نمونه­گیری با استفاده از روش غیراحتمالی هدفمند انجام شد که در نهایت نظرات 32 نفر از مدیران ارشد به عنوان خبره در راستای مدلسازی ابعاد شناسایی­شده اعمال گردید. تحلیل شاخص­های جمعیت­شناختی مدیران ارشد نشان داد، از بین 32 نفر موردبررسی تعداد 22 نفر مرد و 10 نفر زن بوده­اند. همچنین از این بین تعداد 26 نفر دارای مدرک کارشناسی­ارشد و 6 نفر دارای مدرک دکتری هستند. علاوه بر این 3 نفر دارای سابقه کاری کمتر از 10 سال، 16 نفر دارای سابقه کاری بین 10 تا 20 سال و 13 نفر دارای سابقه کاری بیشتر از 20 سال بوده­اند.

داده­های موردنیاز با استفاده از پرسشنامه­های توزیع­شده در میان خبرگان جمع­آوری شد. برای تعیین روایی پرسشنامه از روش روایی محتوا به کمک نظرات 10 نفر از متخصصان و خبرگان آگاه به موضوع پژوهش استفاده شد. مقدار مطلوب شاخص با توجه به نظرخواهی از 10 ارزیاب برابر با 62/. است. مقدار کل این شاخص برابر با 69/. حاصل گردید. نتیجه به­دست­آمده به شرح جدول 2 است.

 

جدول 2: ضریب روایی محتوای نسبی
شماره	مقولات اصلی	ضریب روایی محتوای نسبی
X1	پیشینه مدرسه	65/.
X2	اهداف	66/.
X3	ماموریت	71/.
X4	نمادها	63/.
X5	ارزش و هنجار	72/.
X6	رفتار	70/.
X7	محیط فیزیکی	65/.
X8	تجهیزات	66/.
X9	نگرش	62/.
X10	یادگیری گروهی	74/.
مقدار کل		69/.

 

جهت سنجش پایایی از روش آزمون- پس­آزمون استفاده شده و پرسشنامه در بازه زمانی 3 هفته بعد مجدداً برای اساتید دانشگاهی و تعدادی از خبرگان با تجربه در حوزه پژوهش ارسال گردید. همبستگی میان پاسخ­ها در دو مرحله می­بایست بالاتر از 7/. حاصل شود تا پایایی پرسشنامه موردتایید قرار گیرد. همبستگی موردنظر به میزان 76 درصد برآورد شد که نشان از تایید پایایی پرسشنامه دارد.

 

یافته­ها

داده­های حاصل از مصاحبه با روش تحلیل محتوای کیفی کدگذاری گردید که در نهایت منجر به شناسایی 10 مقوله اصلی و 39 مقوله فرعی شد.

اولین گام در روش مدلسازی ساختاری تفسیری، تشکیل ماتریس خودتعاملی است. در این مرحله روابط بین ابعاد شناسایی­شده فرهنگ مدرسه به صورت زوجی بر پایه فراوانی پاسخ­های خبرگان با استفاده از نمادهای استاندارد (V، A، X و O) تعریف می­شود. در ماتریس خودتعاملی، V‌ یعنی شاخص i به j منجر می­شود (سطر بر ستون اثرگذار است)؛ A یعنی شاخص j به i منجر می­شود (ستون بر سطر اثرگذار است)؛ X برای نشان دادن تأثیر دوطرفه؛ و O برای نشان دادن عدم وجود رابطه بین دو شاخص استفاده شده است. ماتریس خودتعاملی ابعاد فرهنگ مدرسه به شرح جدول 3 است.

