The relationship between corporate governance mechanisms and accounting conservatism: The moderating role of audit quality

Doostian, Rahman; Farhad Touski, Omid

doi:10.71600/jacgr.2024.977495

Manuscript ID : JACGR-2311-1057 Visit : 307 Page: 95 - 110

10.71600/jacgr.2024.977495

Article Type: Original Research

The relationship between corporate governance mechanisms and accounting conservatism: The moderating role of audit quality

Subject Areas : Corporate governance

Rahman Doostian ¹ , Omid Farhad Touski ^{2
*}

1 - Assistant Professor of Accounting Department, Khorramabad Branch, Islamic Azad University, Khorramabad, Iran.
2 - Assistant Professor of Accounting Department, Khorramabad Branch, Islamic Azad University, Khorramabad, Iran.

Received: 2023-11-28 Accepted : 2024-05-27 Published : 2024-09-24

Keywords: Corporate Governance Mechanisms, Accounting Conservatism, Duality of CEO Role, Board Independence.,

Abstract :

Conservatism can lead to lower agency costs in contracts and limit the opportunistic behavior of the financial reporting firm's management. A strong corporate governance structure will also lead to better management oversight, the production of timely accounting information, and increased speed of identifying bad news to alert the board and take action. Companies with a better corporate governance structure also exhibit a higher degree of conservatism. The main purpose of this study is to investigate the relationship between corporate governance mechanisms and accounting conservatism in 104 firms among the listed companies in Tehran Stock Exchange during 2015-2019.The independent variable of corporate governance was measured by the proxy of board size, board independence, Duality of CEO Role and the Khan and Watts model was used to measure the accounting conservative dependent variable. The audit quality moderator variable has been measured by the size of the audit firm. The research method was correlation and multivariate regression was used using combined data with random effects regression model approach.The findings indicate that board independence and separating the chair person and CEO roles and auditor type are negatively associated with accounting conservatism.The number of board members has no effect on the accounting conservatism. Companies that have more non-executive directors tend to be less accounting conservative. Companies that are also Duality of CEO Role are less accounting conservative. Companies whose audits have been audited by the audit organization are less accounting conservative.

References:

جلیلی، مونا و اسعدی، عبدالرضا (1401). اثر مکانیزم¬های حاکمیت شرکتی بر محافظه‌کاری حسابداری در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 14(56)، 207-222.‎
درخشانی، محمود (1395). بررسی تأثیر ساز و کار راهبری شرکتی بر محافظه‌کاری مشروط. فصلنامه پژوهش حسابداری، 6 (3)، 72-51 .
رشیدیان، مینا، پاک¬مرام، عسگر و بیک¬زاده، جعفر (1393). رابطه بین مالکیت دولتی و محافظه¬کاری شرطی حسابداری در شرکت¬های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه پژوهش حسابداری، 4 (2)، 79- 61 .
مرادزاده فرد، مهدی، بنی¬مهد، مهدی و دینداریزدی، مهدی (1390). بررسی رابطه بین محافظه¬کاری حسابداری و نظام راهبری شرکتی. مجله حسابداری مدیریت، 4 (8)، 102-89 .
ناظمی¬اردکانی، مهدی. (1395) بررسی تأثیر حاکمیت شرکتی و محافظه‌کاری بر توان پیش‌بینی مدل‌های ورشکستگی مبتنی بر شبکه‌های عصبی. پژوهش های تجربی حسابداری، 5 (4)، 132-113.
Ahmed, A. S., & Duellman, S. (2007). Accounting conservatism and board of director characteristics: An empirical analysis. Journal of accounting and economics, 43(2), 411-437.
Ahmed, K., & Henry, D. (2012). Accounting conservatism and voluntary corporate governance mechanisms by Australian firms. Accounting & Finance, 52(3), 631-662.
Ball, R., & Shivakumar, L. (2006). The role of accruals in asymmetrically timely gain and loss recognition. Journal of accounting research, 44(2), 207-242.
Basu, S. (1997). The conservatism principle and the asymmetric timeliness of earnings1. Journal of accounting and economics, 24(1), 3-37.
Basu, S. (2005). Discussion of “Conditional and UnconditionalConservatism: Concepts and modeling”. Review of Accounting Studies, 10, 311-321.
Chi, W., Liu, C., & Wang, T. (2009). What affects accounting conservatism: A corporate governance perspective. Journal of contemporary accounting & economics, 5(1), 47-59.
Chrisman, J. J., Chua, J. H., Kellermanns, F. W., & Chang, E. P. (2007). Are family managers agents or stewards? An exploratory study in privately held family firms. Journal of Business research, 60(10), 1030-1038.
Cullinan, C. P., Wang, F., Wang, P., & Zhang, J. (2012). Ownership structure and accounting conservatism in China. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 21(1),1-16.
Daily, C. M., Dalton, D. R., & Rajagopalan, N. (2003). Governance through ownership: Centuries of practice, decades of research. Academy of Management Journal, 46(2), 151–158.
Derakhshani, M. (2016). Investigating the Impact of Corporate Governance Mechanism on Contingent Conservatism. Journal of Accounting Research, 6(3), 51-72. (in persian)
Hajawiyah, A., Wahyudin, A., Kiswanto, Sakinah, & Pahala, I. (2020). The effect of good corporate governance mechanisms on accounting conservatism with leverage as a moderating variable. Cogent Business & Management, 7(1), 1779479.
Ho, J. A. (2009). Association between board characteristics and accounting conservatism: Empirical evidence from Malaysia (Doctoral dissertation, Auckland University of Technology).
Jalili, M., & Asadi, A. R. (1401). The effect of corporate governance mechanisms on accounting conservatism in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Accounting and auditing research, 14(56), 207-222. (in persian)
Jensen, M., & Meckling, W. (1976). Theory of the firm: Managerial behavior, agency costs, and ownership structure. Journal of Financial Economics, 3(4), 305–360.
Khan, M., & Watts, R. L. (2009). Estimation and empirical properties of a firm-year measure of accounting conservatism. Journal of accounting and Economics, 48(2-3), 132-150.
Lim, R. (2011). Are corporate governance attributes associated with accounting conservatism? Accounting & Finance, 51(4), 1007-1030.
Moradzadeh Fard, M., Bani Mahd, M., & Dindar yazdi, M. (2011). Investigating the Relationship between Accounting Conservatism and Corporate Governance. Journal of Management Accounting, 4(8), 89-102. (in persian)
Nasr, M. A., & Ntim, C. G. (2018). Corporate governance mechanisms and accounting conservatism: evidence from Egypt. Corporate Governance: The International Journal of Business in Society, 18(3), 386-407.
Nazemi Ardakani, M. (2016). Investigating the Impact of Corporate Governance and Conservatism on the Predictability of Neural Network-Based Bankruptcy Models. Journal Empirical Accounting Research, 5(4), 113-132. (in persian)
Rashidian, M., Pak Maram, A, & Beikzadeh, J. (2014). The Relationship between State Ownership and Conditional Accounting Conservatism in Companies Listed in Tehran Stock Exchange. Journal of Accounting Research, 4(2), 61-79. (in persian)
Ross, S. (1973). The economic theory of agency: The principal’s problem. American Economic Review, 63(2), 134–139.
Shleifer, A., &Vishny, R. W. (1997). A survey of corporate governance. The journal of finance, 52 (2), 737-783.
Sundaramurthy, C., & Lewis, M. (2003). Control and collaboration: Paradoxes of governance. Academy of management review, 28(3), 397-415.
Wang, Z. R. (2009). „Accounting Conservatism “, Victoria University of Wellington (Doctoral dissertation, doktorski rad).
Wasserman, N. (2006). Stewards, agents, and the founder discount: Executive compensation in new ventures. Academy of Management Journal, 49(5), 960–976.
Zelmiyanti, R. (2014). Perkembangan Penerapan Prinsip Konservatisme dalam Akuntansi. JRAK: Jurnal Riset Akuntansi dan Komputerisasi Akuntansi, 5(1), 50-55.

Full-Text:

مقدمه

Paper type: Research Article

Relationship between Corporate Governance Mechanisms and Accounting Conservatism: Moderating Role of Audit Quality

Rahman Doostian1, Omid Farhad Touski2*

1.Assistant Professor of Accounting Department, Khorramabad Branch, Islamic Azad University, Khorramabad, Iran.

2.Assistant Professor of Accounting Department, Khorramabad Branch, Islamic Azad University, Khorramabad, Iran. *Corresponding Author

Received: 2024/11/28 Accepted: 2024/05/04

Abstract

Conservatism can lead to reducing agency costs in contracts and limit the opportunistic behavior of the company's manager in financial reporting. A strong corporate governance structure will lead to better supervision of the manager, production of timely accounting information and increasing speed of identifying bad news to inform the board of directors and to take necessary measures and a higher degree of conservatism. The main purpose of this study was to investigate the relationship between corporate governance mechanisms and accounting conservatism in 104 companies listed on the Tehran Stock Exchange during 2016-2020. The independent variable of corporate governance was measured by the size of board of directors, independence of members of board of directors and CEO (chief executive officer) duality, and Khan and Watts model was used to measure the dependent variable of conservatism. The moderating variable of audit quality was measured by the size of the audit firm. The research method was correlational, and multivariable regression was used using panel data with random effects regression model approach. The findings showed that there was a negative and significant relationship between the independence of members of board of directors, the CEO duality, auditor type and the level of accounting conservatism. The number of members of board of directors had no effect on the level of accounting conservatism. Companies that had more non-executive members in the board of directors tended to apply less accounting conservativism. Companies where the CEO was also the chairman of the board of directors were less conservative. Companies that were audited by the audit organization were less conservative.

