The mediating role of social skills in the relationship between the development of moral judgement and responsibility of secondary high school students in Shiraz

Subject Areas : Education

Masoud Moazeni ¹ , hojjatollah fani ²

1 - ISLAMIC AZAD UNIVERSIYY
2 - ISLAMIC AZAD UNIVERSIYY

Received: 2022-07-15 Accepted : 2022-12-26 Published : 2024-03-20

Keywords: social skills, responsibility, Development of moral judgment,

Abstract :

Introduction and goal: The purpose of this study was to mediate the role of social skills in the relationship between the development of moral judgment and student responsibility.

Methodology: The purpose of this research was applied and it’s method were correlational. The statistical population of the study included third year high school students in Shiraz. In order to determine the sample size, 150 people were selected using multi-stage cluster sampling method, which was assessed through the distribution of the California Accountability Questionnaire(1987), Matson et al.'s Social Skills Questionnaire(1983), and the Sinha and Varma Ethical Judgment Development Questionnaire(1988). The collected data were analyzed at two levels of descriptive statistics and inferential statistics. At the level of descriptive statistics, mean and standard deviation and at the level of inferential statistics, Pearson correlation coefficient and simple linear regression analysis and hierarchical regression by Baron and Kenny method(1986) were used.

Findings: Social skills can be directly predicted by moral judgments; Accountability can be predicted by moral judgments in a positive way; Responsibility can be predicted by social skills in a positive way. Social skills play a significant mediating role in the relationship between ethical judgment and responsibility. Conclusion: The resulting results indicate the fact that moral judgment is influenced by mental states; So that moral judgment is an important element in the progress and excellence of students. It is suggested that school’s officials and teachers think of measures to increase this category in students to increase responsibility.

Full-Text:



Journal of New Approaches in Educational Adminstration

ISSN (Print): 2008-6369- ISSN (Online): 2423-723X

Research Paper

 

The mediating role of social skills in the relationship between the development of moral judgement and responsibility of secondary high school stunents in shiraz

 

 

 

Abstract  Introduction and goal: The purpose of this study was to mediate the role of social skills in the relationship between the development of moral judgment and student responsibility.  Methodology: The purpose of this research was applied and it’s nature and method were correlational. The statistical population of the study included third year high school students in Shiraz. For sample size, 150 people were selected using multi-stage cluster sampling method, which was assessed through the distribution of the California Accountability Questionnaire, Matson et al.'s Social Skills Questionnaire, and the Sinha and Varma Ethical Judgment Development Questionnaire. . The collected data were analyzed at two levels (descriptive statistics and inferential statistics). At the level of descriptive statistics, mean and standard deviation and at the level of inferential statistics, Pearson correlation coefficient and simple linear regression analysis and hierarchical regression by Baron and Kenny method were used.  Findings: Social skills can be directly predicted by moral judgments; Accountability can be predicted by moral judgments in a positive way; Responsibility can be predicted by social skills in a positive way. Social skills play a significant mediating role in the relationship between ethical judgment and responsibility. Conclusion: The resulting results indicate the fact that moral judgment is influenced by mental states; So that moral judgment is an important element in the progress and excellence of students. School officials and teachers should think of measures to increase this category in students to increase responsibility.

 

 

Received: Accepted: PP:   Use your device to scan and read the article online             DOI:       Keywords: Social skills, Development of moral judgment, Responsibility.

Corresponding author:  Address:  Tell: Email:

 

Extended Abstract

 

Introduction:

One of the goals of education, which has long been the concern of planners, teachers, trainers, parents and even teenagers themselves, is to have a sense of responsibility. The relationship with responsibility and socialization during adolescence is formed in schools and classes. Accepting responsibility is both a sign of reaching maturity and a means of reaching maturity. One of the factors that can be related to responsibility is the development of moral judgment. On the other hand, social skills are one of the methods of increasing responsibility. It makes the learner consider himself responsible for increasing his social skills. It seems that the results of this research can help education experts and experts, teachers, managers, students, planners and education officials and other relevant people in obtaining a general vision and creating a clear picture of The effect of the development of moral components and its role in increasing the social skills and responsibility of students helped.

Goal:

 The aim of the present study was the mediating role of social skills in the relationship between the development of moral judgment and responsibility among secondary school students in Shiraz.

 Method:

The purpose of this research was applied and it’s nature and method were correlational. The statistical population of the research included all students of the third year of the second secondary school in Shiraz. In order to select the sample, using a multi-stage cluster sampling method among the four education and training districts of Shiraz city, the first district, and among the secondary high schools of this district, 5 high schools were randomly selected, and from each high school, one third grade and all the students of those classes were selected as samples. The data collection tool includes the California Psychological Responsibility Questionnaire (1987) which contains 42 questions. This questionnaire is used to measure characteristics such as conscientiousness, sense of commitment, hard work, seriousness, trustworthiness, behavior based on order and regulations and in accordance with the sense of responsibility.

 Findings:

Moral judgments can significantly predict social skills and moral judgments can significantly predict responsibility. Also, social skills can significantly predict responsibility. Therefore, social skill plays a mediating role in the relationship between moral judgments and responsibility. 

Results:

Social development is the most important aspect of every person's life and in turn leads to the improvement of intelligence and other aspects of personal development. Hence, those who have flourished in the social spheres have achieved a level of ability in social relations that they can easily adapt to life and people and become more responsible. Social responsibility is one of the most important and purposeful parts of human education, whose effects can be seen comprehensively in the lives of people and in their various intellectual, social, religious, artistic and moral dimensions.

 

 

 

 

دوماهنامه علمی پژوهشی – رهیافتی نو در مدیریت آموزشی

شاپا چاپی: 2008-6369- شاپا الکترونیکی: x2423-723

مقاله پژوهشی

نقش واسطه ای مهارت های اجتماعی در رابطه بین رشد قضاوت اخلاقی و مسئولیت پذیری دانش آموزان دوره متوسطه دوم شهر شیراز    

 

 

 

 

تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش: شماره صفحات:    از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید              DOI:     واژه­های کلیدی: مهارت های اجتماعی، رشد قضاوت اخلاقی، مسئولیت پذیری.