 

جدول 3: مارتیس خودتعاملی
	X1	X2	X3	X4	X5	X6	X7	X8	X9	X10
X1		V	V	V	V	O	O	O	O	O
X2			A	X	X	V	O	X	A	V
X3				V	X	V	O	V	V	V
X4					A	O	X	O	A	O
X5						V	O	O	V	V
X6							O	O	A	V
X7								V	O	V
X8									O	V
X9										X
X10

 

در گام دوم، ماتریس دستیابی اولیه از تبدیل ماتریس خودتعاملی ساختاری به یک ماتریس دو ارزشی صفر و یک به­دست آمد. جهت استخراج ماتریس دستیابی اولیه ابتدا قرینه متناظر حروف اختصاری در زیر قطر اصلی ماتریس تکمیل گردید. به عنوان مثال در خانه ماتریس اثرگذاری x1 بر x2 حرف اختصاری v قرار گرفته به این معنی که x1 بر x2 تاثیر یک طرفه دارد. بنابراین در خانه ماتریس اثرگذاری x2 بر x1 حرف A قرار داده شده به این معنی که x2 تاثیری بر x1 ندارد. سپس در هر سطر ماتریس خودتعاملی به جای علائم X و V از عدد یک و به جای علائم A و O عدد صفر استفاده شد. ماتریس دستیابی اولیه به شرح جدول 4 است.

 

جدول 4: ماتریس دستیابی اولیه
	X1	X2	X3	X4	X5	X6	X7	X8	X9	X10
X1	1	1	1	1	1	0	0	0	0	0
X2	0	1	0	1	1	1	0	1	0	1
X3	0	1	1	1	1	1	0	1	1	1
X4	0	1	0	1	0	0	1	0	0	0
X5	0	1	1	1	1	1	0	0	1	1
X6	0	0	0	0	0	1	0	0	0	1
X7	0	0	0	1	0	0	1	1	0	1
X8	0	1	0	0	0	0	0	1	0	1
X9	0	1	0	1	0	1	0	0	1	1
X10	0	0	0	0	0	0	0	0	1	1

 

در گام سوم، ماتریس دستیابی نهائی با تکیه بر تحلیل روابط ثانویه یا غیرمستقیم میان HFUHN شناسایی­شده بررسی شد. به این معنا که اگر X1 منجر به X2 شود و X2 منجر به X3 شود، در این صورت بایدX1  نیز منجر به X3 شود که به اصطلاح تحت عنوان عمل سازگاری ماتریس دستیابی اولیه مطرح است. ماتریس دستیابی نهائی به شرح جدول 5 ارائه شده است.

 

جدول 5: ماتریس دستیابی نهائی
	X1	X2	X3	X4	X5	X6	X7	X8	X9	X10	نفوذ
X1	1	1	1	1	1	1*	1*	1*	1*	1*	10
X2	0	1	1*	1	1	1	1*	1	1*	1	9
X3	0	1	1	1	1	1	1*	1	1	1	9
X4	0	1	0	1	1*	1*	1	1*	0	1*	7
X5	0	1	1	1	1	1	1*	1*	1	1	9
X6	0	0	0	0	0	1	0	0	1*	1	3
X7	0	1*	0	1	0	0	1	1	0	1	5
X8	0	1	0	1*	1*	1*	0	1	0	1	6
X9	0	1	1*	1	1*	1	1*	1*	1	1	9
X10	0	1*	0	1*	0	1*	0	0	1	1	5
وابستگی	1	9	5	9	7	9	7	8	7	10

 

همانگونه که در جدول 5 نمایان است، با بهره­گیری روش سازگاری ابعاد، برخی از ابعاد به صورت غیرمستقیم و از طریق بعدی دیگر توانسته­اند بر یکدیگر تاثیر بگذارند که این رابطه به صورت *1 نشان داده شده است.

در مدل ساختاری تفسیری روابط متقابل و تأثیرگذاری بین معیارها و ارتباط معیارهای سطوح مختلف به خوبی نشان داده شده است که موجب درک بهتر فضای تصمیم­گیری به وسیله مدیران می‌شود. جهت تعیین معیارهای کلیدی، قدرت نفوذ (تعداد عناصری که عنصر iام بر آنها تاثیر می‌گذارد) و وابستگی (تعداد عناصری که بر عنصر iام تاثیر می‌گذارند) معیارها در ماتریس دسترسی نهایی تشکیل می­گردد. از این ویژگی در تحلیل میک­مک¹ استفاده می­شود. پس از سازگاری و تدوین ماتریس دستیابی نهائی، قدرت نفوذ و وابستگی هر یک از ابعاد شناسایی­شده به شرح جدول 4 ارائه شده است.