Keywords: Corporate governance mechanisms, Accounting conservatism, CEO duality, Independence of members of board of directors

نوع مقاله: علمی پژوهشی

ارتباط سازوکارهای راهبری شرکتی و محافظه‌کاری حسابداری: نقش تعدیلگر کیفیت حسابرسی

رحمان دوستیان1، امید فرهاد توسکی2

1. استادیار گروه حسابداری، واحد خرم‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم‌آباد، ایران.

2. استادیار گروه حسابداری، واحد خرم‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم‌آباد، ایران. (نویسنده مسئول)

تاریخ دریافت: 07/09/1402 تاریخ پذیرش: 15/02/1403

چکیده

محافظهکاری میتواند منجربه کاهش هزینۀ نمایندگی در قراردادها و محدود کردن رفتار فرصت طلبانه مدیریت شرکت در گزارشگری مالی گردد. ساختار راهبری شرکتی قوي نیز منجر به نظارت بهتر مدیریت، تولید اطلاعات حسابداري به‌موقع و افزایش سرعت شناسایی اخبار بد براي مطلع ساختن هیأت مدیره و انجام اقدامات لازم و درجه بالاتری از محافظهکاری گردد. هدف اصلی این پژوهش، بررسی تأثیر کیفیت حسابرسی بر رابطه بین ساز و کارهای راهبری شرکتی و محافظهکاری حسابداری در 104 شرکت از بین شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی دوره زمانی 1395 تا 1399 است. متغیر مستقل راهبری شرکتی با معیار اندازه هیأت مدیره، استقلال اعضای هیأت مدیره و دوگانگی نقش مدیرعامل اندازهگیری شده است و برای اندازهگیری متغیر وابسته محافظهکاری از مدل خان و واتس استفاده شده است. متغیر تعدیل‌گر کیفیت حسابرسی با معیار اندازه مؤسسه حسابرسی اندازه‌گیری شده است. روش پژوهش از نوع همبستگی بوده و از رگرسیون چند متغیره با استفاده از دادههای ترکیبی با رویکرد مدل رگرسیون اثرات تصادفی استفاده شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که بین متغیرهای استقلال اعضای هیأت مدیره، دوگانگی نقش مدیر عامل، نوع حسابرس و میزان محافظه‌کاری حسابداری رابطه منفی و معناداری وجود دارد. تعداد اعضای هیأت مدیره تأثیری بر میزان محافظه‌کاری حسابداری ندارد. در شرکتهای که تعداد اعضای غیر مؤظف بیشتری در هیأت مدیره دارند کمتر به اعمال محافظهکاری حسابداری روی میآورند. در شرکتهای که مدیر عامل همزمان رئیس هیأت مدیره نیز است کمتر از محافظهکاری حسابداری استفاده میکنند. شرکتهای که حسابرسی آنان توسط سازمان حسابرسی انجام شده است میزان محافظهکاری حسابداری کمتر است.

واژه‌های کلیدی: مکانیزمهای راهبری شرکتی، محافظهکاری حسابداری، دوگانگی نقش مدیر عامل، استقلال اعضای هیأت مدیره.

مقدمه

این پژوهش به بررسی رابطه بین ساز و کارهای شرکتی¹ و محافظهکاری حسابداری² با توجه به نقش تعدیل‌کنندگی کیفیت حسابرسی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌پردازد. تفکیک مالکیت و مدیریت میتواند منجربه‌ دسترسی بیشتر مدیران به اطلاعات مربوط به عملیات شرکت و مدیریت آن شود. در ضمن، منبع اصلی اطلاعاتی اکثر فعالان بازار سرمایه (سهامداران)، گزارشهای مالی منتشرشده از جانب مدیریت شرکتهاست که پیامد چنین شرایطی بروز تضاد منافع است. وجود مکانیزمهای نظارتی و کنترلی جهت حفظ منافع سهامداران ضروری است. در این میان جهت حفظ منافع سهامداران، اصل محافظهکاری مطرح است. سهامداران همواره نگران نحوۀ اجرای اصول محافظهکاری حسابداری در برآوردهای مالی توسط مدیریت هستند؛ زیرا محافظهکاری اغلب منجر به حفاظت بهتر از سهامداران میشود. یکی از دلایل افزایش علاقه به محافظهکاری حسابداری این است که همه بخشهای حسابداری توسط استانداردهای حسابداری تحت پوشش قرار نمیگیرد و بسیاری از حوزههای حسابداری نیاز به قضاوتهای مدیران دارد که میتواند منجر به رفتار و تصمیمهای محافظهکارانه گردد. بنابراین، سطح محافظه‌کاری حسابداری بستگی به تخمینهای یک مدیر دارد (نصر و نتیم، 2018).

برای کنترل برآوردهای مدیران و حفظ گزارشهای محافظهکارانه، مدیران باید با ایجاد تعدادی از مکانیزمهای حاکمیت شرکتی کنترل شوند؛ به عنوان مثال، حضور تعداد بیشتری مدیران غیرمؤظف در هیأت مدیره میتواند فرایند نظارت را افزایش دهد و مدیران، محافظهکاری بیشتری را در گزارشگری مالی اعمال کنند. محافظهکاري حسابداري، یکی از خصوصیات کیفی مرتبط با محتواي اطلاعات مالی است که به معناي کاربرد درجهای از مراقبت در اعمال قضاوت براي انجام برآورد در شرایط ابهام میباشد؛ به گونهای که درآمدها یا داراییها بیشتر از واقع و هزینهها یا بدهیها کمتر از واقع ارائه نگردد؛ به عبارت دیگر، محافظهکاري حسابداري را میتوان به عنوان گرایش حسابداري برای به‌کارگیري درجه بالاتري از تأئیدپذیري براي شناسایی اخبار خوب در مقایسه با اخبار بد تعریف کرد.

در «مفاهیم نظری گزارشگری مالی» پیوست استانداردهای حسابداری ایران، محافظه‌كاری یا همان احتیاط این‌گونه تعریف شده است: «احتیاط عبارت است از كاربرد درجهای از مراقبت كه در اعمال قضاوت برای انجام برآورد در شرایط ابهام مورد نیاز است بهگونهای كه درآمدها یا داراییها بیشتر از واقع و هزینهها یا بدهیها كمتر از واقع ارائه نشود». محافظهکاري حسابداري که به مشروط و نامشروط تقسیم میشود، منجر به نتایجی همچون بهبود کیفیت گزارشگري مالی، بازشناختن اهمیت تأییدپذیري و نقش تأییدپذیري نامتقارن در رفع برخی مشکلات و نیز کاهش احتمال بیشنمایی سود و پرداخت سود سهام تصفیه میشود. محافظهکاری حسابداری توسط راچ و تیلور (2015) به عنوان "گرایش به استفاده از سیاستها و روشها برای کاهش ارزش داراییهای خالص با توجه به ارزش خالص اقتصادی آنها" تعریف شده است. به اختصار ميتوان بيان كرد كه محافظهكاري محـدوديتي اسـت كه توانايي و تمايل رفتار فرصتطلبانه در مديران را كاهش ميدهد و در جای خود به كاهش هزينههاي نماينـدگي در شركتها منجر ميگردد. از طرف ديگر، نظام راهبري شركت نيز با مكانيزمهاي خـود ميتواند از قدرت مديران در پيگيري منافع شخصي بكاهد و با اين كار، ارزش شركت بين كليه ذي‌نفعان شركت بـه‌صورت مناسب توزيع شود. استنباط ميشود در مواردي كه ساختار نظام راهبري شركت ضعيف است، براي كاهش عدم اطمينان، تقاضا براي محافظهكاري افزايش يابد و محافظهكاري به عنوان جانشين نظام راهبري شركت عمل كند (چی، لیو، و وانگ، 2009). و در شركتهاي بـا ساختار قوي در راهبري شركت، به علت نظارت بيشتر بر مديريت از روشهـاي محافظهكارانه بيشتري در گزارشگري استفاده شود (لیم، 2011). بنابراين، كيفيت نظام راهبري شركت تأثير بسزايي در ميزان محافظهكاري بهكار رفته در صورتهاي مالي دارد.

برخی پژوهشها مانند احمد و هنری (2012) و الشاندیدی و حسنین (2014) نشان میدهند که مکانیزمهای حاکمیت شرکتی میتوانند سطح محافظهکاری حسابداری را افزایش دهند. از سوی دیگر، برخی دیگر از پژوهشها مانند چی، لیو، و وانگ (2009) و لیم (2011) نشان میدهند که مکانیزمهای حاکمیت شرکتی از قبیل اندازه هیأت مدیره و استقلال هیأت مدیره میتواند محافظهکاری حسابداری را کاهش دهند. با این حال، پژوهشهای قبلی تأکید میکند که مکانیزمهای مؤثر حاکمیت شرکتی میتواند رفتار فرصت طلبانه مدیر را محدود کند. بنابراین آنها را در گزارشهای مالی خود محافظهکارتر میکند.