چکیده مقدمه و هدف: هدف از پژوهش حاضر نقش واسطه ای مهارت های اجتماعی در رابطه بین رشد قضاوت اخلاقی و مسئولیت پذیری دانش آموزان بود. روش شناسی پژوهش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان سال سوم دوره متوسطه دوم شهر شیراز بود. به منظور حجم نمونه، با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای تعداد 150 نفر انتخاب شدند که از طریق توزیع پرسشنامه مسئولیت پذیری کالیفرنیا، پرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون و همکاران و پرسشنامه رشد قضاوت های اخلاقی  سینها و وارما مورد سنجش قرار گرفتند. داده‌های گردآوری‌شده در دو سطح مورد تجزیه ‌و تحلیل (آمار توصیفی و آمار استنباطی) قرار گرفت. در سطح آمار توصیفی از میانگین و انحراف معیار و در سطح آمار استنباطی از آزمون معنی‌داری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون ساده خطی و رگرسیون سلسله مراتبی به شیوه بارون و کنی استفاده شد. یافته­ها: مهارت اجتماعی توسط قضاوت های اخلاقی در جهت مستقیم قابل پیش‌بینی است؛ مسئولیت پذیری توسط قضاوت های اخلاقی در جهت مثبت قابل پیش‌بینی است؛ مسئولیت پذیری توسط مهارت اجتماعی در جهت مثبت قابل پیش‌بینی است. مهارت اجتماعی نقش واسطه گری معنی دار در رابطه بین قضاوت های اخلاقی  و مسئولیت پذیری ایفا می کند . بحث و نتیجه­گیری: نتایج حاصله گویای این واقعیت است که قضاوت اخلاقی تحت تأثیر حالات ذهنی می‌باشد؛ بطوری که قضاوت اخلاقي عنصر مهمي در پيشرفت و تعالي دانش آموزان مي باشد. بايد مسئولين و معلمان مدارس به فکر تمهيداتي براي رشد اين مقوله در دانش آموزان باشند تا زمینه افزایش مسئولیت پذیری فراهم شود.

 

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه 

یکی از اهداف تعلیم و تربیت که از دیرباز مورد توجه برنامه ریزان ، معلمان ، مربیان، والدین و حتی خود نوجوانان بوده برخورداری از حس مسئولیت پذیری¹ است. دانش آموزان به عنوان آینده سازان جامعه ، افرادی با ویژگی هایی هستند که قسمت عمده شخصیت آنها در رابطه با مسئولیت پذیری و اجتماعی شدن در دوران نوجوانی در مدارس و کلاس ها شکل می گیرد. (Baqerpour, Doji,2020)

مسئولیت پذیری در حوزه آموزش و پرورش به عنوان یک اصل تربیتی معرفی شده و فرد در قبال شرایط به جای پیروی از فشارهای بیرونی از الزامات درونی تبعیت میکند ، این پیروی از الزامات درونی را احساس مسئولیت یا احساس تکلیف تعبیر کرده اند.

(Norouzi, Pourghaz &Marziyeh,2021) این یک انتخاب آگاهانه و بدون اجبار در تعیین رفتار خود و چگونگی رفتار با دیگران در مناسبات اجتماعی است. (Escarti,Wright,Pascual & Gutierrez,2015)پذیرفتن مسئولیت هم نشانه رسیدن به بلوغ است و هم وسیله ای برای رسیدن به بلوغ . لذا مسئولیت پذیری از مهمترین جنبه های رشد نوجوانان و جوانان است و آنان در سایه پذیرش مسئولیت قادر به ارتباط با دیگران و سازگاری با اطرافیان و اجتماع خود می شوند.(Etemadi,Jafariharandi,2020)

مسئوليت­پذيري به معني متعلق بودن انتخاب­ها به خودمان و برخورد صادقانه با آزادي است. مسئوليت­پذيري شامل ملاحظه كردن ديگران و سرزنش نكردن آنان بابت مشكلات شخصي نيز است. (Hasirchaman,Shakerinia&Sadeghi,2018)

 مسئولیت پذیری به پدیده ای اشاره دارد که وقتی افراد با بازخورد منفی در مورد موفقیت یک تصمیم مواجه می شوند منابع بیشتری را برای فعالیت اختصاص می دهند و اگر آنها عهده دار تصمیم گیری اولیه بوده باشند ؛ برای مدت طولانی تری به آن فعالیت ادامه خواهند داد.(Schulzhardt,Thurowkroning& Frey,2009)

نتایج پژوهش های متعدد نشان می­دهد كه رفتار غیرمسئولانه در روابط بین فردی سبب عدم انعطاف پذیری، ناسازگاری اجتماعی و درنهایت عدم موفقیت در زندگی خواهد شد. همچنین رفتار غیرمسئولانه موجبات رفتار خودخواهانه و اغتشاش در مناسبات اجتماعی را فراهم می­سازد.(MacLeod,2018; Voegtlin,2016) یکی از عواملی که می تواند مرتبط با مسئولیت پذیری باشد، رشد قضاوت اخلاقی می باشد. (Stams & Brugman,2006; Pasha, G., and Goodarzian,2006)

 در دورۀ نوجوانی مباحث ارزش­های اخلاقی و قضاوت­ها  به­صورت جدی مطرح می­شود و به­ مثابۀ پدیده­ای اجتماعی نقش اساسی در شکل­گیری، کنترل و پیش­بینی کنش­ها و گرایش­های افراد جامعه دارد. (Martin-Raugh,Kell,&Motowidlo,2016)

کلبرگ رشد اخلاقی را به سنین بالاتر از 12 سالگی نیز جریان داد. او رشد اخلاقی انسان ها را در شش مرحله طبقه بندی کرد و رشد اخلاق را موازی با رشد روانشناختی آنها دانسته است. کلبرگ نظریه رشد قضاوت اخلاقی خود را در سه سطح تبیین کرد : اخلاق پیش عرفی، متعارف و پس عرفی. از دیدگاه کلبرگ یکی از جنبه های مهم رشد آدمی درک ارزش های حاکم بر جامعه و سازگاری شدن با این ارزش ها است. مفهومی که کودکان از درست یا نادرست دارند، همراه با افزایش سن به روش جالبی تغییر می کند. کودکان کم کم درمی یابند که چه گفته ای دروغ است و چه فرقی بین قرض گرفتن و دزدی کردن وجود دارد. بروز نارسایی هایی در رشد اخلاقی ممکن است در سطح استدلال اخلاقی ارائه شده از جانب فرد تاثیر بگذارد.  (Jafari,Rhamani&Amirimajd,2016)در دوره نوجوانی یکی از جنبه های مهم شناخت اجتماعی در نوجوانان درک باورها و نیت های دیگران است. در این دوره بحث اخلاق و ارزش های اخلاقی به صورت جدی پیش از پیش مطرح می شود و نقش اساسی در شکل گیری، کنترل، گرایش های افراد و قبول مسئولیت در جامعه پیدا می کند. (Yaghoobi &Abdollahi Moghadam,2016)