در گام چهارم، جهت تعیین روابط و سطح­بندی ابعاد فرهنگ مدرسه در مدل ساختاری تفسیری باید مجموعه خروجی‌ها (شامل خود معیار و معیارهایی که از آن تاثیر می‌پذیرد) و مجموعه ورودی‌ها (شامل خود معیار و معیارهایی که بر آن تاثیر می‌گذارند) برای هر بعد از ماتریس دریافتی استخراج شود. پس از تعیین مجموعه خروجی­ها و مجموعه ورودی­ها، اشتراک دو مجموعه محاسبه می‌شود. اولین عاملی که در آن اشتراک دو مجموعه خروجی و ورودی برابر با مجموعه خروجی‌ باشد، سطح اول است. بنابراین عناصر سطح اول بیشترین تاثیرپذیری را در مدل دارند. پس از شناسایی شاخص‌های سطح اول، این عناصر حذف شده و فرایند محاسبه مجموعه خروجی و ورودی ادامه پیدا می‌کند. این فرایند تا حذف تمامی شاخص‌ها ادامه می­یابد. نتیجه سطح­بندی هر یک از ابعاد شناسایی­شده در فرهنگ مدرسه به شرح جدول 5 است.

 

جدول 5: سطح­بندی ابعاد فرهنگ مدرسه
	مجموعه ورودی	مجموعه خروجی	اشتراک	سطح
X1	1	1،2،3،4،5،6،7،8،9،10	1	5
X2	1،2،3،4،5،7،8،9،10	2،3،4،5،6،7،8،9،10	2،3،4،5،7،8،9،10	2
X3	1،2،3،5،9	2،3،4،5،6،7،8،9،10	2،3،5،9	4
X4	1،2،3،4،5،7،8،9،10	2،4،5،6،7،8،10	2،4،5،7،8،10	2
X5	1،2،3،4،5،8،9	2،3،4،5،6،7،8،9،10	2،3،4،5،8،9	4
X6	1،2،3،4،5،6،8،9،10	6،9،10	6،9،10	1
X7	1،2،3،4،5،7،9	2،4،7،8،10	2،4،7	3
X8	1،2،3،4،5،7،8،9	2،4،5،6،8،10	2،4،5،8	2
X9	1،2،3،5،6،9،10	2،3،4،5،6،7،8،9،10	2،3،5،6،9،10	4
X10	1،2،3،4،5،6،7،8،9،10	2،4،6،9،10	2،4،6،9،10	1

 

در گام آخر، پس از تعیین سطوح هر یک از ابعاد شناسایی­شده، نیاز است تا مدل ساختاری این ابعاد متناسب با تعداد سطوح شکل­گرفته و ارتباط میان ابعاد ترسیم گردد. مدل ساختاری ابعاد فرهنگ مدرسه به شرح نمودار 1 ارائه شده است

 

 

نمودار 1: مدل ساختاری تفسیری فرهنگ مدرسه

 

 

بحث و نتیجه­گیری

هدف از انجام این مطالعه مدلسازی فرهنگ مدرسه بوده است. تحقق این هدف در دو سطح انجام گرفت. در سطح اول ابعاد فرهنگ مدرسه با تحلیل داده­های حاصل از مصاحبه منجر به شناسایی 10 بعد فرهنگ مدرسه شامل پیشینه مدرسه، نگرش، ارزش و هنجار، ماموریت، محیط فیزیکی، تجهیزات، نمادها، اهداف، یادگیری گروهی و رفتار شد.