هدف اصلی این پژوهش، بررسی رابطه بین مکانیزمهای حاکمیت شرکتی و محافظهکاری حسابداری است. متغیر مستقل حاکمیت شرکتی با معیار اندازه هیأت مدیره³، استقلال اعضای هیأت مدیره⁴، دوگانگی نقش مدیرعامل⁵ و متغیر تعدیل‌گر توسط نوع حسابرس⁶ اندازهگیری شده است و برای اندازهگیری متغیر وابسته محافظهکاری از مدل خان و واتس استفاده شده است. بيشتر پژوهش‌های صورت گرفته در مورد رابطه حاکمیت شرکتی و محافظه‌کاری حسابداری دركشورهاي توسعه یافته (نه در کشورهای در حال توسعه) صورت گرفته است. نتایج پژوهش‌های قبلي نیز با هم در تناقض است؛ زيرا هر كدام از آنها براي بررسي محافظه‌کاری و حاکمیت شرکتی از معيارهاي متفاوت استفاده كرده‌اند. در ايران نيز با توجه به وجود چندين روش قابل قبول حسابداري و آزادي عمل در انتخاب اين روش‌ها، محافظه‌کاری توسط مديريت وجود دارد؛ بنابراين، پژوهش در مورد محافظه‌کاری از اين لحاظ كه مي‌تواند موجب درك بهتر مفهوم محافظه‌کاری شود، ضروري به نظر مي‌رسد. سهم مقاله حاضر در دانش‌افزایی ادبیات موجود بدین صورت است که پژوهش حاضر در زمرۀ محدود پژوهش‌های داخلی می‌باشد که به بررسی راهبری شرکتی پرداخته و با بررسی تجربی پیامدهای راهبری شرکتی، ادبیاتی را که ارتباط بین راهبری شرکتی و محافظه‌کاری حسابداری را بررسی می‌کنند، در کشورهای در حال توسعه از جمله بازار سرمایه نوظهور ایران گسترش می‌دهد. این پژوهش می‌تواند موجب بسط مبانی نظری متون مرتبط با محافظه‌کاری و نظام راهبری و همچنین مشخص نمودن نوع رابطه بین حاکمیت شرکتی و محافظه‌کاری حسابداری در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران گردد. از اینرو، پرسش اصلی این پژوهش آن است که چه رابطهای بین راهبری شرکتی و محافظهکاری حسابداری در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد. رابطه بین راهبری شرکتی و محافظه‌کاری حسابداری با کیفیت حسابرسی تعدیل می‌شود.

در ادامۀ مقاله، با ارائۀ مبانی نظري، فرضيههاي پژوهش تدوين شده و توضيح کاملی از نحوه اندازهگيري متغيرها داده شده است. سپس مدل پژوهش توضيح داده شده و نتـايج و يافتههاي حاصل از اجراي مدل بيان –گردیده است. درخاتمۀ مقاله نيز به ارائۀ پيشنهادها و محدوديتهاي پژوهش پرداخته شده است.

مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش

تئوری نمایندگی

یکی از فرضیات اصلی تئوری نمایندگی⁷ این است که کارگمار و کارگزاران تضاد منافع دارند و این احتمال وجود دارد که مدیران ترجیح دهند منافع خود، مثل کسب بیشترین پاداش ممکن را دنبال کنند و توجهی به منافع بلندمدت سهامداران نداشته باشند. تئوری نمایندگی به عنوان یکی از قدیمیترین نظریه‌ها در ادبیات مدیریت و اقتصاد در نظر گرفته می‌شود (دیلی، دالتون و راجاگوپالان، 2003؛ واسرمن، 2006). تئوری نمایندگی که اغلب در رابطه با مسائل حاکمیت شرکتی به‌کار می‌رود، نظریه‌ای است که مسائلی را که به دلیل جدایی مالکان و مدیران در بنگاه‌ها ایجاد می‌شود مورد بحث قرار می‌دهد و بر کاهش این مسئله تاکید می‌کند. این نظریه به پیاده‌سازی مکانیزم‌های مختلف حاکمیتی برای کنترل عملکرد نمایندگان در شرکت کمک می‌کند. در یک شرکت سهامی، مالکیت در اختیار افراد یا گروه‌هایی به شکل سهام است و این سهامداران (مالکان) این اختیار را به مدیران (نمایندگان) واگذار می‌کنند تا واحد تجاری را از طرف خود اداره کنند (جنسن و مکلینگ، 1976؛ راس، 1973)؛ اما مسئله اصلی این است که آیا این مدیران در جهت منافع مالکان کار می‌کنند یا در جهت منافع خودشان؟ بر اساس تئوری نمایندگی، مسئول دانستن مدیران در قبال کارهایی که انجام می‌دهند یکی از مسائل اصلی حاکمیت شرکتی است. نظریه پردازان تئوری نمایندگی معتقدند که مکانیزم‌های حکم‌رانی خوب می‌تواند به کاهش تعارض نمایندگی کمک کند.

تئوری مباشرت

نظریه مباشرت⁸ به عنوان یک جایگزین (برخی ممکن است بگویند "مکمل") برای نظریه نمایندگی ارائه می‌شود. برخلاف نظریه نمایندگی که بر کنترل و تعارض تمرکز دارد، نظریه مباشرت بر همکاری و تشریک مساعی تاکید دارد (سانداراموتی و لوئیس، 2003). برخی از پژوهشگران استدلال کرده‌اند که نظریه مباشرت راهی جایگزین برای مفهوم‌سازی رابطه مدیر/نماینده ارائه می‌دهد و برای اعضای هیئت مدیره و مدیران شرکت‌ها به‌کار گرفته شده است. این نظریه وجود مشکلاتی را که توسط نظریه نمایندگی شناسایی شده و بر آنها متمرکز شده است رد می‌کند؛ نظریه مباشرت مانند تئوری نمایندگی تلاش می‌کند تا نقش و رفتار مدیران را در دستیابی به اهداف شرکت توضیح دهد (کریسمن و همکاران، 2007)؛ در حالی‌که، مانند نظریه نمایندگی اعتقاد دارد که نوعی از نمایندگی در محیط شرکت وجود دارد؛ تفاوت آن در این است که اساساً معتقد است که نمایندگان/مدیرانی که به عنوان مباشر عمل می‌کنند، نگران تقویت منافع اقتصادی خود نیستند، بلکه می‌خواهند به نفع شرکت خود عمل کنند و به گونه‌ای عمل خواهند کرد که به سودمندی جمعی/سازمانی به جای منافع شخصی منجر شود و در تلاش برای اهداف سازمانی، نیازهای شخصی آنها برآورده شود. بنابراین، بین منافع مدیر و شرکت همسویی وجود دارد. برخلاف نظریه نمایندگی، که همسو کردن منافع مدیران با منافع مالکان را یک نیاز می‌بیند، نظریه مباشرت، منافع مدیران را قبلاً (در زمان انتصاب مدیران) با منافع مدیران همسو می‌داند.

راهبری شرکتی و محافظهکاری

پژوهش‌های مختلفی برای شناخت عوامل موثر بر محافظه‌کاری حسابداری انجام شده است. یکی از آنها مکانیزم‌های حاکمیت شرکتی خوب است. ارتباط نزدیکی بین حاکمیت شرکتی و محافظه‌کاری حسابداری وجود دارد (لیم، 2011). حاکمیت شرکتی به‌عنوان مجموعه‌ای از مکانیزم‌ها تعریف می‌شود که تضمین می‌کند دارایی‌های یک شرکت به روشی کارآمد مدیریت می‌شود (شلیفر و ویشنی، 1997)، زیرا مکانیزم‌های حاکمیت شرکتی، ابزاری برای حفظ اجرای محافظه‌کاری حسابداری و کاهش تعارض نمایندگی هستند. این نشان می‌دهد که وجود مکانیزم‌های قوی‌تر حاکمیت شرکتی، منجر به نظارت بهتر مدیران و در نتیجه تقاضای بالاتر برای محافظه‌کاری حسابداری می‌شود.

طبق نظر زلمیانتی (2014)، محافظه‌کاری حسابداری برای جلوگیری از رفتارهای مدیریت فرصت طلب مرتبط با قراردادها که می‌تواند هزینه‌های نمایندگی را به حداقل برساند استفاده می‌شود. محافظه‌کاری حسابداری و حاکمیت شرکتی به عنوان تلاشی برای ایجاد تعادل بین اقدامات فرصت طلبانه مدیریت با الزام به کاهش در اطلاعات نامتقارن انجام می‌شود. محافظه‌کاری یکی از ویژگی‌های اساسی صورت‌های مالی با کیفیت است؛ زیرا با تسهیل نظارت مؤثر بر مدیران و قراردادها به عنوان بخشی از مکانیزم‌های حاکمیت شرکتی، قابلیت اطمینان صورت‌های مالی را افزایش می‌دهد (بال و شیواکومار، 2005؛ باسو، 2005). با توجه به این‌که محافظه‌کاری مستلزم شناسایی به‌موقع زیان است تا سود و اجتناب از برآورد بیش از حد ارزش شرکت؛ بنابراین ریسک ورشکستگی شرکت‌ها را کاهش می‌دهد (وانگ، 2009). چنين استنباط ميشود كه شركتها با ساختار نظام راهبري شركتي قوي به‌دليل نظارت بيشتر بر مديريت، از روشهاي محافظه‌كارانه بيشتري در گزارشگري استفاده كرده‌اند؛ در حاليكه مديران در شركتها با ساختار نظام راهبري ضعيف، انگيزه و مشوقهاي لازم براي گزارشگري به‌طور صحيح را نداشته و بالعكس انگيزه بيشتري براي رفتار فرصت طلبانه و جانبدارانه خواهند داشت. بر اساس این ديدگاه، نظارت بهتر توسط مكانيزمهای حاکمیت شركتي، منجر به محافظهكاري بيشتر در صورتهاي مالي براي اطمينان از صحت اطلاعات مندرج در صورت‌هاي مالي و اطمينان از عدم انجام اقدامات يك‌جانبه مديريت به نفع خويش ميگردد.

پیشینه تجربی

حاجاویا و همکاران (2020) پژوهشی را با هدف تحلیل تأثیر مکانیسم‌های حاکمیت شرکتی خوب (مالکیت نهادی، مالکیت مدیریتی و مدیرعامل مستقل) بر محافظه‌کاری حسابداری با تاکید بر اهرم به عنوان متغیر تعدیل‌کننده انجام دادند. این پژوهش نشان می‌دهد که مالکیت نهادی و مدیرعامل مستقل، تأثیر مثبت معناداری بر محافظه‌کاری حسابداری دارند؛ در حالیکه مالکیت مدیریتی، تأثیر منفی معناداری بر محافظه‌کاری حسابداری دارد. اهرم، تأثیر مالکیت مدیریتی و مدیرعامل مستقل را بر محافظه کاری حسابداری تعدیل میکند. اما تأثیر مالکیت نهادی را بر محافظهکاری حسابداری تعدیل نمیکند. این پژوهش نتیجه می‌گیرد که مکانیسم‌های حاکمیت شرکتی خوب می‌تواند روی عملکرد محافظه‌کاری حسابداری در شرکت تأثیر بگذارد.