از سوی دیگر مهارت های اجتماعی به عنوان یکی از روشهای افزایش مسئولیت­پذیری موجب می­شود که یادگیرنده خود را مسئول افزایش مهارت های اجتماعی خود بداند. یکی از مهمترین اهداف آموزشی دوران کودکی و نوجوانی توسعه مهارت های اجتماعی بوده است که بهبود این مهارت ها در کودکان و نوجوانان بر سلامت فردی، اجتماعی و موفقیت تحصیلی آنان اثرگذار است. مهارت های اجتماعی را به مهارتهای ارتباطی، مهارت جرأت ورزی، مهارت­های پرورش حس همکاری، مهارت­های خودگردانی، مهارت های درک اجتماعی، مهارت­های آشنایی با قوانین اجتماعی تقسیم کرده­اند  (Javaheri,2019)امروزه داشتن مهارت های، اجتماعي، رکن لازم و اساسي زندگي اجتماعي بوده و فقدان آن مي تواند باعث آسیب های فردی و اجتماعي در حیطه های متفاوت تحصیلي و حتي خانوادگي شود(Jangi,Afroz,Sangani,Asadzadeh&Delavar,2019)

کمبود مهارت هاي اجتماعی فرد را با مشکلاتی متعدد مواجه می سازد و باعث مشکلات و اختلالات رفتـــــاري می گردد و بر رشد شخصیت کودك و سازگاري وي با محیط تأثیر منفی می گذارد که این کاستی در مهارت هاي اجتماعی بیانگر پیش آینده اي بالقوه براي اختلالات روانشناختی است.(Segrin, & Taylor,2007)

بررسي­هاي متعدد نشان داده است كه عدم مهارت­هاي اجتماعي و كمبود مهارت­هاي اجتماعي در دانش­آموزان، مشكلات يادگيري را تشديد كرده، مانع پيشرفت تحصيلي دانش آموزان مي­شود و تاثير منفي بر كاركرد تحصيلي و شبکه­ی روابط آنان دارد.

(Ray&Elliot,2006;LaGreca&Stone,1990;Hyatt&Filler,2007;Moradi,&Sharifdaramadi,2015(

به علاوه نقص در مهارت­های اجتماعی این افراد باعث عدم سازگاری آنان در روابط بین فردی، مشکلات و اختلال­های رفتاری می­شود و بر رشد شخصیت و سازگاری آنان با محیط تأثیر منفی می­گذارد. این کاستی در مهارت­های اجتماعی، بیانگر پیشایندهای بالقوه برای اختلال­های روانشناختی و مشکلات رفتاری بیشتری است.(Nesayan A, Asadi Gandomani,2016) به نظر می رسد نتایج حاصل از این تحقیق می تواند صاحب نظران و متخصصان تعلیم و تربیت ، معلمان ، مديران ، دانش آموزان ، برنامه ريزان و مسئولان آموزش و پرورش و سایر افراد ذی ربط را در به دست آوردن دیدي کلی و ايجاد تصوير روشن از تاثير رشد مولفه های اخلاقی و نقش آن در افزایش مهارت- های اجتماعی و مسئولیت پذیری دانش آموزان یاری رساند.

با توجه به مطالب ذکر گردیده باید بیان داشت که پژوهش های انجام شده درباره موضوع مهارت های اجتماعی و رشد قضاوت های اخلاقی و اثر بالقوه آن بر مسئولیت پذیری دانش آموزان دوره متوسطه دوم بسیار محدود است و همچنین در اندك ادبیات موجود در این حوزه چارچوب نظری جامع و کاملی که مورد توافق همه باشد وجود ندارد. بنابراین مساله اصلی پژوهش حاضر این بوده که آیا مهارت­های اجتماعی بین رشد قضاوت اخلاقی و مسئولیت­پذیری دانش آموزان دوره متوسطه دوم شهر شیراز نقش واسطه­ای معنادار ایفا می کند؟

پیشینه پژوهش

کانیاز و اسلوبوسکی پلاسین (Kanyazev& Slobodskoj-Plusnin,2013) در پژوهش خود تحت عنوان بررسی اثر رشد قضاوت اخلاقی بر مهارت های اجتماعی به این نتیجه رسیده است که رشد قضاوت اخلاقی می­تواند تاحدی باعث بروز رفتارهای مثبت از جمله بهبود روابط و عواطف دانش آموزان شود.   

دانكن (Dancan,2013) نيز در پژوهش خود به اين اشاره مي كند كه: رشد قضاوت اخلاقی به دانش آموزان كمك مي كند تا روابط متقابل مثبت با ديگر دانش آموزان و والدينشان داشته باشند ، روابط اجتماعي موثر برقراركنند و از رفتارهاي مخاطره آميز پرهيز كنند.

ريز  (Rees,2018) در پژوهش خود با عنوان تاثیر رشد قضاوت اخلاقی بر مهارت های اجتماعی و کاهش بزهکاری نيز به اين نتیجه اشاره می کند كه رشد قضاوت اخلاقی موجب افزايش توانايي ها، فعالیت ها و بهبود رفتارهاي نوجوانان و در نتيجه كاهش بزهكاري مي شود.

وارونو (Varono,2019) در تحقیقی با عنوان رشد قضاوت اخلاقی بر مهارت های اجتماعی این نتیجه را حاصل می کند که رشد قضاوت اخلاقی موجب كاهش فساد در دانش آموزان مي گردد. دانش آموزاني كه در قضاوت های اخلاقی به اندازه کافی رشد دارند كمتر سراغ بزهكاري، نوشيدن مشروبات الكلي، مصرف مواد مخدر و ... مي روند.