مدلسازی ابعاد فرهنگ مدرسه با استفاده از روش ساختاری تفسیری، ابعاد شناسایی­شده را در 5 سطح طبقه­بندی نمود که در این مدل، پیشینه مدرسه اثرگذارترین بعد و یادگیری گروهی و رفتار اثرپذیرترین ابعاد هستند. پیشینه مدارس بیانگر سیر تاریخی مدارس از زمان شکل­گیری تا زمان حال بوده که می­تواند شامل فرایندهای انجام­شده در مدارس باشد. هر فعالیتی که در مدارس صورت می­گیرد در راستای ماموریت اصلی مدارس است که دلیل وجودی مدارس را نشان می­دهد. در این راستا و در جهت تعیین ماموریت اصلی مدارس، توجه به گذشته مدارس می­تواند به این امر کمک­های زیادی نماید، چرا که پیشینه مدارس یک تجربه مشخص از مدارس و فعالیت­های آن را آشکار می­سازد که تعیین ماموریت را با سهولت بیشتری همراه می­سازد. همچنین تعیین ارزش­ها و هنجارها در مدارس که به صورت مشترک در میان عوامل اصلی آن شکل می­گیرد تحت تاثیر پیشینه مدارس قرار دارد. پیشینه مدارس سیر روند شکل­گیری ارزش­ها و هنجارهای جمعی را منعکس می­کند که این امر می­تواند در شکل­گیری ارزش­ها و هنجارهای روز که می­تواند ناشی از بازنگری ارزش­های سنتی مدارس باشد، نقشی بسزا داشته باشد. علاوه بر این نگاهی به گذشته مدارس نگرش و دیدگاهی را در ذینفعان مدارس ایجاد نموده که باعث شکل­گیری یک خط فکری جهت اقدامات فعلی و آتی مدیران مدارس می­گردد. برآیند ویژگی­های نرم و سخت در مدارس، محیط فیزیکی مدارس را شکل خواهد داد که در این فضای فیزیکی مدارس، ترکیبی از نگرش­ها و ارزش­ها به خوبی مشاهده می­گردد، چرا که تمامی این ارزش­ها و نگرش­ها در درون محیط فیزیکی مدارس توسط عوامل اصلی مدارس شامل مدیران، معلمان و دانش­آموزان شکل می­گیرد. این محیط فیزیکی در مجموع یک نماد مشخصی را برای مدارس ایجاد می­نماید که دیگران و عوامل خارج از مدارس، با آن نماد مشخص مدرسه را می­شناسند و از یکدیگر متمایز می­نمایند، به عنوان مثال ارزش تکریم والدین که توسط مدیران و معلمان انجام می­گیرد و به عنوان یک ارزش جمعی نقشی تعیین­کننده را ایفا می­نماید، با شکل­دهی محیط فیزیکی مدرسه به عنوان یک نماد متمایز در مدارس عمل می­نماید. علاوه بر این این محیط فیزیکی منجر به شکل­دهی و چارچوب­بندی تجهیزات فیزیکی درون مدارس خواهد شد. تجهیزات فیزیکی درون مدارس با ترکیب نمادهای فعلی باعث اثرگذاری بر اهداف می­شوند. اهداف عالیه مدارس که تحت تاثیر ماموریت مدارس قرار دارند، بر اساس نمادها و تجهیزات درون مدارس نیز تعیین شده و با تغییر آن­ها تعدیل می­گردد، چرا که اهداف در راستای ارزش­های اصلی مدارس تدوین شده و جهت اجرای آن تلاش می­شود. برآیند این عوامل منجر به بروز رفتار مشخصی از ذینفعان اصلی در مدارس می­گردد. رفتار در مدارس بر اساس ارزش­ها و نمادهای ظاهری و همچنین اهداف تنظیم شده با ترکیبی از تجهیزات فیزیکی بروز می­نماید. هنگامی که افراد از اهداف سازمانی مطلع باشند، و نگاهی به تجهیزات فیزیکی درون مدارس می­اندازند، در نتیجه جهت تحقق اهدافی که تعیین شده به­نوبه­خود تلاش متمرکزی را با بروز رفتارهای مشخصی انجام می­دهند. این رفتارها توسط عوامل مختلف مدارس شامل معلمان و مدیران و ... بروز می­نماید که هر یک متناسب با برآیند این عوامل و جایگاه خود رفتار متمایزی را به نمایش می­گذارند. همچنین وجود ارزش­های آموزشی که می­تواند در نمادهای مدارس به عنوان یک شاخصه متمایز مشخص باشد، می­تواند ترویج­کننده نوع گروهی یادگیری باشد. عوامل اصلی در مدارس متناسب با فضای موجود و ارزش­های محوری مدارس و در نظر گرفتن تجهیزات فیزیکی در مدارس، اقدامات زیادی در خصوص یادگیری به شیوه گروهی انجام می­دهند که این امر با تقویت سطح ارزش­ها و نماها، توسعه خواهد یافت.