نصر و نتیم (2018) در پژوهشی با عنوان" تأثیر مکانیزمهای حاکمیت شرکتی بر محافظهکاری حسابداری" به بررسی تأثیر مکانیزمهای حاکمیت شرکتی بر محافظهکاری در کشور مصر پرداختند؛ نتایج پژوهش حاکی از آن است که استقلال هیأت مدیره با محافظهکاری حسابداری رابطه معنادار مثبتی دارد. در مقابل، اندازه هیأت مدیره و نوع حسابرس با محافظهکاری حسابداری، رابطه معنادار منفی دارد؛ در حالی که جداسازی نقش رئیس و مدیرعامل در رابطه با حسابداری، محافظهکارانه نیست.

الشاندیدی و حسنین (2014) در پژوهشی با عنوان " تأثیر حاکمیت شرکتی بر محافظهکاری" به بررسی تأثیر اندازه هیأت مدیره، استقلال اعضای هیأت مدیره و دوگانگی نقش مدیر عامل بر محافظهکاری در کشور بریتانیا پرداختند؛ نتایج پژوهش حاکی از آن است که اندازه هیأت مدیره با محافظهکاری رابطه معنیداری ندارد اما استقلال اعضای هیأت مدیره و دوگانگی نقش هیأت مدیره با محافظهکاری رابطه معنادار و مثبت دارد.

احمد و هنری (2012) درپژوهشی با عنوان" رابطه بین حاکمیت شرکتی و محافظهکاری" به بررسی رابطه بین حاکمیت شرکتی و محافظهکاری در کشور استرالیا پرداختند؛ نتایج پژوهش حاکی از آن است که بین اندازه هیأت مدیره، استقلال اعضای هیأت مدیره، کمیته حسابرسی و محافظهکاری، رابطه مثبت و معنیداری وجود دارد.

هو (2009) در پژوهشی با عنوان" رابطه بین ویژگیهاي هیأت مدیره و محافظهکاري در حسابداري" به بررسی رابطه بین ویژگیهای هیأت مدیره و محافظهکاری پرداخت؛ نتایج این پژوهش نشانگر رابطه منفی بین نسبت اعضاي مؤظف هیأت مدیره با محافظهکاري، رابطه منفی اندازه هیأت مدیره با محافظهکاري و استفاده هیأت مدیرههاي قوي از محافظهکاري در حسابداري بوده است.

هدف پژوهش جلیلی و اسعدی (1401) تأثیر مکانیزمهای حاکمیت شرکتی بر محافظهکاری حسابداری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد؛ یافتههای به‌دست آمده حاکی از آن است که متغیرهای اندازه هیأت مدیره، درصد مالکیت نهادی و میزان سهام شناور بر محافظه کاری حسابداری اثر معناداری دارند؛ در حالیکه میزان درصد مالکیت هیأت مدیره بر محافظه کاری حسابداری اثر معناداری ندارد. درخشانی (1395) در پژوهشی با عنوان" تأثیر سازوکار راهبری شرکتی بر محافظه‌کاری مشروط" به بررسی تأثیر ساز و کارهای حاکمیت شرکتی بر محافظهکاری مشروط طی دوره 1388تا 1392 با استفاده از دادههای 125 شرکت ازکشور ایران پرداخت؛ نتایج پژوهش نشان داد که مکانیزم‌های راهبری شرکتی بر محافظه‌کاری مشروط تأثیر مثبت معنا داری دارد.

ناظمی اردکانی (1395) در پژوهشی با عنوان" تأثیر حاکمیت شرکتی و محافظه‌کاری بر توان پیش‌بینی مدل‌های ورشکستگی مبتنی بر شبکه‌های عصبی" به بررسی تأثیر حاکمیت شرکتی و محافظهکاری بر توان پیش بینی مدل‌های ورشکستگی مبتنی بر شبکههای عصبی طی دوره 1389 تا 1394 با استفاده از داده‌های 90 شرکت از کشور ایران پرداخت؛ نتایج پژوهش نشان داد که اضافه ‌نمودن متغیرهای حاکمیت شرکتی و محافظه‌کاری، تأثیری در ارتقای صحت پیش‌بینی عملکرد مالی در مدل‌های مبتنی بر شبکه‌های عصبی ندارند.

رشیدیان، پاکمرام، بیک زاده (1393) در پژوهشی با عنوان" رابطه بین مالکیت دولتی و محافظهکاری شرطی" به بررسی رابطه بین مالکیت دولتی و محافظهکاری شرطی طی دوره 1385 تا 1390 با استفاده از داده‌های 83 شرکت از کشور ایران پرداختند؛ نتایج پژوهش نشان داد که درصد مالکیت دولتی بر سطح محافظهکاری شرطی حسابداری تأثیر دارد و از بین متغیرهای کنترلی وارد شده در مدل (اندازه شرکت و اهرم مالی)، اندازه شرکت رابطۀ مثبت با محافظه‌کاری شرطی داشته و اهرم مالی رابطۀ منفی با محافظهکاری شرطی حسابداری دارد. مرادزاده فرد، بنی مهد، دینداریزدی (1390) در پژوهش با عنوان" بررسی رابطه بین محافظهکاری حسابداری و نظام راهبری شرکتی" به بررسی رابطه بین محافظهکاری حسابداری و نظام راهبری شرکتی طی دوره 1383 تا 1388 با استفاده از دادههای 71 شرکت از کشور ایران پرداختند؛ نتایج پژوهش، بیانگر این مطلب است که به‌دلیل محدودیت پایین بودن حجم نمونه آماری و با توجه به مدل بال و شیوا کومار به تعداد مشاهدات زیاد و در طول دوره زمانی طولانی، مدل یاد شده در ایران از لحاظ آماری معنی دار نبوده و امکان استفاده از این روش در ایران در حال حاضر میسر نمیباشد. همچنین یافتههای این تحقیق درخصوص ارتباط بین محافظهکاری و نظام راهبری شرکتی بیانگر وجود رابطه مثبت بین درصد مالکیت نهادی سهام و درصد اعضای غیرمؤظف هیأت مدیره و رابطه منفی بین تفکیک وظایف رئیس هیأت مدیره از مدیرعامل با محافظهکاری در شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران بوده است.

فرضیههای پژوهش

در راستای دستیابی به اهداف پژوهش و پاسخگویی به سوال‌های پژوهش فرضیههای زیر تدوین می‌گردد:

فرضیه اول: بین اندازه هیأت مدیره و میزان محافظه‌کاری حسابداری رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه دوم: بین استقلال اعضای هیأت مدیره و میزان محافظه‌کاری حسابداری رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه سوم: بین دوگانگی نقش مدیر عامل و میزان محافظه‌کاری حسابداری رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه چهارم: کیفیت حسابرسی، رابطه بین ساز و کار راهبری شرکتی و میزان محافظه‌کاری حسابداری را تعدیل می‌کند.

روششناسی پژوهش

روش پژوهش

این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت، یک پژوهش توصیفی با تاکید بر روابط همبستگی است؛ زیرا از یک طرف وضع موجود را بررسی میکند و از طرف دیگر، رابطه بین متغیرهای مختلف را با استفاده از تحلیل رگرسیون، تعیین مینماید. علاوه براین، در حوزه مطالعات پس‌رویدادی (استفاده از اطلاعات گذشته) قرار میگیرد و مبتنی بر اطلاعات واقعی صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و سایر اطلاعات واقعی است که با روش استقرایی به کل جامعه آماری قابل تعمیم خواهد بود.

دادههاي مورد نياز جهت محاسبه متغيرهاي پژوهش، از بانکهاي اطلاعاتي استخراج شده است. در صورت ناقص بودن دادههاي موجود در بانک‌های اطلاعاتي، به آرشيوهاي دستي موجود در کتابخانه سازمان بورس اوراق بهادار و سايت اينترنتي مديريت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامي سازمان بورس اوراق بهادار مراجعه گرديد. پس از جمعآوري دادههايي که براي انجام تحقيق مورد نياز است، انتخاب ابزاري مناسب به منظور محاسبه و تجزيه و تحليل اطلاعات مربوط به متغيرها اهميت خاصي دارد. به منظور انجام محاسبات و آماده نمودن دادهها به اطلاعات مورد نياز تحقيق و همچنين تجزيه و تحليل آنها، از نرم‌افزارهاي Excel و Eviews9 استفاده شده است.

جامعه و نمونهآماری

در پژوهش حاضر براي تعيين نمونه آماري، از روش حذف سيستماتيک استفاده شده است؛ بدين منظور آن دسته از شرکتهاي جامعه آماري که شرايط زير را دارا باشند به عنوان نمونه آماري انتخاب و مابقي حذف مي‌شوند. (1) سال مالی شرکت منتهی به تاریخ پایان اسفند ماه هر سال باشد و شرکت طی دوره مورد بررسی تغییر سال مالی نداده باشد. (2) شرکتهای تحت بررسی جزو شرکتهای سرمایهگذاری، هلدینگ، واسطهگری مالی و بیمه نباشند. (3) اطلاعات و دادههای آنها در دسترس باشد. (4) معاملات سهام شرکت به طور مداوم در بورس اوراق بهادار تهران صورت گرفته باشد و توقف معاملاتی بیش از سه ماه نداشته باشد. با توجه به شرايط و محدوديتهاي فوق، از بين شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در مجموع 104 شرکت به عنوان نمونه آماری پژوهش انتخاب شده است.