پاشا و همکاران (Pasha & et al,2006)پژوهشی با عنوان بررسي رابطه سبک هاي هويت و رشد اخلاقي با مسووليت پذيري در بين دانشجويان دانشگاه پيام نور شهرستان انديمشک انجام دادند. نتایج نشان داد که بين سبک هاي هويت پيشرفته مهلت خواه و رشد اخلاقي با مسووليت پذيري دانشجويان رابطه مثبت وجود دارد اما بين سبک هاي هويت زودهنگام و آشفته با مسووليت پذيري دانشجويان رابطه منفي وجود دارد. همچنين از بين متغيرهاي سبک هاي هويت (پيشرفته، مهلت خواه، زودهنگام، آشفته) و رشد اخلاقي به عنوان متغيرهاي پيش بين، متغيرهاي سبک هويت آشفته، سبک هويت مهلت خواه، رشد اخلاقي و سبک هويت زودهنگام به ترتيب پيش بيني کننده براي مسووليت پذيري دانشجويان مي باشند و سبک هويت پيشرفته در پيش بيني کنندگي مسووليت پذيري دانشجويان نقشي ايفا نمي کند.

رحیمی و همکاران (Rahimi& et al,2015)پژوهشی با عنوان بررسي رابطه بين هوش اخلاقي و سرمايه اجتماعي با ميزان مسووليت پذيري دانشجويان انجام دادند. یافته ها نشان داد که ميانگين هر يک از مولفه هاي هوش اخلاقي، سرمايه اجتماعي و مسووليت پذيري، از ميانگين نظري (3) بيشتر است. بين هوش اخلاقي و سرمايه اجتماعي با مسووليت پذيري دانشجويان رابطه مثبت و معنادار وجود دارد.

مرشد سلوک، تقوایی و جهانگیری(Murshed Soluk& et al,2018)  پژوهشی با عنوان پیش بینی مسئولیت پذیری بر اساس هوش اخلاقی انجام دادند. نتایج نشان داد که هوش اخلاقی به صورت مستقیم، مسئولیت پذیری را پیش بینی می کند

شریعت باقری (Shariat Bagheri,2018)در تحقیقی با عنوان تاثیر آموزش مهارت های اجتماعی ارتباطی بر مسئولیت پذیری و سازگاری دانش آموزان، به این نتیجه رسیدند که آموزش مهارتهای اجتماعی ارتباطی به طور معناداری، باعث افزایش مسئولیت پذیری و سازگاری با مدرسه در دانش­آموزان می­شود. به عبارت بهتر با شرکت در جلسات آموزش مهارت­های اجتماعی ارتباطی، سطوح مسئولیت پذیری و سازگاری با مدرسه در دانش آموزان افزایش می­بابد.

خرمی (Khorami,2018) پژوهشی با عنوان بررسی رابطه بین رشد قضاوت اخلاقی با مسئولیت‌پذیری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان انجام داده است. نتایج نشان داد که بین مقیاس سوم، غیبت و تاخیر آزمودنی با معمای اخلاقی اول، بین عزت نفس در مقیاس چهارم با معمای اخلاقی سوم، بین نمره کل مقیاس چهارم با معمای اخلاقی اول، بین احساس تعلق و مسئولیت(تعهد بیرونی) و نمره کل مقیاس پنجم با معماهای اخلاقی، بین مسئولیت تعهد درونی با معمای اخلاقی اول رابطه معناداری وجود دارد. بین رشد قضاوت اخلافی با عملکرد تحصیلی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد.

رمضانی و زنگنه (Ramzani& Zanganeh,2019) پژوهشی با هدف اثربخشی آموزش مهارت های اجتماعی بر مسئولیت­پذیری اجتماعی، سازگاری اجتماعی و کفایت اجتماعی دانش آموزان ابتدایی انجام دادند. نتایج پژوهش نشان داد که آموزش مهارت های اجتماعی بر مسئولیت پذیری اجتماعی، سازگاری اجتماعی و کفایت اجتماعی دانش آموزان ابتدایی شهرستان فریدون کنار تأثیرگذار است و این آموزش ها اثربخشی بوده است.

حسینی و همکاران (Hoseini & et al,2020) در پژوهشی با عنوان فرهنگ، مسئولیت پذیری اخلاقی-  اجتماعی با رشد اخلاقی دانشگاه و جامعه و شناخت راهکارهای رشد اخلاقی نشان دادند که بین فرهنگ، مسئولیت پذیری اخلاقی-  اجتماعی و رشد اخلاقی دانشگاه و جامعه رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

روش پژوهش

پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و  از نوع پژوهش های توصیفی – همبستگی بوده است.

جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان سال سوم دوره متوسطه دوم شهر شیراز بود. به منظور انتخاب نمونه، با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای از میان نواحی چهارگانه آموزش و پروش شهر شیراز، ناحیه اول و از میان دبیرستانهای دوره متوسطه ی دوم این ناحیه بطور تصادفی ۵ دبیرستان و از هر دبیرستان یک کلاس سوم متوسطه و کلیه دانش آموزان آن کلاسها به عنوان نمونه انتخاب شد.

ابزار گردآوری داده ها شامل پرسشنامه مسئولیت­پذیری روانشناختی کالیفرنیا (1987)  که شامل 42 سوال است.

این پرسشنامه به منظور سنجش ویژگی هایی از قبیل وظیفه شناسی،احساس تعهد، سخت کوشی،جدیت، قابلیت اعتماد، رفتار مبتنی بر نظم و مقررات و منطبق بر احساس مسئولیت مورد استفاده قرار می گیرد. گاف  (Gof ,2020) پس از بررسی پژوهش های متعدد در مورد پرسشنامه روانشناختی کالیفرنیا نتیجه گرفت که دامنه ضرایب پایایی بازآزمایی و همسانی درونی هریک از میانه 52/0 تا 81/0 و میانه ضرایب اعتبار کلی آن نیز 70/0 است. ضرایب پایایی مقیاس بخش مسئولیت پذیری از طریق روش تنصیف و آلفای کرونباخ در پژوهش عسکری، عنایتی و روشنی  (Asgari,Enayati, and Asgari,Roshani.,2011) به ترتیب 70/0 و 81/0 و در پژوهش حمیدی و قیطاسی  (Hamidi & Gheitasi,2010) 50/0 و 55/0 به دست آمد. در بررسی دیگری، پایایی این آزمون در ایران از طریق روش بازآزمایی 81/0 بوده است.

ابزار دیگر پرسشنامه مهارت­های اجتماعی است که توسط ماتسون و همکاران (1983) طراحی شده است و دارای 56 سوال بوده و هدف آن سنجش مهارت های اجتماعی از ابعاد مختلف (مهارت های اجتماعی مناسب، رفتارهای غیر اجتماعی، پرخاشگری و رفتارهای تکانشی، برتری طلبی، اطمینان زیاد به خود داشتن، رابطه با همسالان)  است.