این مطالعه نشان داد که محیط فیزیکی و تجهیزاتی که در محیط مدارس مورداستفاده قرار می­گیرد سهم بسزایی در تبیین و توسعه فرهنگ در مدارس دارد. مفهومی که در مطالعه صورت پذیرفته توسط(2021)  Xing & Gordon نیز به آن اشاره گردیده است. در این مطالعه نیز عوامل اقتصادی به عنوان زمینه ساز شکل­گیری تجهیزات و محیط پیرامونی مطلوب و اثرگذار به جدیت موردتوجه قرار گرفته است. همچنین مطالعه حاضر یافته­های ارزشمندی در ارتباط با مفاهیم و ارزش­های فرهنگی به همراه داشته است، بنحویکه این یافته در مطالعه انجام گرفته توسط Taslimi (2018) نیز اشاره گردیده است. در مطالعه اشاره شده بیان گردید که شناخت لایه­های مختلف فرهنگی شامل نمادها و سایر موارد خواهد توانست تناقض­های فرهنگی را کاهش داده و به ایجاد و توسعه بستر مطلوب به منظور توسعه فرهنگ در مدارس کمک­های شایانی نماید. در سویی دیگر این مطالعه نشان داد که فرهنگ مدرسه یک مفهوم چندوجهی بوده که ابعاد آن کم­تر موردتوجه قرار گرفته است. مطالعات انجام گرفته نیز هر یک بر جنبه­هایی از این مفهوم ارزشمند در مدارس توجه نموده­اند. در این راستا این یافته با مطالعه انجام­گرفته توسط Taslimi & farasatkhah (2020) مطابقت دارد، چرا که در مطالعه بیان شده نیز اهمیت فرهنگ مدارس و دارابودن وجوه مختلف برای آن مورداشاره قرار گرفته است.

 

پیشنهادهای كاربردي پژوهش

این مطالعه بر پایه یافته­های خود پیشنهادهایی به شرح زیر جهت بهره­برداری مدارس و نظام آموزش و پرورش ارائه می­نماید:

1.       ایجاد تیم تحقیق و توسعه در مدارس در راستای تجزیه و تحلیل فرایندهای مدارس از گذشته تا حال و انطباق نتایج حاصل­شده بر اساس دوره­های زمانی به منظور بررسی میزان تغییرات صورت­گرفته در مدارس.

2.       طراحی و تدوین ماموریت اصلی مدارس بر اساس چشم­اندازهای تدوین­شده توسط نظام عالی آموزش و پرورش کشور

3.       ترویج ارزش­های کار گروهی در مدارس بر اساس توسعه زمینه­های لازم جهت ارتباطات مطلوب و آسان میان اجزای اصلی مدارس

4.       سنجش نگرش عوامل اصلی در مدارس نسبت به ارزش­های رایج و همچنین کیفیت اهداف تعیین­شده توسط سیاست­گذاران

5.       طراحی محیط فیزیکی مدارس متناسب با ماهیت وجودی آن و تلاش در راستای توسعه تجهیزات فیزیکی به نحوی که بالاترین کارایی و اثربخشی را در خصوص فرایندهای جاری مدرسه به همراه آورد.

6.       تدوین اهداف عملیاتی مدارس بر اساس ارزش­های موجود و تعدیل دوره­ای در آن متناسب با تغییر در اجزای اصلی مدارس به نحوی که افراد مجری اهداف با این اهداف بیگانه نباشند و راحت­تر بتوانند این اهداف را بپذیرند.

7.       توسعه نمادها از طریق فرایندهای بازاریابی و معرفی آن به عوامل خارج از مدارس از طریق بهره­برداری از استراتژی­های تبلیغاتی

8.       تجزیه­وتحلیل رفتارهای متمایز توسط عوامل مختلف مدارس و سعی در پیش­بینی این رفتارها بر اساس موقعیت­های مشابه­ای که در فرایندهای مدارس به وقوع می­پیوندند.