اندازهگیری متغیرهای پژوهش

متغیر وابسته- محافظهکاری (CONS): محافظهکاری مشروط، محافظهکاری است که توسط استانداردهای حسابداری الزام شده است. یعنی شناخت به‌موقع زیان در صورت وجود اخبار بد (بازده منفی سهام) و نامطلوب و عدم شناخت سود در مواقع وجود اخبار خوب (بازده مثبت سهام) و مطلوب؛ مثلاً کاربرد قاعده اقل بهای تمام شده یا خالص ارزش فروش در ارزیابی موجودی کالا، نوعی محافظه‌کاری مشروط است. به این نوع محافظه‌کاری، محافظهکاری سود و زیانی و یا محافظهکاری گذشته نگر میگویند. باسو (1977) محافظهکاری را الزام به داشتن درجه بالاتری از تایید برای شناخت اخبار خوب مانند سود، در مقابل شناخت اخبار بد مانند زیان تعریف می‌نماید؛ این تعریف، محافظهکاری را از دیدگاه سود و زیانی توصیف می‌نماید که نشاندهنده محافظه‌کاری مشروط می‌باشد. این تعریف با توجه به مطالعات انجام شده در بازار سرمایه توسط تحقیق لاوا و ساها مورد تأیید قرارگرفته است. همچنین تفسیر قراردادی و حقوقی از تفاسیر محافظهکاری منجر به اعمال محافظه‌کاری مشروط می‌شود (ناظمی اردکانی، 1395).

خان و واتس (2009) برای سنجش محافظهکاری شرطی مدل باسو را بسط دادند؛ آنان معتقدند که محافظه‌کاری حسابداری و وقوع اخبار بد به ویژگیهای داخلی هر شرکت بستگی دارد. در این مدل، اخبار خوب با شاخص G-Score و اخبار بد با شاخص C-Score مشخص میشوند که هر یک به سه متغیر توضیحی اندازه شرکت، نسبت ارزش بازار حقوق صاحبان سهام به ارزش دفتری آن و نسبت اهرم مالی بستگی دارد:

مدل (1) همان مدل باسو است. در معادلههای (2) و (3) متغیر SIZE از طریق لگاریتم طبیعی ارزش بازار سهام شرکت، متغیر M/B از طریق نسبت ارزش بازار حقوق صاحبان سهام به ارزش دفتری آن و LEV از طریق نسبت بدهی‌ها به داراییها محاسبه میشوند. متغیر Dبیانگر متغیر مجازی یا ساختگی مدل میباشد. این متغیر، زمانیکه بازده سهام منفی باشد ارزش یک و در صورتیکه بازده سهام مثبت باشد ارزش صفر را به خود میگیرد. در مرحله بعد، برابری‌های (2) و (3) به جای ضرایب 1β و 2β در مدل باسو (1) واقع شده و مدل خان و واتس به صورت زیر شکل میگیرد:

(1)
(2)
(3)

برای سنجش محافظهکاری در میان شرکتهای نمونه، باید ابتدا مدل (4) را با استفاده از دادههای مقطعی سالانه برای هر شرکت و به روش رگرسیون دو مرحلهای فاما و مکبث برآورد نمود و پارامترهای حاصل از میانگین ضرایب را -در برآوردهای مختلف- محاسبه کرد. سپس، مقادیر محاسبه شده برای iλها در معادله (3) قرار داده شود و شاخص محافظهکاری برای هر شرکت محاسبه گردد. هرچه شاخص C-Score برای شرکت بالاتر باشد، محافظهکاری نیز بالاتر خواهد بود.

متغیر مستقل- حاکمیت شرکتی(CG): حاکمیت شرکتی مجموعه‌ای از قوانین و روش‌هاست که رابطه‌‌ بین سهامداران، مدیریت و اعضای هیأت‌مدیره را تعریف میکند و بر چگونگی عملکرد شرکت تأثیر میگذارد. برای محاسبه حاکمیت شرکتی از معیارهای مختلفی استفاده میشود. با این وجود چندین معیار نسبت به سایر معیارها کاربرد بیشتری دارد که در ادامه به آن اشاره میشود.

-اندازه هیأت مدیره (BSIZE): تعداد اعضای هیأت مدیره بیانگر اندازه هیأت مدیره است. تعداد اعضای هیأت مدیره از گزارشهای هیأت مدیره به مجامع عادی سالیانه استخراج شده است.

-استقلال اعضای هیأت مدیره (NXD): براي اندازهگیري این متغیر از نسبت تعداد مدیران غیر مؤظف⁹ به تعداد کل اعضاي هیأت مدیره استفاده شده است. تعداد مدیران غیر مؤظف از گزارشهای هیأت مدیره به مجامع عادی سالیانه استخراج شده است.

-دوگانگی نقش مدیر عامل (CEOD): اگر مديرعامل، رئيس يا نايب رئيس هيئت مديره نيز باشد به اين وضعيت دوگانگي نقش مديرعامل گفته ميشود؛ در صورتيكه در شركتي مديرعامل، رئيس يا نايب رئيس هيات مديره نيز باشد، از متغير مجازی يك و چنانچه مديرعامل رئيس يا نايب رئيس هيئت مديره نباشد متغير مجازی صفر ميپذيرد. عضویت یا عدم عضویت مدیر عامل در هیأت مدیره از گزارشهای هیأت مدیره به مجامع عادی سالیانه استخراج شده است.

متغیر تعدیلگر- کیفیت حسابرسی (AUDIT): براي تعيين کيفيت حسابرسي از معیار " نوع حسابرس" یا همان " اندازه مؤسسه حسابرسي" به صورت متغير مجازي استفاده شده است. در این پژوهش، سازمان حسابرسي به عنوان مؤسسه بزرگ و داراي اعتبار و شهرت و در مقابل سایر موسسات حسابرسي )موسسات حسابرسي عضو جامعه حسابداران رسمي)-که اندازه آنها نسبت به سازمان حسابرسي کوچكتر است- به عنوان موسسات داراي اعتبار و شهرت پایين در نظر گرفته شده است. در صورتي که حسابرس شرکت صاحب‌كار طي دوره پژوهش، سازمان حسابرسي بوده است، مقدار متغير مجازي اندازه مؤسسه حسابرسي برابر با یك و در غير این صورت مقدار آن برابر صفر در نظر گرفته شده است.

متغیرهای کنترلی: براساس پژوهشهای پیشین، جهت کنترل تأثیر برخی از متغیرها بر متغیر وابسته، از متغیرهای کنترلی زیر استفاده شده است (احمد و دالمن، 2007؛ چی و همکاران، 2009؛ کولینان و همکاران، 2012).

-اندازه شرکت (FSIZE): معیار اندازه شرکت¹⁰ در پایان سال است و بر اساس لگاریتم طبیعی کل داراییهای شرکت محاسبه میشود. شركتهاي بزرگتر به علت وجود حساسيتهاي سياسي بيشتر، محافظهكاري بيشتري اعمال مينمايند (تئوري هزينه سياسي). از اينرو، اندازه شركت ميتواند تأثير مستقيمي بر محافظهكاري شركتها داشته باشد. انتظار میرود رابطه مثبت وجود داشته باشد.

-رشد شرکت (SALESGR): معیار فرصت رشد شرکت در پایان سال است و از حاصل تقسیم تغییرات فروش سال جاری نسبت به سال قبل بر فروش سال قبل به‌دست میآید. رشد فروش¹¹، اقلام تعهدي نظير موجودي و حسابهاي دريافتني و به تبع آن جريانهاي نقدي عملياتي را تحت تأثير قرار داده و باعث كاهش محافظهكاري ميگردد. انتظار میرود رابطه منفی وجود داشته باشد.

-اهرم مالی (LEV): از تقسیم ارزش دفتری کل بدهیها برارزش دفتری کل داراییها، اهرم¹² مالی به‌دست میآید. افزایش نسبت بدهی که در نتیجه افزایش هزینه بهره به‌وجود میآید میتواند منجر به ارائه سود پایینتر و در نتیجه ارائه محافظهکاری بیشتر گردد. انتظار میرود رابطه مثبت وجود داشته باشد.

-سودآوری شرکت (PROF): معیار سودآوری¹³ شرکت است و از تقسیم سود خالص بعد از کسر مالیات بر درآمد فروش شرکت به‌دست میآید. افزايش نرخ بازه فروش -كه در نتيجه افزايش سود به وجود ميآيد- ميتواند منجر به ارائه سود بالاتر و در نتيجه ارائه محافظهكاري كمتر گردد. انتظار میرود رابطه منفی وجود داشته باشد.

مدلهای آماری پژوهش

به منظور بررسی رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته پژوهش از مدل رگرسیون چند متغیره به روش دادههای ترکیبی استفاده شده است. مدل بهکار رفته در روش رگرسیونی چند متغیره جهت آزمون فرضیهها به صورت زیر تدوین شده است.