در پژوهش یوسفی و همکاران (Yousefi&et al,2002) روایی سازه این پرسشنامه مورد تأیید قرار گرفت و پنج عامل بدست آمد و همچنین پایائی پرسشنامه یا قابلیت اعتماد آن با استفاده از روش اندازه­گیري آلفاي کرونباخ محاسبه شد. معمولاً دامنه ضریب اعتماد آلفاي کرونباخ از صفر (0) به معناي عدم پایداري، تا مثبت یک (1+) به معناي پایائی کامل قرار می­گیرد و هر چه مقدار بدست آمده به عدد مثبت یک نزدیکتر باشد قابلیت اعتماد پرسشنامه بیشتر می­شود. آلفای کرونباخ برای نمره کلی مهارت های اجتماعی 86/0 به دست آمد.

و پرسشنامه رشد قضاوت های اخلاقی که این آزمون بین سالهای 1967 تا 1971 به وسیلۀ سینها و وارما ساخته شد و در سال 1998 نیز مورد تجدید نظر آنان قرار گرفت، در ایران توسط کرمی (Karami,2000) به فارسی برگردانده شده است و برای ارزیابی قضاوت اخلاقی دانش آموزان تدوین شده است.  این پرسشنامه دارای 50 سوال بوده و هدف آن ارزیابی قضاوت اخلاقی در افراد است. هر سوال تنها یک گزینه درست دارد.

در پژوهش مرعشی و همکاران  (Marashi & et al,2010) ،  با اجرا بر روی یک نمونۀ 60 نفری از افراد جامعۀ مورد بررسی، پایایی این آزمون معین شد .برای محاسبۀ ضریب پایایی از آلفای کرونباخ و تنصیف استفاده گردید که به ترتیب 61/0 و 62/0 به دست آمد. این ضرایب به طور نسبی رضایت بخش است. همچنین، برای تعیین روایی پرسش نامه، از دیدگاه صاحب نظران این حوزه استفاده شد.به همین منظور، پرسش نامه در اختیار چند تن از اساتید و متخصصان حوزۀ تعلیم و تربیت قرارگرفت که با صلاحدید آنان تعدادی از سؤالات اصلاح و در نهایت با استفاده از نظرات و پیشنهادهای آنان در ویرایش نهایی، آزمون با 35 سؤال برای اجرا آماده شد.

پس از تعیین حجم نمونه، و کسب مجوزهای لازم از اداره آموزش و پرورش، و پس از هماهنگی با مدیران دبیرستانهای تعیین شده از طریق فضای مجازی پرسشنامه های مربوطه در اختیار دانش آموزان قرار گرفت و  پس از ارایه رهنمون های لازم از طریق فایل صوتی و تصویری، پرسشنامه ها  تکمیل، گردآوری  و داده های آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و در دو سطح توصیف و استنباط بود. در سطح آمار توصیفی میانگین و انحراف معیار متغیر‌های پژوهش و در سطح آمار استنباطی از آزمون معنی‌داری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون ساده خطی و رگرسیون سلسله مراتبی به شیوه بارون و کنی استفاده شد.

 

 

یافته های پژوهش

فرضیه اول: قضاوت های اخلاقی به طور معناداری قادر به پیش بینی مهارت اجتماعی می باشد.

جهت آزمودن این فرضیه از روش تحلیل رگرسیون ساده استفاده شد که نتایج آن در جدول شماره 1 گزارش گردیده است.

جدول 1- نتایج تحلیل رگرسیون جهت پیش بینی مهارت اجتماعی از طریق قضاوت های اخلاقی 

متغیر ملاک	متغیرهای پیش‌بین	β	T	P	R	R2	F	Df	P
مهارت اجتماعی	قضاوت های اخلاقی	74/0	9/17	001/0	74/0	55/0	8/321	1،267	001/0

از نتایج آزمون تحلیل‌ رگرسیون جدول1 (01/0 > p  8/321=(267،1F() می‌توان استنباط کرد که بین متغیرهای پیش‌بین (قضاوت های اخلاقی) و متغیر ملاک (مهارت اجتماعی) رابطه خطی معنی‌دار وجود دارد و با توجه به سطح معناداری بتا و مجذور ضریب‌ همبستگی چندگانه که برابر با 55/0 است ، متوجه می شویم که حدود پنج و پنج درصد واریانس مهارت اجتماعی توسط قضاوت های اخلاقی در جهت مستقیم قابل پیش‌بینی است.

 

فرضیه دوم: قضاوت های اخلاقی به طور معناداری قادر به پیش بینی مسئولیت پذیری می باشد.

جهت آزمودن این فرضیه از روش تحلیل رگرسیون ساده استفاده شد که نتایج آن در جدول شماره 2 گزارش گردیده است.

جدول 2- نتایج تحلیل رگرسیون جهت پیش بینی مسئولیت پذیری از طریق قضاوت های اخلاقی 

متغیر ملاک	متغیرهای پیش‌بین	β	T	P	R	R2	F	Df	P
مسئولیت پذیری	قضاوت های اخلاقی	22/0	70/3	001/0	22/0	05/0	67/13	1،267	001/0

از نتایج آزمون تحلیل‌ رگرسیون جدول2 (01/0 > p  67/13=(267،1F( می‌توان استنباط کرد که بین متغیرهای پیش‌بین (قضاوت های اخلاقی ) و متغیر ملاک (مسئولیت پذیری) رابطه خطی معنی‌دار وجود دارد و با توجه به سطح معناداری بتا و مجذور ضریب‌ همبستگی چندگانه که برابر با 05/0 است ، متوجه می شویم که حدود پنج درصد واریانس مسئولیت پذیری توسط قضاوت های اخلاقی در جهت مثبت قابل پیش‌بینی است.

فرضیه سوم: مهارت اجتماعی به طور معناداری قادر به پیش بینی مسئولیت پذیری می باشد.

جهت آزمودن این فرضیه از روش تحلیل رگرسیون ساده استفاده شد که نتایج آن در جدول شماره 3 گزارش گردیده است.