9.       ترویج روحیه کار گروهی به منظور بهره­برداری از سیستم­های یادگیری گروهی در مدارس به منظور بهبود کیفیت یادگیری به عنوان ماهیت اصلی فعالیت مدارس

10.       فراهم­نمودن زیرساخت و تجهیزات مناسب مدارس در راستای انجام اثربخش و کارا فعالیت­ها به نحوی که کم­ترین خلل در انجام فعالیت­های مدارس رخ دهد.

 

تعارض منافع

بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.

 

References

1.       BenDavid-Hadar, I. (2018), “Education finance, equality and equity–introduction”, in BenDavid-Hadar, I. (Ed.), Education Finance, 15 (5), 1-15.

2.       Carpenter, D. (2015), “School culture and leadership of professional learning communities”, International Journal of Educational Management, 29 (5), 682-694

3.       Cheng Yin Cheong. (2010). Cultural factors in school effectiveness: a framework for comparative work’, School Leadership and Management, 20(2), 207-225.

4.       Dadon-Golan, Z., BenDavid-Hadar, I. and Klein, J. (2019), “Revisiting educational (in) equity: measuring educational Gini coefficients for Israeli high schools during the years 2001–2011”, International Journal of Educational Development, 70 (6), 91-102.

5.       Daily, S.M., Mann, M.J., Kristjansson, A.L., Smith, M.L. and Zullig, K.J. (2019), “School climate and academic achievement in middle and high school students”, Journal of School Health, 89 (3), 173-180.

6.       Deal, T.E. and Peterson, K.D. (2016), Shaping School Culture, 3rd ed., Jossey-Bass, San-Francisco, CA.

7.       Dinsdale, R. (2017), “The role of leaders in developing a positive culture”, BU Journal of Graduate Studies in Education, 9 (1), 42-45.

8.       Eisenberg, E. and Selivansky-Eden, O. (2019), Adapting Israel’s Education System for the Challenges of the 21st Century, The Israel Democracy Institute, Jerusalem. available at: https://en.idi.org.il/ media/13080/adapting-israels-education-system-final.pdf (accessed 25 March 2020).

9.       Liu, Y., Bellibas, M. S., & Gumus, S. (2021). The Effect of Leadership Distributed and Leadership Instructional on Teacher Efficacy-Self and Job Satisfaction: Mediating Roles of School Culture and Teacher Supportive. Educational Management Administration & Leadership. 49 (3). 430-453.

10.       Nie, D. (2016). Culture matters: the leader-follower relationship in the Chinese organizational context. University of Jyväskylä.

11.       Scott, Melissa A. (2016). “The development and implementation of academic optimism and parent involvement: A case study”, Ph.D. Dissertation. The University of Alabama.

12.       Tahmasbzadeh Sheikhlar, D., Taghipour, K., Qureshi, N., & Imannejad, M. (2020). Investigating the role of school culture on the study activity of primary school teachers in Tabriz. New Teacher Training Strategies, 9 (18), 69-86. (in Persian). 

13.       Taslimi, M, & Farastkhah, M. (2021). Analyzing the components of the organizational culture of public schools. Behavioral Studies in Management, 12(26), 21-32. (in Persian).

14.       Taslimi, M. (2018). Article Title: Factors, Shaping Fields and Typology of Organizational Culture of School on Tehran. Journal of Education and Practice. 15 (21), 46-61. (in Persian).

15.       TSANG, Kwok Kuen. (2009). Article Title: Approaches to understanding and investigating the concept of school culture and school. Hong Kong Teachers’ Centre Journal, 8 (3). 86-105.

16.       Wang, M., Degol, J. L., Amemiva, J., Parr, A., & Guo, J (2020), Classroom climate and children’s academic and psychological wellbeing: A systematic review and metaanalysis. Developmental Review, 57 (6), 1-21.

17.       Wang, Y., Derakhshan, A., & Zhang, L. J (2021), Researching and practicing positive sychology in second/foreign language learning and teaching: the past, current status, and future directions. Frontiers in Psychology, 15 (3), 12-35.

18.       Xing, X., & Gordon, H. R (2021), Mediating effects of school engagement between high school on-time completion and career and technical education. Vocations and Learning, 14(1), 1-21.

 

 

 

---

[1]  . MICMAC

---