(4)

یافتههای پژوهش

تحلیل توصیفی

در نگاره (1) برخي از مفاهيم آمار توصيفي متغيرها، شامل ميانگين، ميانه، حداکثر مشاهدات، حداقل مشاهدات و انحراف معيار ارائه شده است؛ نتایج نشان میدهد که در شرکتهای مورد بررسی، میانگین متغیر محافظهکاری برابر با 40/7 است و هرچه مقدار شاخص محافظهکاری شرکتی بیشتر از میانگین باشد، محافظهکاری در صورتهای مالی شرکت بیشتر خواهد بود و هرچه مقدار شاخص محافظهکاری شرکتی کمتر از میانگین باشد، محافظهکاری در صورتهای مالی شرکت کمتر خواهد بود. آمارهای توصیفی برای اندازه هیأت مدیره نشان می‌دهد که حداکثر تعداد اعضای هیأت مدیره 8 و حداقل تعداد اعضای هیأت مدیره شرکتها 3 نفر است. علاوه بر آن، میانگین درصد استقلال اعضای هیأت مدیره 55/0 است و نشان میدهد که به طور میانگین 55 درصد اعضای هیأت مدیره شرکتها مستقل هستند. میانگین متغیر دوگانگی نقش مدیر عامل 55/0 است و نشان می‌دهد که به طور میانگین در 55 درصد شرکتها مدیر عامل، سمت رئیس هیأت مدیره را نیز دارد. میانگین متغیر نوع حسابرس 25/0 است و نشان میدهد که به طور میانگین 25 درصد شرکتها توسط سازمان حسابرسی، حسابرسی شدهاند. میانگین متغیر اندازه شرکت 16/6 و میانگین متغیر سودآوری 24/0 و میانگین متغیر اهرم مالی 62/0 و میانگین متغیر رشد فروش 07/39 است.

نگاره 1. آمار توصیفی متغیرهای پژوهش

(5)
(6)

نام متغیر	نماد	میانگین	میانه	حداکثر	حداقل	انحراف ‌معیار	آماره j-b	احتمال
محافظهکاری حسابداری	CONS	095/0	301/1	053/4	035/5-	948/0	322/2	371/0
اندازه هیأت مدیره	BSIZE	678/5	5	7	5	590/0	323/1	434/0
استقلال اعضای هیأت مدیره	NXD	650/0	600/0	1	0	235/0	984/5	267/0
دوگانگی نقش مدیر عامل	CEOD	550/0	1	1	0	500/0	675/8	145/0
نوع حسابرس	AUDIT	255/0	0	1	0	430/0	280/1	440/0
اندازه شرکت	FSIZE	166/6	155/6	282/8	565/4	575/0	787/9	087/0
سودآوری	PROF	121/0	112/0	398/0	102/0-	132/0	119/2	388/0
اهرم مالی	LEV	625/0	634/0	220/2	012/0	269/0	740/7	191/0
رشد فروش	SALESGR	139/0	119/0	256/1	168/0-	373/0	532/3	311/0
نام متغیر	نماد	نوع طبقه			فراوانی		درصد
دوگانگینقشمدیرعامل	CEOD	مدیرعاملرئیسهیأتمدیرههست			285		810/54
دوگانگینقشمدیرعامل	CEOD	مدیرعاملرئیسهیأتمدیرهنیست			235		190/45
نوعحسابرس	AUDT	حسابرسیتوسطسازمانحسابرسی			128		620/24
نوعحسابرس	AUDT	حسابرسیتوسطسایرموسسات			392		380/75

تحلیل همبستگی

با آنجام آزمون همبستگی به بررسی ارتباط ابتدایی بین متغیرها (تحلیل تک متغیره) میپردازیم و با توجه به نتایج نگاره (2) میتوان گفت بین متغیرها ارتباط وجود دارد و میتوان به بررسی دقیقتر این روابط پرداخت. به‌منظور محاسبه ضریب همبستگی متغیرهای پژوهش از ضریب همبستگی پیرسون استفاده میشود. بین اندازه هیأت مدیره و استقلال اعضای هیأت مدیره، همبستگی معادل 16/0- با معناداری کمتر از 1 درصد وجود دارد. بین اندازه هیأت مدیره و رشد فروش، همبستگی معادل 10/0- با معناداری کمتر از 5 درصد وجود دارد. بین استقلال اعضای هیأت مدیره و دوگانگی نقش مدیر عامل، همبستگی معادل 15/0- با معناداری کمتر 1 درصد وجود دارد. بین استقلال اعضای هیأت مدیره و اهرم مالی، همبستگی معادل 19/0- با معناداری کمتر از 1 درصد وجود دارد. بین دوگانگی نقش مدیر عامل و اهرم مالی، همبستگی معادل 14/0 با معناداری کمتر از 1 درصد وجود دارد. بین نوع حسابرس و اندازه شرکت، همبستگی معادل 25/0 با معناداری کمتر از 1 درصد وجود دارد. بین نوع حسابرس و اهرم مالی، همبستگی معادل 10/0 با معناداری کمتر از 5 درصد وجود دارد. بین اندازه شرکت و اهرم مالی، همبستگی معادل 15/0 با معناداری کمتر از 1 درصد وجود دارد.

نگاره 2. ضریب همبستگی بین متغیرهای پژوهش

	نماد	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)	(7)	(8)	(9)
(1)	CONS	1
(2)	BSIZE	041/0-	1
(3)	NXD	001/.0	166/0-***	1
(4)	CEOD	011/0-	054/0	151/0-***	1
(5)	AUDIT	002/0	045/0	042/0-	071/0	1
(6)	FSIZE	003/0	011/0-	025/0	032/0	251/0***	1
(7)	PROF	004/0	034/0	025/0-	032/0	008/0	007/0	1
(8)	LEV	052/0-	042/0-	191/0-***	141/0***	101/0**	151/0***	044/0-	1
(9)	SALESGR	005/0	101/0-**	022/0	035/0	035/0	022/0	006/0	011/0	1

***بیانگر معناداری در سطح 10، 5، 1 درصد است

مانایی متغیرهای پژوهش

يک متغير، وقتي ماناست که ميانگين، واريانس و کواریانس آن در طول زمان ثابت باقيبماند. نتايج آزمون مانايي در نگاره (3) درج گرديده است. براساس آزمون‌ها چون مقدار احتمال همه متغیرها کمتر از 5 درصد بوده است، همه متغیرهای مستقل، وابسته و کنترلی در دوره پژوهش در سطح پایا بودهاند. همانگونه که در نگاره (3) ملاحظه میشود همه متغیرها مانا هستند و نیازی به آزمون هم‌جمعی وجود ندارد. بنابراین مشکل رگرسیون کاذب در ضرایب برآوردی وجود نخواهد داشت. در رگرسیون کاذب، معناداری ضرایب به صورت کاذب است.

نگاره 3. آزمون مانایی متغیرهای پژوهش- آزمون فیلیپس پرون

نام متغیر	نماد	آماره	احتمال	نتایج
محافظهکاری حسابداری	CONS	681/22-	000/0	مانا
اندازه هیأت مدیره	BSIZE	902/21-	000/0	مانا
استقلال اعضای هیأت مدیره	NXD	709/20-	000/0	مانا
دوگانگی نقش مدیر عامل	CEOD	858/36-	000/0	مانا
نوع حسابرس	AUDIT	997/22-	000/0	مانا
اندازه شرکت	FSIZE	036/23-	000/0	مانا
سودآوری	PROF	565/22-	000/0	مانا
اهرم مالی	LEV	849/21-	000/0	مانا
رشد فروش	SALESGR	643/22-	000/0	مانا

هم‌خطی بین متغیرهای توضیحی پژوهش

هم‌خطی به معنای وجود رابطه شدید بین متغیرهای مستقل و کنترلی موجود در مدل میباشد. در صورت وجود هم‌خطی، ضرایب برآوردی الگو دارای خطای معیار بالایی خواهد بود و در نتیجه این مسأله باعث میشود که تعداد متغیرهای معنیدار در معادله کاهش یابد. در حالت وجود هم‌خطی علیرغم عدم معنیداری ضرایب، ضریب تعیین مدل بزرگ خواهد شد و این نتایج متناقض دارای تورش و عدم کارایی خواهد بود. معیار عامل تورم واریانس نشان میدهدکه واریانس ضرایب مدل در حالت وجود هم‌خطی نسبت به حالت نبود هم‌خطی، تا چه میزان متورم شده است. وقتی که شاخص تورم واریانس کمتر از 10 باشد، نشاندهنده عدم وجود هم‌خطی میباشد. نتایج حاصل از این آزمون نشان می‌دهد که میزان تورم واریانس متغیرهای مستقل و کنترلی در مدل‌های پژوهش در حد مجاز خود قرار داشته و لذا از این بابت مشکلی وجود ندارد.

تحلیل چند متغیره

به منظور آزمون فرضیه‌ها از نتایج تخمین مدل‌های ارائه شده در نگاره (4) با رویکرد دادههای ترکیبی و از الگوی اثرات تصادفی استفاده شده است. و نتایج آن در نگاره (4) ارائه گردیده است.

معناداری آماره فیشر در مدل اول و دوم کمتر از 5 درصد است و نشان میدهد که مدل‌ها معنادار هستند. ضریب تعیین تعدیل شده در مدل اول بیان میکند که متغیرهای مستقل مدل حدود 90 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین میکنند و ضریب تیین تدی شده مدل دوم 91 درصد است. مقدار آماره دوربین-‌واتسون در مدل اول و دوم نیز نشان میدهد که بین باقیماندههای مدل‌ها مشکل خودهمبستگی سریالی وجود ندارد؛ بنابراین، برای آزمون فرضیههای پژوهش میتوان به نتایج برآورد مدل‌ها اتکا نمود. مقادیر عامل تورم واریانس (در مقاله ارائه نشده است) هر دو مدل (کمتر از 10) نیز نشان میدهد که بین متغیرهای مستقل مدل هم‌خطی وجود ندارد.