جدول3- نتایج تحلیل رگرسیون جهت پیش بینی مسئولیت پذیری از طریق مهارت اجتماعی   

متغیر ملاک	متغیرهای پیش‌بین	β	T	P	R	R2	F	Df	P
مسئولیت پذیری	مهارت اجتماعی	24/0	13/4	001/0	24/0	06/0	05/17	1،267	001/0

 

از نتایج آزمون تحلیل‌ رگرسیون جدول3 (01/0 > p  05/17=(267،1F() می‌توان استنباط کرد که بین متغیرهای پیش‌بین (مهارت اجتماعی) و متغیر ملاک (مسئولیت پذیری) رابطه خطی معنی‌دار وجود دارد و با توجه به سطح معناداری بتا و مجذور ضریب‌ همبستگی چندگانه که برابر با 06/0 است ، متوجه می شویم که حدود شش درصد واریانس مسئولیت پذیری توسط مهارت اجتماعی در جهت مثبت قابل پیش‌بینی است.

 

فرضیه اصلی: مهارت اجتماعی در رابطه بین قضاوت های اخلاقی و مسئولیت پذیری نقش واسطه ای ایفا می کند.

جهت بررسی نقش واسطه ای مهارت اجتماعی در رابطه بین قضاوت های اخلاقی و مسئولیت پذیری از روش تحلیل رگرسیون به شیوه سلسله مراتبی و به شیوه بارون و کنی استفاده شد که نتایج آن در جدول شماره 4 گزارش گردیده است.

جدول4- نتایج تحلیل رگرسیون به روش بارن و کنی جهت تعیین نقش واسطه ای مهارت اجتماعی در رابطه بین قضاوت های اخلاقی و مسئولیت پذیری
متغیر ملاک	متغیرهای پیش‌بین	β	T	P	R	R2	F	Df	P
مسئولیت پذیری	قضاوت های اخلاقی	221/0	70/3	001/0	22/0	05/0	67/13	1،267	001/0
مسئولیت پذیری	قضاوت های اخلاقی	091/0	990/0	001/0	25/0	07/0	01/9	2،256	001/0
	مهارت اجتماعی	180/0	048/2	001/0

 

از نتایج آزمون تحلیل‌ رگرسیون در مرحله دوم جدول4 (01/0 > p  01/9=(256،2F() می‌توان استنباط کرد که بین متغیرهای پیش‌بین (قضاوت های اخلاقی و مهارت اجتماعی) و متغیر ملاک (مسئولیت پذیری) رابطه خطی معنی‌دار وجود دارد و با توجه به سطح معناداری بتا و مجذور ضریب‌ همبستگی چندگانه که برابر با 07/0 است ، متوجه می شویم که حدود 7 درصد واریانس مسئولیت پذیری توسط قضاوت های اخلاقی و مهارت اجتماعی قابل پیش‌بینی است.

 در این مرحله مقدار ضریب تعیین از 5 درصد در مرحله اول به 7 درصد در مرتبه دوم می رسد به عبارتی با اضافه شدن متغیر مهارت اجتماعی به قضاوت های اخلاقی به عنوان متغیرهای پیش بین 2 درصد به قابلیت پیش بینی متغیرهای پیش بین افزوده شده و این نشان دهنده نقش واسطه گری معنی دار مهارت اجتماعی در رابطه بین قضاوت های اخلاقی و مسئولیت پذیری می باشد.

 

طبق جداول 1 الی 4 نمودار مسیر متغیرها به شرح زیر است:

 

 

24/0

74/0

 

22/0

 

 

 

 

جدول5-اثر مستقيم، غيرمستقيم و كل متغیرها

اثر متغیرها	اثر مستقيم	اثر غير مستقيم	اثر كل
از روی قضاوت های اخلاقی بر روی مسئولیت پذیری	22/0	21/0	43/0
از روی مهارت اجتماعی بر روی مسئولیت پذیری	24/0	-----	24/0
از روی قضاوت های اخلاقی بر روی مهارت های اجتماعی	74/0	-----	74/0

 

 

بحث و نتیجه گیری

هدف از پژوهش حاضر نقش واسطه ای مهارت های اجتماعی در رابطه بین رشد قضاوت اخلاقی و مسئولیت پذیری دانش آموزان دوره متوسطه دوم شهر شیراز بود.نتایج حاصل از روش تحلیل رگرسیون ساده گویای آن است مهارت اجتماعی توسط قضاوت های اخلاقی در جهت مستقیم قابل پیش‌بینی است. این یافته پژوهشی با نتایج حاصل از تحقیق (Kanyazev&Slobodskoj-Plusnin,2013), (Dancan,2013) (Rees,2018) (Varono,2019) در یک راستا قرار می گیرد.

در تبیین این یافته می توان اذعان کرد که افراد دارای قضاوت اخلاقی دارای تفکر مثبت، روابط میان فردی موثرتری دارند و تصمیمات آنها از کیفیت بالایی برخوردار است و در گردآوری و استفاده از اطلاعات توانایی بالایی دارند. چنین افرادی با آگاهی از ظرفیت ها و نقاط مثبت و منفی خود، سعی در رفع آنها نموده و این امر آنها را نسبت به ارتباط با دیگران مشتاق تر می نماید.

رعایت اصول اخلاقی و به کارگیری صحیح مهارت های اجتماعی در حفظ سلامت جوامع نقش فوق العاده مهمی دارد و عدم رشد تکامل اخلاقی و اجتماعی افراد جامعه، باعث تولید افرادی رقابت جو و از خود بیگانه است که ذهنی مصرف کننده دارند و فقط به خود در جهت برتر شدن می اندیشند و به احتمال زیاد رفتارهای آنها به نفع و ضرری که نصیب آنها می شود، بستگی داشته و به مصالح اجتماعی نمی اندیشند.

دیگر نتایج حاصل از روش تحلیل رگرسیون ساده گویای آن است که مسئولیت پذیری توسط قضاوت های اخلاقی در جهت مثبت قابل پیش‌بینی است. این یافته پژوهشی با نتایج حاصل از تحقیق (Pasha & et al,2006) و ((Khorami,2018 در یک راستا قرار می گیرد.

در تبیین کلی این یافته ها می توان گفت که قضاوت اخلاقی عامل اساسی در فرایند تصمیم گیری اخلاقی است و مقدم بر قصد و رفتار اخلاقی است. مطالعه ی نحوه ادراک و عوامل اثرگذار بر درک جنبه های اخلاقی موضوعات از آن جهت اهمیت دارد که شیوه پردازش مسائل اخلاقی، در نهایت تعیین کننده تصمیم و رفتار افراد در موقعیت های مختلف است؛ به عبارت دیگر، توانایی تشخیص و ارزیابی موقعیت های پیچیده اخلاقی در زمان تصمیم گیری پیش نیاز رفتار اخلاقی است. تمرین و بهبود قضاوت های اخلاقی، نگرش فرد را نسبت به مسئولیت هایی که به وی محول می شود تغییر داده و او را مسئولیت پذیر بار می آورد.

