Subject Areas :
amir reza mahdvyan 1 , افسانه صابر گرگانی 2 * , اصغر شریفی 3
1 - PhD Student, Department of Curriculum, Roudehen Branch, Islamic Azad University, Roudehen, Iran.
2 - عضوهیئت علمی دانشکده علوم تربیتی و مشاوره مدیریت وحسابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن
3 - استادیار/دانشگاه آزاد اسلامی
Keywords:
Abstract :
آخش، سلمان (1398) طراحی و اعتبار بخشی برنامه درسی دوره پیش دبستان فصلنامه مطالعات پیش دبستان سال دوم شماره هشتم
آرام فرد، منصوره (1394) راههای پرورش خلاقیت در کودکان انتشارات مدرسه
بدخشان، سعید و جباری، کامران (1397) بررسی اثربخشی آموزش های پیش دبستانی مکتب القران بر مهارت های اجتماعی دانش آموزان شهرستان میاندواب، فصلنامه مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، 31-48: (1) 3
پسندیده، نسرین و سبزه، بتول (1401) تاثیرآموزش های پیش دبستانی بر میزان احترام به خود دانش آموزان پایه اول ابتدایی، علوم
توشه جولنگرودی، فاطمه (1401) عوامل موثر شکل گیری هویت ایرانی-اسلامی در دانش آموزان دوره پیش دبستانی، کنکاشی بردیدگاه معلمان، نشریه جستارنامه فرهنگ و هنر اسلامی، پاییز شماره 3، ص75-65.
سعادتمند، زهره و سرلک، ناهید (1393) برنامه درسی آموزش و پرورش پیش دبستان، اصفهان، چاپ دوم
سعادتمند، زهره و لیاقتدار، محمد جواد و صادقیان، زهرا (1391) نیاز سنجی برنامه درسی دوره پیش دبستانی تحت نظر آموزش و پرورش از دیدگاه مدیران و مربیان شهر اصفهان، پژوهش در برنامه ریزی درسی، سال 9، دوره2، شماره 8 (پیاپی35) 132-145
سیف، علی اکبر (1399) روان شناسی پرورشی نوین (روان شناسی یادگیری و آموزش) تهران، انتشارات دوران
طلایی، ابراهیم و بزرگ، حمیده (1394) تبیین ضرورت تربیت اوان کودکی (پیش دبستان) مبتنی بر سنتز پژوهی شواهد تجربی معاصر، تعلیم و تربیت، شماره122
مظاهری تهرانی، مهدی.دیاریان، محمد مسعود. جوادزاده شهشهانی، فاطمه (1402) اثبخشی آموزش والدگری امید محور برخودکارآمدی والدینی مادران کودکان پیش دبستانی نشریه دانش وپژوهش در روان شناسی کاربردی، بهار، شماره9 ص98-80
مفیدی، فرخنده و علاقه بند، علی (1395) آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستان (رشته علوم تربیتی) انتشارات دانشگاه پیام نور
ملکی، حسن و شاملی، عباسعلی و شکراللهی، مهدی (1390) تربیت عبادی کودکان، فصلنامه اسلام و پژوهش های تربیتی، سال سوم، شماره 1
ولی الهی.روحیه، صفرنواده.مریم، سلیمی زمرقندی.مرتضی (1401) اثربخشی شعرخوانی برگنجینه لغات وحافظه کودکان مقطع پیش دبستانی آموزش و پرورش منطقه6 تهران نشریه پیشرفت های نوین در روان شناسی علوم تربیتی آپ شماره2ص637-148.
Aslan, Davut (2023) . An evaluation of the effectiveness of a dialogic reading programme in developing the home literacy environment, language and early literacy skills of preschoolers in low socioeconomic status families.https://etheses.whiterose.ac.uk/32431/.
Hardy,L.king(2010)Fundamental morement skils among preschool.13(5)503-508.
K. Peterka. Tekavc, Janja (2023) Pomen prepoznavanja in odkrivanja nadarjenih otrok v predšolskem obdobju. Significance of identifying and detection of gifted preschool children.
Katya (2023) investigating how educators react to children's distress in preschool.
Lombardi,d.,Janelle M.B.,Ellit,s. B., shondricka,B. (2018) .scaffolding scientific thinking : students’ evaluations and judgmentsduring earth.
Waddington, Owen (2023) Recognising wrongdoing: Young children's reasoning about morality.
Wheatcroft, Rebecca (2023) An examination of the role of parental cognition in the relationships .between parental anxiety and child anxiety.
| فصلنامه « پژوهشهاي برنامه ريزي درسي و آموزشی» واحد چالوس سال چهاردهم، شماره سوم، پاییز 1403 – صفحات 141-115 |
شناسایی مولفه های الگوی فعالیت های تربیتی در دوره پیش دبستان با روش سنتز پژوهی
به منظور ارائه مدل
امیررضا مهدویان1، افسانه صابر گرکانی 2، اصغر شریفی 3
تاریخ دریافت: 15/06/1403 تاریخ پذیرش:01/12/1403
این پژوهش با هدف ارائه مدل قعالیت های تربیتی در دوره پیش دبستان با تاکید بر محتوا و فعالیت با روش تحقیق کاربردی از نوع کیفی انجام گردید. در رویکرد کیفی براساس روش سنتز پژوهی از نوع قیاسی و مدل کلاین به کشف شاخص ها و مولفه های فعالیت های تربیتی در دوره پیش دبستانی استفاده شد. شرکت کنندگان در رویکردکیفی شامل 15نفر از متخصصان رشته برنامه ریزی درسی، روانشناسی و متخصصان حوزه آموزش و پرورش به صورت هدفمند از مربیان پیش دبستانی شرق استان تهران در سال ۱۴۰۲-۱۴۰۱ بودند که به روش خوشه ای چند مرحله ای و از بین افراد جامعه آماری انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات در رویکرد کیفی بر اساس کدگذاری، پرسشنامه محقق ساخته، می باشد. در رویکرد کیفی به منظور افزایش روایی و پایایی پرسشنامه، در روایی از ضریب لاوشه، سه سویه سازی و دوکدگذاری (ضریب توافق کاپا) استفاده گردید. ابزار گردآوری در رویکرد کمی در روایی ظاهری بصورت محتوایی و سازه و در پایایی با استفاده از روش آلفای گرونباخ مورد تایید قرار گرفت. نتایج پژوهش در رویکرد کیفی و مفاهیم استخراج شده از مقالات تعداد ۹۳۹ کد شناسایی شد که به کدهای هم دسته تبدیل شدند. نهایتا کدهای جایگزینی انتخاب گردید که۱۱۰ مولفه در قالب ۱۱۰ گویه و ۹ مولفه مدل کلاین دسته بندی گردید. در نتیجه بر اساس نتایج حاصل از پژوهش هریک از عامل های پرسشنامه طراحی شده فعالیت های تربیتی دوره پیش دبستانی از اعتبار قابل قبول برای یک مدل تربیتی در دوره پیش دبستانی برخوردار بودند.