نگاره 4. نتایج تخمین مدل‌های پژوهش

نام متغیر	نماد	مدل اول	مدل دوم
مقدار ثابت	C	(515/2-) **445/0-	(691/2-) **465/0-
اندازه هیأت مدیره	BSIZE	(742/1) 033/0	(792/1) 055/0
استقلال اعضای هیأت مدیره	NXD	(031/3-) ***181/0-	(152/3-) **211/0-
دوگانگینقش مدیر عامل	CEOD	(352/2-) **065/0-	(801/2-) **084/0-
نوع حسابرس	AUDIT	(891/2-) ***081/0-	(992/2-) ***092/0-
نوع حسابرس*اندازه هیأت مدیره	BSIZE*AUDIT	-	(745/1-) 033/0-
نوع حسابرس*استقلال هیأت مدیره	NXD*AUDIT	-	(981/1-) *011/0-
نوع حسابرس*دوگانگی نقش مدیر عامل	CEOD*AUDIT	-	(992/1-) *025/0-
اندازه شرکت	FSIZE	(785/51) ***141/1	(035/54) ***178/1
سودآوری	PROF	(582/1-) 011/0-	(695/1-) 045/0-
اهرم مالی	LEV	(411/18) ***114/1	(455/1) 499/0
رشد فروش	SALESGR	(112/5) ***151/3	(011/3) ***101/2
ضریب تعیین تعدیل شده		901/0	912/0
دوربین- واتسون		655/1	701/1
آماره F		***601/577	***502/507

*** بیانگر معناداری در سطح 10، 5، 1 درصد است

فرضیه اول: بین اندازه هیأت مدیره و میزان محافظهکاری حسابداری رابطه معناداری وجود دارد.

باتوجه به سطوح معناداری به‌دست آمده از آزمون معناداری ضرایب رگرسیونی پژوهش مشاهده میشود که سطح معناداری اثر اندازه هیأت مدیره بر روی محافظهکاری حسابداری (08/0) بیشتر از سطح خطای 10 درصد به‌دست آمده است؛ میتوان نتیجه گرفت که بین اندازه هیأت مدیره و میزان محافظهکاری حسابداری رابطه معناداری وجود ندارد.

فرضیه دوم: بین استقلال اعضای هیأت مدیره و میزان محافظهکاری حسابداری رابطه معناداری وجود دارد.

باتوجه به سطوح معناداری به‌دست آمده از آزمون معناداری ضرایب رگرسیونی پژوهش مشاهده میشود که سطح معناداری اثر استقلال هیأت مدیره بر روی محافظهکاری (00/0) حسابداری کوچکتر از خطای 1 درصد به‌دست آمده است؛ میتوان نتیجه گرفت که بین استقلال هیأت مدیره و میزان محافظهکاری حسابداری رابطه معناداری وجود دارد با استناد به ضریب تأثیر این متغیر در مدل پژوهش، که در جهت منفی (18/0-) به‌دست آمده شواهد حاکی از رابطه معکوس و معنادار بین استقلال اعضای هیأت مدیره و میزان محافظهکاری حسابداری می‌باشد. یعنی افزایش (کاهش) استقلال اعضای هیأت مدیره موجب کاهش (افزایش) میزان محافظهکاری حسابداری میشود. از این‌رو فرضیه پژوهش در سطح خطای 1 درصد پذیرفته می‌شود.

فرضیه سوم: بین دوگانگی نقش مدیر عامل و میزان محافظهکاری حسابداری رابطه معناداری وجود دارد.

باتوجه به سطوح معناداری به‌دست آمده از آزمون معناداری ضرایب رگرسیونی پژوهش مشاهده می‌شود که سطح معناداری اثر دوگانگی مدیر عامل بر روی محافظهکاری حسابداری (02/0) کوچکتر از خطای 5 درصد به‌دست آمده است؛ میتوان نتیجه گرفت که بین دوگانگی مدیر عامل و میزان محافظهکاری حسابداری رابطه معناداری وجود دارد با استناد به ضریب تأثیر این متغیر در مدل پژوهش، که در جهت منفی (06/0-) به‌دست آمده شواهد حاکی از رابطه معکوس و معنادار بین دوگانگی مدیر عامل و میزان محافظهکاری حسابداری می‌باشد. یعنی افزایش (کاهش) دوگانگی نقش مدیر عامل موجب کاهش (افزایش) میزان محافظهکاری حسابداری میشود. از این‌رو فرضیه پژوهش در سطح خطای 5 درصد پذیرفته می‌شود.

فرضیه چهارم: کیفیت حسابرسی رابطه بین ساز و کار راهبری شرکتی و میزان محافظه‌کاری حسابداری را تعدیل می‌کند؛ باتوجه به سطوح معناداری به‌دست آمده از آزمون معناداری ضرایب رگرسیونی پژوهش مشاهده می‌شود که سطح معناداری اثر تاملی اندازه هیأت مدیره و اندازه مؤسسه حسابرسی و اثر تاملی استقلال هیأت مدیره و اندازه مؤسسه حسابرسی و اثر تاملی دوگانگی نقش مدیر عامل و اندازه مؤسسه حسابرسی بر محافظهکاری حسابداری) کوچکتر از سطح خطای 10 درصد به‌دست آمده است. میتوان نتیجه گرفت که کیفیت حسابرسی رابطه بین ساز و کارهای راهبری شرکتی و میزان محافظهکاری حسابداری را تعدیل می‌کند.

بحث و نتیجهگیری

در این پژوهش تأثیر کیفیت حسارسی بر رابطه بین راهبری شرکتی و محافظهکاری حسابداری شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1395 تا 1399 بررسی شده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیهها (شواهد پژوهش) نشان میدهد که محافظهکاری حسابداری تحت تأثیر اندازه هیأت مدیره قرار نگرفته است. در نتیجه بین اندازه هیأت مدیره و میزان محافظهکاری حسابداری رابطه معناداری وجود ندارد؛ مغایر با پژوهش نصر و نتیم (2018) و درخشانی (1395) و موافق با پژوهش الشانیدی و حسنین (2014) است.

نتایج نشان می‌دهد که تعداد اعضای هیأت مدیره در شرکت‌های ایران، عامل مهمی در تعیین میزان محافظه‌کاری در گزارشگری مالی نیست. یافته‌های پژوهش نشان میدهد که محافظهکاری حسابداری تحت تأثیر استقلال اعضای هیأت مدیره قرار گرفته است؛ در نتیجه بین استقلال اعضای هیأت مدیره و میزان محافظه‌کاری حسابداری رابطه معناداری وجود دارد؛ شواهد به‌دست آمده از بررسی فرضیه مزبور بیانگر وجود رابطه معکوس بین استقلال اعضای هیأت مدیره و میزان محافظهکاری حسابداری است، مغایر با پژوهش نصر و نتیم (2018) و درخشانی (1395) است.

نتایج نشان می‌دهد که تعداد اعضای مستقل هیأت مدیره در شرکت‌های ایران عامل مهمی در تعیین میزان محافظه‌کاری در گزارشگری مالی است و هیأت مدیره با مدیران غیرمؤظف بالاتر تمایل دارند که محافظه‌کاری حسابداری کمتری را در گزارشگری خود بخواهند. از دﻳﺪﮔﺎه ﺗﺌﻮري ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ، ﺣﻀﻮر ﻣﺪﻳﺮان ﻏﻴﺮﻣؤﻇﻒ و ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﻫﻴئت ﻣﺪﻳﺮه ﺷرکتها و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻈﺎرﺗﻲ آﻧﺎن به‌عنوان اﻓﺮادي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻀﺎد ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻴﺎن ﺳﻬﺎﻣﺪاران و ﻣﺪﻳﺮان ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻤﻚ ﺷﺎﻳﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ پژوهش، ﻣﺪﻳﺮان ﻏﻴﺮﻣؤﻇﻒ ﻧﻘﺶ ﻧﻈﺎرﺗﻲ ﻓﻌﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﺮکتهای ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدار ﺗﻬﺮان داﺷﺘﻪ و در این شرکتها به دلیل کنترل و نظارت مدیران غیر اجرایی، محافظهکاری کاهش یافته است.

یافته‌های پژوهش نشان میدهد که محافظهکاری حسابداری تحت تأثیر دوگانگی نقش مدیر عامل قرار گرفته است؛ در نتیجه بین دوگانگی نقش مدیر عامل و میزان محافظه‌کاری حسابداری رابطه معناداری وجود دارد. ﺷﻮاﻫﺪ به‌دست آﻣﺪه از ﺑﺮرﺳﻲ ﻓﺮﺿﻴﻪ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ وﺟﻮد راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻜﻮس بین دوگانگی نقش مدیر عامل و میزان محافظهکاری حسابداری است، مغایر با پژوهش نصر و نتیم (2018) و درخشانی (1395)، نتایج نشان می‌دهد که دوگانگی نقش مدیر عامل در شرکت‌های ایران عامل مهمی در تعیین میزان محافظه‌کاری در گزارشگری مالی است. در نتیجه با تفکیک وظیفه مدیرعامل از رئیس هیأت مدیره، محافظه‌کاری در شرکتها کاهش پیدا کرده است.

یافته‌های پژوهش نشان میدهد که محافظهکاری حسابداری تحت تأثیر نوع حسابرس قرار گرفته است. در نتیجه بین نوع حسابرس و میزان محافظهکاری حسابداری رابطه معناداری وجود دارد. ﺷﻮاﻫﺪ ﺑه‌دﺳﺖ آﻣﺪه از ﺑﺮرﺳﻲ ﻓﺮﺿﻴﻪ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ وﺟﻮد راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻜﻮس بین نوع حسابرس و میزان محافظه‌کاری حسابداری است، موافق با پژوهش نصر و نتیم (2018) و مغایر با پژوهش درخشانی (1395) است.

نتایج نشان می‌دهد که انتخاب سازمان حسابرسی در شرکت‌های ایران عامل مهمی در تعدیل رابطه بین ساز و کارهای راهبری شرکتی و میزان محافظه‌کاری در گزارشگری مالی است. در نتیجه صاحب‌کاران دارای حسابرس از سازمان حسابرسی از محافظه‌کاری کمتری استفاده می‌کنند. لازم به ذکر است وجود تفاوت در حجم نمونه پژوهش، تفاوت در ساختار شرکتهای مورد مطالعه، به‌کارگیری شاخصها و معیارهای متفاوت اندازهگیری متغیرها، تفاوت در استانداردها و قواعد تهیه اطلاعات دو کشور و تفاوت در شرایط اقتصادی و سیاسی دو کشور میتواند از دلایل تناقض نتایج پژوهش حاضر با نتایج سایر پژوهشگران باشد. از اینرو تعمیم تئوریهای پشتوانه نتایج بهدست آمده به محیط ایران (بازارهای نوظهور) باید با تامل بیشتری انجام گیرد؛ زیرا ممکن است نتایج به‌دست آمده ناشی از عواملی باشند که خاص بازارهای ایران هستند.