یافته ها نشان داد که مسئولیت پذیری توسط مهارت اجتماعی در جهت مثبت قابل پیش‌بینی است. این یافته پژوهشی با نتایج حاصل از تحقیق  (Ramezani & Zanganeh,2019) در یک راستا قرار می گیرد.

در تبیین کلی این یافته ها می توان گفت مهارت اجتماعی افراد را قادر می سازد به نحوی رفتار نمایند که دیگران وی را با کفایت تلقی نمایند. این مهارت ها توانایی های لازم جهت انجام رفتارهای هدفمند و موفقیت آمیز محسوب می گردند.

بهترین دوران برای یادگیری مهارت های اجتماعی، دوران مدرسه است. در این دوران است که فرد به توسعه تعاملات اجتماعی با معلمان و دیگران می پردازد. یک فرد بخش عمده دوران بیداری خود، از سن شش تا هجده سالگی را به عنوان دانش آموز در مدرسه می گذراند. پس از خانواده و گروه همسالان، مدرسه یکی از مهم ترین عوامل جامعه پذیری افراد است.در مدرسه است که الگوهای اجتماعی کننده متنوعی از جانب همکلاسان، مسئولان مدرسه و گروه های دانش آموزی، قدرت انتخاب و آزادی عمل بیشتری برای فرد ارائه می شود و فرد خود را بیشتر مسئول اموری که انجام می دهد می بیند. اهمیت مهارت هاي اجتماعی تا جایی می باشد که در صورت عدم کسب آن، فرد دچار مشکلات روانشناختی مانند احساس تنهایی، اضطراب اجتماعی، افسردگی، حرمت خود پایین، عدم موفقیت  هاي تحصیلی و عدم مسئولیت پذیری می شود.

یافته ها گویای نقش واسطه گری معنی دار مهارت اجتماعی در رابطه بین قضاوت های اخلاقی و مسئولیت پذیری می باشد. این یافته پژوهشی با  نتایج حاصل از (Rees,2018) ((Khorami,2018 و (Ramezani&Zanganeh,2019) در یک راستا قرار می گیرد.

در توجیه این فرضیه به طور کلی می توان بیان داشت قضاوت های اخلاقی بستر و زمینه ای جهت مهارت های اجتماعی فراهم نموده و مهارت های اجتماعی نیز به نوبه خود منجر به مسئولیت پذیری افراد می شود؛از طرفی انسان موجودی اجتماعی بوده و نیازمند برقراری روابط با دیگران می باشد، طوری که بسیاری از نیازهای متعالی و شکوفایی استعدادها و خلاقیت هایش از طریق تعامل بین فردی و ارتباط اجتماعی ارضا می شود. علاوه بر این، رشد اجتماعی مهمترین جنبه زندگی هر شخصی می باشد و به نوبه خود منجر به ارتقاء رشد هوشی و سایر جنبه های رشد شخصی می شود. از این رو، کسانی که در حوزه های اجتماعی شکوفا شده اند به سطحی از توانایی در روابط اجتماعی دست یافته اند که به راحتی می توانند با زندگی و مردم سازگارتر و مسئولیت پذیرتر شوند.

یکی از جنبه های مهم رشد انسان، فرایند اجتماعی شدن اوست. انسان به عنوان موجودی اجتماعی همواره ناگزیر است که با دیگران روابط متقابل داشته باشد. از طریق رفتار اجتماعی است که افراد شخصیت خود را می سازند و شیوه های زندگی جمعی و دانش، مهارت و الگوهای رفتاری لازم را کسب می کنند. از طرفی به نظر می رسد که برقراری و حفظ یک ارتباط سالم و مستمر نیز مستلزم داشتن مهارت های اجتماعی و ارتباطی بخصوص است که باید آن ها را مورد توجه و بررسی قرار داد. نقش و جایگاه مهارت های اجتماعی از آنجاست که دانش آموز می تواند مهارت های لازم برای برقراری ارتباط مناسب با دیگران را کسب کند، با مقررات اجتماعی (خانه، مدرسه، اجتماع و محیط کار) آشنا شود، مسئولیت های ساده را بپذیرد تا بتواند ضمن شرکت در فعالیت های اجتماعی، نیازهای خود را حتی الامکان برآورده سازد. در کنار رفع نیازهای خود، توجه به نیازهای دیگران و تقویت مسئولیت پذیری نیز یکی دیگر از اهداف مهارت های اجتماعی است.

مسئولیت پذیری اجتماعی نیز از مهم ترین و هدفمندترین بخشهای تربیت آدمی است که اثرات آن را به گونه ای همه جانبه می توان در زندگی انسان ها و در ابعاد مختلف فکری، اجتماعی، مذهبی، هنری و اخلاقی آن ها مشاهده کرد.

پیشنهادهای پژوهش

به منظور کاربردی تر شدن نتایج این پژوهش می توان پیشنهادهای زیر را ارایه داد:

 1- مسئولين آموزش و پرورش به رشد قضاوت اخلاقي اهمیت داده و با برگزاري کارگاه ها و جلسات آموزشي اخلاقی در پي ارتقاي اين متغير نيز باشند.

2-  برگزاری کارگاه های اجتماعی جهت تقویت مهارت های اجتماعی دانش آموزان.

3- از آنجايي که قضاوت اخلاقي عنصر مهمي در پيشرفت و تعالي دانش آموزان مي باشد بايد مسئولين و معلمان مدارس به فکر تمهيداتي براي رشد اين مقوله دانش آموزان باشند و با توجه به تاثير گذاري این متغیر بر مسئولیت پذیری پيشنهاد مي شود هر ساله در مدارس به آموزش قضاوت اخلاقی پرداخته شود.

4- کلاس های ضمن خدمت آموزشی مناسب برای آموزش رشد قضاوت های اخلاقی و مسئولیت پذیری برای معلمان مدارس توسط آموزش و پرورش تنظیم شود.

 

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش

1- رعایت صداقت و امانت علمی

2-  عدم استفاده از منابع فاقد اعتبار

3-  استفاده از دیدگاههای متخصصان

4 -  رعایت صداقت در تجزیه وتحلیل نتایج

5-  رعایت اصل راست گویی در تدوین گزارش پژوهشی

حامی مالی

هزینه­های مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شد.