واژگان کلیدی: فعالیت های تربیتی، دوره پیش دبستان، سنتزپژوهی، آموزش های تخصصی.
1- دانشجوی دکتری، گروه برنامه درسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.
2- استادیار، گروه برنامه درسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.
3- استادیار، گروه برنامه درسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.
مقدمه:
یادگیری، اولین فرآیندی است که با شیوه های مختلف توسط مربیان و آموزگاران در طول دوره حیات، تداوم دارد تا جایی که اسلام آن را از بدو تولد تا ممات می‌داند. پرورش و تربیت در کنار آموزش، که غایت اصلی رشد انسانی است، در این دوران صورت می‌گیرد و در یک رابطه لازم و ملزومی، زیست بشری را تسهیل می‌نماید. کودکی، شاید مهمترین و اثربخش پذیرترین دوران زندگی یک فرد می‌باشد و لزوم آموزش در همین مقطع کودکی است. اکثر کشورهای جهان، آموزش پیش از دبستان را به عنوان یک اصل مهم و همگانی برای همه واجدین شرایط لازم دانسته تاجایی که دربرخی کشورها به صورت اجباری برنامه ریزی و سیاست گذاری کرده اند. (طلایی و همکاران 1394)
اعتقاد بر این است شاکله شخصیت انسانها در شش سال اول زندگی قوام می‌یابد و این آموزش ها در مراحل بعدی در مسیر تکامل بیشتری قرار می‌گیرد. اهمیت این مسئله باعث می‌شود تا تعلیم و تربیت کودک در پیش دبستان با نگاه تحقیقی دیده شود؛ بدین لحاظ این مقطع از زندگی کودک از حیث تعلیم و تربیت بیش از پیش مورد توجه مسئولان و اندیشمندان تربیتی قرار گیرد. از دیگر جنبه‌هایی که توجه مسئولین و مربیان را به آموزشهای تربیتی معطوف می‌سازد، مقطع اول دوره آموزشی انسان است. بسیاری از اندیشمندان تربیتی مراکز پیش دبستانی، چه دولتی باشند و یا غیر دولتی، مسئول مراقبت و فرآیند یادگیری کودکان در ابعاد مختلف می‌باشند. (آرام فرد1394) .
این ابعاد زندگی کودک شامل: بعد زیستی، روانی، اجتماعی، تقویت عزت نفس وکرامت کودک به همراه فراهم آوردن فرصتها و تجارب یادگیری متنوع برای آنهاست. پیش دبستانی برنامه ای برای تربیت دوران کودکی است که در آن کودکان یادگیری و تربیت را با بازی در برنامهای که توسط بزرگسالان آموزش دیده حرفهای اجرا می‌شود، ترکیب می‌کنند. تأکید بیشتر مربیان پیش دبستانی بر روی تربیت و یادگیری و پیشرفت کودکان است تا والدین را قادر به کار یا انجام فعالیت های دیگر نماید. این فعالیت های تربیتی کودکان، متفاوت از مراقبت های روزانه آنها هستند. این دوره کودک را فقط برای زندگی آینده آماده نمی کند، بلکه جنبهای از زندگی را به وجود می‌آورد که فرد باید در آن تحول یابد؛ بنابراین، اگر یکی از اهداف بلند مدت تعلیم و تربیت آماده کردن کودک برای قبول تغییرات سریع اجتماعی باشد، باید آنها را با ذهنی باز، منعطف و توانا برای ترکیب کردن نوین اطلاعات پرورش داد؛ یعنی آن ها را به انسانی با تربیت خلاق تبدیل کرد. (لومباردی و همکاران، 2018)
روشهای تربیتی والدین اثرات طولانی بر رفتار، انتظارات و در نهایت برشخصیت افراد در آینده دارند. والدینی وجود دارند که اجازه نمی دهند کودک ابراز وجود کنند و مانع بروز هیجانات و احساسات درونی کودک می‌شوند و در نتیجه این کودکان درآینده افرادي روان آزرده، مضطرب و پریشان و افسرده خواهند شد. در حقیقت دیرزمانی است که معلوم شده برخی از گرایشهاي تربیتی والدین با پیدایش رفتارهاي غیر انطباقی کودکان رابطه دارد. پژوهشهاي بسیاري که در زمینه چگونگی برخورد والدین با کودکان و روشهاي اظهار نظر کودک بیان شده است، بی شک همۀ اولیاء و مربیان و علاقه مندان به امر تعلیم و تربیت بر این باورند که کودکان باید همگی از امکاناتی مشابه و در یک سطح عمومی برای تربیت برخوردار باشند تا بتوانند نقش خود را در جامعه پیدا نموده و برای زندگی آینده خود را آماده نمایند. چنانچه والدین و در سطح کلان تر، برنامه ریزان و تصمیمگیران اجتماعی، خواهان افرادی توانمند باشند، بایستی از همین دوران کودکی به نیازهای آنان و روشهایی که آنها را به این هدف می‌رساند بپردازند. کودکان امروز نسبت به گذشته با ذهنی پذیرا و آمادۀ تربیت هستندتا در دست مربیان تعلیم وتربیت، فردای بهتری برای کودکان رقم بخورد.هرچند روشهاي تربیتی والدین نیز اثرات طولانی بر رفتار، انتظارات و درنهایت بر شخصیت افراد در آینده دارند. (بدخشان و همکاران 1397)