نتایج پژوهش حاضر دارای کاربردهایی است؛ این پژوهش با نشان دادن این‌که محافظه‌کاری حسابداری پیامدهای اقتصادی برای سهامداران از طریق کانال راهبری شرکتی دارد، به ادبیات مدیریت و حسابداری مالی کمک می‌کند. نتایج پژوهش برای سیاست‌گذارانی که نگران پیامدهای عدم اجرای صحیح راهبری شرکتی در شرکت‌ها هستند، می‌تواند جالب باشد. نتایج پژوهش میتواند ایدههای جدیدی برای انجام پژوهشهای جدید در نظام راهبری شرکتی و محافظه‌کاری حسابداری نیز پیشنهاد نماید. پژوهش حاضر پیامدهای متعددی برای استانداردگذاران، مدیران شرکت‌ها و هیئت مدیره دارد. برای استانداردگذاران، محافظه‌کاری حسابداری باید به‌عنوان یک ابزار نظارتی احتیاطی اضافی برای کاهش اعمال مدیریت و در نتیجه بهبود کیفیت گزارشگری مالی در نظر گرفته شود. مدیران شرکت‌ها می‌توانند روش‌های حسابداری محافظه‌کارانه را برای جلوگیری از هرگونه شکست مالی آینده و خطرات دادخواهی در نتیجه افشای گزارش‌های مالی تحریف‌شده، اجرا کنند. برای هیئت مدیره، افزایش ویژگی‌های خاص مدیران هیئت مدیره باید هزینه‌های نمایندگی را کاهش دهد و کارایی کلی شرکت را بهبود بخشد.

این پژوهش دارای چندین محدودیت است، دوره مطالعه بسیار کوتاه است و محافظه‌کاری حسابداری فقط بر اساس یک مدل اندازه‌گیری شده است و همچنین از تمام ساز و کارهای راهبری شرکتی استفاده نشده است. به پژوهشگران آتی نیز پیشنهاد می‌شود که از دوره زمانی طولانیتری استفاده نمایند و از معیارهای دیگر راهبری شرکتی و یا از روشهای دیگر محاسبه محافظهکاری استفاده نمایند.

منابع

جلیلی، مونا و اسعدی، عبدالرضا (1401). اثر مکانیزمهای حاکمیت شرکتی بر محافظه‌کاری حسابداری در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 14(56)، 207-222.‎

درخشانی، محمود (1395). بررسی تأثیر ساز و کار راهبری شرکتی بر محافظه‌کاری مشروط. فصلنامه پژوهش حسابداری، 6 (3)، 72-51 .

رشیدیان، مینا، پاکمرام، عسگر و بیکزاده، جعفر (1393). رابطه بین مالکیت دولتی و محافظهکاری شرطی حسابداری در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه پژوهش حسابداری، 4 (2)، 79- 61 .

مرادزاده فرد، مهدی، بنیمهد، مهدی و دینداریزدی، مهدی (1390). بررسی رابطه بین محافظهکاری حسابداری و نظام راهبری شرکتی. مجله حسابداری مدیریت، 4 (8)، 102-89 .

ناظمیاردکانی، مهدی. (1395) بررسی تأثیر حاکمیت شرکتی و محافظه‌کاری بر توان پیش‌بینی مدل‌های ورشکستگی مبتنی بر شبکه‌های عصبی. پژوهش های تجربی حسابداری، 5 (4)، 132-113.

Ahmed, A. S., & Duellman, S. (2007). Accounting conservatism and board of director characteristics: An empirical analysis. Journal of accounting and economics, 43(2), 411-437.

Ahmed, K., & Henry, D. (2012). Accounting conservatism and voluntary corporate governance mechanisms by Australian firms. Accounting & Finance, 52(3), 631-662.

Ball, R., & Shivakumar, L. (2006). The role of accruals in asymmetrically timely gain and loss recognition. Journal of accounting research, 44(2), 207-242.

Basu, S. (1997). The conservatism principle and the asymmetric timeliness of earnings1. Journal of accounting and economics, 24(1), 3-37.

Basu, S. (2005). Discussion of “Conditional and UnconditionalConservatism: Concepts and modeling”. Review of Accounting Studies, 10, 311-321.

Chi, W., Liu, C., & Wang, T. (2009). What affects accounting conservatism: A corporate governance perspective. Journal of contemporary accounting & economics, 5(1), 47-59.

Chrisman, J. J., Chua, J. H., Kellermanns, F. W., & Chang, E. P. (2007). Are family managers agents or stewards? An exploratory study in privately held family firms. Journal of Business research, 60(10), 1030-1038.

Cullinan, C. P., Wang, F., Wang, P., & Zhang, J. (2012). Ownership structure and accounting conservatism in China. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 21(1),1-16.

Daily, C. M., Dalton, D. R., & Rajagopalan, N. (2003). Governance through ownership: Centuries of practice, decades of research. Academy of Management Journal, 46(2), 151–158.

Derakhshani, M. (2016). Investigating the Impact of Corporate Governance Mechanism on Contingent Conservatism. Journal of Accounting Research, 6(3), 51-72. (in persian)

Hajawiyah, A., Wahyudin, A., Kiswanto, Sakinah, & Pahala, I. (2020). The effect of good corporate governance mechanisms on accounting conservatism with leverage as a moderating variable. Cogent Business & Management, 7(1), 1779479.

Ho, J. A. (2009). Association between board characteristics and accounting conservatism: Empirical evidence from Malaysia (Doctoral dissertation, Auckland University of Technology).

Jalili, M., & Asadi, A. R. (1401). The effect of corporate governance mechanisms on accounting conservatism in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Accounting and auditing research, 14(56), 207-222. (in persian)

Jensen, M., & Meckling, W. (1976). Theory of the firm: Managerial behavior, agency costs, and ownership structure. Journal of Financial Economics, 3(4), 305–360.

Khan, M., & Watts, R. L. (2009). Estimation and empirical properties of a firm-year measure of accounting conservatism. Journal of accounting and Economics, 48(2-3), 132-150.

Lim, R. (2011). Are corporate governance attributes associated with accounting conservatism? Accounting & Finance, 51(4), 1007-1030.

Moradzadeh Fard, M., Bani Mahd, M., & Dindar yazdi, M. (2011). Investigating the Relationship between Accounting Conservatism and Corporate Governance. Journal of Management Accounting, 4(8), 89-102. (in persian)

Nasr, M. A., & Ntim, C. G. (2018). Corporate governance mechanisms and accounting conservatism: evidence from Egypt. Corporate Governance: The International Journal of Business in Society, 18(3), 386-407.

Nazemi Ardakani, M. (2016). Investigating the Impact of Corporate Governance and Conservatism on the Predictability of Neural Network-Based Bankruptcy Models. Journal Empirical Accounting Research, 5(4), 113-132. (in persian)

Rashidian, M., Pak Maram, A, & Beikzadeh, J. (2014). The Relationship between State Ownership and Conditional Accounting Conservatism in Companies Listed in Tehran Stock Exchange. Journal of Accounting Research, 4(2), 61-79. (in persian)

Ross, S. (1973). The economic theory of agency: The principal’s problem. American Economic Review, 63(2), 134–139.

Shleifer, A., &Vishny, R. W. (1997). A survey of corporate governance. The journal of finance, 52 (2), 737-783.

Sundaramurthy, C., & Lewis, M. (2003). Control and collaboration: Paradoxes of governance. Academy of management review, 28(3), 397-415.

Wang, Z. R. (2009). „Accounting Conservatism “, Victoria University of Wellington (Doctoral dissertation, doktorski rad).

Wasserman, N. (2006). Stewards, agents, and the founder discount: Executive compensation in new ventures. Academy of Management Journal, 49(5), 960–976.

Zelmiyanti, R. (2014). Perkembangan Penerapan Prinsip Konservatisme dalam Akuntansi. JRAK: Jurnal Riset Akuntansi dan Komputerisasi Akuntansi, 5(1), 50-55.

[1] . Corporate governance mechanisms

[2] . Accounting conservatism

[3] . Board size

[4] . Board independence

[5] . Separation of chairman and chief executive officer (CEO) roles or Chief executive officer duality

[6] . Auditor type

[7] . Agency theory

[8] . Stewardship Theory

[9] . Non-executive directors

[10] . Firm size

[11] . Sales growth

[12] . Leverage

[13] . Profitability

Presenting a Conceptual Model of Corporate Governance in Companies Accepted in Tehran Stock Exchange
Print Date : 2025-01-19
The effect of audit quality on reducing credit risk and liquidity risk of banks listed on the Tehran Stock Exchange
Print Date : 2022-09-23
Investigating the effect of economic uncertainty on cost stickiness with emphasis on the moderating role of ownership concentration
Print Date : 2023-11-22
The effect components of corporate governance on the profitability of listed companies in the Tehran Stock Exchange
Print Date : 2022-09-23
Investigating the impact of sustainability reporting on the creation of added market value by companies admitted to the Tehran Stock Exchange, considering the moderating role of corporate governance factors.
Print Date : 2023-06-21
Characteristics of Audit Committee and Performance of Banks
Print Date : 2023-02-20

Share To

Article Url

The relationship between corporate governance mechanisms and accounting conservatism: The moderating role of audit quality