تعارض منافع

نویسندگان در ارتباط با نگارش این مقاله به طور کامل اخلاق نشر را رعایت و از ، سوء رفتار ، جعل داده‏ها و یا ارسال و انتشار دوگانه ، پرهیز نموده اند و منافعی تجاری در این راستا وجود ندارد. مورد دیگر اینکه این اثر قبلا در جای دیگری منتشر نشده و همزمان به نشریه دیگری ارائه نگردیده است.

 

References

1.Asgari, P. & Enayati, M., & Asgari, M., & Roshani, Kh. (1390). Relationship between responsibility, risk-taking and excitement with type D. Thought and behavior in clinical psychology (thought and behavior)), 5 (20), 17-24. (In Persian)

2.Baqerpour, M; Doji, A.(2020). The Significant Relationship between Environmental Life and Citizenship Behavior and Mediation of Student Responsibility, Quarterly Journal of Law Enforcement Education, 8 (3), 67-85. (In Persian)

   3.Escartí, A., Wright, P. M., Pascual, C., & Gutiérrez, M. (2015). Tool for Assessing Responsibility-based Education (TARE) 2.0: Instrument revisions, inter-rater reliability, and correlations between observed teaching strategies and student behaviors. Universal Journal of Psychology, 3(2), 55-63.

4.etemadi F, jafari harandi R. (2020).The Effectiveness of Training Spiritual Intelligence on Responsibility among the Junior High School Female Students in Qom in School Year 2019-2020. Qaiie, 5 (3) :7-32 (In Persian)

5.Hamidi, F;Gheitasi,m. (2011) Comparison of perfectionism, procrastination and responsibility in students of teacher training centers in Ahvaz by gender. Women and Family Quarterly, 6 (18), 158-188 (In Persian)

6.Hasirchaman, A., Shakerinia, I., Sadeghi, A. (2018). Relationship Between Communication Skills, Responsibility and Emotional Regulation with Mental Health at the Empeloee of Melli Bank. Career and Organizational Counseling, 10(34), 23-43. (In Persian)

7.Jafari, A., Ramani, H., Amirimajd, M. (2016). The prediction of moral judgment in talent and non-talent female students of elementary schools based on individual-family values and self- concept. Research in Cognitive and Behavioral Sciences, 6(2), 65-80. doi: 10.22108/cbs.2016.20995 (In Persian)

8.Jangi, P., Afroz, G., Sangani, A., Asadzadeh, H., Delavar, A. (2019). Examining the Role of Spiritual Intelligence, Social Skills and Creativity in the Relationship between the Students' Birth Order with Academic Achievement. Educational and Scholastic studies, 8(1), 219-236. (In Persian)

9.Javaheri,F. (2019). A review of the content analysis of the sixth grade elementary social studies textbook in terms of 7 social skills in the academic year 1399-1399, Journal of Applied Studies in Social Sciences and Sociology, 2 (5), 38-31 (In Persian)

10.Kanyazev, G. G., & Slobodskoj-Plusnin, J. Y. (2007). Behavioral approach system as a moderator of emotional arousal elicited by reward and punishment cues. Personality and Individual Differences, 42, 49-59.

  11.MacLeod, J. (2018). Professional Responsibility in an Age of Alternative Entities, Alternative Finance, and Alternative Facts. Transactions: The Tennessee Journal of Business Law. 19(1), 227-259.

12.Moradi , R.; Sharifidaramadi,P. (2015). The Effect of Multimedia Social Skills Training on Social Skills Development of Second Grade Female Deaf Students in Middle School Print Persian Abstract Author(s):, Researches of Cognitive and Behavioral Science, 4(2), 131-144. magiran.com/p1378996  (In Persian)

13.Murshed Soluk, Baharak; Taqvaee, Davood and Jahangiri, Mohammad Mehdi. (1397). Predicting responsibility based on moral intelligence in nurses. National Conference on New World Achievements in Education, Psychology, Law and Socio-Cultural Studies. (In Persian)

14.Nesayan A, Asadi Gandomani R.(2016). Research Paper: Effectiveness of Social Skills Training on Behavioral Problems in Adolescents with Intellectual Disability. Jrehab, 17 (2) ,158-167 (In Persian)

15.Norouzi, M., pourghaz, A., Marziyeh, A. (2021). The Role of mediating perfectionism in relationship goal orientation with students' responsibility. Journal of Educational Psychology Studies, 17(40), 154-177. doi: 10.22111/jeps.2020.5841 (In Persian)

16.Pasha, G., and Goodarzian, M. (2006). The relationship between identity styles and moral growth with responsibility in students. New Findings in Psychology (Social Psychology), 2 (8), 87-99. (In Persian)

17.Rahimi, H., and Madani, S., and Mohammadian, A. (2015). Investigating the Relationship between Moral Intelligence and Social Capital with Students' Responsibility (Case Study: Kashan University). Culture in Islamic University, 5 (1 (14 consecutive)), 101-125 (In Persian)

18.Ramezani, M and Zanganeh, F. (2019). The effectiveness of social skills training on social responsibility, social adjustment and social adequacy of elementary students. Fifth International Conference on New Research Achievements in Social Sciences, Educational Sciences and Psychology. (In Persian)

19.Rees Danial and others .(2018). Birth order And Participation in school sports and other Extracuricular Activities .Economic of Education Review, 2 (3), 273-354.

   20.Schulz-Hardt, S., Thurow-Kröning, B., & Frey, D. (2009). Preference-based escalation: A new interpretation for the responsibility effect in escalating commitment and entrapment. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 108(2), 175-186.

   21.Segrin, C., & Taylor, M. (2007). Positive interpersonal relationships mediate the association between social skills and psychological well-being. Personality and individual differences, 43(4), 637-646.

22.Shariat bagheri, M. (2018). The effect of teaching socio-communicative skills on accountability and adaptation with school in students. Psychological Methods and Models, 9(32), 203-220. (In Persian)

   23.Voegtlin, C. (2016). What does it mean to be responsible? Addressing the missingresponsibility dimension in ethical leadership research. Leadership. 12(5), 581-608.

   24.Yaghoobi, A., Abdolahi moghadam, M. (2016). Investigating the relationship between moral reasoning and moral behavior in adolescents mediated by social cognition theory. Journal of School Psychology, 5(2), 167-182. (In Persian)

 

 

---

[1] . Responsibility

---