کوششها و تحقیقات فراوان دانشمندان معروفي مانند روسو1، پستالوزی2، مونته سوری 3، دیوی4، پیاژه5 و فروبل6 و الگوهای آموزشي رجیو امیلیا7، بانک استریت8، والدروف9، اسکوپ10 و افراد دیگر نیز مؤید این مطلب است که تجارب سالهای اولیه ی هر کودک در چگونگي تشکیل شخصیت و کمال نهایي وی بينهایت تأثیرگذار است. اهمیت این تحقیقات زمانی آشکار می‌شود که بدانیم در بسیاری از مواقع، خانواده وظیفه خود را بدلیل آشنا نبودن با مسائل تربیتی و شیوه های آموزشی به خوبی ایفا نمی کـند .این گونه رفتارها به دلیل کم سوادی، فقر فرهنگی، بروز مشکلات اقتصادی، دور بودن والدین از محیط خانه، مشکلات و گرفتاری های تامین نیازمندی های زندگی، از هم گسیختگی خانوادگی و موارد بیشماری بوجود می‌آید. اینجاست که مراکز پیش دبسـتانی بایـد کمبودهای آموزشی، تربیتی و عاطفی کودکان را جبران کند. به گفته هاردی11، پیش دبستان، برنامهای است که تجربیات آموزش تدارک دیده شده و هدف آن کمک کردن به رشد کودکان ۵-۲ ساله است. (هاردی، ۲۰۱۰)
پیش دبستانیها متکفل به اجرای دودسته آموزش برای کودکان می‌باشند. دسته اول، آموزش هایی است که جنبه بینشی و نگرش کودکان را به دانسته های مورد نیاز تعلیم میدهند و دسته دوم، آموزش هایی است که رفتارهای کودک را با انجام برنامه هایی نظیر بازی و انتقال مفاهیم، عادت پذیری، کارهای هنری، آموزش موسیقی و شعر، مباحث اخلاقی و اعتقادی جهت می‌دهد تا عادت ها و رفتارهایی چون راستگویی، امانت داری، احترام به مقدسات، هنجارهای دینی، الگوهای اعتقادی، رفتارهای اجتماعی، کارهای جمعی وگروهی و نظیر آن را در کودک پرورش دهد. آنچه در نظامهای آموزشي، به ویژه توسط مسئولین آموزش وپرورش، مدیران مدارس و مربیان آموزشي و حتي والدین مي توان مشاهده کرد این است که علیرغم پذیرفتن اینکه سالهای اولیه زندگي کودک از اهمیت خاصي برخوردار است، هر یک از آنها با اتخاذ برنامههای نامربوط به نحوی از انجام وظیفه اصلي تربیتي شانه خالي ميکنند و درباره ی رهایي از مرحلهی وابستگي فکری به مرحله استقلال و کمال قدمی برنمي دارند. (مفیدی1393)
آموزش پیش از دبستان در ایران طی سال های اخیر از یک برنامه تربیتی صحیح و علمی برخوردار نبوده و در هر یک از مراکز مربوطه در کشور به صورتی خاص و طبق ذوق و سلیقه شخصی نهادهای مختلف اداره گردیده است. عدم تناسب برنامه های تربیتی پیش از دبستان با نیازهای کودکان، عدم توجه به نیروی انسانی به ویژه مربیان، یکپارچه نبودن مدیریت مراکز پیش دبستانی، نبودن سند برنامه درسی مستقل و عدم سرمایه گذاری نظام تعلیم و تربیت در این دوره از مهم ترین معایب دوره پیش از دبستان ایران است. (آخش و همکاران، ۱۳۹۵)
عوامل تاثیر گذار در پایین آوردن نرخ بهره وری و اثربخشی مراکز پیش دبستانی که با عدم هماهنگی در موضوعات سبب فردی نگری گردید،عملا این مراکز را با مشکل کارکردی مواجه ساخت؛ بطوری که خانواده ها معمولا بدنبال یافتن مراکز مطمئن تر جهت سپردن کودکان خود هستند. این عوامل عبارتند از: تنوع مراکز پیش دبستانی و اداره آنها توسط آموزش و پرورش و اداره بهزیستی، برنامه های تربیتی و آموزشی متنوع و مختلف، کادر کمتر آموزش دیده و بی تجربه، عدم آموزش های ضمن خدمت، برنامه ریزی و متون آموزشی تربیتی غیر یکسان در سراسر کشور و محیط های آموزشی تربیتی فاقد استاندارد لازم جهت تربیت بهتر کودکان. با توجه به تنوع برنامه های تربیتی و نبود یک الگوی عملی و اجرایی در یکسان سازی رفتارهای تربیتی در مراکز پیش دبستانی و نیز عدم تناسب توان مربیان پیش دبستان و مراکز مربوطه با نیاز سنی کودکان، موجب دغدغه محقق در دستیابی به الگوی اجرایی یک مدل هدفمند برای جهتدهی محتواها و فعالیت های تربیتی در آن مدل شده است. با این حال در کشور ایران با توجه به تأکید اسناد بالادستی و ضرورت این دوره و نیز به منظور آغاز یک حرکت جدی و منسجم جهت تهیه برنامه آموزشی تربیتی نظام مند، سازمان یافته، جامع، هماهنگ و هدف دار، متناسب با فرهنگ و روحیه حاکم بر جامعه ایران برای آموزش و تربیت دوره پیش از دبستان، گام های اساسی باید برداشته شود..
تنوع برنامه های اجرایی تربیتی مراکز پیش دبستانی، عدم تمرکز آموزش های تخصصی ویژه پیش دبستانی ها برای مربیان، استاندارد نبودن مراکز آموزشی، اختلاف و گوناگونی در فضاهای آموزشی و عدم تناسب برخی مراکز با نیاز کودکان، از مشکلاتی است که ضریب تأثیرگذاری این مراکز را کاهش می‌دهد و آن ضرورت یاد شده را پایین می‌آورد. بدیهی است که کاهش اثر گذاری این دوره، تأثیر متقابلی در مقاطع بعدی آموزش می‌گذارد. آنچه از مطالعات اولیه بر می‌آید، خلاء چنین نظام آموزشی برای کودکان با توجه به ضرورت های آن در زمینه تربیتی بسیار مشهود است؛ ازاین رو سامان دهی چنین نظامی برای دوره پیش دبستان ضرورتی اجتناب ناپذیر است. با توجه به اهمیت این امر، واضح است که برای اتخاذ یک استراتژی کارآمد در امر تربیت و هدایت کودکان و دانش آموزان، باید به طراحی مدل تربیتی کارآمد پرداخت. طراحی چنین مدلی برای ارتقاء سطح تربیت کودکان کمک می‌کند تا این مقطع در فرآیند آموزشی هدفمند قرار گرفته و پایه ای مطمئن برای سطوح بالاتر گردد. بدیهی است عدم وجود چنین مدلی برای سامان دهی نظام تربیتی کودکان، موجب اختلاف و آشفتگی تربیتی در مراکز پیش دبستانی پدید می‌آورد و زیرساخت تربیتی افراد را متزلزل و بر اساس تصمیمات غیراصولی مواجه خواهد ساخت که در آن صورت ارزیابی و محاسبه ضریب کارکرد آن میسر نخواهد بود.
این مدل می‌تواند کمک شایانی برای مسئولین و تصمیم گیرندگان تربیتی در سطح وزارت آموزش و پرورش و خصوصا مراکز تربیتی و نیز مربیان تربیتی گردد و طراحان آموزش های پیش دبستانی را به سمت طراحی متون متناسب با سیاست گذاری اصولی تربیتی رهنمون سازد و از طرفی استانداردی برای مراکز تربیتی تعریف نماید تا مراکز خصوصی و بهزیستی و حتی خود آموزش و پرورش، مکلف به رعایت این استانداردها باشند. طراحی و پیگیری چنین مدلی در ابعاد تعریف شده، موجب تحولی در امر تربیت کودکان پیش دبستانی خواهد بود. بنابراین دغدغه مهم محقق در رفع مشکلات تربیتی موجود در مراکز پیش دبستانی، بر طراحی یک مدل متناسب، علمی و هدفمند با تربیت کودکان در این مقطع می‌باشد. بنابراین سوال این تحقیق این است که: ارائه مدل فعالیت های تربیتی در دوره پیش دبستان با تاکید بر محتوا و فعالیت چگونه خواهد بود؟
مروری بر ادبیات نظری :
پیش دبستانی
پیش دبستانی دوره ای است که به تناسب امکانات و مقتضیات هر کشور کودکان سه تا شش ساله در آن پرورش می‌یابند. دوره ی پیش دبستانی، دوره ی جدا شدن تدریجی از محیط خانه و آماده شدن برای انس گرفتن با کودکان دیگر و آشنایی با کار در مدرسه است. (سعادتمند و همکاران، 1393)
تربیت به جریان یا فرایندی منظم و مستمر گفته می‌شود که هدف آن هدایت رشد جسمانی و روانی یا به طور کلی هدایت رشد همه جانبه ی شخصیت تربیت شوندگان در جهت کسب و درک معارف بشری و هنجارهای مورد پذیرش جامعه و نیز کمک به شکوفا ساختن استعدادهای آنان است (سیف، 1399)
تربیت شامل برنامه ریزی فعالیت های است که قرار است برای رسیدن به اهدافی که پیش رو دارد برنامه ریزی می‌کند.
منظور از محتوا عبارت از دانش سازمان يافته و اندوخته شده، اصطلاحات، اطلاعات، واقعيات، قوانين و اصول، روش ها، مفاهيم، تعميم ها، پديده ها و مسائل مربوط به يك ماده علمي است. محتوا چيزي است كه قرار است آموزش داده شود. محتوا شامل كليه مطالب، مفاهيم و اطلاعات مربوط به يك برنامه مورد نظر است خواه به عنوان بخشي از متن يك كتاب باشد، محتوا برنامه و اطلاعات و دانشی است که قرار است برای کاری که در پیش رو داریم اجرایی کنیم. (ملکی،۱۳۹۰)
فعالیت هایی تربیتی به جنبه های هنری وتربیتی گفته می‌شود که آشنایی دانش آموزان با اصول ومفاهیم موجود در آن فعالیت ها است که باعث می‌شود آنان بصیرت ودانش بیشتری با پدیده های هنری وتربیتی برخورد کنند و بتوانند به طور اصولی نسبت به درک ماهیت فعالیت ها ونقد آن بکوشند ودر نتیجه فعالیتهای انجام شده را ارزش گذاری کنند سپس بر اساس قضاوتی مناسب به سوق دادن نگرش های خود به سمت فعالیت های خاصی بپردازند. (احمدوند و همکاران، 1402)
پیشینه تحقیق :
زمانی و همکاران (۱۴۰۲) در این پژوهش به اهمیت کسب سواد آموزی اولیه برای کودکان در معرض خطر از خانواده کم برخوردار، اثر بخشی داستان خوانی مشارکتی با دو محور معنا و رمز برای ارتقا ء مهارت های سواد آموزی شامل مولفه های آمادگی خواندن وآگاهی واج شناسی بررسی شده است. فرض پژوهش مبنی بر اثر بخش بودن برنامه مداخله در بهبود مهارتهای سواد آموزی تایید شده است که نتایج بهبود ایجاد شده از پایداری برخوردار است، با گنجاندن و آموزش مستقیم مهارتهای مرتبط با رمز در برنامه داستان خوانی مشارکتی می‌توان موجب بهبود مهارت ها وپیش نیازهای آمادگی خواندن در کودکان پیش دبستانی گردد. یافتههای نشان می‌دهد که خواندن کتاب داستان به صورت تعاملی و فعالیت های آن می‌تواند به عنوان ابزاری برای رشد دانش واج شناسی کودکان بکار رود و همسو با شواهد پژوهش، دانش واج شناسی می‌تواند آمادگی خواندن و بهبود سواد آموزی اولیه را پیش بینی کند. در نتیجه مشکلات سواد آموزی با نقص زبانی مرتبط شده است.
مظاهری تهرانی (۱۴۰۲) این پژوهش با هدف تعیین اثر بخشی آموزش والدگری امید محور بر خود کارآمدی والدین مادران کودکان پیش دبستان انجام شده و نتایج مداخلات نشان داده که آموزش والدگری امید محور بر افزایش خودکارآمدی مادران موثر بوده است. مبنای تحقیقات انجام شده آموزش برخی ازشیوه های والدگری باعث افزایش خودکارآمدی مادران میگردد از حیث یافتههای پژوهش حاضر با یافتههای بدست آمده از انواع دیگر آموزش های والدگری وآموزش والدگری ذهن آگاهانه فرزند پروری مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان مبتنی بر رابطه والد وکودک می‌باشد.
جو لنگرودی(1401) : در پژوهشی که در کودکان پیش دبستانی انجام شده هویت یکی از اصلی ترین موضوعات تاریخ بشر، انبیاء، سیاستمداران و قانون گذاران بوده است. در قرآن کریم نیز اشاره ای به قومیت و قبیله شده است. آنچه انسان با شناخت خود و دیگران به وجود اشتراک و افتراق با دیگران پی می‌برد باعث میگردد وجه تمایزی میان خود و دیگران قائل شود. اما از نظر روان شناسان هویت را از دوران کودکی به جهت جلوگیری از بحرانهای هویت که در سنین نوجوانی گریبانگیر نوجوانان و جوانان خواهد بود لازم می‌داند. از سویی دیگر جهان شاهد پدیدهای به نام جهانی شدن بوده است که این پدیده نه تنها بر اقتصاد و سیاست بلکه بر فرهنگ ملت ها نیز تاثیر گذاشته و نگرشها، ارزشها، باورها، آداب، و رسوم حتی پوشش مردم را تغییر داده است.
ولی الهی (۱۴۰۱) : آموزش شعر خوانی باعث تقویت دو مولفه گنجینه لغات (واژگان تصویری و واژگان ربطی) از سه مولفه گنجینه لغات (واژگان ربطی و واژگان شفاهی و واژگان تصویری) کودکان مقطع پیش دبستان می‌شود. اما آموزش شعر خوانی به مولفه های واژگان شفاهی گنجینه لغات تاثیر گذار نبوده و موثر نیست به همین دلیل آموزش شعر خوانی برتقویت گنجینه لغات (واژگان تصویری و واژگان ربطی) کودکان مقطع پیش دبستانی موثر است، اما بر تقویت گنجینه لغات واژگان شفاهی موثر نیست. یکی از ویژگیهای شعر علاوه بر جذابیت ظاهری دارا بودن محتوای قصه و آموزندگی است که باعث اغنای تفکر و رشد فکری در کودکان می‌شود. همچنین سبب می‌شود که کودکان به سوی آن کشیده شده و در برابر یادگیری مقاومت نشان ندهد.
کیانی (1401) : بر اساس نتایج بدست آمده از بکار گرفتن چهار الگوی مدرن برنامه درسی دوره پیش دبستان در محورهای سه گانه، می‌توان اظهار نمود که در رابطه با الکوی نخست، در همه این الگوها کودک موجودی منحصر به فرد، توانمند، شایسته و عاملی است که بر شنیدن صدای او و ایجاد زمینه لازم برای تحقق بیشتر عاملیت وی تاکید می‌شود. در عین حال توجه به میزان عاملیت کودکان در نزد الگوهای مورد بررسی یکسان نیست، زیرا مفهوم عاملیت کودک مانند پیوستاری است که هر یک از این الگوها در نقاطی متفاوتی از آن قرار دارند. در رابطه با محور دوم نیز روشن شد که ماهیت یادگیری بر نگاه عاملیت کودک مبتنی است.
پسندیده (1401): مطابق با نتایج بدست آمده از این پژوهش، آموزشهای دوران پیش دبستانی بر میزان احترام به خود در ابعاد اجتماعی، جسمانی و تحصیلی کودکان پیش دبستانی تاثیر گذار بوده است. احترام به خود و خانواده در دانش آموزان پیش دبستانی تفاوت معنی داری را نشان نداد، اما با توجه به اینکه احترام به خود، احساسات کودکان نسبت به خود به عنوان عضوی از خانواده را شامل می‌شود و با توجه به محبت و احترامی که از سوی والدین و سایر اعضای خانواده دریافت می‌کنند، احساس امنیت کرده و احترام به خود مثبتی در این زمینه شکل می‌گیرد، لذا نقش خانواده بسیار پر رنگ تر از مراکز پیش دبستانی است و بر اساس متغیر هایی مختلفی نظیر سبک فرزند پروری والدین، فرهنگ خانواده و سایر موارد شکل می‌گیرد.
در بررسی و مشاهدات دومینیک (۲۰۲۳) مربیان پیش دبستانی در مورد اهمیت محیط جهت توسعه استقلال کودک، اصطلاح محیط یک مفهوم بسیار گسترده ای دارد. چرا که انواع مختلفی از محیط ها مانند فرهنگی، مذهبی، اجتماعی، خانوادگی، نهادی و ... را در برمیگیرد. در بخش تئوری به تبیین مفهوم استقلال در کودکان پیش دبستانی و سیر رشد استقلال پرداخته شد. ویژگی های اصلی رشد استقلال کودکان پیش دبستانی را در زمینه های جسمی-حرکتی، شناختی، اجتماعی و عاطفی خلاصه کردیم. در ادامه تأثیر محیط و تأثیرپذیری افراد بالغ پرداختیم که از یکدیگر تفکیک ناپذیرند.
کاتیا (۲۰۲۳) بررسی چگونگی واکنش مربیان به پریشانی کودکان در دوره پیش دبستانی و تاثیر آن به احساسات و زندگی کودکان بستگی دارد. کودکان انواع مختلفی از احساسات را به صورت روزانه تجربه می‌کنند و پریشانی نیز در زندگی روزمره آنها نقش دارد. باید به کودکان کمک کرد تا آنچه را که تجربه می‌کنند درک کنند، در مورد احساسات خود صحبت کنند و تأکید کنند که ما برای آنها اینجا هستیم. ما عمدتاً علاقمند بودیم که مربیان چگونه توانایی پذیرش بدون قید و شرط خود را ارزیابی می‌کنند و در صورت تماس احتمالی با یک کودک در گروه از چه رویکردهای پیشگیرانه ای استفاده می‌کنند. در بخش تجربی، پژوهشی کیفی بر روی یک نمونه هدفمند متشکل از پنج مربی که برای بهزیستی کودکانی که تماس را تجربه می‌کنند تلاش می‌کنند انجام دادیم . بر اساس نتایج تحقیق، ما به این نتیجه رسیدیم که مربیان به مسئولیت خود در حل پریشانی کودکان واقف هستند وبا احتیاط وحرفه ای به آن پاسخ میدهند. مربیان درک می‌کنند که سختی‌های کودکان بیشتر از خانواده اولیه ناشی می‌شود و بچه‌ها معمولاً هنگام ورود به مهد کودک در دوره مقدماتی پریشانی را تجربه می‌کنند.
اسمولار (۲۰۲۳)در پژوهشی تحت عنوان بقای انسان به احساسات بستگی دارد. کودکان به طور روزانه احساسات متنوعی را تجربه می‌کنند و سختی ها نیز بخشی از زندگی روزمره آنهاست. باید به کودک کمک کرد تا بفهمد چه چیزی را تجربه می‌کند، درباره احساسات صحبت کند و تاکید کند که ما برای آنها اینجا هستیم. ما عمدتاً به این موضوع علاقه مند بودیم که مربیان چگونه توانایی خود را برای پذیرش بدون قید و شرط ارزیابی می‌کنند و از چه رویکردهای پیشگیرانه ای در صورت ناراحتی احتمالی برای یک کودک در گروه استفاده می‌کنند. در بخش تجربی، پژوهشی کیفی بر روی یک نمونه هدفمند متشکل از پنج مربی زن که برای بهزیستی کودکان درگیر سختی کار می‌کنند، انجام دادیم. با نتایج تحقیق متوجه شدیم که مربیان به مسئولیت خود در حل مشکلات کودکان واقف هستند و با دقت و حرفه ای به آنها پاسخ میدهند. مربیان درک می‌کنند که سختی های بچه ها بیشتر از خانواده ابتدایی است و بچه ها معمولاً هنگام ورود به مهدکودک در دوره مقدماتی سختی را تجربه می‌کنند.
ویتکرافت (۲۰۲۳) در بررسی خود مشکلات اضطراب کودکان پیش دبستانی را یکی از رایج ترین مراجعات به خدمات بهداشت روان کودک و نوجوان دانست. از جمله اضطراب والدین، خلق و خوی مضطرب کودکان پیش دبستانی، تعاملات والدین، والدین کودکان مضطرب را به احتمال زیاد بیش از حد کنترل می‌کنند، با این حال اطلاعات کمی در مورد اینکه چه باورها یا شناخت هایی زیربنای این رفتارها هستند، وجود دارد. در مورد اضطراب کودکان، برخی مطالعات نشان داده اند که شناخت های والدین با وجود اختلالات اضطرابی در کودکان مدرسه ای مرتبط است. پژوهش حاضر به بررسی نقش شناخت والدین در رابطه بین اضطراب والدین و اضطراب کودک در کودکان پیش دبستانی پرداخته است نتایج نشان داد که اضطراب والدین با اضطراب کودک مرتبط است. اضطراب والدین نیز با شناخت والدین، یعنی منبع کنترل والدین و کنترل والدین خلق و خو و رفتار مضطرب کودک مرتبط بود. اضطراب کودک با انتظارات والدین از خلق و خو و رفتار مضطرب کودک و کنترل والدین بر خلق و رفتار مضطرب کودک مرتبط بود.با این حال شناخت‌های والدینی برای میانجی‌گری رابطه بین اضطراب والدین و اضطراب کودک یافت نشد.
اصلان (۲۰۲۳)در این پژوهش تأثیر برنامه گفتگوی12هفته‌ای بر محیط سواد آموزی خانگی، زبان و مهارتهای سواد اولیه کودکان پیش‌دبستانی ترکیه‌ای با پیشینه اجتماعی-اقتصادی متفاوت بررسی شد. پژوهش به صورت چهار مرحله ای برنامه ریزی شد. در ابتدا برنامه خواندن وگفتگو شامل خواندن مشترک، آیتم های واژگانی و مهارت های روایی توسعه یافت. دوم مطالعه امکان سنجی و پذیرش با هشت نفر از والدین و فرزندان پیش دبستانی آنها انجام شد. آنها سه هفته اول مداخله را با فرزندان خود پنج جلسه در هفته و هر جلسه 30 دقیقه انجام دادند. سپس تمام عناصر برنامه خواندن و گفتگو با توجه به دیدگاه والدین بررسی شد و نسخه نهایی برنامه تصمیم گیری شد. درمرحله بعد، یک کارآزمایی تصادفی کنترل شده پایلوت انجام شد که 50 کودک پیش دبستانی و والدین آنها در این مطالعه شرکت کردند. کودکان پیش دبستانی از قبل در مورد مهارت های زبانی و سواد اولیه مورد آزمایش قرار گرفتند. ارتباط نتایج نشان داد که کودکان گروه مداخله در مهارتهای زبانی و سواد اولیه پیشرفت قابل‌توجهی داشتند، اما در گروه کنترل این مورد صادق نبود. همچنین، والدین گزارش دادند که این مداخله برای فرزندانشان و مهارت های زبانی و سواد اولیه آنها را بهبود بخشیده است.
پیترکا (۲۰۲۳) بیان داشت نقش مربیان و کمک مربیان پیش دبستانی در کشف استعداد کودکان پیش دبستانی و همچنین تاثیر محیط تشویقی و والدین در شکوفایی استعدادهای کودکان بسیار موثر است. آموزش در بخش نظری به تشریح ویژگیهای رشدی کودکان پیش دبستانی، ارائه نیازهای کودکان تیزهوش و اهمیت تشخیص و شناسایی زودهنگام استعدادهای درخشان اهمیت بسزایی دارد. در یک مقیاس مشاهده ارزیابی که توسط مربیان مهدکودک برای شناسایی آسان یک کودک تیزهوش استفاده شد، نقش والدین در رشد استعداد کودک نقش بسزایی دارد. در بخش تجربی، آشنایی مربیان پیش دبستانی و دستیاران پیش دبستانی با استعداد را بررسی کردیم. چنین کودکانی را با کمک دادههای یک پرسشنامه نظرسنجی با پشتیبانی حرفه ای را می‌توان بدست آورد که علاوه به سؤالات فوق، حاوی داده هایی در مورد مشارکت والدین و مهدکودک در رشد استعدادهای درخشان می‌باشد. توجه بیشتر به کار با کودکان تیزهوش می‌تواند فرصت هایی برای کار فردی، پیشرفت در زمینه کار با کودکان با استعداد و چالشهایی که متخصصان هنگام کار با این کودکان با آن مواجه می‌شوند را آشکار سازد.
یونگر (۲۰۲۳)در پژوهشی دوره پیش دبستانی یکی از مهم ترین دوره های زندگی کودک است که در آن رشد و تشویق رشد یکپارچه کودک بسیار مهم است. مربیان، دستیاران مربیان، مربیان ویژه و فراگیر باید به طور مناسب خود را واجد شرایط و دانش خود را برای کار با کودکان با نیازهای ویژه عمیقتر کنند. این دانش شامل ویژگی های گروه های فردی کودکان و والدین آنها، روشها و راهبردهای کار با آنها در کلاس، شناخت، مشاهده و نظارت بر پیشرفت و رشد کودک، روش های برنامه ریزی اهداف و فعالیت ها و تنظیم با استفاده از روش های آموزشی مختلف است. تجهیزات جانبی، گذار به پارادایم فراگیر به معنای تغییر آموزش برای مربیان حرفه ای است. مربیان حرفه ای برای اینکه بتوانند در مکان های فراگیر کار کنند، باید ارزشها، نگرش ها، مهارت ها، توانایی ها و دانش مناسبی داشته باشند
وادینگتون (۲۰۲۳) در بررسی هنجارگرایی؛ اجتماعی بودن پیشرفت اخلاقی؛ استدلال اخلاقی؛ اخلاق در پایان دوره پیش دبستانی، کودکان عامل اخلاقی هستند. آنها خود را به همان استانداردهای هنجاری عینی که دیگران را به آن می‌بندند، نگه داشته و رفتار می‌کنند و انتظار دارند که دیگران مطابق این استانداردها رفتار کنند. تمرکز پایان نامه فعلی دو جنبه بود، تا شواهدی را برای احساس اخلاقی مبتنی بر هنجار، عامل خنثی کودکان پیش دبستانی و آگاهی آنها از توجیهات اخلاقی (نامناسب) برای اعمال اخلاقی گسترش دهند. در اولین مطالعه، بررسی شد که آیا کودکان هنجارهای بی طرفانه را برای درخواست کمک خود اعمال می‌کنند یا خیر. نتایج حاکی از آن است که کودکان هر دو گروه سنی نسبت به درخواست موجه، کندتر و مرددتر بودند، در مطالعه دوم، بررسی شد که چه زمانی توجیهات اخلاقی ضروری می‌شود. نتایج حاکی از آن است که کودکان 5 ساله، اما نه کودکان 4 ساله، زمانی که تصادفات مبتنی بر اعتقاد بودند، از متخلف دلیل‌آور حمایت می‌کردند، در حالی که وقتی تصادفات مبتنی بر عمد بودند، بنابراین، پیش‌دبستانی‌های مسن‌تر متوجه می‌شوند که برخی از اشتباهات نیاز به توضیح خوب دارند یا از آنها سود می‌برند، در مطالعه سوم، مرزهای توجیهات اخلاقی را بررسی شد. نتایج حاکی از آن است که کودکان در هر دو سن بیشترین اعتماد را به بازیگر در شرایط پایه داشتند، پس از آن در شرایط دلیل متفاوت و کمترین اعتماد را به شرط همان دلیل داشتند.
روش تحقیق :
پژوهش کاربردی حاضر از نوع آمیخته اکتشافی می‌باشد که شامل دوبخش (کیفی-کمی) است. در مرحله کیفی پژوهش براساس روش سنتز پژوهی از نوع قیاسی براساس الگوی کلاین انجام شده است .از طریق بهره گیری از مبانی نظری و داده های بدست آمده از مقالات، پایان نامه ها، مجلات و سایت های معتبر استخراج گردیده که منجر به شناخت مدل (برنامه) میگردد. در مرحله کمی پژوهش به منظور اعتبار بخشی به مولفه های حاصل از سنتز پژوهی و همچنین مدل فعالیت های تربیتی در دوره پیش دبستان از روش توصیفی از نوع تحلیل عاملی تاییدی می‌باشد که جهت اندازه گیری درجه تناسب مدل پیشنهادی انجام میگردد.
1-2-3 در بخش کیفی (سنتز پژوهی)
در سطح اول به منظور شناسایی مولفه های الگوی فعالیت های تربیتی در دوره پیش دبستان در آموزش و پرورش ایران از روش سنتز پژوهی استفاده شده است، که از نوع قیاسی و براساس الگوی کلاین می‌باشد. لازم به ذکر است که روش تحقیق کاربردی از نوع آمیخته بوده و سنتز پژوهی، در کیفی روی مفاهیم و نتایج مطالعات گذشته با شیوه کد گذاری متداول در پژوهش کیفی می‌باشد. (سهرابی، اعظمی و یزدانی، ۱۳۹۰) به عبارت دیگر، این روش شامل بازنگری عمیق و دقیق و تحلیل کیفی محتوای مطالعات گذشته و یافته های پژوهش های اجرا شده در یک حوزه خاص (بنچ ودی12، ۲۰۱۰) و ترکیب اطلاعات و داده های کیفی حاصل از این تحلیل به منظور ایجاد دانش جدید و نمایش جامع تری از پدیده در حال بررسی است.
در سطح دوم روش پژوهش به منظور بررسی مولفههای حاصل ازسنتز پژوهی با استفاده ازروش کیفی به ایجاد یک پرسشنامه محقق ساخته مدل پیشنهادی ارائه فعالیت های تربیتی پیش دبستانی از روش کیفی برای انجام روایی و پایایی استفاده شده است که پرسشنامه محقق ساخته از طریق ضریب لاوشه اعتبار سنجی شد.
با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته ای که در اختیار اساتید دانشگاه و سایر خبرگان این امر قرار گرفت که ۱۵نفر به سوالات پاسخ دادند که براساس ضریب لاوشه و طیف سه بخشی لیگرد، از ۱۱۳ سوال مطرح شده، سه سوال حذف گردید.
در پژوهش های کیفی با توجه به گرد آوری اطلاعات عمیق و غنی اندازه نمونه کوچک است. بر همین اساس در پژوهش حاضر نیز حجم نمونه مرحله کیفی پژوهش متمرکز بر کلیه مستندات شامل مقالات مندرج در پایگاه ها و وب سایت های معتبر کتاب ها و مجلات معتبر در حوزه فعالیت های تربیتی در دوره پیش دبستانی که در فاصله زمانی 1۳۸۵تا ۱۴۰۰ و1۹۹9 تا۲۰۲۰در پایگاههای داده معتبر درscienceweb of,scopus,eric ,taylor&francis ,sage ,sciencedirect وپایگاه مرکزاطلاعات جهاددانشگاهی وبانک هوشمند نورمگز (noor mags) و سایت اروپایی مجلات تخصصی در dart-europe) ) نمایه شده و قابل دیدن و رویت می‌باشد و نام تمام نویسندگان، عنوان مقالات، کتاب ها و سال انتشار در جدول قابل ملاحظه می‌باشد. محتوای کلیه متون به صورت هدفمند و باید در راستای فعالیت های تربیتی در پیش دبستان باشند. بر همین اساس نتایج و مراحل تکمیل فرایند استخراج و صورت بندی مولفه های تربیتی در این مرحله، مطالعه و انتخاب مولفه ها در مقالات باید منطبق با فعالیتهای تربیتی باشند که مورد بررسی و تحلیل قرار گیرند. از آن جا که محتوای مطالعه شده این منابع و متون، سطر و پاراگراف بوده است، چگونگی انتخاب سطرها و پاراگرافها در مستندات مطالعه کامل منابع و به صورت جستجوی مولفه های مرتبط با فعالیت های تربیتی در دوره پیش دبستانی بوده است که این مولفهها از درون مقالات همراه با متون استخراج شده در قالب یک جدول به صورت نهایی استخراج و مورد بازبینی مجدد قرار گرفته و در پایان کار ثبت و برای انجام پژوهش مورد استفاده برنامه قرار می‌گیرد.
[1] Rousseau
[2] Pestalozzi
[3] Montessori
[4] Devi
[5] Piaget
[6] Froebel
[7] Reggio Emilia
[8] Bank Street
[9] Waldorf
[10] Scoop
[11] Hardy
[12] Bench Vedi
جدول 1- ویژگی های جمعیت شناختی متخصصین به منظور تعیین اعتبار مولفه های شناسایی شده
ردیف | سن | جنسیت | مدرک | رشته تحصیلی | سابقه خدمت |
۱ | ۴۰ تا۵۰ سال | زن | دکتری | برنامه ریزی درسی | ۱۵ سال |
۲ | ۵۰ سال و بالاتر | زن | دکتری | برنامه ریزی درسی | ۲۵ سال و بالاتر |
۳ | ۴۰ تا۵۰ سال | مرد | دکتری | برنامه ریزی درسی | ۱۵ سال |
۴ | ۴۰ تا۵۰ سال | زن | دکتری | برنامه ریزی درسی | ۱۵ سال |
۵ | ۵۰ سال و بالاتر | زن | دکتری | برنامه ریزی درسی | ۲۰ سال |
۶ | ۴۰ تا۵۰ سال | زن | دکتری | برنامه ریزی درسی | ۱۵ سال |
۷ | ۴۰ تا۵۰ سال | مرد | دکتری | برنامه ریزی درسی | ۱۵ سال |
۸ | ۵۰ سال و بالاتر | زن | دکتری | برنامه ریزی درسی | ۲۰ سال |
۹ | ۵۰ سال و بالاتر | مرد | دکتری | روان شناسی | ۲۵ سال و بالاتر |
۱۰ | ۴۰ تا۵۰ سال | مرد | دکتری | روان شناسی | ۱۵ سال |
۱۱ | ۵۰ سال و بالاتر | زن | دکتری | روان شناسی | ۲۰ سال |
۱۲ | ۵۰ سال وبالاتر | زن | دکتری | برنامه ریزی درسی | ۲۵ سال و بالاتر |
۱۳ | ۴۰ تا۵۰ سال | مرد | دکتری | متخصص درآموزش وپرورش | 3۰ سال |
۱۴ | ۵۰ سال وبالاتر | زن | دکتری | روان شناسی | ۲۵ سال و بالاتر |
۱۵ | ۴۰ تا۵۰ سال | زن | دکتری | برنامه ریزی درسی | ۱۵ سال |
یافته های تحقیق :
براساس آنچه تاکنون انجام گرفته یافته های پژوهش های انجام شده در اختیار قرار گرفت .در ادامه سعی شده است تا کدهای بدست آمده براساس اهداف پژوهش دسته بندی شوند که در جدول (2-4) قابل مشاهده است.
